SPRAWOZDANIA I RECENZJE

Józef Sowa

Zdzisław Niedzielski

Metoda pracy harcerskiej w zarysie

Rzeszów 2003

K

siążka autorstwa Józefa Sowy oraz Zdzisława Niedzielskiego zasługuje na uwagę oraz szczególne uznanie. To książka, która już samym tytułem zaskakuje brakiem komercyjności. W dobie, gdy nie mają większego znaczenia wartości, w imię których działały i coraz rzadziej funkcjonują zastępy harcerskie, poświęcenie kilku lat, aby powstało dzieło, które może pełnić wiele ról - sentymentalną, podręcznika, poradnika - zasługuje na najlepsze recenzje.

Związek Harcerstwa Polskiego przez wielu zaniedbywany, dla niektórych odszedł do lamusa, a autorzy jakby wbrew temu, buntowniczo starają się temu zaprzeczać, chociażby poprzez poświęcenie kilku lat dla powstania tej książki. Słusznie zauważają, iż „...wychowanie realizuje się na zasadzie autentycznego uczestnictwa w życiu i naturalnego przeżywania sytuacji”. A taką rolę idealnie spełniają zastępy zuchowe czy harcerskie. Autorzy wyraźnie podkreślają, że „...dużą rolę odgrywa zespół rówieśniczy, który charakteryzuje się określoną dynamiką ustosunkowań oraz pewnym stopniem integracji, jak również tym, że każdy członek organizacji ma możliwość awansowania poprzez kolejne stopnie zuchowe, harcerskie i instruktorskie oraz funkcje sprawowane w gromadzie, drużynie, szczepie i władzach Związku”. Wynika z tego, że zamysłem autorów było, aby nie tylko książka wypełniała braki na rynku księgarskim w zakresie kompendium wiedzy metodycznej na temat harcerstwa, ale i aby uczulić tych, którzy nie doceniają rolę ZHP, uwrażliwić i zachęcić do umacniania jej pozycji.

Nie ulega wątpliwości, że nigdy nie jest tak dobrze, aby nie było jeszcze lepiej, ale przy pisaniu tej recenzji oraz przy zapoznawaniu się z jej treścią powinno przyświecać jeszcze jedno powiedzenie, a mianowicie, że lepsze jest wrogiem dobrego. Dlatego trudno jest mówić o tym, co powinno znaleźć się jeszcze w tej książce bądź na co powinni autorzy byli zwrócić jeszcze uwagę.

Książka jest prawie w każdym calu dopracowana, przemyślana, świadoma i wystarczająco obszerna. Jednak w trakcie jej czytania, apetyt na jej zawartość i na pewne informacje rośnie. Warto wspomnieć, że książka liczy aż 327 stron i jest zrozumiałe, iż trudno byłoby autorom poszerzać ją o jeszcze inne aspekty. Ale być może lepszym rozwiązaniem byłoby tworzyć dwie części tego samego wydania, zawierając w nich dodatkowe, praktyczne informacje takie, jak na przykład konkretne konspekty z pedagogiczno-psychologiczną wykładnią prowadzenia danej zbiórki zuchowej czy spotkania z harcerzami.

Przy tej okazji bądź przy charakterystyce rozwoju moralno-społecznego dziecka warto byłoby również opisać psychologiczny kręgosłup, czyli cechy osobowości, jakie powinien posiadać funkcyjny, aby tworzyć pozytywną atmosferę, zarażać pozytywnymi emocjami grupę itp. oraz rozszerzyć wpływ nabywanych wartości w gromadach zuchowych na kształtowanie się osobowości dziecka, młodego człowieka oraz dorosłego. Jednak nie jest to brak, który ujmuje wartości książce.

Doskonałym i godnym naśladowania pomysłem autorów jest zamieszczenie w załączniku książki tekstów wraz z nutami najpopularniejszych piosenek harcerskich i zuchowych oraz bogaty wybór dokumentów dotyczących organizacji. Patrzeć na stronę praktyczną tej części warto byłoby w przyszłości - może przy wznowieniu książki zastanowić się nad tym, aby wzbogacić je o akordy i chwyty na gitarę. To drobny niuans, ale przecież zamieszczenie nut miało na celu upraktycznienie książki.

Książka od strony teoretycznej nie budzi właściwie żadnych zastrzeżeń. Przedstawia wysoki poziom merytoryczny oraz trafne spostrzeżenia i wnioski. Autorzy błyszczą wiedzą w tej dziedzinie i widać, że nie są tylko teoretykami, ale ich przeszłość związana była z harcerstwem. Być może dlatego książka urzeka autentycznością oraz wiarygodnością i kompetencją. Każdy właściwie może znaleźć w niej coś dla siebie. Młodzi adepci, którzy rozpoczynają pracę w harcerstwie, znajdą wykładnię pedagogiki harcerskiej oraz teoretyczne podstawy wychowania w harcerstwie. Osoby, które działają już od lat w harcerstwie mogą skonfrontować swoją wiedzę praktyczną z tą w książce dotyczącą zasad pracy harcerskiej.

Zarówno w formie, jak i w treści książka jest precyzyjna i dokładnie przemyślana. Pierwszy rozdział wprowadza czytelnika w świat harcerstwa oraz zawiera historyczną charakterystykę systemu wychowawczego, a drugi rozdział konsekwentnie przedstawia metodykę pracy wychowawczej w drużynach zuchowych. Rozdział ten zasługuje na szczególną uwagę, bowiem oparty jest na adekwatnie dobranych przykładach, propozycjach i wskazówkach, a nawet zawiera materiały, które mogą okazać się niezwykle pomocne zarówno dla tych, którzy chcą dopiero poznać jak wygląda praca w zastępach zuchowych jak i dla tych, którzy są już praktykami i pragną zwiększać swoje kompetencje. Rozdział wzorcowo opisuje system pracy zuchowej w tym opis metodyki prowadzenia zbiórki zuchowej oraz założenia organizacyjne kolonii zuchowej. Autorzy konsekwentnie w następnym rozdziale przechodzą do opisu metod pracy w drużynach harcerskich. Można powiedzieć, że zawarli w nim wszystko to, co jest niezbędne do zrozumienia, na jakich zasadach - w sensie psychologicznym - powinna funkcjonować organizacja harcerska. I znowu cenne dla wielu instruktorów mogą okazać się, oparte na teoretycznej wiedzy, praktyczne wskazówki autorów, które w efekcie końcowym przybierają formę poradnika metodycznego dla młodszych i starszych instruktorów ZHP.

Rozdział kolejny zatytułowany Praca drużyn starszoharcerskich, kadra i kręgi instruktorskie napisany jest na bardzo wysokim poziomie merytorycznym i dydaktycznym. Autorzy bardzo kompetentnie przedstawiają charakterystykę rozwoju młodzieży starszej, omawiają zasady organizacji i działania drużyn starszoharcerskich oraz kadry instruktorskiej i kręgów. Rozdział stanowi kompendium wiedzy na temat ruchu starszoharcerskiego i instruktorskiego, które opatrzone jest wnioskami oraz przykładami przydatnymi w pracy w drużynach i kręgach.

Ostatni rozdział opisuje rolę drużyn harcerskich Nieprzetartego Szlaku w integracji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Rozdział zasługuje również na wysokie uznanie, zawiera bowiem wiele cennych propozycji programowych oraz wzorów konkretnej działalności, a czytelnik, zapoznając się z jego treścią nie ma żadnych złudzeń, co do wysokich kompetencji autorów w zakresie rewalidacji. To cenny rozdział także pod tym względem, że wskazuje zarówno cele jak i zadania owej drużyny, ale i ich rolę w procesie rewalidacji oraz znaczenie w zakładach specjalnych.

Praca Józefa Sowy i Zdzisława Niedzielskiego nasuwa wiele automatycznych ocen, takich jak: fachowość i zarazem jasność języka, świadomość i dojrzałość autorów. Książka w znacznej mierze ma charakter twórczy, przy czym imponująca jest również ilość cytowanej literatury. Innymi słowy, autorzy, opierając się na literaturze oraz własnej wiedzy, potrafili bardzo trafnie tworzyć uogólnienia i wyciągać wnioski. Trudno nie zgodzić się i polemizować z opinią prof. dr. hab. Heliodora Muszyńskiego, który o książce pisze: „...z zadowoleniem przyjmuję fakt, że pozycja ta wzbogaci naszą literaturę pedagogiczną dotyczącą wychowania w organizacji dziecięcej i młodzieżowej, organizacji, która od niemal stu lat zajmuje tak ważne miejsce w wychowaniu młodych pokoleń Polaków. Tym bardziej, że mamy do czynienia z pozycją nie tylko zdającą sprawę z harcerskiego systemu wychowania i zasad stosowania go w życiu, ale naświetlającą w sposób pogłębiony teoretyczne podstawy tego systemu”. Te zdania uzasadniają potrzebę pojawienia się książki o takiej problematyce.

Autorzy na samym początku książki zatytułowanym Harcerstwo jakiego oczekujemy, piszą: „...zasadniczym celem publikacji jest zdobycie i wzbogacenie wiedzy organizacyjno-pedagogicznej oraz umiejętności drużynowych, instruktorów i studentów, zgodnej z głównym kierunkiem szkolenia lub studiów. Szczególnym zadaniem w tym zakresie jest przyswojenie przez funkcyjnych Związku, studentów, właściwości metodycznych systemu wychowania harcerskiego. [...] Jest to publikacja, która ma dać kompendium wiedzy w przygotowaniu potencjalnych partnerów i współpracowników działaczy harcerskich w różnych środowiskach”. Z pewnością cel, jaki sobie postawili autorzy, został zrealizowany, a książka Metoda pracy harcerskiej w zarysie jest taka, na jaką czekali ci, do których jest ona głównie kierowana: pedagodzy, studenci, wychowawcy, instruktorzy i taka, jakiej oczekiwaliśmy, biorąc do ręki pierwszy jej egzemplarz.

Joanna Barbara Hałaj

Uniwersytet Rzeszowski

Zapraszamy do współpracy

• Przyjmujemy wyłącznie artykuły nigdzie dotychczas niepublikowane.

• Objętość tekstów - do 15 stron papieru formatu A4 (13 p., półtora odstępu), sprawozdania i recenzje - do 4 stron.

• Artykuły należy zaopatrzyć w przypisy - autor (redaktor), tytuł, miejsce i rok wydania, strona.

• Prosimy o przysyłanie tekstów wraz z dyskietką.

2

3

78

Kwartalnik Edukacyjny 3-4/2002

Doskonalenie i doradztwo

4

3

---