Recykling i odzysk materiałów opakowaniowych:
Wiele odpadów, szczególnie z tworzyw sztucznych i metali można poddawać utylizacji, stosując tzw. recykling. W zależności od sposobów przetwarzania odpadów rozróżnia się recykling materiałowy, surowcowy i termiczny.
Recykling materiałowy polega na odzyskaniu z zebranych zużytych opakowań czystych, pełnowartościowych frakcji polimerów o zdefiniowanych właściwościach nadających się do ponownego przetwórstwa. Produkty uzyskane w wyniku recyklingu zwane recyklatami mogą stanowić samodzielne, pełnowartościowe surowce do wytwarzania nowych wyrobów albo surowce uzupełniające do produkcji tworzywa wyjściowego (jakość wyrobu zależy od jakości recyklatu). Recykling materiałów obejmuje również:
- makulaturę ze zużytych opakowań papierowych i tekturowych (zakłady celulozowo-papiernicze)
- stłuczkę szklaną (huty szkła)
-opakowania metalowe, głównie aluminiowe (wydatnie obniżone zużycie energii przy pozyskiwaniu surowca)
Recykling surowcowy polega na poddaniu odpadów tworzyw sztucznych odpowiednim reakcjom chemicznym w których wyniku następuje degradacja polimerów do frakcji o mniejszych masach cząsteczkowych albo do związków wyjściowych (używa się do ponownej syntezy polimerów lub jako surowce do innych produktów chemicznych.
Recykling termiczny- to spalanie odpadów z odzyskiem zawartej w nich energii. Pojęcie to jest rozszerzone obejmując termiczne metody recyklingu surowcowego, takie jak piroliza, hydrokraking, zgazowanie.
Wszystkie formy recyklingu odpadów tworzyw sztucznych sa korzystniejsze dla środowiska i użyteczniejsze ekonomicznie niż stosowane najczęściej składowane na wysypiskach lub spalane w nieodpowiednich warunkach i bez odzysku energii.
Obecnie krajowa gospodarka odpadami opakowaniowymi ulega modernizacji. W 2006 roku w kraju wymagany był obowiązek 43% odzysku dla wszystkich grup opakowań, w 2007 r. poziom odzysku wzrósł do 50%.
Selektywna zbiórka odpadów, zwłaszcza odpadów opakowaniowych od kilku lat powiększa swój udział w gospodarce odpadami- papieru, szkła i tworzyw sztucznych. Jakość i efektywność tego procesu jest na ogół niska.
Szacuje się, że w Polsce faktyczny poziom recyklingu realizowany przez podmioty zajmujące się zbiórką i przerobem odpadów opakowaniowych oscyluje wokół 22% ogólnej masy odpadów opakowaniowych wprowadzonych na rynek. Wykorzystuje się głównie:
-odpady opakowaniowe z wielopowierzchniowych obiektów handlowych,
-hurtowni i punktów sprzedaży detalicznej
-wycofane z obiegu opakowania wielokrotnego użytku.
Faktyczny podział selektywnie zbieranych odpadów pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych- szacowany na 3% wielkości strumienia, czyli koło 350 tys. ton rocznie.
Łączną masę opakowań wprowadzanych na rynek w ciągu jednego roku szacuje się na poziomie 3,8 mln ton (w sprawozdaniu zgłasza się znacznie mniej).
Dzięki nowej ustawie o odzysku odpadów opakowaniowych samorządy gminne mogą poprzez uchwalenie prawa miejscowego wyeliminować wszystkich nierzetelnych wytwórców i operatorów.
Do zidentyfikowanych ułomności aktualnego rynku należą bowiem:
-nie objęcie wszystkich wytwórców umowami na wywóz, co w konsekwencji stwarza warunki dla pozyskiwania dzikich wysypisk.
-brak kontroli nad firmami usługiwanymi w zakresie ilości i typów odpadów którymi zarządzają.
-powstanie „szarej strefy” recyklerów powiązanych nierzetelnymi organizacjami odzysku.
-niekontrolowany wywóz do Polski odpadów z krajów starej UE
-niewystarczający budżet WIOŚ i innych organów kontrolnych zobowiązujących do kontroli i egzekucji w tym zakresie.
Obecnie uporządkowanie sytuacji w zakresie realizacji obowiązku odzysku i recyklingu, w tym usunięcie z życia gospodarczego wielu patologii jest pilnym i niezbędnym warunkiem budowy i dalszego formowania systemu.
Obecnie istniejące instalacje do produkcji paliw zastępczych nie są w stanie wyprodukować więcej niż 100-150 tys. ton standaryzowanych paliw rocznie, a faktyczne zapotrzebowanie można szacować na poziomie 400-500 tys. ton rocznie.
Brakuje wyraźnego wsparcia polskich przedsiębiorców, którzy chcą i są gotowi zainwestować w technologie służące produkcji paliw alternatywnych na skalę przemysłową. Zamiast tego jest tolerowany przywóz do Polski na ogromną skalę zmielonych odpadów z krajów Unii (Niemcy, Holandia), które są nazywane paliwem alternatywnym (ograniczenie w tych krajach możliwości składowania odpadów i ogromnych kosztów z tego tytułu związanych). Efekt w Polsce- kompletna destabilizacja rynku i nieopłacalność produkcji takich paliw jak w warunkach krajowych (firmy zagraniczne dopłacają cementowniom za przyjęcie tzw. paliwa alternatywnego). Może to uniemożliwić realizację obowiązku odzysku i narazić na sankcje KE.
W najbliższych latach potrzeba realizacji:
-kompleksowych systemów zbiórki selektywnej odpadów opakowaniowych
-budowy sortowni służących do obróbki zbieranych odpadów w skali regionalnej lub międzygminnej
-wdrożenie systemu monitorowania i raportowania zapewniającego rzetelne i szybkie informacje o sytuacji na rynku gospodarki odpadami, w tym o groźnych patologiach
-systemu ponoszenia rzeczywistych i realnych kosztów gospodarki odpadami poprzez ..czynnika środowiska, w tym faktycznego wsparcia w staraniach zainteresowanych podmiotów o przyznanie środków pomocowych funduszy UE
-uruchomienie powszechnej edukacji ekologicznej w odniesieniu do selektywnej zbiórki zagospodarowania odpadów, w tym za pomocą mediów.
Obecna sytuacja na rynku oraz raporty badawcze kilku instytucji wskazują że od 2007 roku do pełnej realizacji ustawowych obowiązków odzysku może zabraknąć co najmniej 400-500tys. odpadów opakowaniowych rocznie.
Główną barierą realizacji obowiązku odzysku w Polsce od 2007 będzie niewystarczająca zbiórka selektywnych odpadów Może to skutkować poważnymi konsekwencjami dla polskiej gospodarki odpadami, w tym ograniczeniem możliwości korzystania ze środków pomocowych UE.
Recykling i odzysk metalowych odpadów opakowaniowych:
W Polsce rocznie wytwarza się niecałe 200 tys. ton metalowych odpadów opakowaniowych, w tym koło 150 tys. ton odpadów z blachy stalowej i 50 tys. ton odpadów aluminiowych.
Obecna struktura odpadów oraz prognozy wskazują na około 50
5 udział odpadów metalowych w ogólnej masie odpadów opakowaniowych. Recykling metalowy odpadów opakowaniowych w Polsce przekracza poziomy ustalone prawnie dla przedsiębiorców.
Podstawowe surowce do produkcji opakowań metalowych:
-blachy stalowe białe ocynowane (ze stali niskowęglowej, walcowanej na zimno)
-blachy stalowe bezcynowe (ze stali niskowęglowej, pokryta ochronną warstwą powłok chromowych)
-blachy stalowe z innymi ochronnymi powłokami galwanicznymi (cynk, nikiel)
-blachy stalowe czarne (lakierowana blacha stalowa nie mająca ochronnej powłoki innego metalu)
-blacha i folia aluminiowa
Dla większości opakowań z laminatów, w których dominujący udział stanowią tworzywa sztuczne (owinięcia np. Al./papier), pudełka do płynnych produktów spożywczych (tektura/AL/PE), tuby laminatowe, torebki z laminatów (np.PET/Al./PE, OPP/met/PE itp.)
Recykling odpadów poużytkowych nie jest uzasadniony technicznie i ekologicznie. Lepszym rozwiązaniem są termiczne metody utylizacji umożliwiające odzyskanie energii i tlenku glinu, który może być wykorzystany do produkcji wtórnego aluminium.
Większość zebranych w kraju aluminiowych puszek poużytkowych dostarcza się do europejskich producentów blachy puszkowej oraz fabryki w Koninie, gdzie znajduje się linia do przetapiania tych odpadów na pół produkty wykorzystywane do produkcji wyrobów aluminiowych. W kraju brak jest wyspecjalizowanej linii przerabiającej puszki do napojów na nowe puszki, gdyż nie produkuje się blachy aluminiowej do głębokiego tłoczenia (złom aluminiowy jest wykorzystywany do wyrobu stopów odlewniczych).
Bezpośrednie przetapianie w procesach recyklingu odpadów lakierowanych, bez wcześniejszego zgazowania lakierów i farb może stwarzać duże zagrożenie dla środowiska, związane z przekroczeniem dopuszczalnych emisji szkodliwych substancji (procesy przetapiania termicznego przygotowania odpadów do nowoczesnych instalacji oczyszczania…)
Recykling odpadów stalowych:
Prowadzi się segregację odpadów z blachy stalowej z odpadów komunalnych za pomocą separatorów magnetycznych i wykorzystuje się je w hutach jako złom. W Polsce problemem jest proces odcynowania blachy stalowej (w technologii w …). Dlatego opakowania z takiej blachy dodaje się w niewielkich ilościach jako złom przy wytopie gorszych gatunków metalurgicznych np. żeliwa. Przy wytopie lepszych gatunków taki złom może być dodawany w ściśle określonych proporcjach do złomu stalowego bez udziału cyny.
W zależności od systemu pozyskiwania złomu w innych państwach stosowane są dwie technologie odzyskiwania stali:
1. Technologia pozyskiwania stali zawartych w odpadach komunalnych poddawanych spalaniu (metal odzyskiwany w sposób magnetyczny z popiołów). Odzyskuje się w ten sposób stal, niemożliwe odzyskanie innych metali np. cyny i aluminium.
2.Megnetyczna degradacja odpadów, a następnie przetworzenie oddzielonego złomu przy zastosowaniu procesu odcynowania. Uzyskana stal oraz cyna są pełnowartościowymi surowcami dla przemysł. Odzyskuje się w ten sposób również aluminium.
Odcynowanie materiałów z blachy stalowej może odbywać się następującymi metodami:
-ługowanie chemiczne- rozpuszczanie cyny przy użyciu sody kaustycznej, zawierającej niezbędne środki utleniające (metoda preferowana, nie powodująca zmian chemicznych stali). Rozpuszczoną cynę po usunięciu zanieczyszczeń poddaje się elektrolizie a następnie przetapia.
Metoda elektroniczna- w komorze elektrolitycznej odpady stalowe stanowią anodę. W wyniku elektrolizy cyna osadza się na elektrodzie stalowej, z której jest cyklicznie usuwana.
Recykling biodegradowalnych opakowań:
W trakcie kompostowania opakowań z polimerów biodegradowalnych dochodzi do depolimeryzacji przez utlenianie lub hydrolizę i następnie w wyniku mineralizacji powstaje woda, dwutlenek wegla lub/i amoniak oraz biomasa.