Układ moczowy
Narządy układu moczowego
* nerka
* moczowód
* pęcherz moczowy
* cewka moczowa
Nerka
Położenie:
jest narządem parzystym leży w jamie brzusznej, zaotrzewnowo, na m.psoas maior, m.quadratus lumborum i części lędzwiowej przepony.Nerka prawa leży na wysokości pomiędzy Th12 -L3 a nerka lewa Th11-L2.Są to granice ekstremalne,ponieważ nerka jest zarówno ruchoma oddechowo,jak też jej wysokość zależy od pozycji ciała.Oś długa nerki biegnie od góry i strony przyśrodkowej ku dołowi i bocznie. Ruchomość oddechowa: w zależności od pozycji ciała wynosi 1-3 cm (od 1/2 do pełnej wysokości kręgu)
Zmienność położenia:
wysokie - górny biegun dochodzi do Th10
niskie - dolny biegun dochodzi do grzebienia biodrowego
Wlk.i wymiary:
kształt fasoli,długość nerki wynosi przeciętnie 10-12 cm,wymiar poprzeczny 5-6 cm,grubość 3-4 cm,waga 120-200 g. Zatoka nerkowa dł.7 cm,wymiar przednio-tylny 10-12 mm, wym.poprzeczny 30-35 mm
Budowa: wyróżniamy: - powierzchnię przednią i tylną (przednia bardziej wypukła niż tylna) - brzeg przyśrodkowy - wklęsły - zawiera wnękę nerki - brzeg boczny - wypukły - biegun górny - szerszy o cieńszy - i dolny - węższy i grubszy. Wnęka nerki [hilus renalis] - jest ograniczona wargą przednią i tylną.Warga tylna jest większa dzięki czemu wnęka jest skierowana ku przodowi, dołowi i przyśrodkowo.We wnęce nerki leżą naczynia nerkowe - żyła do przodu od tętnicy - a do tyłu od nich moczowód (układ vena arteria urether).
Nerka jest bezpośrednio pokryta torebką włóknistą,której głęboka warstwa zawiera włókna mięsne gładkie. Na zewnątrz od torebki włóknistej leży torebka tłuszczowa obejmująca nerkę wraz z nadnerczem. Na zewnątrz od torebki tłuszczowej nerka jest pokryta powięzią nerkową Geroty, która od przodu jest pokryta otrzewną ścienną. Powięź ta jest zbudowana z 2 blaszek: - przedniej (powięź przednerkowa) - tylnej (powięź zanerkowa). Blaszki te u góry łączą się ze sobą powyżej nadnercza przechodząc w powięź przepony,bocznie łączą się przechodząc w powięź poprzeczną. Przyśrodkowo powięź nerkowa jest przebita naczyniami nerkowymi i moczowodem i przechodzi w przydankę tych tworów.
Przekrój czołowy nerki:
na przekroju czołowym przez nerkę widoczny jest miąższ nerki i zatoka nerki [sinus renalis].Zatoka nerkowa otwiera się w kierunku przyśrodkowym we wnękę nerki.W zatoce nerkowej leżą kielichy mniejsze ,kielichy większe,miedniczka nerkowa,tt.i żż.międzypłatowe oraz tk.tłuszczowa.
Na przekroju miąższu wyróżniamy istotę korową i rdzenna.Istota rdzenna tworzy tzw.piramidy nerkowe [pyramides renales],które na przekroju mają kształt trójkątny.Są zwrócone podstawami w kierunku kory nerki,a szczytami w kierunku zatoki nerkowej.Szczyt piramidy nosi nazwe brodawki nerkowej [papilla renalis] i jest objęty kielichem mniejszym.Istota korowa stanowi zewnętrzną część miąższu nerki oraz wchodzi między piramidy tworzące słupy nerkowe [columnae renales Bertini].Od podstaw piramid w kierunku kory wnikają drobne podłużne pasma,zwane promienistościami rdzennymi stąd korę dzielmy na: - część promienistą [pars radiata] - część skłębiona [pars convolute] - tam gdzie tych promienistości nie ma. Jednostka anatomiczna i czynnościową nerki jest nefron.W każdej nerce jest ok.1.000.000 nefronów.
Budowa nefronu
Nefron jest zbudowany z następujących części:
* Ciałko nerkowe,zbudowane z kłębka naczyń włosowatych tętniczych,otoczone torebka Bowmana.
* Kanalik proksymalny - kręty I rzedu - wychodzący z torebki Bowmana
* Pętla Henlego,w którym wyróżnia się ramię wstępujące i zstępujące
* Kanalik dystalny - kręty II rzędu
W istocie korowej leżą ciałka nerkowe oraz kanaliki kręte I i II rzędu (są to tzw.części kręte).W piramidach (rdzeniu) i promienistościach leżą pętle Henlego oraz cewki zbiorcze i przewody brodawkowe (są to tzw.części proste). Kanalik dystalny uchodzi do cewki zbiorczej,która nie jest elementem nefronu. Do każdej cewki zbiorczej uchodzi szereg kanalików dystalnych.Cewki zbiorcze biegną w promienistościach rdzennych oraz w piramidach nerkowych i łączą się w przewody brodawkowate uchodzące na szczycie każdej brodawki na tzw.polu sitowym do kielichów mniejszych.
Unaczynienie tętnicze:
Unaczynienie:
t.nerkowa dochodzi do wnęki nerki i dzieli się na gałąź przednią i tylną,które w zatoce nerkowej dzielą się na tt.międzypłatowe [aa.interlobares].Biegną one w słupach nerkowych między piramidami Dochodzą do granicy między istotą korową a rdzenną,zakręcając na podstawy piramid,zmieniając nazwę na tt.łukowate [aa.arcuatae].Biegną one wzdłuż piramid i oddają do kory nerki tt.międzyzrazikowe [aa.interlobares] a do rdzenia (piramid) tt.proste prawdziwe [aa.rectae verae].
Od tt.międzyzrazikowych odchodzą naczynia doprowadzające [vasa afferentia] dochodzące do kłębków nerkowych. Ponadto tt.międzyzrazikowe oddają do rdzenia nerki tt.proste prawdziwe podobnie jak tt.łukowate.
Z kłębków wychodzą naczynia odprowadzające [vasa efferentia],które następnie dzielą się na kapilary odżywiające korę nerki (oplatają one kanaliki kręte). W ten sposób powstaje sieć dziwna [rete mirabile] tętniczo-tętnicza. Korę nerki unaczyniają ponadto tzw.tętniczki Ludwiga, które mają znaczenie w przypadku niedrożności naczyń kłębka.
Unaczynienie żylne:
Krew żylna odpływa:
1.Z kory nerki krew odpływa żż.gwiaździstymi [vv.stellae],które łączą się z żż.międzyzrazikowymi [vv.interlobulares] a te uchodzą do żż.łukowatych [vv.arcuatee].
2.Z rdzenia nerki - żyły proste - uchodzą do vv.arcuatae Żż.łukowate towarzyszą tętnicą i uchodzą do żż.międzypłatowych.W zatoce nerki żż.międzypłatowe łączą się w ż.nerkową [v.renalis],która uchodzi do ż.głównej dolnej.
Moczowód:
Moczowód jest to przewód długości około 25 cm, łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Leży on zaotrzewnowo. Wyróżnia się w nim odcinek brzuszny i miedniczny. Zbudowany jest z trzech warstw błony mięśniowej: gładkiej, podłużnej - podwójnej i okrężnej - pojedynczej, wewnątrz jest wysłany błoną śluzową. Dzięki obecności błony mięśniowej wykonuje on ruchy przesuwające mocz w kierunku pęcherza. Na swym przebiegu ma trzy fizjologiczne zagięcia. Pierwsze w miejscu przejścia miedniczki w moczowód, drugie na wysokości (skrzyżowania z naczyniami biodrowymi) przejścia do miednicy i trzecie - przed ujściem do pęcherza moczowego.
Pęcherz moczowy:
Pęcherz moczowy jest tworem mięśniowym położonym w miednicy mniejszej poza spojeniem łonowym, ku tyłowi sąsiadującym u mężczyzn z odbytnicą, a u kobiet z macicą i pochwą. Wyróżnia się w nim:wierzchołek skierowany ku górze, trzon i dno, które u mężczyzn spoczywa na gruczole krokowym. Kształt pęcherza zależy od stopnia jego wypełnienia, płci i wieku - zazwyczaj jest zbliżony do owocu cytryny.Błona mięśniowa ściany pęcherza jest gładka, tworzą ją dwa mięśnie: wypieracz moczu, o budowie trójwarstwowej, oraz zwieracz wewnętrzny cewki moczowej. Z zewnątrz pokryta jest tkanką łączną, wewnątrz wysłana błoną śluzową. W obrębie dna wyróżnia się trójkąt, w którego kątach górnych znajdują się ujścia moczowodów, a w dolnym ujście cewki moczowej.
Cewka moczowa:
Cewka moczowa (łac. urethra) - końcowa część układu moczowego wyprowadzajaca mocz na zewnątrz. Jest to przewód rozpoczynający się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnetrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u mężczyzn na końcu żołędzi prącia, u kobiet na brodawce cewkowej położonej w przedsionku pochwy.
Cewka moczowa męska ma długość od 15 do 20 cm. Poza funkcją wyprowadzania moczu pełni również funkcję wyprowadzania nasienia. Dzielimy ją na:
1. Część śródścienną - biegnącą w ścianie pęcherza moczowego;
2. Część sterczową - przebiegającą przez gruczoł krokowy;
3. Część błoniastą - przebijającą przeponę moczowo-płciową;
4. Część gąbczastą - biegnącą luźno w kroczu pod spojeniem łonowym przez ciało gąbczaste prącia, uchodzącą fizjologicznie na końcu żołędzi prącia;
Cewka moczowa żeńska:
Cewka moczowa żeńska jest znacznie krótsza od męskiej (długość od 3 do 5 cm). Biegnie ona równolegle do pochwy, do przodu od niej. Dzielimy ją na:
1. Część śródścienną, biegnącą w ścianie pęcherza moczowego;
2. Część miedniczną;
3. Część przeponową;
4. Część podprzeponową.
1