Michał Pogódź
Broń konwencjonalna
Bronią konwencjonalną nazywamy wszystkie środki walki nie zaliczane do broni masowego rażenia i stanowiące uzbrojenie współczesnych armii. Dzielimy ją na broń białą i palną.
Broń biała (rapier, szpada, szabla, bagnet) odgrywa obecnie znikomą rolę. Tylko bagnet nałożony na karabin jest wykorzystywany do walki w ręcz.
Broń palna - wyrzucająca pociski siłą gazów prochowych powstających w wyniku spalania się prochu. Dzieli się na broń strzelecką i artyleryjską. Broń strzelecka przeznaczona jest do samoobrony i zwalczania przeciwnika, a także do obezwładnienia jego środków ogniowych na niedużą odległość. Broń artyleryjska charakteryzuje się potężną siłą ognia, dużą donośnością i celnością, możliwością rażenia celów odkrytych i ukrytych, naziemnych i nawodnych. Jest przeznaczona też do rażenia siły żywej, sprzętu bojowego oraz burzenia urządzeń i umocnień obrony przeciwnika.
Do konwencjonalnych środków rażenia należą też granaty ręczne, miny, bomby lotnicze i torpedy.
Broń jądrowa i jej czynniki rażenia.
Bronią jądrową nazywamy ogół technicznych środków walki wraz ze środkami jej przynoszenia, których rażące działanie opiera się na wykorzystaniu energii wewnątrzjądrowej, wyzwalającej się podczas reakcji jądrowych o charakterze wybuchowym. Broń jądrowa ma niespotykaną wcześniej moc wybuchu. Moc ładunku jądrowego określa się za pomocą równoważnika trotylowego. Równoważnik trotylowy oznacza się skrótem kt (kilotona) lub Mt (megatona). Wybuch bomby jądrowej o sile jednego kt jest równy wybuchowi jednego tysiąca ton trytylu, a wybuch o mocy jednego Mt odpowiada wybuchowi jednego miliona ton trytylu. Pierwszą próbę z bronią jądrową w USA 16 lipca 1945 roku.
Do podstawowych czynników rażenia broni jądrowej zalicza się: promieniowanie cieplne, fale uderzeniową, promieniowanie przenikliwe, promieniotwórcze skażenie terenu oraz impuls elektromagnetyczny.
Promieniowanie cieplne
W czasie wybuchu jądrowego cały ładunek jądrowy zamienia się w gazy o temperaturze około miliona stopni Celsjusza. Ogrzane do niezwykle wysokiej temperatury pary i gazy, w tym również otaczającej je powietrze, tworzą święcącą strefę, zwaną kulą ognistą. Promieniowanie cieplne wybuchu wynosi 35% energii wybuchu. Rozprzestrzeniając się z prędkością światła (300 000 km/s) we wszystkie strony, wywołuje pożary lasów, zabudowań, sprzętu, powoduje oparzenia i oślepienia ludzi i zwierząt.
Fala uderzeniowa
Jest głównym czynnikiem rażenia wybuchu jądrowego i może oddziaływać rażąco bezpośrednio lub pośrednio. Na falę uderzeniową przypada około 50% całkowitej energii wybuchu jądrowego. Sprężone pod ciśnieniem kilkudziesięciu milionów atmosfer powietrze rozprzestrzenia się od środka wybuchu z prędkością ponaddźwiękową, rażąc bezpośrednio. Ta warstwa przesuwającego się, sprężonego powietrza rozchodzi się we wszystkich kierunkach i napotykając po drodze domy drzewa i inne przedmioty, niszcząc je. Znajdujące się w dalszej odległości uszkadza. O średnie zaś działanie rażące fali uderzeniowej na ludzi obejmuje obrażenia wtórne, wywołane przez walące się budynki, odłamki gruzu, kamieni i inne przedmioty.
Promieniowanie przenikliwe
Jest ono niewidzialne i nieodczuwalne przez zmysły. Są to promienie Gamma i strumienie neutronów. Na promieniowanie przenikliwe przypada 5% energii wybuchu jądrowego. Promieniowanie to wykazuje zmienną zdolność przenikania przez różne materiały, powoduje zmianę właściwości tych materiałów (np. szkło ciemniejsze), wywiera szkodliwy wpływ na organizm człowieka, zwierzęta i rośliny, zakłócając różne procesy życiowe.
Promieniotwórcze skażenie terenu
To zanieczyszczenie terenu, wody i powietrza substancjami promieniotwórczymi, wydzielającymi promieniowanie alfa, beta i gamma. Silne skażenie występuje po wybuchu naziemnym. Wraz z zasadniczą masą promieniotwórczych produktów wybuchu unosi się z powierzchni ziemi pył tworzące obłok. Teren wzdłuż drogi przesuwania się obłoku, na którym opadły cząstki promieniotwórcze wraz z cząstkami ziemi, nazwano śladem obłoku promieniotwórczego. Ślad ten może mieć długość kilkudziesięciu, a nawet kilkuset km i szerokość kilkudziesięciu kilometrów, co powoduje skażenie ogromne terenu.
Impuls elektromagnetyczny
Wywołuje on nadmierne napięcie w przewodach, kablach, obwodach odbiorników, powodując zakłócenia w pracy lub trwałe uszkodzenia tych urządzeń.
Broń precyzyjna i wiązkowa
Broń precyzyjna jest to broń, mogąca porazić cel (obiekt) przy pierwszym starcie. Do systemów broni precyzyjnej zaliczamy: kierowanie rakiety balistyczne, samoloty bezpilotowe, pokładowe lotnicze pociski kierowane i kierowane bomby lotnicze, zestawy rozpoznawczo - uderzeniowe, większość pancernych pocisków kierowanych, kierowane rakiety przeciw lotnicze. Najbardziej reprezentatywną bronią dla tej grupy są zestawy rozpoznawczo - uderzeniowe. Ich istotą jest połączenie urządzeń do wykrywania obiektu, śledzenia go, naprowadzania własnych pocisków w rejon celu i skuteczne ich rażenie. Broń precyzyjną cechuje głównie wysokie prawdopodobieństwo trafienia w obiekt.
Broń wiązkowa - jest jeszcze w fazie opracowania. Powstało kilka koncepcji broni wiązkowej, między innymi laserowa, mikrofalowa i plazmowa. Broń laserowa niszczy cel za pomocą wiązki światła wysłanej bezpośrednio ze źródła lub za pośrednictwem zwierciadeł. W broni mikrofalowej zastosowano spójność fal elektromagnetycznych i olbrzymią energię wiązki. Daje to możliwość niszczenia układów elektronicznych wybranego celu, oraz może spowodować wybuch amunicji lub mechaniczne uszkodzenie obiektu. W broni plazmowej czynnikiem rażącym jest wiązka plazmy. Rażące działanie wiązki plazmy na obiekty polega na ich niszczeniu, deformowaniu i jonizacji.
Broń biologiczna i chemiczna
Broń biologiczna jest środkiem masowego zakażenia ludzi, zwierząt żywności i wody poprzez wykorzystanie chorobotwórczych drobnoustrojów oraz toksyn wytwarzanych przez bakterie. Szczególne niebezpieczne choroby zakaźne wywołane środkami biologicznymi to: cholera, dur brzuszny i plamisty, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, dżumę i inne. Oznakami użycia broni biologicznej są „głuche” wybuchy bomb, obecność w miejscu wybuchu kropel cieczy i dużych odłamków oraz pojawienie się większej liczby gryzoni, insektów, kleszczy lub organizmów wcześniej niespotykanych na danym terenie.
Bronią chemiczną nazywamy bojowe środki trujące (BST) wraz ze środkami ich przenoszenia. Jest ona używana do rażenia wojsk, obniżenia ich zdolności bojowej oraz utrudnienia wykorzystania terenu, uzbrojenia, sprzętu bojowego i środków materiałowych. Porażenie ludzi następuje przez wprowadzenie do organizmu skażonego powietrzem przez drogi oddechowe lub skórę, spożycie skażonych produktów lub wody albo przez bezpośredni kontakt ze skażonymi przedmiotami. W zależności od trwałości środków trujących podzielono je na trzy grupy: trwałe środki trujące (sarin, tabun, iperyt i luizyt), nietrwałe środki trujące (fosgen, dwufosgen, kwas pruski i chloropikryna), dymy trujące (chloroacetofenon, adamsyt i kamit). Ze względu na toksyczne oddziaływanie bojowych środków trujących na organizmy żywe oraz na sposoby ochrony przed nimi stosuje się ich podział na: paralityczna drgawkowe (powodują porażenia układu nerwowego: sarni, oman, tabun i V-gazy), ogól no trujące (powodują ogólne zatrucie organizmu przez drogi oddechowe i śluzówkę: kwas pruski, arsenowodór), parzące (porażają skórę powodują powstawanie pęcherzy owrzodzeń, trudno gojących się ran: iperyt, iperyt azotowy, luizyt), duszące (działają rażąco na układ oddechowy, powodując obrzęk płuc co prowadzi do uszkodzenia: fosgen, dwufosgen), drażniące i łzawiące (działają drażniąco na błonę śluzowe oczu, nosa, jamy ustnej i naskórek: adamsyt, chloroacetofenon), psychochemiczne (związki o działaniu narkotycznym, powodują czasowe obezwładnieni oraz zaburzenie fizyczne i psychiczne funkcje organizmu: LSD - 25, sernyl, U - 6056).
Bojowe środki zapalające
Środki zapalające to związki chemiczne, mieszaniny fizyczne, które mogą zapalać inne materiały i przedmioty oraz razić ludzi. Najczęściej stosowane bojowe środki zapalające w uzbrojeniu to: termit, elektron oraz napalm. Termit (mieszanka tlenków żelaza i glinu) jest stosowany do napełniania bomb lotniczych, pocisków artyleryjskich, granatów ręcznych. Pali się bez dostępu powietrza. Elektron (mieszanka metalicznego magnezu) jest używany do produkcji korpusów, bomb zapalających wypełnionych termitem. Napalm jest gęstą, lepką masą. Najczęściej mają barwę żółtą, różową lub brunatną.
Do arsenału środków zapalających można też zaliczyć pirożele. Są to środki sporządzone na bazie mieszanek zagęszczonych poprzez wprowadzenie do nich sproszkowanych metali oraz związków bogatych w tlen.
Przyczyny powstawania pożarów oraz środki gaśnicze
Najczęstsze przyczyny powstawania pożarów:
nieostrożność i beztroska osób dorosłych i dzieci w obchodzeniu się z ogniem
w pomieszczeniach w których znajduje się ogień otwarty, robi się pranie, myje podłogi, używając płynów łatwopalnych
ludzie opuszczający mieszkanie i zapominający o wygaszeniu paleniska czy wyłączeniu kuchenki elektrycznej, żelazka lub grzejnika
nagminne palenie papierosów w obejściach, stodołach i innych budynkach gospodarczych, a także w lesie
wady urządzeń grzewczych, kominowych, oświetleniowych
uszkodzone części kuchni, piecyków, gniazdka lub wyłączniki elektryczne
wady budowlane, np. zbyt małe odległości między budynkami, stosowanie materiałów nie ogniotrwałych lub brak w kominach urządzeń przechwytujące iskry
pioruny, które najczęściej uderzają w odosobnione budynki, pojedyncze drzewa, transformatory
promienie słoneczne skupione przez soczewkę, szkło okularowe mogą być przyczyną pożaru, gdy padają na materiał łatwo plany
może nastąpić też samozapalenie, którym ulegają takie materiały jak: węgiel, torf, słoma, farby olejne
w czasie działań wojennych zagrożenie pożarowe zwiększa się dla dużych i gęsto zabudowanych miast, wsi, lasów i zbóż
Współczesne bojowe środki zapalające i termiczne czynniki rażenia broni jądrowej mogą wywołać jednocześnie wiele pożarów.
Środki gaśnicze - stosuje się zależnie od rodzaju pożaru. Jednym ze środków gaśniczych jest woda oraz wodne roztwory środków zwilżających. W określonych jednak przypadkach użycie wody nie jest wskazane, ponieważ zetknięcie się z nią np. sodu, potasu powoduje wydzielanie się z nich gazów palnych co przyczynia się do rozszerzania pożarów. Środkiem gaśniczym jest piasek. Nadaje się on głównie do gaszenia niewielkich zarzewi ognia i małych bomb zapalających. Nie należy go stosować do gaszenia płynów łatwo palnych zbiornikach, maszyn. Innym środkiem gaśniczym jest piana gaśnicza. Jej właściwości gaśnicze polegają na działaniu tłumiącym i izolującym palące się ciało od powietrza oraz działaniu chłodzącym. Środkiem gaśniczym jest też dwutlenek węgla. Nadaje się on do gaszenia wielu rodzajów pożaru, szczególnie cieczy palnych (farb i gazów), ponieważ nie zwilżą gaszonych materiałów. Nie przewodzi on prądu elektrycznego dlatego może być użyty do gaszenia instalacji elektrycznych pod napięciem. Grupę środków gaśniczych tworzą proszki gaśnicze. Gaszą materiału palące się w wysokiej temperaturze, płyny łatwo palne, substancje gazowe i metale lekkie. Stosuje się ich do gaszenia instalacji elektrycznych pod napięciem (kabli, muf) i pożarów w archiwach, muzeach, ponieważ nie powodują zniszczeń.
Struktura organizacyjna akcji przeciw pożarowa
Rozpoznając skuteczną akcję ratowniczą należy wiedzieć, ile ludzi jest zagrożonych przez pożar, gdzie mogą się znajdować, jaki jest ich stan fizyczny, czy są wśród nich małe dzieci. Zadaniem rozpoznawczym jest też ustalenie, którędy można się do nich dostać, jakimi sposobami ich ewakuować i jakiego użyć sprzętu. Aby uniknąć zaskoczenia niezbędne jest stwierdzenie istniejących lub mogących powstać zagrożeń. Wyszukiwanie ludzi zagrożonych w rejonie pożaru odbywa się zgodnie z wiedzą potwierdzoną praktyką ratownictwa. Sposoby ratowania są zależne od warunków. Każda akcja ratownicza, szczególnie dotycząca bezpośredniego ratowania zagrożonych ludzi, jest związana z pewnym ryzykiem ratowników. Ratownik musi kierować się racjonalnymi przesłonkami, które pozwalają sądzić, że wykonanie określonego zadania jest możliwe. Jeśli są do wyboru sposoby o różnym stopniu ryzyka, powinien zawsze wybrać najmniej niebezpieczny. Pierwszą czynnością ratowników w rejonie pożaru jest wyłączenie instalacji elektrycznych i gazowych, co powinno wykluczyć śmiertelne porażenia i wybuchy. W czasie poszukiwań ludzi w różnych pomieszczeniach należy zawsze pamiętać o zapewnieniu sobie drogi powrotu. Najlepiej wchodzić do zadymionych pomieszczeń we dwóch. Jeśli o możliwe założyć maski przeciw gazowe z pochłaniaczem hopkalitowym lub aparaty tlenowe.
1
4