Witkacy - filozof i teoretyk „Czystej Formy”
Witkacy był także autorem szkiców estetycznych i filozoficznych. Swoje koncepcje zaprezentował w pismach z lat 1919-1923: Teatr. Wstęp do Czystej Formy.
Pod koniec lat dwudziestych Witkacy zajął się też filozofią, tworząc podstawy własnego systemu filozoficznego, skoncentrowanego na ontologii, który nazwał monadyzmem biologicznym. Idee te zawarł w wydanym w 1935 roku traktacie Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia.
Czysta Forma jest postulatem i nieosiągalnym w praktyce ideałem - nie odtwarzanie czy naśladowanie rzeczywistości (a więc nie treść, fabuła) jest celem twórcy, ale właśnie sposób zestawiania elementów z Istnieniem wywoływałby uczucia metafizyczne.
Człowieka( Istnienie poszczególne) otacza problem istnienia (Tajemnica Istnienia) początek człowieka, sens życia, istnienia, bytu, prawomocność istnienia przeżycie Tajemnicy Istnienia sztuka w Czystej Formie (oddziaływanie na odbiorcę przez kompozycję, przewaga formy nad treścią).
Teoria Czystej Formy i wskazanie złożoności świata, Tajemnicy Istnienia, zrodziło się u Witkacego z poczucia kryzysu kultury i z poczucia zagrożenia, zaniku uczuć i cech indywidualnych, w obawie przed automatyzacją, mechanizacją, którą będą podlegali także ludzie. Witkacy szuka ratunku w odnowionej sztuce, której uda się powstrzymać grożącą katastrofę ludzkości i kultury. Taką rolę mógł odegrać także teatr jako synteza sztuk i forma form (właśnie jedność w wielości). Teatr Czystej Formy wyrasta z katastroficznych poglądów Witkacego, który formułuje przekonanie, że cywilizacja europejska oparta na chrześcijaństwie i kulturze grecko-rzymskiej zmierza do kresu, unicestwiającym tym samym filozofię, religię - dziedziny, dzięki którym człowiek mógł doznać uczuć metafizycznych. W tej sytuacji Witkacy proponuje teatr Czystej Formy, dający człowiekowi możliwość zgłębienia zagadek bytu. Tylko dzięki dotarciu do Tajemnicy Istnienia człowiek może potwierdzić swoją tożsamość.
Teatr realizujący Czystą Formę:
Aktor (techniczne odegranie roli) wywołuje przeżycia Tajemnicy Istnienia u widzów.
Reżyser czuwanie nad kompozycją całości przedstawienia, uświadomienie aktorowi jego zadań.
Scenografia dostarczenie widzowi przeżyć estetycznych
Widz musi myśleć, czuć i doznawać, potrzebna mu więc jakaś treść, powinien jednak skupić się na czystych formach i relacjach między poszczególnymi elementami spektaklu: słowem, gestem, wyglądem aktora, scenografią, światłem, dźwiękiem.
Wrażenia z prawdziwej sztuki powinny być następujące: „Obudzenie się z sennego marzenia i powrót z innego świata”.