1. Funkcje lasu:

-produkcyjne

-glebotwórcza i glebochronna rola lasu,

-przeciwdziałanie erozji gleb zwłaszcza na terenach górskich,

-przywracanie zdolności biologicznej glebom zdegradowanym.

Wpływ lasu na powietrze (warunki atmosferyczne) przejawia się poprzez:

• łagodzenie warunków klimatycznych,

• zmniejszanie ujemnego oddziaływania pyłów i gazów poprzemysłowych oraz spalin samochodowych,

• wygłuszanie hałasu,

• łagodzenie ujemnego wpływu promieniowania słonecznego.

Poza tymi funkcjami, wymienić należy jeszcze pozytywny wpływ lasu na rozwój kultury, ale też zdrowie fizyczne oraz psychiczne człowieka.

2. Rodzaje rębni.

. Rębnia - system użytkowania i odnawiania lasu. Określa zespół zasad i czynności z zakresu użytkowania lasu, mających na celu stworzenie najkorzystniejszych warunków dla odnowienia lasu o właściwym, z punktu widzenia gospodarki leśnej, składzie gatunkowym drzew i uzyskania pożądanej budowy drzewostanu. Rodzaje:

I. Rębnia zupełna

- podczas gdy na dużej powierzchni będziemy pozyskiwać drewno

- dopuszczalna działka max 6ha (z której możemy pozyskiwać), w Polsce max zrąb zupełny 2ha

- wiek rębny:

a) Iglaste ok. 100lat

b) Liściaste (Dąb) 120÷140lat

c) Olsza 160lat

- wyznaczamy działkę o danych wymiarach i usuwamy wszystkie drzewa (do drzewostanów jednowiekowych, w tym samym wieku do 100lat)

- głównym ograniczeniem dla zrębu zupełnego jest niszczenie powierzchni leśnej (nacisk masy na podłoże)

II. Rębnia częściowa

1. Cięcia przygotowawcze

- usuwamy drzewa przeszkadzające (dając możliwość rozwoju nowych nasion)

- po 2÷3 latach

2. Cięcia obsiewne

- usuwamy połowę drzew w roku nasiennym

3. Cięcia odsłaniające

- usuwamy wszystkie stare drzewa

- z cięciem uprzątającym 4

III. Rębnia stopniowa

- do drzewostanów o bardziej zróżnicowanej strukturze gatunkowej (wydłużony okres 30÷90lat)

IV. Rębnia gniazdowa

- najpierw drzewa w gniazdach (np. zrąb zupełny w gnieździe) potem pozostałe

- doprowadzamy szlaki zrywkowe

V. Rębnia przerębowa (gospodarka przerębowa)

- każde drzewo jest hodowane oddzielnie

- trudności z mechanizacją

- droga

- w trudnych warunkach, górskich, w Alpach

- śmigłowiec, sterowce, ślizgi, masztowe linowe

3. Pozyskanie drewna rozpoczyna się od jego planowania podczas prac urządzeniowych (najczęściej raz na 10 lat) przy wykonywaniu Planu Urządzania Lasu. Część planu urządzania lasu zwana planem cięć (10-letni plan cięć) zawiera propozycje cięć, które co roku leśniczowie weryfikują podczas szacunków brakarskich. Szacunki brakarskie dają dokładniejsze informacje na temat ilości i jakości planowanej do wycięcia masy drzewnej. Szacunki wykonywane są w roku kalendarzowym poprzedzającym cięcie, na ich podstawie powstaje jednoroczny plan cięć zwany wnioskiem cięć.

Przed przystąpieniem do realizacji wniosku cięć (przed wycinką), służba leśna (-najczęściej leśniczy lub podleśniczy) wykonuje szereg prac przygotowawczych np.: oznaczenie granic powierzchni roboczej, wyznaczenie miejsc składowania drewna, kierunku obalania drzew i kierunku wywozu. Tuż przed przystąpieniem do wycinki robotnik leśny, wykonujący cięcie zostaje zapoznany przez leśników z istniejącymi zagrożeniami (złomy, wywroty) i sytuacjami szczególnymi (linie teleenergetyczne, fragmenty chronione i inne). W trakcie trwania zabiegu gospodarczego (wycinki) leśniczy sukcesywnie odbiera i kontroluje wykonywaną pracę - pozyskane sortymenty jak i jakość wykonania pracy pod względem merytorycznym (w tym ekologicznym i ekonomicznym). Leśniczy wydaje drewno do transportu, a w razie potrzeby wnioskuje i nadzoruje zabiegi konserwacji drewna. Po zakończeniu prac na jednej powierzchni roboczej kieruje prace na inną powierzchnię uwzględniając zasady hodowli i ochrony lasu. Co pewien okras czasu (miesiąc, kwartał, półrocze - w zależności od potrzeb) sporządza meldunki z pozyskania drewna, w tym drewna pochodzącego z cięć sanitarnych.

Metody pozyskiwania drewna.

Metoda pozyskiwania drewna, system pozyskania drewna - technologia pozyskania surowca drzewnego z lasu lub plantacji drzew szybko rosnących, uwzględniająca sposób transportu drewna.

Najbardziej rozpowszechniona w świecie klasyfikacja, przyjmuje jako kryterium podziału:

miejsce okrzesywania ściętego drzewa

miejsce wyróbki sortymentu drzewnego

oraz

formę transportowanego drewna

Na podstawie wyżej wymienionej klasyfikacji metody pozyskiwania drewna można podzielić na:

• Metoda całego drzewa, (system całego drzewa) polega na transporcie ściętych drzew z koroną oraz okrzesywaniu i przerzynce drewna na składnicy (bez względu na jej lokalizację, wielkość, czy własność). Główną cechą tej metody jest powstanie surowca drzewnego (właściwego towaru rynkowego) na składnicy. W literaturze przedmiotu metoda znana jest pod nazwą FTS - od pierwszych liter nazwy angielskiej (full tree system).

• Metoda drzewa w częściach, (system drzewa w odcinkach) po ścince dzieli się drzewo na części (na przykład na nieugałęzioną i ugałęzioną — koronę), które mogą być oddzielnie transportowane. Często części pnia i korony silnie ugałęzione są rozdrabniane (zrębkowane) w całości. Metoda znana jest pod nazwą STS (short tree system).

• Metoda całej strzały, (system całej strzały, system dłużycowy)- polega na okrzesywaniu ściętago drzewa na powierzchni cięć - w lesie, tuż przy pniu (pniaku), oraz transporcie całych dłużyc do składnic, gdzie zostaje wykonana manipulacja (podział sztuki drewna na odpowiednie sortymenty) i przerzynka drewna (w miejscu wykonanego podziału). Metoda znana jest pod nazwą LWS (long wood system).

• Metoda sortymentowa, (metoda drewna krótkiego, system drewna krótkiego, metoda sortymentowa, system sortymentowy), po okrzesaniu, manipulacji i przerzynce drewna na powierzchni cięć na kłody i wyrzynki są one następnie transportowane, na składnicę, bądź do odbiorcy. Metoda znana jest pod nazwą SWS (short wood system).

• Metoda drewna sypkiego, (system drewna sypkiego) polega na rozdrabnianiu drewna w lesie na zrębki i jego wywozie. Metoda znana jest pod nazwą FWS (firable wood system).

Pojazdy do wywozu i załadunku drewna.

4. Hodowla lasu zajmuje się badaniem biologicznych praw rządzących powstawaniem i rozwojem zespołów leśnych, ich wzajemnym powiązaniem i współdziałaniem ze środowiskiem przyrodniczym, wrażliwością na warunki klimatyczne, glebowe, a także oddziaływaniem zabiegów gospodarczych. Opierając się na doświadczeniach praktyki zawodowej i pracach badawczych, hodowla lasu określa zasady i techniki wspomagania procesów rozwoju drzewostanu, zapewnia trwałość i produkcyjność lasów oraz wzrost walorów ekologicznych i biologicznych.

5. Maszyny do pozyskiwania drewna.

Ciągniki typu skider są przystosowane do półpodwieszonej zrywki drewna. Rama ciągnika składa się z dwóch części połączonych ze sobą przegubowo , co daje ciągnikowi dużą zwrotność. Skidery mają napęd na wszystkie koła. Są to zasadniczo ciągniki czterokołowe. Na przedniej ramie umieszczony jest silnik , kabina kierowcy oraz mygłownica poruszana hydraulicznie. Na tylnej ramie znajduje się wciągarka linowa jedno - lub dwu bębnowa i masywna tarcza osłaniająca tylne koła. Lina robocza wciągarki przechodzi przez rolki na wysokim wsporniku.

Są to ciągniki przegubowe o ramie dwuczęściowej. Na przedniej ramie znajduje się silnik , kabina kierowcy i żuraw hydrauliczny z kleszczowym chwytakiem. Na tylnej ramie znajduje się kłonicowe nadwozie , na które ładuje się drewno. Forwardery produkowane są w wersjach cztero - sześcio lub ośmiokołowej.

Forwarder - to wykorzystywany w leśnictwie ciągnik do nasiębiernej zrywki drewna krótkiego (kłód i wałków). Jest to maszyna samozaładowcza. Drewno przy pomocy żurawia ładowane jest na maszynę i podczas zrywki nie ma kontaktu z podłożem. Powoduje to znaczne ograniczenie szkód pokrywy gleby podczas zrywki. Większość forwarderów może być wyposażona w montowane w miejsce kłonic kleszcze przeznaczone do zrywki półpodwieszonej dłużyc. Takie przezbrojenie forwardera zmienia go w pełnowartościowy klembank.

6. Czyszczenie pielęgnacyjne.

W zależności od wieku drzewostanu wyróżnia się:

Czyszczenia:

Czyszczenia wczesne

Czyszczenia wczesne - zabiegi pielęgnacyjne wykonywane w okresie uprawy- wczesnej fazy rozwoju drzewostanu, mające na celu:

• usunięcie lub przyhamowanie wzrostu zbędnych domieszek, głuszących gatunek główny lub domieszki pożądane,

• łagodzenie różnic wysokości na granicach kęp lub grup (drzew) różniących się składem gatunkowym,

• usunięcie wadliwych przerostów lub przedrostów,

• przerzedzenie przegęszczony partii siewów lub samosiewów,

• usuwanie drzewek chorych, obumierających i obumarłych.

Czyszczenia późne

Czyszczenia późne stanowią zespół zabiegów hodowlanych wykonywanych w młodnikach do okresu naturalnego wydzielania się drzew.

Zabiegi te mają na celu polepszenie warunków rozwoju drzewom o dobrej jakości hodowlanej, stąd w czyszczeniach późnych stosuje się selekcję pozytywną.

Proces technologiczny obejmuje:

• wyznaczenie drzew o niekorzystnych cechach, drzew przeszkadzających drzewom prawidłowym, dorodnym,

• usunięciu wyznaczonych drzew;

• następnie w przypadku ekonomicznej opłacalności pozyskania usuniętego surowca, wykonywana jest (najczęściej) ręczna lub konna zrywka drewna. Jeżeli cechy, właściwości wyciętego drewna są złe, drewno ma liczne wady, a jego ilość jest niewielka - pozostawia się je do naturalnej utylizacji.

Trzebieże:

Trzebież wczesna

Trzebieże wczesne, zwane również cięciami pielęgnacyjnymi wczesnymi, stosowane są w drzewostanach wykazujących energiczny przyrost na wysokość. Korony drzew w takich drzewostanach mają zdolność rozrostu na boki i wypełniania gałęziami luk powstających po wcześniejszych cięciach pielęgnacyjnych. W tym okresie czasu trzebieże wczesne nie powinny być zbyt intensywne, aby nie osłabiać procesu naturalnego oczyszczania się pni z gałęzi, ale mogą być częstsze. Zazwyczaj cięcia pielęgnacyjne wczesne powtarzamy co 3-5 lat.

Trzebieże wczesne mają za zadanie:

• polepszenie jakości produkowanego surowca drzewnego poprzez wyeliminowanie drzew wadliwych,

• poprawę prawidłowego przebiegu procesu oczyszczania się pni z gałęzi,

• zabezpieczenie najwartościowszych składników drzewostanu,

• poprawienie stanu sanitarnego drzewostanu głównie poprzez likwidację posuszu, chorych i opanowanych przez szkodniki drzew,

• poprawienie biologicznej odporności drzewostanu głównie w celu zapobieżenia szkodom spowodowanym przez wiatry, śnieg,

• zwiększenie przyrostu miąższości drzew,

• polepszenie warunków rozkładu substancji organicznej,

• wzmożenie sił wytwórczych siedliska,

• pozyskanie cienkich użytków międzyrębnych.

Trzebież późna

Trzebieże późne, zwane również cięciami pielęgnacyjnymi późnymi, stosowane są w drzewostanach dojrzewających, w których trwale rozluźniają się korony drzew, a to z kolei ma wyraźny wpływ na zmiany fitoklimatyczne i stan biologiczny gleby. Trzebieże późne nie są więc tak częste i intensywnie powtarzane jak trzebież wczesna (cięcia pielęgnacyjne wczesne). Trzebieże późne powtarza się co 5 - 8 lat, a nawet co 10 lat. Intensywność tych cięć uzależniona jest od wieku rębnego drzewostanu, a ich głównym zadaniem jest przygotowanie do naturalnego odnowienia.

Do najważniejszych zadań trzebieży późnych należy:

• zintensyfikowanie wytwórczych możliwości siedliska przez zwiększenie dostępu światła, ciepła i wilgoci do dna lasu,

• skrócenie okresu produkcji drewna,

• przygotowanie drzewostanu do naturalnego odnowienia pod okapem drzew matecznych,

• poprawienie ochronnej roli drzewostanu (lasu),

• dostarczenie tzw. użytków międzyrębnych czyli drewna o większych wartościach technicznych.

Trzebież późna kończy się zwykle wyrębem drzewostanu matecznego lub też prowadzeniem dalszej gospodarki leśnej i uzyskiwanie użytków międzyrębnych metodą przerębową.

7. Gospodarkę leśną prowadzi się według zasad:

• powszechnej ochrony lasów,

• trwałości utrzymania lasów,

• ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów,

• powiększania zasobów leśnych.

Gospodarka leśna realizowana jest w oparciu o:

• Ustawę o lasach,

• Politykę Leśną Państwa,

• Ustawę o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju,

• Zalecenia konwencji międzynarodowych.

9. Hodowla lasu.

Do głównych działów jakimi zajmuje się hodowla lasu zalicza się:

nasiennictwo leśne,

Nasiennictwo leśne jest działem hodowli lasu obejmującym zagadnienia i czynności związane z wyborem drzew i drzewostanów nasiennych, zbiorem szyszek i owoców, pozyskiwaniem z nich nasion, przechowywaniem i przysposabianiem nasion do wysiewu jak również oceną i transportem nasion.

szkółkarstwo leśne, dział hodowli leśnej zajmujący się produkcją materiału sadzeniowego. Materiał sadzeniowy dla potrzeb gospodarstwa leśnego produkowany (hodowany) jest w szkółkach.

wymagania siedliskowe ważniejszych gatunków drzew i krzewów leśnych,

odnowienie lasu, proces powstawania w sposób naturalny lub sztuczny młodego pokolenia drzew, które w miarę swojego rozwoju i wzrostu, w przyszłości wywierać będą istotny wpływ na kształtowanie się środowiska leśnego w określonej przestrzeni i czasie.

melioracje leśne, zabiegi, których podstawowym i zasadniczym celem jest poprawa (polepszenie) warunków produkcyjnych siedliska na powierzchniach leśnych przewidzianych do odnowienia lub też powierzchni nieleśnych przeznaczonych do zalesienia oraz zwiększenie zdolności produkcyjnych (biologicznych) gleb w uprawach i starszych drzewostanach.

Zalesienia,zadrzewienia, proces wprowadzania lasu na powierzchnie inne niż leśne, np. na nieużytki porolne, wydmy, bagna, torfowiska oraz powierzchnie zdegradowane działalnością człowieka (hałdy kopalniane, odkrywki) w celu przywrócenia im naturalnych warunków panujących w kompleksie bioekologicznym.,

pielęgnowanie lasu, całość czynności gospodarczych związanych z pielęgnowaniem siedliska i drzewostanu (od uprawy do drzewostanu dojrzałego) mających na celu utrzymanie lub poprawę sprawności siedliska oraz stabilności mechanicznej drzewostanu.

typologia leśna i rejonizacja nasienna,

zagospodarowanie lasu,

hodowla szczegółowa drzew i krzewów leśnych,

zasady projektowania i wykonywania leśnych prac hodowlanych w różnych warunkach siedliskowych.

Etapy powstawania lasów :

- dopasowanie gatunków drzew sadzonych do warunków przyrodniczych i ekologicznych.

- hodowla sadzonek Sadzonki powinny pochodzić z nasion drzew rosnących jak najbliżej miejsca sadzenia. Nasiona powinny pochodzić z najlepszych drzew tzw. drzewostanów nasiennych.

- założenie uprawy. Po posadzeniu sadzonek drzew, powinno się je pielęgnować. Aby zapewnić im właściwy dostęp do światła, wykasza się trawy i spulchnia glebę wokół sadzonek. Innym zabiegiem - ochronnym jest zabezpieczanie sadzonek przed zwierzętami.

- tzn poprawki ( Ponieważ uż na początku część sadzonek zamiera, w puste miejsca trzeba posadzić nowe).

- późne czyszczenia (Usuwa się te z drzewek, które są najsłabsze.)

- trzebieże. Usuwa się wtedy te z drzew, które zagrażają najdorodniejszym. Prace te powtarzane są co kilka lat.

- odnowienia drzewostanu - wymiana najstarszej generacji drzewostanu na nową.

10. Rodzaje cięć:

Cięcia obsiewne

Cięcia obsiewne wykonywane są przede wszystkim w celu zwiększenia dopływu opadów, ciepła oraz światła do gleby stworzenia w ten sposób dobrych warunków do kiełkowania nasion i wzrostu nalotów przez pierwsze 2-3 lata. Pozostające na powierzchni manipulacyjnej drzewa powinny zapewnić młodemu pokoleniu ochronę przed wahaniami temperatury, wiatrem, nadmiernym nasłonecznieniem i wysuszeniem gleby, a także przed nadmiernym rozwojem roślinności zielnej. Cięcie obsiewne należy wykonywać w roku dobrego lub co najmniej średniego urodzaju nasion gatunku głównego.

Cięcia odsłaniające

Cięcia odsłaniające rozpoczynamy w 3-4 lata po obsiewie. Mają one na celu stopniowe uwalnianie odnowienia od osłony drzewostanu macierzystego i zapewnienie mu zwiększonego dopływu światła i opadów oraz zmniejszenie konkurencji korzeniowej. Przy prowadzeniu tych cięć odstępujemy od zasady utrzymywania równomiernej osłony na powierzchni manipulacyjnej, gdyż samosiewy z reguły pojawiają się kępami lub płatami, między którymi są luki lub miejsca rzadziej obsiane. Prześwietlenie warstwy koron wykonuje się więc mając na względzie potrzeby młodego pokolenia.

Cięcia pielęgnacyjne - zabieg stosowany w lasach gospodarczych. Mają one na celu storzenie korzystnych warunków rozwoju drzew o lepszej wartości hodowlanej oraz poprawę środowiska wewnątrz lasu.

Cięcia przygotowawcze

Cięcia przygotowawcze mają na celu z jednej strony przygotowanie gleby do przyjęcia nasion, a z drugiej zaś - przygotowanie drzewostanu, tj. uodpornienie go na działanie wiatru, śniegu oraz pobudzenie do obfitszego owocowania. Cięcia te są kontynuacją późnych trzebieży i mają charakter wyraźnie selekcyjny. W cięciach przygotowawczych usuwamy drzewa chore, źle ukształtowane, z małymi koronami oraz drzewa tych gatunków, których potomstwo jest niepożądane w przyszłym drzewostanie. W ten sposób prowadzone cięcia przygotowawcze poprawiają jakość drzewostanu macierzystego, wpływają na skład gatunkowy przyszłego drzewostanu.

Cięcie uprzątające

które usuwa resztę starodrzewu sponad podrostu, gdy nie wymaga on już ochrony przede wszystkim przed późnymi przymrozkami. Przetrzymywanie osłony górnej nie jest wskazane, gdyż osłabia przyrost młodych drzewek i powoduje wśród nich większe szkody od późniejszej ścinki i zrywki. Na ogół cięcie uprzątające zakłada się u gatunków światłożądnych najpóźniej w 5 lat po cięciu obsiewnym, u gatunków cienistych często dopiero po 10-20 latach.

Odsłaniać należy najpierw najstarsze i najwyższe grupy podrostu lub nalotu. Nie obsiane miejsca na ogół uzupełnia się sztucznie, wprowadzając szybko rosnące gatunki domieszkowe: klon, jesion, dąb, modrzew lub jedlicę. Nie powinno się uzupełniać każdej najmniejszej luki, ani też sadzić zbyt blisko brzegów wyższego otoczenia.

8. Do elementów technicznych zalicza się sposoby wykonywania cięć:

• cięcia zupełne, w których wszystkie drzewa na określonej powierzchni są usuwane jednorazowo, a odnowienie wzrasta bez osłony lub tylko z osłoną boczną drzewostanu,

• cięcia częściowe, w których drzewostan jest przerzedzany w zasadzie równomiernie w celu uzyskania samosiewu górnego na całej odnawianej powierzchni, a młode pokolenie wzrasta pod osłoną górną drzewostanu,

• cięcia gniazdowe, w których drzewostan usuwa lub przerzedza się na tzw. gniazdach w celu wprowadzenia gatunków współpanujących i domieszkowych z odpowiednim wyprzedzeniem w stosunku do cięcia uprzątającego (usuwającego pozostałe drzewa) w celu wykorzystania osłony dla gatunków wprowadzanych na gniazdach,

• cięcia brzegowe, w których postępując od ściany drzewostanu w kierunku jego wnętrza stosuje się zróżnicowane nasilenie cięć, najsilniejsze na brzegu i malejące w głąb drzewostanu,

• cięcia przerębowe - jednostkowe lub grupowe, wykonywane w drzewostanach o strukturze przerębowej, w których jednocześnie realizowane jest użytkowanie drzew dojrzałych, inicjowanie i wspieranie procesu odnowienia, selekcja, regulowanie struktury i zabiegi sanitarne.

---