Drewno
Nazwa drzewo oznacza roślin, natomiast nazwa drewno odnosi się ogólnie do surowca przemysłowego i wyrobów drewnianych, a ponadto do masy drzewnej znajdującej się w pniu między rdzeniem a korą.
Budowa i kształt drewna
Zasadniczymi wyodrębniającymi się częściami drzewa są: korzenie, pień (strzała), gałęzie i liście. Liście drzew iglastych noszą nazwę igieł. Części powyższe mają specjalne przeznaczenie w życiu rośliny w związku z tym różnią się względem i właściwościami fizycznymi i mechanicznymi
Korzenie wraz z tzw. szyją korzeniową, tj. przyziemną, zgrubiałą częścią pnia nazywa się karpią. Część pnia od szyi korzeniowej do miejsca o gr. 7cm nazywa się grubizną pnia, górna zaś część pnia wraz z gałęziami
bocznymi - koroną drzewa. Dolna część grubizny pnia zwana jest odziomkiem.
Korzenie utwierdzają drzewo w glrbie, czerpią z niej pokarm surowy w postaci roztworów soli mineralnych oraz przechowują soki organiczne. Pień dźwiga gałęzie oraz przewodzi wraz z nimi pokarm mineralny z korzeni do liści. Pokarm wytworzony z w liściach w postaci związków organicznych przechodzi z powrotem w kierunku korzeni. Liście spełniają tylko czynności fizjologiczne, a mianowicie pobierają z powietrza dwutlenek węgla, wytwarzają związki organiczne, umożliwiają oddychanie i wydzielają przez parowanie nadmierną ilość wody pobranej z gleby. Związki organiczne wytwarzane są w liściach przez syntezę dwutlenku węgla i wody - przy udziale chlorofilu i pod wpływem promieni słonecznych. Część substancji organicznych drzewo zużywa w czasie wzrostu, resztę przechowuje jako pokarm zapasowy.
Masa drzewa utworzona jest z komórek o najrozmaitszym kształcie i różnej wielkości, na ogół tak małych, że można je obserwować tylko pod mikroskopem. Różnorodne funkcje w organizmie drzewa pełnią najczęściej skupienia odrębnych komórek powiązane w tkanki. Rozróżnia się następujące rodzaje:
Tkanka przewodząca cewkowa (tracheidy)
Stanowi podstawową budowę drzew iglastych, formuje podłużne kanały przewodzące pokarmy, a zarazem tworzy szkielet nośny decydujący o wytrzymałości drzewa.
Tkanka przewodząca naczyniowa (trachee) tworzy kanały podłużne o bardzo cienkich ściankach, lecz o znaczniejszym przekroju, które mają na celu tylko przewodzenie pokarmów, tkanka ta istnieje tylko w drzewach liściastych, o wytrzymałości nie decyduje.
Tkanka wzmacniająca tworzy włókna podłużne o stosunkowo grubych ściankach z bardzo wąskimi kanalikami, które przewodzą tylko powietrze, tkanka ta istnieje tylko w drzewach liściastych, gdzie stanowi główny szkielet nośny decydujący o wytrzymałości.
Tkanka gromadząca (miękiszowa) stanowi związki komórek cienkościennych przebiegające zarówno w kierunku pionowym jak i poziomym. Zadaniem tych komórek jest magazynowanie pokarmu potrzebnego do tworzenia nowych pędów i nasienia, ponadto tkanka ta przewodzi pokarm organiczny od liści w dół drzewa
TKANKA KOMÓREK ŻYWICZNYCH składa się z małych komórek otaczających przewody żywiczne które znajdują się w drzewach iglastych z wyjątkiem jodły, kanały te przebiegają zarówno wzdłuż jak i w poprzek drzewa.
Miazga (tkanka) twórcza jest miejscem powstawania nowych komórek drzewa, w tkance tej komórki odżywianie pokarmem organicznym wytwarzanym przez liście rosną i mnożą się przez podział.
Miazga korkowa jest miejscem powstawania nowych komórek korka. Komórki żywe, które znajdują się prawie wyłącznie w cienkim płaszczu miazgi, składają się ze ścianek komórkowych, plazmy złożonej z cytoplazmy i jądra i soku komórkowego wypełniającego wolne miejsca wśród plazmy. Komórki żywe stopniowo twardnieją i wchodzą w skład właściwego drewna bądź korka.
Komórki martwe nie mają już plazmy, gdyż po ścięciu drzewa wyschła ona. Niektóre z tych komórek mają zdolność przewodzenia pokarmów (w bielu), natomiast inne starsze (w twardzieli), mają wnętrze w mniejszej lub większej zapełnione różnymi substancjami żywicznymi, garbnikowymi i mineralnymi. Budowa pnia wskazuje wyraźne usłojenie współśrodkowe usłojenie współśrodkowe. Usłojenie to najpełniej daje się zauważyć w przekroju poprzecznym drzewa, gdzie przede wszystkim występuje podział na rdzeń, drewno i korę. Rdzeń widoczny jest w części środkowej przekroju w postaci plamki odmiennej od reszty drewna. Zawiera ona drewno pierwotne, pozostałość młodego pędu, o dużej porowatości, a nawet z pustymi przestrzeniami ciągnącymi się wzdłuż pnia. Rdzeń zajmuje więcej miejsca w przekroju w młodym drzewie niż w starym. Jest ona, bardzo słabą, obumarłą częścią drzewa, obniżające wartość wielu sortymentów przetartych, np. desek. Dookoła rdzenia znajduje się tzw. drewno, którego barwa w zależności od rodzaju drzewa może być jednakowa lub też zróżnicowana na ciemniejszą lub jaśniejszą. W drzewach, których drewno jest niejednakowo zabarwione, jak np. w sośnie lub dębie wewnętrzna część ciemniejsza, która otacza rdzeń, nazywa się twardziela, zewnętrzną zaś część jaśniejsza - bielem. Biel u większości rodzajów naszych drzew przewodzi pokarm surowy w roztworze wodnym z korzeni do liści. Zawiera duży procent wody. Twardziel jest częścią starszą od biel. Nie przewodzi ona pokarmów, a tylko gromadzi niektóre produkty o charakterze wydzielniczym (żywice, garbniki) lub jako pokarm zapasowy. Twardziel ma strukturę bardziej zwartą i mocniejszą niż biel, jest ona mniej podatna na działanie grzybów i owadów stanowi więc technicznie materiał bardziej wartościowy od bielu. Nie we wszystkich jednak rodzajach drzew zachodzi wyraźne zróżnicowanie na biel i twardziel. Biel i twardziel można łatwo rozpoznać u sosny, dębu, jesiona, akacji, modrzewia, wiązu natomiast nie widać zróżnicowania w jodle, świerku, grabie, buku, lipie i osice. Drewno uwidacznia w swej budowie słoje roczne w postaci płaszczów walcowych współśrodkowych, poprzerastanych promieniami rdzeniowymi. Słoje roczne narastają w okresie wegetacji drzew, tj. podczas wiosny i lata, proces tego narastania odbywa się w całym drzewie od najmłodszych korzeni do gałązek. W naszym klimacie w ciągu każdego roku powstaje tylko jeden słój. W zależności od ilości słojów rocznych przypadających na 1 cm przekroju promieniowego, drewno może być wąskosłoiste lub szerokosłoiste. według PN/B - 96000 „Sosnowe materiały tarte” drewno sosnowe jest wąskosłoiste, jeżeli ma powyżej 4 słojów rocznych na 1 c, lub szerokosłoiste gdy ma 4 słoje lub mniej na 1cm. Każdy słój roczny składa się z przyrostu wczesnego (wiosennego) i późnego (letniego - lato i wczesna jeśeń). U większości rodzajów drzew naszych przyrost wczesny jest jaśniejszy od przyrostu późnego, wskutek czego słoje słoje roczne są widoczne wyraźnie. Tkanki przyrostu późniejszego w miękkich gatunkach drzew są ściślejsze i mocniejsze. Im grubsze są ich słoje w porównaniu z przyrostem wcześniejszym, tym drewno jest bardziej wytrzymałe. Inaczej przedstawia się sprawa w twardych gatunkach drzew. Gatunki te wskutek specyficzny budowy anatomicznej wykazują właściwość odwrotną, o większej wytrzymałości ich drewna decyduje większy stosunek drewna wczesnego do późniejszego. Promienie rdzeniowe są to wiązki komórek przerastające słoje roczne w kierunku promieniowym. Rozchodzą się one wachlarzowo, ku obwodowi, przy czym niektóre tylko zaczynają się od rdzenia, wszystkie zaś dobiegają od zewnętrznych warstw bielu. Promienie rdzeniowe odgrywają rolę dróg przewodzący pokarm między warstwami zewnętrznymi i wewnętrznymi drewna. W czasie zimowym przechowują w sobie pokarm organiczny. Promienie rdzeniowe są widoczne tylko u niektórych rodzajów drzew w postaci jasnych smug na przekrojach poprzecznych a zwłaszcza promieniowych. Smugi te znane są w niektórych wyrobach pod nazwą błyszczu.
Kora jest zewnętrzną i ochronną warstwą drzewa otaczające drewno i dzieli się na tzw. łyko i korek z korwiną. Łyko znajduje się od strony wewnętrznej na przekroju poprzecznym pnia drzewa, korek na zewnątrz łyka, korowina na samym wierzchu.
Korek z niektórych drzew może być wykorzystany jako surowiec do wyrobu materiałów izolacyjnych. Korowina różni się barwą i budową u poszczególnych rodzajów drzew, co ułatwia ich rozróżnianie.
Łyko ma barwę jaśniejszą od korka z korowiną. Część łykowa kory służy przewodzenia pokarmów organicznych z liści w kierunku korzeni oraz do odkładania pokarmu zapasowego. Poza tym między drewnem a kora znajduje się tzw. miazga (tkanka) twórcza, która wytwarza komórki drewna i łyka, między łykiem a korkiem znajduje się miazga korkowa wytwarzająca komórki korka. Obie te miazgi są widoczne jedynie przy dużym powiększeniu (pod mikroskopem). Miazgi te odgrywają duża rolę biologiczną, natomiast znaczenia technicznego nie maja.
Najcenniejszą częścią drewna jest grubizna pnia, zwłaszcza odziomek. Kształt grubizny pnia zbliżony jest w ogólnych zarysach do stożka ściętego. Stożkowatość pnia nazywa się pospolicie zbieżystością. Im większe są różnice pomiędzy dolną a górną średnicą przy stałej odległości tych średnic tzn. ima bardziej pień jest zbieżysty tym mniejsza jest jego wartość użytkowa. Najlepszy materiał otrzymuje się z tzw. pni pełnych, tj. takich, które swym kształtem są najbardziej zbliżone do walca. pnie drzew mogą być proste lub krzywe, na prosty kształt pnia wpływa przede wszystkim zwarcie drzewostanów (skupienie koron), a poza tym klimat, gleba itd.