Ochrona pc II

Pakty PC i inne konwencje

Traktatowa ochrona pc - jest w zasadzie odpolityczniona - nie tak, jak organy / agendy NZ, zazwyczaj międzyrządowe

Główne konwencje ONZ:

- Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

- Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

- konwencje o niedyskryminacji kobiet

- Konwencja Praw Dziecka

- konwencje zakazujące różnych form dyskryminacji

- Konwencja o zakazie tortur i niehumanitarnego traktowania.

Pakty Praw… - uchwalone przez ZO ONZ 16 XII 1966

Kontrowersje:

- kraje zachodnie: nie chciały znormatywizować praw ekon i społ (stąd odrębny dokument)

- terytorium obowiązywania (czy w koloniach też?)

- kolizja ochrony pc i zasady nieinterwencji

1976 - dopiero wtedy Pakty weszły w życie - 35 ratyfikacji; 2003 - PPOiP ratyf 151, PPG 148 państw

I. Pakt Praw Obywat i Polit

- niewielkie różnice przedmiotowe w stos do PDPC 1948:

* nie ma prawa do własności i ubiegania się o azyl

* dodatkowo - zakaz więzienia gdy ktoś nie może spełnić umowy (art. 11)

* dodatkowo - nakaz humanitarnego traktowania z poszanowaniem przyrodzonej godności osób więzionych (art. 10)

* prawa dziecka - art. 24

* prawa mniejszości etnicznych rel jęz - art. 27

- 3 artykuły początkowe w obu Paktach brzmią podobnie:

* art. 1 - prawo narodów do samostanowienia

(bo dominacja zewnętrzna to praktyczne nieprzestrzeganie pc; jej utrzymanie nie może być bez naruszania pc)

* art. 2 - podaje 11 różnic: rasy, płci, języka…, a państwa mają nie dyskryminować ludzi w korzystaniu z praw paktowych

* art. 3 - równe prawa mężczyzn i kobiet do korzystania z zapisów paktu

* art. 6 - prawo do życia (ale… są wyjątki…)

* art. 7 - zakaz tortur, niehumanitarnego i poniżającego karania / traktowania

* art. 8 - totalny zakaz niewolnictwa i nietotalny pracy przymusowej

* art. 9 - prawo jednostki do wolności i bezpieczeństwa (nie dla arbitralnego aresztu)

* art. 10 - poszanowanie godności więzionych

* art. 11 - zakaz więzienia, gdy ktoś nie może spełnić umowy

* art. 12 - swoboda poruszania się, możność opuszczenia i powrotu do kraju

* art. 13 - arbitralnie nie można wydalać osób legalnie przebywających na terenie danego kraju

* art. 14 - fair trial, czyli równość wobec prawa i sprawiedliwy proces

* art. 15 - lex retro non agit

* art. 16 - każdy ma podmiotowość prawną

* art. 17 - prawo do prywatności, rodziny, tajemnica korespondencji, ochrona miejsca zamieszkania, prawo do czci

* art. 18 - wolność sumienia, myśli, wyznania

* art. 19 - prawo do posiadania i rozpowszechniania poglądów

* art. 20 - zakaz propagandy woj

* art. 21 - spokojne gromadzenie się

* art. 22 - stowarzyszanie się (tu: m.in. związki zawodowe)

* art. 23 - uznanie i ochrona rodziny…

* art. 24 - elementarne prawa dziecka

* art. 25 - prawo bierne i czynne w życiu publ

• art. 4 - pc w sytuacjach nadzwyczajnych - można częściowo zawiesić pc, ale wymieniono czego nie - np. prawa do życia. Trzeba stan wyjątkowy notyfikować w ONZ itp.

System implementacji: 3 stopnie, zapewnia go Komitet Praw Człowieka - 18 członków, we własnym imieniu (art. 28):

1. państwa dają sprawozdania (obligatoryjnie) - art. 40; raz / 5 lat. Komitet daje uwagi państwom, ewentualnie R G-S / ZO ONZ

2. skarga państwowa (fakultatywnie, deklaracją do art. 41 trzeba zaakceptować) - może składać p., które uznało i to tylko p-ko p., które też;

• art. 41 i 42 - procedura rozpatrywania skargi p.

1. polubownie, między sobą

2. dobre usługi Komitetu

3. Komitet za zgodą stron powołuje ad hoc Komisję Pojednawczą - proponuje sposób rozwiązania sporu, ale strony nie muszą akceptować

• ta procedura może trwać 2,5 - 3 lata, nikt dotąd nie chciał

3. skarga indywidualna - to w Protokole fakultatywnym - osobna ratyfikacja, dziś 104 p., Polska - 1989, jedna z pierwszych decyzji Skubiszewskiego jako msz Mazowieckiego

• sporo warunków wstępnych

• 6 miesięcy ma p. na wyjaśnienie i napisanie, jakie środki podjęło

• char tajny

• badano dotąd ok. 400 spraw, w 100 zajęto stanowisko, m.in. odrzucono skargę b. ubeka z Polski, który chciał pracować w UOP

II protokół fakulatywny 1989 - zmierza do zniesienia kary śmierci

Art. 1 - znosimy i wymazujemy z kodeksu karnego

Art. 2 - wyjątek (jedyny) - najcięższe zbrodnie woj.

Komitet ma prawo rozpatrywać skargi p. (zgodnie z art. 41 Paktu) i indywidualne (I Protokół)

2003 - w II pf 50 p., Polski - nie ma

Komitet pc - 3 razy do roku, bada sprawozdania, skargi, opracowuje Uwagi ogólne - interpretacja implementacji zapisów Paktu itp.

II. Pakt Praw Gospodarczych, Społ i Kult

- wcześniej już działały różne agendy, które się tym parały, np. MOP, UNESCO, WHO, FAO

- 1974: Deklaracja w sprawie ustanowienia nowego ładu ekonomicznego i Karta Praw i Obowiązków Ekonomicznych Państw

- to tzw. Prawa drugiej generacji (pierwszej - polityczne)

- różnice z PDPC - tam hasła, tu konkrety:

* art. 6 - prawo do pracy, trzeba radzić i szkolić

* art. 7 - prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy (bhp, wypoczynek...)

* art. 8 - związki zawodowe - tworzenie i członkostwo wg własnego wyboru, prawo do strajku zgodnego z ustawodawstwem kraju X

* prawo do zabezpieczenia społ (m.in. ubezpieczenia, ochrona kobiet ciężarnych i „już-matek”

* art. 11 - podstawowe prawo każdego - do wolności od głodu

* art. 12 - prawo do najwyższego osiągalnego poziomu ochrony zdrowia fiz i psych

* prawo do nauki, sposoby szeroko określa art. 13

* art. 15 - każdy może uczestniczyć w życiu kulturalnych - m.in. swoboda i ochrona twórczości naukowej

PPOiP - tam p. zobowiązują się, że podejmą środki, by zrealizować

PPGSiK - tutaj „w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw” - w obu to art. 2

PPGSiK - skromny system kontroli:

- tylko sprawozdania gensekowi NZ o środkach i postępie…, rozpatrywać je miała RG-S przy pomocy Komisji PC i agencji wyspecjalizowanych NZ

- 1985 RG-S powołała Komitet Praw GSiK - 18 ekspertów we własnym imieniu działa od 1987, sprawozdania p. co 5 lat

- KPGSiK - wnioski, sugestie - dla rządów + uwagi ogólne dla wszystkich

- od 1990 KPGSiK chce protokołu fakultatywnego, żeby można było składać skargę, gdy p. nie wykonuje praw X, ale p.-strony nie podjęły idei, za są gł. Południowcy

III. Inne ważne instrumenty prawnomiędzynar

1.

a) ludobójstwo

* zasady norymberskie: część składowa pm karnego

kogo pociągamy do odp.?

- za zbrodnie p-ko pokojowi, zbrodnie wojenne (pogwałcenie praw, obyczajów wojennych, np. deportacje cywili...), p-ko ludzkości: niewolnictwo, eksterminacja…

* 1948 - ZO NZ (idea Rafała Lemkina, białostockiego Żyda) - Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa:

- to zbrodnia w obliczu pm

- definiuje¨czyny (wymienia), których celem - zniszczyć całość / część grup nar etn rasowych religijnych

- karana także zmowa, podżeganie, usiłowanie, współudział

- sądzenie - przed trybunałem państwa, na którego obszarze czyn dokonano lub przed mnar tryb karnym

* ZO NZ 1968 - konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni woj i p-ko ludzkości

* ZO NZ 1965 - konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej:

wszelkie doktryny o wyższości rasowej są fałszywe naukowo, naganne moralnie, niesłuszne i niebezpieczne społecznie - odrzucamy je;

- jest tu definicja dyskryminacji rasowej: wszelkie zróżnicowanie - ograniczenie, uprzywilejowanie z powodu (wymienia)

- potępia zwłaszcza apartheid i segregację

- p.-strony zobowiązują się prow politykę eliminacji dyskryminacji

- powstał Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej - 18 ekspertów w imienu własnym:

1) rozpatruje sprawozdania państw

2) skarga państwowa - tryb podobny jak w PPOiP

3) skarga indywidualna (fakultatywnie)

spory dot wykonywania / interpretacji konwencji p. mogą jednostronnie oddać do MTS

1973 Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu

- definiuje a.

- kontrola - 3 członków Komisji PC ONZ

- Komisja może robić listę podejrzanych

1981 ZO NZ Deklaracja o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji na podstawie religii lub wyznania

art. 1 - swoboda wyboru rel / wyzn

art. 2 - zakaz dyskryminacji na tym tle przez p. i osoby indywidualne (!)

art. 4 - p. muszą podjąć skuteczne środki, żeby tak było

art. 5 - rodzice mogą zapewnić dzieciom tę religię, którą wyznają

art. 6 - swoboda praktykowania w różnych formach

nie ma tu o kontroli, ale i tak interesuje się tym KPCz i jej Podkomisja - studia, raporty, debaty

Prawa mniejszości - m.in. art. 27 Paktu Politycznego

1992 ZO NZ - deklaracja o prawach osób należących do mniejszości nar / etn / rel / jęz

art. 1 - chronić istnienie i tożsamość

art. 2 - prawo do rozwijania kultury, do religii i języka + udziału w życiu publ

art. 3 i 4 - dogodne warunki do rozwoju i kultywowania, udział w edukacji

inne formy - m.in. agendy wyspecjalizowane MOP, UNESCO, + konferencje światowe + Dekady Zwalczania Rasizmu i Dyskryminacji Rasowej..

2. niedyskryminacja kobiet

4 światowe konferencje kobiet, ostatnia 1995 Pekin

1985 Nairobi Strategia na rzecz Awansu Kobiet

1985 Fundusz Rozwojowy NZ na rzecz Kobiet UNIFEM

Konwencje:

- o prawach polit kobiet 1952

- o obywatelstwie kobiet zamężnych 1957

- o eliminacji dyskryminacji kobiet 1967

- 1979 ZO NZ Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (na podst. 1967):

* Art. 1 - definiuje

* art. 2 - potępia dk i p. zobowiązują się

* art. 3 - p. zapewnią właściwe środki dla równości kobiet

* art. 6 - środki p-ko kobiecej prostytucji i handlu kobietami

* art. 14 - o kobietach na wsi

* art. 16 - równość kobiet i mężczyzn w sprawach rodzinnych

implementacja

- sprawozdania co 4 lata

- rozpatruje je Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet - 23 ekspertów (sugestie, zalecenia + uwagi do wszystkich - ogólne)

- można spory do MTS

- 1999 Protokół fakultatywny - może Komitet rozp skargi indywidualne (53 ratyf 2003)

3. prawa dziecka

1958 ZO NZ - Deklaracja praw dziecka

1989 - ZO NZ - Konwencja (wiążąca umowa) Praw Dziecka (1978 propozycja PRL - i projekt tekstu)

dziecko = każdy człek do 18-nastki

art. 3 - ogólna zasada o wyższym interesie dziecka

* prawo dziecka do życia, do swej tożsamości

* zakaz oddzielenia dziecka od rodziców wbrew ich woli (są wyjątki)

* dziecko może wypowiadać opinie w sprawach jego dotyczących

* swoboda wyrażania poglądów

* wolność myśli, sumienia, wyznania...

* prawo do stowarzyszeń, zgromadzeń

* do informacji o odpowiedzialności rodziców za rozwój dziecka

* do inf o regułach adopcji

* specyficzne: ochrona p-ko używaniu środków odurzających, p-ko handlowi dziećmi, wszelkim formom eksploatacji i przemocy seksualnej, torturom

* gwarancje dla dzieci upośledzonych i o uchodźcach lub starających się o taki status

implementacja - uboga:

- Komitet Praw Dziecka - 18 ekspertów, w imieniu własnym

- co 5 lat p. - sprawozdania

- KPD analizuje, daje rządowi wnioski, sugestie, rekomendacje

Konwencja to raczej dokument programowy o char moralno-polit, niż prawnym

Protokoły fakulatywne:

- 1994: art. 38 konw pd że w konflikt zbrojnych dzieci min. 15 lat, w prot fakult - 18, już ma dużo ratyf

- 1994: o zwalczaniu dziecięcej prostytucji, pornografii i handlu dziećmi (bo art. 34 KPD niewystarczającym uznano)

4. p-ko torturom

1984 ZO NZ Konwencja p-ko torturom

definicja tortur - świadome wywołanie dotkliwego bólu / cierpienia fiz / psych, zwł w celu informacji / zeznania

- żadne wyjątkowe okoliczności nie usprawiedliwiają

- p. powinny współpracować, żeby to zwalczać (wymiana inform, ekstradycje...)

- zakaz ekstradycji przestępców do krajów, gdzie są tortury

Fakultatywnie - skarga p. / indyw.

- p. muszą składać sprawozdania

- kontrola: Komitet p-ko Torturom - 10 ekspertów

* komitet (nowość!) ma prawo inicjatywy dot zbierania informacji gdy ma „uzasadnione dane”, że gdzieś są tortury (procedura o char poufnym)

- spory między p. - do MTS (którakolwiek strona)

Protokół fakultatywny: 2002

- komisje ad hoc - niezależne inspekcje nar i mnar

OGÓLNIE O TRAKTATOWEJ OCHRONIE PC W ONZ

3 elementy:

- konwencje

- komitety (ciała traktatowe)

- procedury:

a) sprawozdań rozpatrywanie i ocena

b) śledcze procedury

c) państwowe skargi

d) indywidualne skargi

pomaga wszystkim Wysoki Komisarz NZ ds PC, różne agendy etc. - ale jest bałagan i trzeba zreformować - może nawet 1 komitet?

IV. Rozmowy w toku (o kodyfikacji)

- mówią, że jest ok. 70 ważnych konwencji o ochronie pc, także poza ONZ

- wysiłki dot. 2 sfer:

a) normotwórczej

b) implementacyjnej

1986 - rezolucja 41/120 ZO NZ określa czym się należy kierować w rozwoju ochrony pc - nowych inicjatyw normotwórczych:

. zgodność z dotychczasem

.. normy muszą być zasadnicze w sferze godności i wartości osoby ludzkiej

... precyzja norm

.... skuteczna kontrola

..... jak najszersze uznanie mnar

konwencja o ochronie praw robotników migrantów i ich rodzin

1990 przyjęło ZO NZ, musi mieć 20 ratyf, ma 19 - 2003

- rodzinom stosowne prawa też, gdy są nielegalnie

- komitet dla rozpatrywania sprawozdań p.-stron

protokół fakultatywny do PPGSiK 1996, też dot. Tego co wyżej

- KPCz powołała niezależnego eksperta ds. tego pf

prace nad deklaracją praw ludów tubylczych - od 1994

- celem: zachowanie i rozwój cech etn / kult i odrębnej tożsamości, ochrona przed fizycznym i kult wyniszczeniem

- kwestie własności ziemi, tradycyjnej gospodarki

- ustanowić mech rozwikłania sporów tubylców z władzą publ

- kontrowersje: a co z równymi prawami, integralnością państw?)

- od 1994: Dekada Ludów Tubylczych Świata

prace nad ew. mechanizmem ochrony osób przed uprowadzeniami

- ale w ONZ większość, że istniejące instrum mnar są wystarczające, zwłaszcza gdy powstaje MTK

V. Podmiotowość jednostki w pm

„podmiotem pm jest kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z norm pm, tj. kto jest adresatem norm pm”

podmiotowość of w pm rozwijana w 2 sferach: praw i odpowiedzialności za niezgodne z pm czyny

a) o prawach of

- pionierskie znaczenie - ochrona praw mniejszości w LN (1922-37 Górnośląski Trybunał Arbitrażowy: skargi indywidualne Niemców p-ko państwu polskiemu)

- Europejska Konwencja PC i Podst. Wolności - skarga indywidualna, zakończona decyzją Eur Tryb PC - wiążącą dla p.

- prawo do skargi indyw - także w konwencjach pc ONZ, prot fakul do PPPiO, konwencji p-ko torturom (fakult), także w MPH (konwencje genewskie, zwłaszcza I prot 1977)

b) podmiotowość of w pm jako rezultat obowiązków i jej odpowiedzialności

- trybunał norymberski: każdy, kto popełni przestępstwo w myśl pm jest odpowiedzialny i podlega karze; III - i nie zwalnia że był funkcjonariuszem państwowym, IV - nie zwalnia, że zwierzchnictwo kazało (bo zbrodnie popełniają ludzie, a nie twory abstrakcyjne)

- I konwencja genewska - każe ścigać i sądzić podejrzanych o ciężkie naruszenie MPH, nawet Mnar Komisja Śledcza

- kara się też ludobójców (1948) i naruszantów konwencji o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego - haska 1954

- 1993: Trybunał ds. Zbrodni w b. Jugosławii

- 1994: T ds. Z w Rwandzie

- 1998: wynegocjowano rzymski statu MTK

- nowy wymiar problemu: przestępczość zorganizowana / zwł. Terroryzm:

* nie wystarcza m.in. 2000 z inicjat Polski konwencja o zwalczaniu przestępczości zorganizowanej (mnar)

* problem: np. co z unlawful combatants? Bo tak Stany zrobiły w Guantanamo... - niezgodnie z konwencjami genewskimi i swym prawem wewn

---