Podstawy nauki o finansach
Finanse
System finansowy i sektor bankowy
System bankowy w systemie finansowym
System bankowy jako ogniwo systemu finansowego państwa stanowi mechanizm przepływu siły nabywczej w gospodarce, jest zespołem norm prawnych, instytucji, instrumentów i rynków, spełniających następujące funkcje w gospodarce:
zapewnienie sposobów rozliczania i dokonywania płatności umożliwiających handel,
zapewnienie mechanizmów gromadzenia środków finansowych oraz ich podziału na udziały w różnych przedsięwzięciach,
zapewnienie sposobów transferu środków w czasie, ponad granicami i pomiędzy sektorami,
zapewnienie skutecznych procedur zarządzania ryzykiem,
zapewnienie informacji cenowej, co pozwala na koordynowanie zdecentralizowanego podejmowania decyzji w różnych sektorach gospodarki,
zapewnienie sposobów pokonania problemu niedostatku motywacji, wtedy gdy jedna ze stron transakcji finansowej posiada informacje, których druga nie posiada.
Bankowość
Tak przedstawione funkcje systemu bankowego nawiązują pośrednio do koncepcji dwóch triad w analizowaniu systemu bankowego. Pierwszą tworzą funkcje pieniądza w gospodarce rynkowej:
· środek rozliczeń,
· jednostka miary wartości,
· środek skarbienia (gromadzenia bogactwa).
Druga triada to motywy posiadania pieniądza w gospodarce rynkowej:
· doprowadzenie do skutku zawartych kontraktów,
· ostrożność,
· możliwość spekulacji,
Bankowość
Zakres pojęcia pośrednictwa finansowego, obejmuje:
równoważenie podaży i popytu na aktywa i pasywa finansowe, tj. depozyty, akcje, kredyty, ubezpieczenia,
administrowanie systemem rozliczeń, tj. organizowanie różnego typu izb rozliczeniowych.
pozbawione ryzyka pośrednictwo pomiędzy pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą, tj. działalność brokerską,
równoważenie podaży i popytu na niematerialne usługi lub pozabilansowe operacje, takie jak zastawy, gwarancje, ranking, informacja.
Bankowość
Wyniki licznych badań statystycznych pozwalają stwierdzić, że:
rozwój systemów bankowych nie jest pasywnym następstwem rozwoju gospodarki rynkowej,
pewien poziom dojrzałości systemu bankowego i głębokości krajowego rynku finansowego jest niezbędną przesłanką rozwoju gospodarki rynkowej,
sieć instytucji kredytowych jest w stanie finansować nie tylko wzrost majątku trwałego nowo powstających firm, lecz również służy powstawaniu i akumulacji tzw. wartości niematerialnych: patentów, znaku firmowego, znajomości rynku, umiejętności i wykształcenia załogi, itp.
System bankowy państwa
W gospodarce rynkowej system bankowy państwa jest dwustopniowy.
Na jego czele bank centralny (Narodowy Bank Polski - NBP).
Funkcje Banku Centralnego:
Bank emisyjny - wyłączne prawo do emisji banknotów,
Bank banków - prowadzi rachunki banków komercyjnych i udziela im pożyczek,
Bank państwa - prowadzi rachunki rządu, przeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe,
Centrum walutowe kraju - decyduje o zapasach złota i walut, przeprowadza operacje interwencyjne w obronie kursu walut,
Wykonuje czynności administracyjne - kontrola banków komercyjnych.
Odpowiada za politykę monetarną państwa.
Polityka monetarna (pieniężna) państwa - kształtowanie podaży pieniądza
Narzędzia Banku Centralnego wpływające na podaż pieniądza (instrumenty polityki monetarnej):
Stopa dyskontowa - stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym, cena za kredyt zaciągany przez banki w Banku Centralnym,
Stopa rezerw obowiązkowych - określa jaką część z nagromadzonych depozytów banki komercyjne muszą utrzymywać w postaci rezerw gotówkowych,
Operacje otwartego rynku - kupno bądź sprzedaż przez Bank Centralny papierów wartościowych na otwartym rynku.
Bankowość - Instrumenty polityki monetarnej
a) operacje otwartego rynku - mają na celu zmianę płynności systemu bankowego
Są to operacje dokonywane przez bank centralny na papierach wartościowych banków komercyjnych głównie rządowych. Dwie formy:
bezwarunkowe - jednorazowa transakcja zakupu/sprzedaży p.w. przez bank centralny,
warunkowe - transakcje wiązane zakupu i późniejszej odsprzedaży p.w. lub odwrotnie.
1. REPO - operacje warunkowego zakupu - b.c. kupuje papiery w. od b.komerc i zobowiązuje go do odkupu w późniejszym terminie.REPO zwiększa płynność systemu bankowego,
Bankowość - Repo przykład
Bankowość
2. Reverse REPO - operacje warunkowej sprzedaży - b.c. sprzedaje bankom p.w. z uzgodnionym terminem odkupu,
Repo - kredyt zaciągany w banku centralnym,
Reverse Repo - lokata w banku centralnym
Oprocentowanie - jest odzwierciedlone w różnicy między ceną po jakiej dokonywane są obie transakcje - skup i sprzedaż (repo), sprzedaż i skup (reverse repo ).
Bankowość
Bankowość
Banki komercyjne
Banki komercyjne- są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji (na działalność polegającą m.in. na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów.
Banki komercyjne dokonują kreacji pieniądza przez stwarzanie możliwości przekraczania stanu kąta i tworzenie wkładów na żądanie, o wartości przewyższającej poziom rezerw gotówkowych zgromadzonych w skarbcu banku.
Banki komercyjne
Ich celem działania z jednej strony jest świadczenie określonych usług niezbędnych z punktu widzenia społecznego (np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego), z drugiej zaś są to przedsiębiorstwa, których celem powinno być osiągnięcie zysku.
Cele działania banku komercyjnego można określić jako dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarujących w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.
Ograniczenia:
konieczność zachowania płynności, tj. do nieograniczonej wypłacalności w każdym przypadku wyrażenia przez klientów banku życzenia wycofania swoich wkładów,
konieczność przestrzegania przepisów finansowych i rozliczeniowych ustalonych przez kompetentną władzę,
konieczność takiego działania, które by zapewniło zaufanie do banku i przeciwdziałało np. możliwości nagłego wycofania wkładów oszczędnościowych.
Banki komercyjne
Czynności Bankowe
Wszystkie rodzaje czynności bankowych obejmuje pojęcie operacje bankowe. Operacje dzielimy na:
operacje bierne (pasywne), polegające na gromadzeniu wkładów i lokat, emitowaniu własnych papierów wartościowych oraz wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków,
operacje czynne (aktywne), w których banki wykorzystują zgromadzone środki, udzielając różnego rodzaju kredytów, lokując kapitały własne i klientów w korzystnych przedsięwzięciach itp.,
czynności pośredniczące (usługowe), są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe, takie jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych.