Policja w strukturze administracji rządowej w województwie
W związku z wprowadzeniem w 1999 roku pakietu trzech ustaw samorządowych oraz ustawy o administracji rządowej w województwie, jednostkami samorządu terytorialnego są gminy, powiaty i województwa. Jednocześnie ograniczeniu uległa administracja rządowa (ogólna i specjalna - obecnie niezespolona). Administracja ogólna została ograniczona do urzędu wojewody, a także związanej z nim wojewódzkiej administracji zespolonej, w strukturze której znajduje się również Policja. W powiecie natomiast zwierzchnikiem administracji zespolonej jest starosta.
Według art. 3 ustawy o Policji, „wojewoda oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy gminy, powiatu i województwa wykonują zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego na zasadach określonych w ustawach”. Warto jednak zaznaczyć, że na poziomie gminy administracja rządowa nie funkcjonuje. Idąc dalej, art. 6 ust. 1 tejże ustawy stwierdza, że w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, organem administracji rządowej na obszarze województwa jest wojewoda - ale działający przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego bądź to w jego imieniu, bądź też komendant wojewódzki Policji działający we własnym imieniu w sprawach wykonywania czynności operacyjno - rozpoznawczych, dochodzeniowo - śledczych i czynności z zakresu ścigania wykroczeń, a także w sprawach wydawania indywidualnych aktów administracyjnych (jeżeli ustawy tak stanowią). Wojewoda zatem występuje tu w charakterze zwierzchnika - koordynatora. Widać bowiem, że status Policji w strukturze administracji zespolonej jest uregulowany nieco inaczej, niż innych służb, inspekcji czy straży.
Jeśli idzie o powoływanie i odwoływanie komendanta wojewódzkiego Policji, to powołuje go minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji - po zasięgnięciu opinii wojewody. Komendanta powiatowego (miejskiego) Policji powołuje natomiast komendant wojewódzki, po zasięgnięciu opinii starosty. Wyjątkiem jest miasto stołeczne Warszawa, gdzie aby powołać Komendanta Stołecznego, należy zasięgnąć opinii wojewody, a dodatkowo Prezydenta Warszawy.
Policja w strukturze administracji zespolonej ma wykonywać takie same zadania, jakie przypisał jej art. 1 ust.2 ustawy o Policji. Są to zatem między innymi: ochrona życia i zdrowia ludzi, a także mienia przed bezprawnymi zamachami na te dobra, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, działania mające na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń (a więc działania prewencyjne), wykrywanie już popełnionych przestępstw i wykroczeń, nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) i uzbrojonymi formacjami ochronnymi, kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną, współdziałanie w policjami innych państw, a także gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych. Widać więc, że zadania te, wykonywane zarówno w skali wojewódzkiej, jak i całego kraju niczym się nie różnią.
O ważnej roli Policji w województwie stanowi fakt, że komendant wojewódzki Policji wchodzi obligatoryjnie w skład utworzonego przy wojewodzie kolegium doradczego. Pozwala to wojewodzie niejako na zapoznanie się z problemami, z jakimi zmaga się Policja, wykonując zadania z zakresu ochrony bezpieczeństwa i utrzymania porządku publicznego - a tym samym, na sprawne kierowanie administracją zespoloną po zapoznaniu się z tymi problemami.
Podobną rolę pełni komendant wojewódzki w wojewódzkim sztabie antykryzysowym, a komendant powiatowy - w powiatowym sztabie antykryzysowym.
Istotną rzeczą z punktu widzenia funkcjonowania Policji w strukturze administracji rządowej w województwie jest tak zwane uprawnienie informacyjne wojewody wobec Policji. Oznacza to, że komendant wojewódzki corocznie składa wojewodzie sprawozdanie ze swojej działalności, a także informacje o stanie porządku i bezpieczeństwa publicznego, a w razie zagrożenia bezpieczeństwa lub zakłócenia porządku publicznego - niezwłocznie na żądanie wojewody. Wymóg ten daje wojewodzie możliwość zaznajomienia się ze stanem porządku i bezpieczeństwa, a także pozwala na „rozliczenie” danego komendanta z prowadzonej przez niego działalności.
Kolejnym uprawnieniem, tym razem przysługującym staroście, jest możliwość zażądania przywrócenia porządku publicznego - właściwy komendant Policji ma obowiązek przywrócić stan zgodny z porządkiem prawnym lub podjąć działania zapobiegające naruszeniu prawa i zmierzające do usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Żądanie to nie może jednak dotyczyć czynności operacyjno - rozpoznawczych, dochodzeniowo - śledczych, z zakresu ścigania wykroczeń ani wykonania konkretnej czynności służbowej. Nie może również określać sposobu wykonania zadania przez Policję.
Powyższe fakty wskazują na doniosłą rolę, jaką pełni Policja jako administracja zespolona w województwie, a także zwracają uwagę na to, jak bardzo potrzebna jest współpraca pomiędzy Policją a wojewodą.