Avijjā
Niewiedza, brak wiedzy, nieznajomość, jest synonimem Ułudy (moha, patrz mūla) - pierwotnej przyczyny całego zła i cierpienia w świecie, która zasłania oczy umysłu i stoi na przeszkodzie dostrzeżenia prawdziej natury rzeczy. To ułuda poprzez sprawianie wrażenia, że życie jest czymś trwałym, szczęśliwym i pięknym zwodzi istoty oraz utrudnia im dostrzeżenie, że w rzeczywistości wszystko jest nietrwałe, podatne na cierpienie, poznawione „ja” i „moje” oraz ogólnie nieczyste (patrz vipallāsa). Niewiedza jest zdefiniowana jako nieznajomość czterech Prawd, tzn. o cierpieniu, jego pochodzeniu, jego ustaniu i drodze prowadzącej do jego ustania (S. XII, 4).
Niewiedza zajmuje pierwszą pozycję w formule Zależnego Powstawania (pat.iccasamuppāda) ponieważ jest podstawą wszystkich utwierdzających życie działań, całego zła i cierpienia. Jednak jak podaje Vis.M. (XVII, 36f) nie powinna ona być z tego powodu uważana za "nie posiadającą przyczyn korzeń-przyczynę świata…” Nie jest ona pozbawiona przyczyny. Jej przyczyna jest określona w następujący sposób: ”Wraz z powstawaniem skaz (āsava) powstaje niewiedza” (M. 9). Jednak może ona być ona jako korzeń-przyczyna przedstawiona obrazowo jako Koło Istnienia. Jak jest powiedziane: ”Bhikkhu, nie może być odnaleziona żadna pierwsza przyczyna istnienia, przed którą by nie było niewiedzy i po której by się ona pojawiała. Jednak można rozumieć, że ta niewiedza ma swój szczególny warunek (idappaccaya)" (A. X, 61).
To samo jest powiedziane (A. X, 62) na temat Pragnienia Istnienia (bhava-tan.hā, patrz tan.hā). To ostatnie oraz niewiedza są nazywane "szczególnymi przyczynami Karmy, które prowadzą do nieszczęśliwych i szczęśliwych przeznaczeń" (Vis.M. XVII, 38).
Ponieważ Niewiedza jest wciąż obecna - choćby w bardzo oczyszczonym stopniu - aż do osiągnięcia Stanu Arahata lub Świętości, stanowi ona ostatnie z dziesięciu Kajdan (sam.yojana), które przykuwają istoty do Koła Narodzin. Ponieważ pierwsze z dwóch Korzeni Zła, tzn. chciwość i nienawiść (patrz mūla) są zakorzenione w niewiedzy - podobnie jak też nierozdzielnie są z nią związane wszystkie szkodliwe stany umysłu - niewiedza (lub ułuda) jest najbardziej uporczywym z trzech Korzeni Zła.
Niewiedza jest jedną ze Skaz (āsava) i Inklinacji (anusaya). Jest często określana jako przeszkoda (nīvaran.a np. w S.XV, 3; A.X, 61) chociaż nie pojawia się na liście najczęściej wymienianych pięcioma Przeszkód.