Ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych
Zgodnie z polskim ustawodawstwem, istnieją jednakowe zasady ustalania wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.
Jednak w przypadku osób niepełnosprawnych, w konkretnych sytuacjach, część składek może być finansowana przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) lub budżet państwa.
Składki na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych naliczane są zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w ustawie wypadkowej, z wyjątkami ustalonymi w ustawie o rehabilitacji.
Składki na ubezpieczenia społeczne
Jak już wcześniej wspomniałam, składki na ubezpieczenia społeczne, poza wypadkowym, wyglądają tak samo dla wszystkich grup ubezpieczeniowych.
Wynoszą one:
19,52 proc. podstawy wymiaru na ubezpieczenia emerytalne, finansowane z własnych środków w równych częściach przez ubezpieczonego i płatnika składek,
6 proc. podstawy wymiaru na ubezpieczenia rentowe, finansowane z własnych środków w równych częściach przez ubezpieczonego i płatnika składek,
2,45 proc. na ubezpieczenia chorobowe, finansowane w całości z własnych środków przez ubezpieczonego.
Natomiast ubezpieczenia wypadkowe naliczane są zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ustawą wypadkową). Finansowane są w całości przez płatnika składek.
Zakłady zatrudniające mniej niż 25 osób
W takich firmach za osoby niepełnosprawne o stopniu niepełnosprawności znacznym lub umiarkowanym:
część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne finansuje PFRON,
część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie emerytalne od pracodawcy, finansuje budżet państwa.
Zakłady zatrudniające co najmniej 25 osób
W przypadku, gdy w takiej firmie w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągany wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6 proc.:
część wynagrodzenia odpowiadającą należnej składce od pracownika na ubezpieczenie emerytalne oraz część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej od pracodawcy składce na ubezpieczenie emerytalne, finansuje PFRON, ale tylko za osoby o stopniu niepełnosprawności znacznym i umiarkowanym,
część kosztów osobowych pracodawcy, odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe, finansuje PFRON, za osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Zakłady pracy chronionej oraz zakłady aktywności zawodowej
Zakład pracy chronionej jest to przedsiębiorstwo, które wprawdzie nastawione jest na zysk, ale decyduje się na zatrudnienie znacznej liczby osób niepełnosprawnych.
Natomiast zakład aktywności zawodowej tworzony jest przez powiat, gminę, fundację, stowarzyszenie lub inną organizację społeczną. Jego głównym celem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.
W instytucjach takich niezależnie od liczby zatrudnionych osób oraz stopnia niepełnosprawności osób niepełnosprawnych:
część wynagrodzenia odpowiadającą należnej składce pracownika na ubezpieczenia emerytalne i chorobowe - finansuje PFRON,
część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracodawcy - finansuje budżet państwa, a część odpowiadającą należnej składce na ubezpieczenie wypadkowe - finansuje PFRON.
Osoby niepełnosprawne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą
Osobom niepełnosprawnym podejmującym po raz pierwszy działalność gospodarczą PERON opłaca:
50% składek na ubezpieczenie emerytalne - w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności; 19,52% (składka na ubezpieczenie emerytalne) x 50% (część finansowana przez PFRON) = 9,76% podstawy wymiaru finansuje PFRON i także 9,76% finansuje ubezpieczony,
50% składek na ubezpieczenie wypadkowe - w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności; ustalenie stopy procentowej składki następuje analogicznie do zasad przedstawionych powyżej,
75% składek na ubezpieczenie emerytalne - w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
- 19,52% (składka na ubezpieczenie emerytalne) x 75% (część finansowana przez PFRON) = 14,64% podstawy wymiaru finansuje PFRON,
- 19,52% (składka na ubezpieczenie emerytalne) x 25% (część finansowana przez ubezpieczonego) = 4,88% podstawy wymiaru finansuje osoba ubezpieczona,
Warunki jakie muszą spełniać:
działalność powinna być podejmowana (a nie już wcześniej prowadzona) przez osobę niepełnosprawną w rozumieniu ustawy i musi być ona podejmowana przez tę osobę po raz pierwszy od dnia uzyskania przez nią statusu osoby niepełnosprawnej,
osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom społecznym (a więc również mają prawo do finansowania składek przez PERON) od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania.
Z takiej ulgi nie mogą skorzystać:
osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnicy spółek jawnych, komandytowych i partnerskich,
twórcy i artyści.
Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane są na wniosek osoby niepełnosprawnej za okresy miesięczne przez rok. Po upływie tego czasu należy wraz z deklaracją rozliczeniową złożyć wniosek o przedłużenie finansowania na kolejne okresy roczne.
Niepełnosprawni po raz pierwszy podejmujący działalność gospodarczą składają wniosek na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 0560XX (szósty znak zawiera informacją o stopniu niepełnosprawności).
Następnie należy sporządzić deklarację rozliczeniową ZUS DRA z takim samym kodem tytułu ubezpieczenia.