WYKŁAD 1

 

 

ISTOTA I ZAKRES ŁADUNKOZNAWSTWA

 

 

 

Ładunkoznawstwo jest szczególnym rodzajem towaroznawstwa, które zajmuje się towarem znajdującym się na różnego rodzaju środkach transportu:

        samochodowego,

        kolejowego,

        wodnego sródlądowego,

        lotniczego,

        morskiego.

 

Istotnymi pytaniami, na które należy odpowiedzieć w celu zapewnienia odpowiednich warunków transportowania ładunków są:

 

        Czy stosowane środki transportu są odpowiednio dobrane do rodzaju ładunku?

        Czy operatorzy mają odpowiednie kwalifikacje do obsługi danego środka transportu i danego ładunku?

        Czy istnieje zagrożenie przygniecenia przez manewrujące środki transportu, spowodowane: nie wyznaczeniem dróg przejazdu, złym stanem dróg, złą widocznością lub brakiem wyznaczenia strefy niebezpiecznej, wynikającej z manewrowania podczas transportu?

        Czy przewożony lub podnoszony ładunek ogranicza widoczność oraz może spowodować utratę statyczności?

        Czy operatorzy wciągarek są zabezpieczeni przed skutkami zerwania się liny?

        Jakie fizyczne właściwości ładunku należy uwzględnić w pierwszej kolejności?

        Jakie chemiczne właściwości ładunku należy uwzględnić w pierwszej kolejności?

        Jakie biologiczne właściwości ładunku należy uwzględnić w pierwszej kolejności?

        W jaki sposób ładunki mogą oddziaływać na środowisko?

 

Ładunkoznawstwo jest z jednej strony rozległą dziedziną wiedzy i nauki, a z drugiej wiedzą praktyczną, bardzo ważną w gospodarce towarowej.

 

Ładunkoznawstwo obejmuje wiedzę o grupach ładunkowych i poszczególnych ładunkach, a w tym:

        nazewnictwo,

        właściwości,

        wymagania normatywne,

        wymagania prawne,

        metody badania i oceny.

 

Bardzo istotnymi zagadnieniami są ochrona i kontrola jakości oraz wiedza z zakresu logistyki, w tym wiedza na temat:

        opakowalnictwa,

        oznaczania towarów,

        transportu,

        magazynowania.

 

Sposoby przygotowania ładunków do transportu i składowania oraz technika i technologia racjonalnego składowania, ładowania i przewozu uwarunkowane właściwościami ładunków, są przedmiotem zainteresowań i badań tej właśnie wyspecjalizowanej dziedziny wiedzy.

 

W transporcie morskim ładunek narażony jest wyjątkowo często na ekstremalne warunki co wynika zarówno z jego występowania w dużej masie jak i specyficznego wpływu warunków zewnętrznych nie spotykanych na lądzie.

 

Transport ładunków statkami stawia więc przed załadowcą, odbiorcą i załogą statku szczególnie wysokie wymagania w zakresie dobrej znajomości ładunków w tym: właściwości biofizyko chemicznych, zasad klasyfikacji rodzajowej, znakowania i kodowania ładunków. Dlatego też między innymi stosowane metody badań porównawczych i testowania jakości towarów są ciągle doskonalone co jest szczególnie widoczne w zakresie normalizacji, atestacji i certyfikacji

Towaroznawstwo jest nauką, której przedmiotem poznania jest towar. Towar jest to produkt pracy ludzkiej, przeznaczony do wymiany. Właściwości, dzięki którym może on zaspokajać określone potrzeby ludzkie, nadają mu charakter wartości użytkowej.

 

 

 

Zakres nauki towaroznawstwa jest bardzo szeroki i obejmuje następujące elementy: nazwę towaru, surowce - ich rozmieszczenie geograficzne oraz właściwości i wpływ na jakość gotowych wyrobów, podstawowe parametry procesów technologicznych, właściwości towarów pozwalające na zaspokojenie potrzeb użytkowników, zasady klasyfikacji jakościowej towarów, metody badań i oceny jakości, rodzaj stosowanych opakowań, przepisy normalizacyjne i prawne regulujące jakość i oznakowanie towarów.

W procesie transportu, towar - od momentu nadania przez nadawcę do chwili odebrania przez odbiorcę stanowi ładunek. Z międzynarodowym obrotem handlowym wiąże się złożony cykl transportowy, obejmujący przewóz ładunków różnymi środkami transportu lądowego do portu, przechowywanie w składach portowych, załadunek na statek i przewóz do portu przeznaczenia, ponowne przechowywanie w porcie bądź bezpośredni przeładunek na środki transportu lądowego w kraju odbiorcy.

 

W wymienionym cyklu ładunki narażone są na działanie różnorodnych czynników, między innymi takich jak:

        kryptoklimat pomieszczeń magazynowych w portach, charakteryzujący się dużą wilgotnością powietrza i większą zawartością soli;

        zmienny kryptoklimat ładowni, wynikający ze zmian klimatycznych przy przechodzeniu statku z jednej strefy klimatycznej do drugiej;

        narażenia na bezpośrednie oddziaływanie czynników mikroklimatycznych przy składowaniu ładunków na portowych placach składowych;

        konieczność sztauowania różnorodnych ładunków w jednej ładowni;

        obecność źródeł ciepła i zimna na statkach;

        różnorodność i obfitość źródeł wody i pary wodnej w ładowniach statku, stwarzających możliwość zamoczenia ładunku;

        oddziaływanie statycznych sił nacisku, wynikających z konieczności piętrzenia ładunków w ładowniach statku, środkach transportu lądowego i składach portowych;

        naprężenia wywołane ruchami statku;

        duże możliwości uszkodzenia ładunku w czasie wykonywania operacji przeładunkowych;

        długi czas przewozu i składowania (długoterminowe składowanie w portach).

 

 

 

Wszystkie czynniki występujące na statkach, niejednokrotnie jednocześnie mogą być przyczyną:

        powstawania różnego rodzaju szkód towarowych,

        niebezpieczeństwa utraty stateczności statku,

        zagrożenia zdrowia i życia załogi statków i pracowników portowych,

        zagrożenia pożarowego lub wybuchowego,

        zanieczyszczenia środowiska.

 

Istotnym elementem zapobiegającym niekorzystnym zjawiskom jest systematyczne badanie i ocena ładunków w kolejnych etapach cyklu transportowego.

 

Metody badań, jakimi posługuje się towaroznawstwo są bardzo liczne.

 

Można je podzielić na dwie grupy:

        metody własne, tj. wypracowane w toku rozwoju towaroznawstwa jako wyodrębnionej dyscypliny naukowej;

        metody zapożyczone z innych dyscyplin, np.z chemii, fizyki, mieneralogii, mikrobiologii, statystyki, itp.

 

Do metod własnych towaroznawstwa zalicza się przede wszystkim:

        metody organoleptyczne,

        analizę sensoryczną, np. badania twardości, ścieralności, wytrzymałości badanie towarów w procesie eksploatacji, itp.

 

W ostatnich latach, w wyniku kontynuowania badań w zakresie ładunkoznawstwa, opracowano szereg metod mających na celu oszacowanie towarów pod kątem możliwości dopuszczenia ich do transportu morskiego ze względu na bezpieczeństwo przewozu.

Do metod takich należą przykładowo:

        oznaczanie granicy płynności koncentratów rud,

        określanie podatności ładunków sypkich do przesypywania się,

        oznaczanie skłonności azotowych nawozów sztucznych do samorzutnego rozkładu,

        test Mackey'a pozwalający na ocenę bezpieczeństwa przewozu olejów roślinnych oraz produktów przerobu nasion roślin oleistych,

        próba podatności węgla drzewnego na samozagrzewanie i inne.

 

---