Rozróżnienie ładunek/towar:

Towar, przedmiot wymiany, wszystko to, co jest przeznaczone do sprzedaży i znajduje nabywcę. Najczęściej towarem są produkty ludzkiej pracy, przybierające postać dóbr materialnych (konsumpcyjnych i produkcyjnych) oraz usług. Niektóre towary nie są produktami pracy - np. ziemia, siła robocza. Towar posiada wartość (cenę) oraz wartość użytkową.

Przewóz ładunków jest podstawowym miernikiem działalności transportowej. Najczęściej stosowaną jednostką jest w tym wypadku tonokilometr czyli, jak podaje Wikipedia, „stosowana w transporcie towarowym jednostka miary pracy przewozowej wykonanej przez środki transportu towarowego w określonym czasie (np. doby, miesiąca, roku, wybranego kursu itp.)”.

Towary niebezpieczne:

Klasyfikacja towarów niebezpiecznych:

- Klasa 1 - Materiały wybuchowe

1.1. substancje i wyroby zdolne do wybuchu w masie

1.2. substancje i wyroby stwarzające niebezpieczeństwo (uzupełnić)

- Klasa 2 - Gazy

2.1. Gazy palne

2.2. Gazy niepalne

2.3. Gazy nietoksyczne

- Klasa 3 - Ciecze łatwopalne (NIE DZIELIMY!) - temp. zapłonu powyżej 60 stopni

- Klasa 4 - Ciała stałe palne

4.1. ciała stałe łatwopalne

4.2. substancje samozapalne

4.3. substancje wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

- Klasa 5 - Materiały utleniające i nadtlenki organiczne

5.1. Materiały utleniające

5.2.

- Klasa 6 - substancje trujące i zakaźne

6.1. Substancje trujące

6.2. Substancje zakaźne

- Klasa 7 - materiały promieniotwórcze

- Klasa 8 - substancje żrące

- różne substancje i przedmioty niebezpieczne

Gazy:

NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie gazu w powietrzu

Prężność par w temp 50st jest wyższa od 300 kPa

Substancja występuje w stanie gazowym w temp. 20st C pod ciśnieniem 101,3 kPa

Podział gazów ze względu na stan skupienia:

- spreżne o temp krytycznej poniżej -50st C

- skroplone o temp krytycznej -50 - -60st C oraz powyżej 65st C

- schłodzone gazy trwałe,

- rozpuszczone pod ciśnieniem w różnych cieczach

Gazy palne klasy 2.1. to takie, które:

- zapalają się w mieszaninie z powietrzem przy stężeniach gazu do 13% objętościowych,

- mają przedział zapalności przynajmniej 12% niezależnie od dolnej granicy zapalności.

Gazy niepalne klasy 2.2. obejmują substancje:

- duszące, które rozcieńczają tlen w normalnej atmosferze

Gazy toksyczne klasy 2.3

Gazy:

A - duszące

O - utleniające

F - palne

T - trujące

TF - trujące, palne

TC - trujące, żrące

TO - trujące, utleniające

TFC - trujące, palne, żrące

TOC - trujące, utleniające, żrące

Ciecze:

- ciecze łatwopalne, mieszaniny cieczy, roztwory cieczy i ciał stałych, których temperatura zapłonu jest niższa niż 61st C.

Właściwości cieczy łatwopalnych:

- dolna granica wybuchowości,

- górna granica wybuchowości,

- temperatura zapłonu,

- temperatura samozapłonu,

- minimalna energia zapłonu,

- minimalne stężenie tlenu.

Miara toksyczności substancji chemicznej - stężenie śmiertelne

Jednostki ładunkowe:

Jednostka ładunkowa:

To przejściowe połączenie sztuk ładunku w jedną całość przy wykorzystaniu pomocniczych środków wiążących lub urządzeń transportowych w sposób zapewniający trwałość jej kształtu, wymiarów i zawartości, od miejsca jej zestawienia poprzez cały łańcuch transportowy aż do chwili rozformowania, na okres procesu transportowego - przewozu, przeładunku, przechowywania.

Umożliwia ona pełną mechanizację przeładunków na drodze swego przebiegu, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa i higieny pracy przy przewozie przeładunkach i składowaniu.

Podstawowe jednostki ładunkowe:

- jednostki paletowe

- jednostki pakietowe

- jednostki kontenerowe

Paletyzacja - ułożenie jednostek ładunkowych przez odpowiednie ułożenie ładunku na platformie ładunkowej zwanej paletą. Palety mogą być jednokrotnego i wielokrotnego użytku.

Palety ze względu na konstrukcję dzielą się na:

- płaskie (jednopłytowe, dwupłytowe);

> dwuwejściowe, czterowejściowe; - bez skrzydeł, ze skrzydłami

- skrzyniowe (szczelne, ażurowe: siatkowe)

- słupkowe

- płaskie z nadstawkami specjalne (w tym stelażowe)

- specjalne.

Palety:

- europaleta 1200x800 mm

- paleta 1200x1000 mm

- paleta 1100x1000 mm

- palety 1160x1160 mm (kontenery paletowe o szer. Wew. Większej od 2400 mm)

Pakiety - to jednostki ładunkowe złożone co najniej z dwóch sztuk tego samego rodzaju ładunku, zestawione bez użycia tradycyjnej palety lub kontenera w sposób zapewniający trwałość jej formy i masy. Tworzoe są w celu zmechanizowania przeładunku widłami wózka podnośnikowego lub haka.

Ładunki przewożone w pakietach:

- tarcica,

- kopalniaki,

- rury,

- pręty

Itd.

Formowanie jednostki ładunkowej (stuffing) - jest to proces przygotowania ładunku przewożonego w jednostkach ładunkowych obejmujący czynności załadunku , sztauowania i mocowania ładunku wewnątrz jednostki.

Rozformowywania jednostki ładunkowej (stripping) - proces rozładunku i zdjęcia zamocowań.

Podział kontenerów:

Pod względem maksymalnej masy brutto:

- małe (do 5t brutto)

- średnie (do 10t brutto)

- wielkie (powyżej 10t brutto - transkontenery)

Pod względem funkcjonalności:

- uniwersalne

- specjalizowane

- specjalne

Pod względem konstrukcji:

- skrzyniowe (zamknięte, otwarte)

- specjalizowane (uniwersalne z dodatkowym wyposażeniem),

- specjalne (zbiornikowe bezciśnieniowe i ciśnieniowe, płytowe, typu płytowego, inne)

- specjalnego przeznaczenia (np. warsztaty, mieszkalne, kontenerowe oczyszczalnie ścieków

itp.)

- elastyczne (głównie do ładunków sypkich luzem),

Pod względem normalizacji:

- standardowe (np. wg wymagań ISO)

- znormalizowane (np. kontenery znormalizowane do transportu lądowego)

- nietypowe

Kontenery specjalizowane:

- wentylowane

- izolacyjne*

- ogrzewcze*

- chłodnicze*

- zbiornikowe na ciecze

- zbiornikowe na gazy

- zbiornikowe do materiałów sypkich

- specjalne samochowodowe

- kontenery o różnym stopniu otwarcia (bez sufitu, bez jednej lub obydwu ścian bocznych) -

przewożone są ładunki o dużych gabarytach, ciężkie nie wymagające zewnętrznego zamknięcia.

*przewożone są ładunki wrażliwe na zmiany temperatur lub wymagające utrzymania stałej temperatury i wilgotności powietrza

Typy konenerów:

- ogólnego przeznaczenia - standardowe (general purpose container),

- do ładunków suchych masowych

- izotermiczne

- płytowe

- zbiornikowe

- lotnicze

- specjalistyczne

--------------------------------------------------------------------------------------

Czynniki wpływające na trwałość ładunków

Szkody ładunkowe

Ubytek naturalny

Poddanie klasyfikacji 5 różnych ładunków.

Kolokwium:

- klasyfikacja ładunków

- szkody ładunkowe i ubytek naturalny + przyczyny

- towary niebezpieczne + klasyfikacja (scharakteryzować klasy ładunków)

- grupy opakowań

Drobnica -

Kryteria klasyfikacji ładunków:

• Postać

• Ilość przewożonej masy

• Masa przestrzenna (współczynnik sztauerski)

• Forma przewozu

• Trwałość

• Inherentne (naturalne) właściwości

• Miejsce składowania

• Technologia przeładunku

• Sposób sztauowania

• Rodzaj ładunku

Ładunki płynne (Liquid Cargo), to takie, które przeładowuje się za pomocą pomp i rurociągów i przewozi specjalistycznymi środkami transportu.

Gazy skroplone Liquified Cargo

Oleje Petroleum Products

Chemikalia Chemicals

Bezkształtne luzem Bulk Cargos

Sztukowe Piece Cargos

Gazy skroplone:

LNG (Liquified Natural Gas) - naturalny gaz wydobywany ze złóż; główny składnik - metan.

Skrapla się w -163˚C. Wybuchowy przy stężeniach 5,3 - 14,5%. Bardzo stężony metan nie jest palny.

LPG (Liqified Petroleum Gas) - Etylen (temp. skroplenia: -104˚), propan, butan, amoniak

(płynny 100% amoniak),

Oleje:

pochodne ropy naftowej, takie jak: Benzyna, nafta, olej napędowy (lekki i ciężki), oleje

smarowe, parafina, asfalt

W konwencji MARPOL podzielono wszystkie oleje na:

1. Jasne:

- ropa naftowa lekka/lotna - -->
[Author:A.S.] , mieszanina

niebezpieczna w zakresie 1-10%)

- benzyna

- nafta

- olej napędowy lekki

2. Ciemne:

- ropa naftowa ciężka/nielotna

- olej napędowy ciężki

- dalsze

Chemikalia:

Nieszkodliwe:

- melasa (melas) - pozostałość w procesie produkcji cukru , produkt odpadowy;

cenny składnik paszy. Można z niej otrzymywać różne przydatne związki (np. do produkcji witaminy C).

- oleje roślinnne - produkt wytłaczania soku z roślin oleistych. Są one palne,

ponieważ zawierają wiązania nienasycone (1-3).

- wino

Szkodliwe:

- kwasy (właściwości --> żrące, korodujące[Author:A.S.] , trujące)

- zasady (j/w)

- fenol (temp. zapłonu >61˚C, silnie trujący dla organizmu ludzkiego, żrący, palny.

Przewożony jako 100% upłynniony związek, pod wpływem --> utleniania[Author:A.S.]

Zmienia barwę na różową, lub w skrajnym utlenieniu na brunatną)

- inne chemikalia płynne

- sole

Łaunki bezkształtne (bulk cargo) występują luzem - są to ładunki „których nie da się policzyć”.

Zalicza się do nich:

- ziarna zbóż

- węgiel

- siarka

- koncentraty

Podział ładunków bezkształtnych:

1. plastyczne (np. miód)

2. włókniste (tkaniny, odzież)

3. sypkie:

1. sproszkowane (<1 mm)

2. ziarniste (1 - 20 mm)

3. kawałkowe (20 - 80 mm)

4. bryłowe (>80mm)

Ładunki sztukowe - są to ładunki policzalne, sztukowe.

Do typowych ich opakowań zaliczamy:

- skrzynie (>150 kg)

- skrzynka (max 150kg)

- beczki

- bębny

- worki

- kanistry

- wiadra

- balony szklane w odpowiednich koszach

- kontenery metalowe

- kontenery elastyczne (big bags)

Ładunki bez opakowań:

- urządzenia elektroniczne

- pojazdy

- zwięrzęta żywe

- wyroby hutnicze (blachy, szyny, rury, pręty, betonówki, itp.)

Podział ładunków ze względu na ilość jednorazowo przewożonej masy:

• ładunki częściowe (ang. part cargoes)

• ładunki całookrętowe (ang. shiploads)

Podział ładunków ze względu na współczynnik sztauerski:

, gdzie:

- współczynnik sztauerski (m³/t)

- współczynnik przestrzenności (m³/t)

- strata sztauerska (m³/t)

- stanowi kryterium podziału łądunków na lekkie i ciężkie. Wartością graniczną jest 1 m³/t.

Jeżeli
- to ładunki zaliczane są do ciężkich (ang. dead weight cargo)

Przy
- to ładunki zaliczane są do lekkich (ang. measurement cargo)

Współczynniki sztauerskie majuą również odniesienie do jednostek łądunkowych i środków transportu.

Np. współczynnik sztauerski kontenera jest ilorazem jego pojemności ładunkowej (Vk) i ładowności (Mk):

Straty sztauerskie ładunków sztukowych i suchych luzem (%)

Ładunek	Strata sztauerska
Ładunki w sztukach: - worki - skrzynie - balony w koszach - wiadra	12 20 35 40
Ładunki suche luzem: - zboża i koncentraty - rudy	10 20

W przypadku ładunków płynnych musimy zostawić wolną przestrzeń nad ładunkiem, aby zapobiec wylewaniu się ładunków pod wpływem termicznego rozszerzania się ładunku. Przestrzeń taka nazywa się przestrzenią ulażową (ullage).

Współczynniki sztauerskie wybranych łądunków ciężkich (m³/t):

Rodzaj ładunku	Luzem	W opakowaniu
Żelazochrom Stal krzemowo-manganowa	0,18 - 0,26
Blenda Galena Piryt Ilmenit Koncentrat rudy ołowiu Koncentrat rudy miedzi Żelazo bezpośrednio redukowane	0,33 - 0,57	0,61 (worki)
Piasek Dolomit Cement Siarka Boksyt Azotan amonu Superfosfat Saletra potasowa Saletra amonowa	0,50 - 0,98 0,56 - 0,65 0,67 - 1,00 0,74 0,72 - 0,84 0,84 - 1,00 0,84 - 1,00 0,88 1,00	0,85 (worki)

Blenda (siarczek cynku ZnS)

Galena (siarczek ołowiu PbS)

Magnetyt (ruda żelaza Fe₃O₄)

Ilmenit (tytanian żelazawy FeTiO₃)

Azotan amonu - substancja przewożona w 100% stężeniu - NH₄NO₃

Superfosfat - nawóz mineralny, zawierający anion fosforanowy i wapń. Wzór: CaPO₃, Ca₃(PO₄)₂

Saletry nie są przewożone luzem, ponieważ są ładunkami niebezpiecznymi.

Żelazo świeżo redukowane nie moze być przewożone gdy jego temperatura wynosi pow. 50˚C. Ciepłe żelazo łączy się z wilgotnym powietrzem tworząc wodór, a w efekcie mieszaninę piorunującą. Dlatego też transportuje się je pod warstwą azotu lub odtlenionych spalin.

Współczynniki sztauerskie ładunków lekkich (m³/t):

Rodzaj ładunku	Luzem	W opakowaniach
Cukier	1,00 - 1,60
Drewno - Teak	1,12 - 1,30
Mocznik	1,17 - 1,56
Węgiel walijski	1,19 - 1,27
Koks naftowy	1,25 - 1,67
Koks węglowy	1,25 - 2,93
Węgiel polski	1,36 - 1,44
Makuchy	1,39 - 2,09
Książki		1,42 - 1,70 (pudła)
Jęczmień	1,47 - 1,56	1,70 - 1,76 (worki)
Masło		1,47 - 1,56 (pudła)
Mączka rybna	1,7	1,70 - 1,84 (worki)
Kawa brazylijska		1,76 (worki)
Kawa afrykańska		1,98 (worki)
Owies	1,98
Kopra	2,00
Ziarno kakaowe		2,26 - 2,41 (worki)
Jabłka		2,55 (skrzynie)
Jabłka		3,15 (pudła)
Kapok		3,54 - 5,1 (bele)
Wełna		4,69 (prasowana)
Wełna		5,09 (nieprasowana)
Drewno balsy	9,06

Ważny wpływ na wartość współczynnika sztauerskiego ma miejsce wydobycia surowca.

Makuch (seedgain) - sucha pozostałość nasion roślin oleistych po wydobyciu z nich oleju roślinnego. Zawiera mniejszą (gdy olej został wydobyty metodą ekstrakcji) - expeller, lub wiekszą (gdy olej został wydobyty metodą tłoczenia) - śruta, ilość niewydobytego oleju. Są towarem niebezpiecznym mogącym ulegać samozagrzewaniu.

Kopra - wysuszone bielmo (endokarp) orzecha palmy kokosowej. Świerza kopra zawiera 70% oleju i dużo wilgoci. Na statkach przewożona jest w formie wysuszonej. Jakość kopry zależy od rodzaju zagrzewania. Najlepsza jest kopra suszona w obiegu zamkniętym (desicated copra), na taśmie otoczonej grzałkami- czyli białe wiórki kokosowe. Jest ona przewożona w skrzynkach drewnianych wyłożonych folią aluminiową. Kopra suszona na słońcu (sun-dried copra) jest żółta, i jest stosowana jako pasza. Przewozimy ją luzem. Zawartość wody w tej koprze nie może przekroczyć 6-7%.

Kapok - drobne włókienka nie przekraczające 35mm, o małej grubości, uzyskiwane z hawajskiego drzewa - puchowca. Są one bardzo lekkie i nienasiąkliwe (niehigroskopijne - nie wchłaniają wody). Są stosowane w pasach ratunkowych (kapokach). Do niedawna były stosowane w tapicerce.

Ładunki lekkie są zwane przestrzennymi

Podział ładunków ze względu na formę przewozu:

1. Ładunki masowe (bulk) - Całookrętowe (ships loads) lub całowagonowe; Najczęściej o charakterze surowców, przewożone statkami trampowymi (kursującymi według zapotrzebowania)

2. Ładunki drobnicowe (general cargo):

1. Drobnica:

1. Zjednostkowana (drobnica --> paletowa[Author:A.S.] , pakietowa lub kontenerowa)

2. Konwencjonalna (występuje w tradycyjnych opakowaniach transportowych)

3. Jednolita

4. Mieszana

2. Towary różne - w przewozach kolejowych jest to zestaw drobnych przesyłek

3. Ładunki półmasowe (in ship load quantities):

1. Drobnica masowa

2. W opakowaniach

3. Ładunek całookrętowy

Wypełnia wszystkie ładownie danego statku (np. cukier w workach, cement w workach).

Trwałość ładunków jest to ich zdolność zachowania dobrej jakości w określonym czasie.

Klasyfikacja ładunków ze względu na trwałość:

1. Nietrwałe

1. Łatwopsujące się (szybkopsujące się)

2. Normalnie psujące się

2. Trwałe

Metody konserwacji ładunków:

- chłodzenie - dla ładunków wymagających obniżenia temperatury normalnej (20˚C).

Temperatura w chłodni wynosi od 0 do 20 stopni. Chłodnie służą do przewożenia owoców i warzyw. Specyficzną temperaturę przewozu dla określonych roślin określa się na termohydrografie. Wilgotność względna w chłodni musi być duża.

- mrożenie - dotyczy głównie mięsa. Przyjętą temperaturą jest -18˚C. Teoretycznie,

ładunek jest zamrożony, gdy środek jego masy ma -8˚C. Ładunek będzie świeży tym dłużej, im niższą temperaturę zastosujemy. Dlatego też najnowsze chłodnie potrafią zamrażać mięso w bardzo krótkim czasie, nawet do -70˚C, unikając zniszczenia tkanki przez sopelki lodu.

Ładunki wcześniej utrwalone przewozimy w zwykłych warunkach otoczenia. Do

ładunków takich należy np mięso w puszkach. Do metod utrwalających należy pasteryzacja (do 100˚C przez dłuższy czas), sterylizacja (powyżej 100˚C przez conajmniej 15 min.), tyndializacja (wielokrotne powtarzanie pasteryzacji), liofilizacja (zamrażanie w bardzo niskich temperaturach, sublimacja, odwadnianie za pomocą podciśnienia). Pierwsze trzy procesy niszczą drobnoustroje. Liofilizacja zmniejsza ich aktywność do 0 (inaktywacja), jednak nie zabija drobronustrojów. Innymi metodami jest cukrzenie, salenie, wędzenie, suszenie (wydłuża trwałość np. przypraw, owoców).

Ładunki trwałe to przede wszystkim surowce. Nie zmieniają swojego stanu w procesie transportowym.

Podział ze względu na KKŁ - Inherentne właściwości:

1. Obojętne - ładunki niepodatne na działanie żadnych czynników zewnętrznych. Nie są uciążliwe dla innych ładunków (np. kruszywa mineralne takie jak żwir)

2. Specyficzne - ładunki wrażliwe na conajmniej 1 czynnik zewnętrzny albo powodują jeden rodzaj negatywnego oddziaływania na otoczenie.

3. Delikatne - ładunki podatne na conajmniej 2 czynniki zewnętrzne (np. drewno, wrażliwe na promienie UV, wilgoć, drobnoustroje)

Ładunki specyficzne dzielimy na:

1. Wrażliwe:

1. Czas trwania cyklu transportowego

2. H --> igroskopijne[Author:A.S.] (w jednym miejscu nie wolno składować ładunków o różnej higroskopijności - cecha ta jest ważna przy sztauowaniu ładunków obok siebie. Woda jest bowiem katalizatorem większości negatywnych przemian. Każdy ładunek ma swoją zawartość wody, przy której jakość ładunku utrzymuje się najdłużej).

3. Podatne na --> transpirację [Author:A.S.] (oddawanie pary wodnej do otoczenia) - najczęściej problem ten dotyczy świeżych owoców. Pod wpływem transpiracji rośliny zmniejszają swoją masę, ciemnieją, stają się pomarszczone i niezdatne do spożycia)

4. Korodujące - np. wyroby stalowe (ze zwykłej stali węglowej), --> drewno[Author:A.S.] . Polega na utlenianiu żelaza do tlenku żelaza i pokrywania powierzchni cienką warstwą tlenku (rdza), lub grubszą warstwą tlenku (zendra). Gdy materiał pokryje się zendrą, staje się praktycznie niezdatny do użycia.

5. Wrażliwe na:

1. Wysokie i niskie temperatury i ich zmiany (np. ciecze, czekolada, rośliny, oleje)

2. Promieniowanie słoneczne (zwiększanie temp. + odbarwienia),

3. Obecność substancji gazowych pochodzenia metabolicznego ( --> CO₂[Author:A.S.] , etylenu, pary wodnej) tj. wymagające przewietrzania. (dotyczy wszystkich substancji „żywych”, np. rośliny, ziarno)

4. Obce zapachy (substancje pochłaniające obce zapachy),

5. Oddziaływanie energii mechanicznej (statycznej, dynamicznej),

6. Pyłochłonne

7. Typu OVERSIDE CARGO (ważna przesyłka, często tajna, np. dzieła sztuki, bardzo cenna aparatura - ładunek ładowany ostatni i wyładowywany pierwszy)

8. Ponadgabarytowe (ładunek stwarzający duże problemy przy przeładunku i zaształowaniu na statku, np. platformy wiernicze)

9. Sztuki ciężkie (ładunek na tyle ciężki, że urządzenia statkowe nie są w stanie ich przeładować, np. kontenery przeładowywane pionowo dźwigami)

2. Uciążliwe:

1. Niebezpieczne, w tym --> ładunki MHB [Author:A.S.] (ang. Materials Hazardous only in Bulk) - zaliczamy do nich:

1. materiały wybuchowe (zabezpieczenie przez odczulanie),

2. gazy (sprężone, palne, trujące, korodujące),

3. ciecze łatwopalne (temp. zapłonu niższa niż 60˚C w tyglu zamkniętym),

4. ciała stałe łatwopalne (np. włókna roślinne, siarka),

5. materiały samoreaktywne (wymagające inhibitorów)

cechy niebezpieczne:

- samozagrzewanie/samozapłon

- eksplozja

- reagowanie z wodą, z powstawaniem gazów trujących i/lub

palnych (np. karbid)

- utlenianie (np. nawozy sztuczne azotanowe)

- właściwości trujące (toksyczne)

- właściwości zakaźne (np. szczepy drobnoustroje)

- promieniotwórczość

- właściwości korozyjne i żrące (np. kwasy, sole)

2. Pylące - tworzące zawiesiny drobnych cząstek w powietrzu. Dwóch ładunków pylących nie wolno umieszczać obok siebie

3. --> Wydzielające zapachy i odory[Author:A.S.]

4. Farbujące, brudzące i tłuszczące sąsiednie ładunki

Jeżeli obecne są pary cieczy, powietrze i źródło ognia zewnętrznego (np. iskra w wyniku wyładowania elektrotatycznego). Jeżeli temperatura zapłonu w tyglu zamkniętym jest niższa niż 60˚C, ciecz uważana jest za łatwopalną.

Rozsyp - czysty rozsypany ładunek sypki, nadający się do ponownego zebrania (zdatny do użycia)

Zmiotka - brudny rozsypany ładunek, nie nadający się już do użycia

*fosforyty i apatyty - ładunki silnie pylące

Na każdym statku przewożącym towary niebezpieczne w opakowaniach powinien znajdować się specjalny manifest okrętowy (szczegółowy plan załadunku) zawierający zgodnie z klasyfikacją zamieszczoną w Kodeksie IMDG.

Stały ładunek niebezpieczny przewożony luzem - materiał inny niż ciecz lub gaz, składający się z cząstek, granulek lub kawałków materiału ogólnie jednorodny w składzie objęty w Kodeksie IMDG i ładowany bezpośrednio do przedziałów ładunkowych statku bez opakowania.

Wymagania dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych są identyczne jak w pierwszym i ostatnim punkcie.

Wymagania dotyczące segregacji:

- stałe ładunki niebezpieczne przewożone luzem powinny być ładowane i rozmieszczane w sposób

bezpieczny i odpowiednio do ich własności. Towary, które są wzajemnie niezgodne, powinny być

oddzielone.

- ładunki, które są podatne na samozagrzewanie lub zapalenie się nie mogą być przewożone luzem,

chyba że zostaną podjęte odpowiednie środki aby zminimalizować powstanie pożaru,

- stałe ładunki niebezpieczne przewożone luzem, które wytwarzają niebezpieczne opary powinny

być rozmieszczone w dobrze wentylowanych przedziałach ładunkowych.

Segregacja towarów niebezpiecznych między sobą - istotna jest kompatybilność ładunków, czyli współzależność ładunków między sobą.

Międzynarodowy kodeks chemikaliowców = to międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących niebezpieczne chemikalia luzem, przyjęty przez Komtet IMO rezolucją MSC.4(48)

Chemikaliowiec to statek towarowy skonstruowany lub przystosowany i używany do przewozu luzem wszelkich produktów ciekłych wymienionych w rodziale 17 kodeksu.

Międzynarodowy kodeks gazowców to kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących skroplone gazy luzem.

Kodeks INF - Międzynarodowy kodeks bezpiecznego przewozu statkami napromienioanego paliwa jądrowego, plutoni i wysoko promieniotwórczych odpadów w pojemnikach.

Podział ładunków ze względu na technologię składowania:

1. drobnica :

1. placowa

2. magazynowa

2. masowe:

1. placowa

2. magazynowa

Podział ładunków ze względu na sposób rozładunku:

a.

- dźwignicowe - przeładowywane za pomocą żurawi drobnicowych, chwytaki

- pneumatyczne - za pomocą urządzeń ssących

- ładunki przeładowywane za pomocą urządzeń o działaniu ciągłym - taśmociągi, zsypy

teleskopowe.

- ładunki płynne - przeładowywane za pomocą pomp i rurociągów

b.

- napełniane - nalewane, przepompowywane gazy, pyły, ładunki sproszkowane, ziarniste

- nasypywane - ziemia, gruz, ziemniaki, glina, węgiel, układane przez podnoszenie,

wtaczanie, wciąganie, ładunki w opakowaniach lub bez, zjednostkowane

c.

ładunki toczne:

- typowe dla statków ro-ro zwanych tocznymi

- wszelkie ładunki suche - z wyjątkiem masowych

Podział ładunków ze względu na technologię składowania:

3. drobnica :

1. placowa

2. magazynowa

4. masowe:

1. placowa

2. magazynowa

Podział ładunków ze względu na sposób rozładunku:

a.

- dźwignicowe - przeładowywane za pomocą żurawi drobnicowych, chwytaki

- pneumatyczne - za pomocą urządzeń ssących

- ładunki przeładowywane za pomocą urządzeń o działaniu ciągłym - taśmociągi, zsypy

teleskopowe.

- ładunki płynne - przeładowywane za pomocą pomp i rurociągów

b.

- napełniane - nalewane, przepompowywane gazy, pyły, ładunki sproszkowane, ziarniste

- nasypywane - ziemia, gruz, ziemniaki, glina, węgiel, układane przez podnoszenie,

wtaczanie, wciąganie, ładunki w opakowaniach lub bez, zjednostkowane

c.

ładunki toczne:

- typowe dla statków ro-ro zwanych tocznymi

- wszelkie ładunki suche - z wyjątkiem masowych

Grupy opakowań:

Grupa opakowań I - towary o dużym zagrożeniu w ramach danej klasy opakowania wymAagaą prób eksploatacyjny h w najbardziej trudnych warunkach

Grupa opakowań II - towary o średnim zagrożeniu w ramach danej klasy opakowania wymagają prób eksploatacyjnych przy średnim stopniu trudności

Grupa opakowań III - towary o najmniejszym stopniu zagrożenia w ramach danej klasy opakowania wymagają prób eksploatacyjnych przy najmniejszych możliwych wymaganiach

Kategorie towarów niebezpiecznych:

Kategoria W - materiał niebezpieczne których transport morski jest zabroniony,

Kategoria O - materiały szczególnie niebezpieczne , których składowania w Perytach morskich jest

zabronione (przeładunek jes możliwy tylko z jedynego środka transportu na inny)

Kategoria A - materiały szczególnie niebezpieczne dopuszczone do transportu morskiego pod

warunkiem przestrzegania szczególnych środków ostrożności

Kategoria B - materiały niebezpieczne, dopuszczone do transportu morskiego pod warunkiem

zachowania zwykłych środków ostrożności

Kategoria S - materiały niebezpieczne, dopuszczone do składowania w magazynach ogólnego

użytku

Sposoby segregacji wg. IMDG:

- z daleka od

- oddzielone od

- oddzielone całym przedziałem lub ładownią

- oddzielone wzdłuż całym przedziale lub ładownią od

Opakowanie - to wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów przeznaczone do:

- przechowywania

- ochrony

- przewozu

- dostarczania lub

- prezentacji produktów, od surowców do towarów przetworzonych

Opakowanie - to wyrób zapewniający utrzymanie określonej jakości pakowanych produktów, przystosowania ich do transportu i składowania oraz do prezentacji, chroniący środowisko przed szkodliwym oddziaływaniem niektórych produktów.

Opakowanie - to zaprojektowany wyrób służący do zabezpieczenia przygotowania wyrobu do dystrybucji, operacji logistycznych oraz termin wieloznaczny określający opakowania konsumenckie, przechowalnicze, zbiorcze, transportowe, wielokrotnego użytku i inne.

Zadanie domowe do opracowania pisemnego na 29.05.2009 + bibiliografia

A: Przygotowanie ładunków do transportu morskiego z uwzględnieniem wymagań konwencji i

kodeksów

B: Ochrona ładunków masowych i drobnicowych w transporcie morskim z uwzględnieniem ich właściwości

C: Koncentraty rud jako ładunek w transporcie morskim, warunki przewozu, metody oznaczania granicy płynności, co to jest granica płynności, co to jest transportowa, dopuszczalna zawartość wilgoci w koncentracie rud (jak ją określamy?). Podpowiedź: Kodeks BC (Bulk Cargo)

D: 4. Opisać typy statków związane z technologią przeładunkową (np. Ro-Lo, Ro-Pax, Lo-Lo, Sto-Ro,

Con-Ro, fo-fo itd.).

Podział ładunków z punktu widzenia sztauerskiego:

- ładunki toczne typowo - jednostki z własnymi środkami napędu

- ładunki wtaczane na statki - na przystosowanych do tego naczepach nie mających własnego

napędu (holowanych) stanowiących jednostkę ładunkową wraz z zamocowanym na nich ładunkiem - roll-trailery, Road-trailery i pozostających na statku, naczepy, przyczepy

- ładunki konwencjonalne - wwożone na statki na przystosowanych do tego naczepach (sztauowane

przy pomocy układarek widłowych) - technologia sto-ro

Podział ładunków ze względu na stosowaną technologię przeładunkową:

- ro-ro - poziomy system przeładunku

- lo-lo - pionowy system przeładunku

- ro-lo - przeładunek poziomy i pionowy

- sto-ro - ładunek wwożony na statek (ro-ro) i ustawiany w ładowni (stowage)

- fo-fo - barba-statek

- con-ro - ro-ro i kontenerowiec

- ro-pax - prom pasażersko-samochodowy ze zwiększoną przestrzenią

Podział ładunków na świecie:

Ładunki masowe (Bulk Cargo):

• ropa naftowa (crude oil)

• przetwory naftowe (petroleum products)

• węgiel (coal)

• ruda (ore)

• inne ładunki masowe (other bulk cargo)

Ładunki drobnicowe (General cargo)

Podział rodzajowy ładunku w polskich portach:

- węgiel i koks

- ruda

- inne masowe

- zboże

- drewno

- drobnica

- paliwa płynne

W rozporządzeniu Rady Wspólnoty Europejskiej nr. 11/72 podana jest klasyfikacja towarów na

grupy towarowe.

Klasyfikacja ładunków wg. EUROSTATU (Eurokomisja urzędu statystycznego w Brukseli):

- masowe ciekłe (gas skroplony, ropa, produkty ropopochodne itp.)

- masowe suche

- kontenery (jednostki większe od 40ft)

- ładunki toczne ro-ro - samobieżne (napędowe + żywe zwierzęta)

- ładunki toczne ro-ro - niesamobieżne (przyczepy, naczepy, campingi, wagony, barki

pokładowe, inne jednostki toczne niesamobieżne.)

- inne ładunki drobnicowe - w tym małe kontenery

Rodzaje szkód ładunkowych:

- szkody ilościowe - straty całkowite (total loss of cargo), zachodzą wówczas, gdy ładunek

przestanie istnieć,

- szkody częściowe (partial los sof cargo) - zmniejszenie liczby sztuk lub wag, objętości w

partii ładunku,

- szkody jakościowe - uszkodzenia ładunków (damage), wylanie lub wysypanie ładunku z

opakowań.

Przyczyny strat ładunków w całości lub w części:

- zatonięcie statku,

- pożar na statku

- zmycie ładunku pokładowego przez fale,

- wyrzucenie części ładunku za burtę w celu ratowania załogi i statku,

- zniszczenie łąduku podczas procesów przeładunkowych,

- uszkodzenia ładunku:

> zły dobór mocowania

> zły sposób składowania

> nieprzestrzeganie norm składowania,

- braki ilościowe powstałe na wskutek ubytków naturalnych lub złej adnotacji w

dokumentach ładunkowych

Uszkodzenia ładunków mogą być spowodowane:

- niewłaściwym przygotowaniem towarów do transportu, niewłaściwym dobraniem

opakowania i oznakowania,

- nieostrożną i niewłaściwą manipulacją ładunkiem - użycie nieodpowiednich urządzeń

przeładunkowych i sprzętu,

- zgnieceniem ładunku na skutek nieodpowiedniego nacisku na ładunek w ładowniach statku,

- przesuwanie i tarcie ładunku w czasie ruchów statku,

- oddziaływanie różnych ładunków na siebie wskutek niewłaściwej separacji ładunków,

- niewłaściwym stanem pomieszczeń ładunkowych przed załadunkiem,

- użyciem nieodpowiedniego materiału sztauerskiego,

- ułożeniem ładunków utrudniających wentylację,

- zagrzaniem się ładunku wskutek doprowadzenia ciepła z zewnątrz lub samozagrzewania się

ładunków,

- ochłodzeniem ładunku poniżej wymaganej temperatury - świeże owoce,

- oddziaływaniem wody i pary wodnej na ładunki,

- uszkodzeniami spowodowanymi przez gryzonie i insekty oraz drobnoustroje,

- przemieszczaniem się ładunków przy przewozie różnych ładunków sypkich luzem w tej

samej ładowni lub takich samych ładunków częściowych

- niewłaściwym stanem pomieszczeń ładunkowych przed załadunkiem,

- użyciem nieodpowiedniego materiału sztauerskiego,

- ułożeniem ładunków utrudniających wentylację

- zagrzaniem się ładunku wskutek doprowadzenia ciepła z zewnątrz lub samozagrzewania się ładunków,

- ochłodzeniem ładunku poniżej wymaganej temperatury - świeże owoce,

- oddziaływaniem wody i pary wodnej na ładunki,

- uszkodzeniami spowodowanymi przez gryzonie i insekty oraz drobnoustroje,

- przemieszczaniem się ładunków przy przewozie różnych ładunków sypkich luzem w tej samej ładowni lub

takich samych ładunków częściowych.

Ubytek naturalny - zmniejszenie masy - ciężaru lub wymiarów towaru spowodowane:

- zachodzącymi procesami fizyko- i biochemicznymi,

- czynnościami manipulacyjnymi związanymi z przeładunkiem, składowaniem i przemieszczaniem

ładunku, pakowaniem.

Ubytki naturalne dzielą się na:

- magazynowe - podczas przechowywania i wydawania ładunku,

- transportowe - podczas przeładunku i przewozu.

Przyczyny powstawanie ubytków naturalnych:

- procesy biochemiczne,

- wysychanie - ususzka,

- ulatnianie - ciecze, aceton, kwas octowy, ropa naftowa

- rozkurzanie - rozpylanie - przedostawanie się ładunku przez opakowanie - kasze, cukier,

mąka oraz przy ładunkach sypkich luzem - gips, ziarno, rudy, nawozy sztuczne, cement,

sól,

- rozkruszanie - ładunki kruche - cegły, brykiety,

- przyleganie - miód, ropa naftowa,

- wnikanie - wsiąkanie towaru - tłuszczów w opakowanie,

- rozlew,

Ubytki naturalne typu biochemicznego - równoczesne straty ilościowe i jakościowe wynikające z

przebiegu procesów zachodzących w komórkach:

- oddychanie,

- dojrzewanie,

- przejrzewanie, kiełkowanie,

- fermentacja, rozkład tłuszczów, procesy gnilne - pod wpływem drobnoustrojów.

Wysychanie - ususzka - spowodowane jest sublimacją lodu w produktach mrożonych, parowanie wody w innych produktach.

Wielkość ususzki zależy od:

- właściwości ładunku - stanu skupienia, składu chemicznego, struktury, kształtu, wielkości

powierzchni,

- warunków zewnętrznych - temperatury, wilgotności względnej powietrza, szybkości

przepływu powietrza,

- opakowania,

- czasu trwania transportu.

Ładunki wykazujące ubytki w transporcie morskim:

- cebula

- czosnek

- jaja

- jedwab

- kasze

- mąki

- cukier

- makuchy

- masło

- tłuszcze

- oleje

- produkty mrożone

Itp.

Analiza wielkości szkód występujących w różnych rodzajach ładunków podczas procesu transportowego:

- niedobór masy ładunkowej,

- zamoczenie,

- inne uszkodzenia,

- zanieczyszczenia - rdzą, olejami, kruszywem mineralnym,

- samozagrzewanie,

- wymieszanie się ładunków

- odbarwienie,

- zarobaczywienie.

Szkody niezawinione - szkody, za które przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności - uszkodzenie burty, sztorm, pożar na statku, pękanie i rozdarcie worków z ładunkiem na skutek utrząsania - zbijania i osiadania ładunku.

Czynniki mające wpływ na kryptoklimat w ładowni statku:

- wpływy egzogenne - zewnętrzne:

> pogoda

> ruchy statku

- wpływy endogenne - wewnętrzne:

> miejsce zasztauowania na statku

> wzajemne sąsiedztwo ładunków

> sposób zasztauowania

> sposób wentylacji

- wzajemny wpływ towarów na siebie:

> narażenia mechaniczne,

> temperatura,

> wilgotność,

> zapachy,

> zanieczyszczenia,

> porażenie szkodnikami,

> własności niebezpieczne.

- wilgotność względna powietrza - stosunek wilgotności bezwzględnej do wilgotności maksymalnej wyrażony w %.

- wilgotność bezwzględna - absolutna - jest miarą zawartości pary wodnej w powietrzu, jest to ilość gramów pary wodnej, przypadająca na 1m³ powietrza w danej temperaturze.

- wilgotność maksymalna - jest to ilość gramów pary wodnej, jaka może być maksymalnie zawarta w 1m³ powietrza.

- zjawisko kondensacji - skraplanie pary wodnej - powstawanie rosy, obniżenie temperatury powietrza nasyconego wilgocią powoduje wydzielanie nadmiaru pary wodnej.

Zapobieganie krytycznemu nasyceniu powietrza parą wodną oraz utrzymanie optymalnych warunków kryptoklimatycznych przechowywania i przewozu jest możliwe dzięki właściwej wentylacji zgodnie z zasadami:

• jeżeli temperatura punktu rosy powietrza na zewnątrz ładowni jest niższa lub równa temperaturze punktu rosy powietrza wewnątrz pomieszczenia, pomieszczenie należy wietrzyć,

• jeżeli temperatura punktu rosy powietrza na zewnątrz ładowni jest wyższa od temperatury punku rosy powietrza w pomieszczeniu, pomieszczenia nie należy wietrzyć.

Źródła wody w ładowniach statków:

- para wodna zawarta w powietrzu,

- kondensacja pary wodnej,

- opady atmosferyczne,

- woda morska,

- wilgotny ładunek,

- wilgotny materiał sztauerski,

- uszkodzone rurociągi wodne w ładowni.

Temperatura - jej zmiany powodują zmiany fizyczne, fizykochemiczne i biochemiczne wpływając niekorzystnie na ładunki.

Wzrost temperatury:

- zwiększenie objętości

- zmiana stanu skupienia - topnienie tłuszczów

- sublimację ciał - kamfora,

- przejście z fazy ciekłej do gazowej - ropa, nafta,

- rozwarstwienie się produktów - kremy, mleczka kosmetyczne,

- samozagrzewanie,

- samozapłon,

- wybuch ładunków.

Spadek temperatury:

- szkody w ładunkach zawierających wodę - zamarzanie,

- rozwarstwianie faz - kremy.

Ujemny wpływ drobnoustrojów w towarach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w procesie transportowym:

- wydzielanie enzymów powodujących rozpad różnych substancji,

- rozwój bakterii i pleśni,

- utrata spoistości tkanek,

- fermentacja owoców i warzyw,

- zmiana zabarwienia

- tworzenie gazów - łatwopalnych i wybuchowych w mieszaninie z powietrzem: wodór, metan,

siarkowodór, amoniak

- zepsucie produktu,

- samozagrzewanie i samozapalenie,

- rozkład tłuszczów i jełczenie,

- procesy gnicia

Ujemny wpływ zanieczyszczeń:

- zakurzenie

- zabrudzenie,

- zatłuszczenie,

- zaolejenie,

- samozagrzewanie,

- samozapalenie,

- korozja pod wpływem agresywnych pyłów,

Towar niebezpieczny - to substancja, materiał i artykuł, który jest objęty Kodeksem IMDG. Kodeks IMDG stał się w 2004 roku zbiorem przepisów obligatoryjnych i stale nowelizowanych.

Konwencja SOLAS z 2004r. - PRZEJRZEĆ

Przewóz ładunków niebezpiecznych w opakowaniac postaci płynnej i stałytmch masowych regulują kodeksy:

- kodeks BCH - Code of the Constructiuon and eEquipmment of Chips Carrying Dangerous

Chemicals In Bulk, 2006

- Kodeks BC - Code of Safe Practice for Solid Bulk Cargoes

- Kodeks IBC - International Code for the Construction and Equipment of Ships Carrying

Dangerous Chemicals In Bulk

- Kodeks IGC - International Code for the Construction and Equipment of Ships Carrying Liquefied

Gases, 1993

- AND - Międzynarodowe przepisy dotyczące przewozu ładunków niebezpiecznych drogami wodnymi.

- ADR - Przepisy dotyczące przewozu ładunków niebezpiecznych transportem samochodowym

Przepisy transportu towarów niebezpiecznych w Polsce reguluje:

- Ustawa z 2000r. o bezpieczeństwie morskim.

- Postanowienia Konwencji SOLS - z wyjątkiem przewozu zbiornikowcami oraz statkami o specjalnej konstrukcji lub przebudowanymi,

- Rozporządzenie ministra Infrastruktury z 2003 r. w sprawie określenia zasad przewozu towarów niebezpiecznych statkami niepodlegającymi Konwencji SOLAS,

Transport towarów niebezpiecznych powinien odbywać się z zasadami bezpieczeństwa określonymi w:

- Rozdz.. VII Konwencji SOLAS

- Kodeksie IMDG

- Kodeksie BC,

- Załączniku II I konwencji marpol

- RID

Temperatu-ra zapłonu w tyglu zamkniętym. Jeśli mamy do czynienia z indeksem t.o., wtedy temperatura mierzona była w tyglu otwartym. Różnica między zmierzonymi temperaturami w obu tyglach wynosi 4,5˚C

Żrące - oddziałujące negatywnie na ciało ludzkie. Korodujące - oddziałujące negatywnie na konstrukcje i materiały inżynierskie.

Do przewozu fenolu stosuje się gaz obojętny (inert gas)

Zabezpie-czenie mechaniczne (folia), łatwiejszy przeładunek. Często jednostki pakietowe układa się jeszcze w kontenerze, osiągając praktycznie najwyższą formę jednostkowania. Lepszą formą są tylko najnowsze nadwozia wymienne.

Higrosko-pijność - zdolność materiału do pobierania pary wodnej z otoczenia i oddawania pary wodnej do otoczenia. Cechę tą posiadają ładunki takie jak miał węglowy, sól, cukier itd. Gdy taki ładunek leży przez dłuższy czas w jednym miejscu, między ładunkiem a otoczeniem ustala się tzw. wilgotność równoważna. Jej wartość jest różna dla różnych ładunków. Higroskopijność jest wprost proporcjonalna do wilgotności powietrza.

Im wyższa temperatura, tym większa skłonność do transpiracji.. Jest ona odwrotnie proporcjonalna do wilgotności powietrza. Im bardziej wilgotne powietrze, tym transpiracja wolniejsza.

W przypadku drewna stosuje się środki antyseptyczne, zapobiegające jego niszczeniu pod wpływem wilgoci. Drewno jest również wrażliwe na promienie UV, powodujące jego szarzenie.

Nadmiar CO₂ czy pary wodnej szkodzi ładunkom (CO₂ powoduje zjawisko tzw. „brown hair”).

Niebezpie-czne gdy są przewożone luzem w bardzo dużych ilościach, np. węgiel, mający skłonność do samozagrzewania/samozapłonu oraz jest wybuchowy. W przypadku takich materiałów stosowane są odpowiednie środki ostrożności (np. kontrola temperatury przez wentylację).

tworzone są specjalne klsy ładunków, według których możemy jedna ładunki układać obok siebie, a innych nie.

w tym szkody naturalne

Podział ładunków ze względu na postać

Płynne

Suche

Gazy skroplone

Oleje

Chemikalia

Bezkształtne

luzem

Sztukowe

W opakowaniach

Bez opakowań

KKŁ - MIEJSCE SKŁADOWANIA

PLACOWA - odporna na działanie czynników atmosferycznych (można skłądować na placach składowych), np. rury hutnicze, ładunki w big-bag'ach, mających właściwości hydroizolacyjne, dzięki zastosowaniu wielowarstwowej syntetycznej folii).

DROBNICA

MASÓWKA

MAGAZYNOWA - musi być składowana w magazynach ponieważ jest wrażliwa na różne czynniki zewnętrzne.

PLACOWA - odporna na działanie czynników atmosferycznych, również składowana na placach składowych

MAGAZYNOWA - (np. ziarna zbóż, fosforyty i apatyty*)

---