Ad. 10 Czym się różnią procesy samokontroli od mechanizmów obronnych? Strelau t.2
Mechanizmy obronne to sposoby radzenia sobie z lękiem. Wszystkie mechanizmy obronne są próbą wyrzeczenia się impulsu popędowego, odcięcia się od niego. Obrony ego „mówią” `nie' po to, by zakazany impuls nie przedostał się do świadomości. Działanie mechanizmów obronnych wydaje się nieodłączną „zasadą” rozwoju i funkcjonowania osobowości. Wyróżnia się następujące mechanizmy obronne: wyparcie, zaprzeczanie, reakcja upozorowana, projekcja, przemieszczenie, sublimacja, izolacja, intelektualizacja, racjonalizacja, anulowanie, regresja, identyfikacja z agresorem. Wyparcie uważa się za kluczowy mechanizm obronny decydujący o powstawaniu symptomów i przyczyniający się do rozwoju nerwicy. Równie niebezpieczny może być mechanizm zaprzeczania.
Procesy samokontroli- zw. też mechanizmami, to reakcje inicjowane przez człowieka, za pomocą których osiąga on zbieżność między własnymi zachowaniami emocjonalnymi, myślami i odczuciami a standardami wewnętrznymi, które posiada lub zewnętrznymi (aprobowanymi społecznie). Procesy te mogą występować na 3 poziomach:
Recepcji informacji, np. unikanie sytuacji, w której mogą się pojawić niepożądane stany emocjonalne, np. nie idziemy na przyjęcie, bo będzie tam osoba, której nie lubimy, można nie patrzeć na coś co wywołuje niepożądane emocje, nie słuchać, , nie czytać określonych artykułów, np. palacze rzadziej czytają o wpływie nikotyny na raka płuc, koncentracja na zadaniu, by uniknąć odczuwania zagrożenia.
Procesów intrapsychicznych- to taka interpretacja zaistniałej sytuacji, aby stała się ona mniej zagrażająca, bardziej akceptowana. Jest to albo realistyczne spojrzenie na problem z innej perspektywy, albo są to zupełnie nierealistyczne założenia. Np. człowiek jest świadomy istniejącego zagrożenia, ale może być osłabione jego poczucie osobistego zaangażowania lub wizyta u dentysty- boję się, ale tłumaczę sobie, że to dobra sytuacja, bo ząb będzie wyleczony. A zatem tego typu procesy mogą być efektywne. Czasem jednak zdarza się, że ich skuteczność jest krótkoterminowa lub wręcz przynosi szkody. Jednak badacze twierdzą , że na ogół korzyści przewyższają straty.
Ekspresji emocji i związanych z tymi emocjami działań- chodzi tu o obowiązujące w danej społeczności zasady określające, jakie emocje powinny być prezentowane lub maskowane w określonej sytuacji, np. kiedy się uśmiechać, kiedy wyrażać smutek, itp. Często ze względu na powtarzalność takich sytuacji, procesy kontroli emocji mogą ulec automatyzacji.
Podsumowując, procesy samokontroli są jednak często uświadamiane, kontrolowane przez człowieka i z reguły przynoszą korzyści. Mechanizmy obronne są z kolei często nieuświadomione, służą do radzenia sobie z lękiem i mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji, np. nerwic.