Co to jest pieniądz i jakie są jego funkcje w gospodarce:

Pieniądz to ogólny ekwiwalent powszechnie i trwale wyrażający wartość wszystkich towarów i bezpośrednio na nie wymienialny. Obok miernika wartości pieniądz pełni rolę środka cyrkulacji pośrednicząc w wymianie. Ważna role pełni pieniądz jako środek płatniczy , środek tezauryzacji , jako pieniądz światowy stanowi środek wyrównania rozliczeń na rynku światowym. Stosownie do ustaleń Międzynarodowego Funduszu walutowego , państwa członkowskie zobowiązują się do ustalania w złocie parytetu swojej waluty , a także do dokonywania zmian parytetu tylko w porozumieniu z tą organizacji. Funkcje pieniądza są środkiem ogólnie akceptowanym jako sposób płacenia przy bezpośrednich zakupach dóbr i usług oraz służącym spłacania długów. Z uwagi na szerokie zastosowanie jest on używany jako jednostka rozliczeniowa . Stanowi on środek służący sprowadzania do wspólnego mianownika wartości różnych dóbr i usług. Umożliwia on porównawcze wartościowanie i prowadzenie księgowości. Jest on środkiem wymiany i funkcjonuje jako standard wartości. Wprowadzenie gospodarki towarowo-pieniężnej umożliwiło rozwój stosunków rynkowych i stało się przesłanką mierzenia efektywności nakładów i prowadzonej działalności, co nie miało miejsca w gospodarce naturalnej , wymiennej. popyt na pieniądz może mieć charakter transakcyjny dla realizacji

przewidywanych zakupów , przezornościowych lub spekulacyjnych . Mierzenie wielkości zasobów pieniądza jest przedmiotem zainteresowania z uwagi na badanie ich związków z cenami , produkcją krajową, oraz bezrobociem. Prędkość obiegu pieniądza (V) czyli tempo obiegu zasobów pieniężnych , przedstawione jest stosunkiem produktu narodowego brutto do ilości pieniądza w obiegu (M) V=PNB/M. Na podstawie tego wzrostu ustalamy, ile razy średnio pieniądz był wykorzystywany w określonym przedziale czasu . Równanie obiegu pieniądza MV=PQ, przedstawia matematyczną równość iloczynu zasobów pieniądza (M) i prędkość obiegu (V) z iloczynem poziomu cen (.) i poziomu produkcji krajowej (Q).

9. Polityka pieniężno-kredytowa

1. Monetaryzm a fiskalizm

Fiskalizm, polityka finansowa (skarbowa) państwa, polegająca na pobieraniu nadmiernych podatków i opłat w celu osiągnięcia jak największych wpływów.

Monetaryzm, system współczesnych poglądów ekonomicznych, stanowiący kontynuację kierunku subiektywistycznego, związany przede wszystkim z dorobkiem naukowym M. Friedmana, a także K. Brunerra, A. Meltzera i in.

Polityka monetarna służy regulowaniu podaży pieniądza oraz kształtowaniu warunków, na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności, natomiast polityka fiskalna to regulowanie popytu przez wydatki i dochody budżetowe. Obie polityki bazując na pieniądzu jako narzędziu różnią się między sobą głównie kierunkiem oddziaływania. Wielu ekonomistów wyznaje pogląd, że odpowiednio rygorystyczna regulacja zwiększania podaży pieniądza jest czynnikiem zupełnie wystarczającym do hamowania wzrostu cen i utrzymania gospodarki w stanie wysokiej aktywności. Ekonomiści ci nazwani są monetarystami. Zwolennicy polityki fiskalnej-fiskaliści uważają, że decydującym czynnikiem są wydatki i dochody budżetowe.

Obie polityki, fiskalna i monetarna nie są możliwościami wzajemnie alternatywnymi, jednak w praktyce stosowane są łącznie.

2. Zadania polityki pieniężnej państwa

Polityka pieniężna, polityka monetarna, jest rodzajem polityki gospodarczej,
a polega na kształtowaniu podaży pieniądza. Podstawowym zadaniem tej polityki jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza oraz kształtowanie warunków, na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorcom i ludności. Realizacja tego zadania wpływa na stopień realizacji celów polityki ekonomicznej państwa. W okresie recesji charakteryzującej się np. spadkiem tempa wzrostu dochodu narodowego i wzrostem bezrobocia, zadaniem polityki pieniężno-kredytowej jest stworzenie warunków dla rozszerzenia akcji kredytowej i obniżenia stopy procentowej - polityka taniego pieniądza. Możliwość korzystania z niskoprocentowych kredytów powinna stworzyć przesłanki dla rozszerzenia produkcji, zwiększenia inwestycji i wzrostu zatrudnienia. W okresie nadmiernej ekspansji - wysoki wzrost cen, polityka pieniężno-kredytowa powinna zmierzać do zmniejszenia podaży pieniądza i podrożenia kredytów (polityka drogiego pieniądza). W każdej sytuacji, niezależnie od poziomu koniunktury, realizacja polityki państwa wymaga sprawnego funkcjonowania wszystkich segmentów sektora finansowego. Jest on złożoną konstrukcją składającą się z wielu wyspecjalizowanych przedsiębiorstw i instytucji (banki, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, kampanie finansowe, instytucje lokacyjne, giełdy papierów wartościowych, itp.). Jednostki te działają w różnych segmentach rynku kapitałowego. Najważniejszą instytucją z punktu widzenia możliwości realizowana regulacyjnej roli państwa jest bank centralny.

3. Rola banku centralnego w stosowaniu polityki pieniężnej państwa

W całym systemie finansowym państwa główną rolę odgrywa bank centralny. Jego rola sprowadza się do wypełnienia w gospodarce pięć niżej przedstawionych funkcji.

1. Pierwszą funkcją jest emitowanie banknotów, dlatego bank centralny jest też bankiem emisyjnym. Reguluje on w ten sposób ilość pieniądza w obiegu rynkowym.

2. Druga funkcja banku centralnego polega na pełnieniu przez niego roli banku banków. Oznacza to, że prowadzi on rachunki innych banków i udziela im pożyczek.

3. Trzecią funkcją banku centralnego jest obsługa skarbu państwa, która polega na prowadzeniu rachunków rządowych i przeprowadzaniu w imieniu rządu operacji finansowych w kraju i za granicą, a także na udzielaniu rządowi pożyczek, oczywiście w określonych warunkach.

4. Czwartą funkcją banku centralnego jest pełnienie roli centrum walutowego kraju.
   Z tego względu decyduje on o zapasach złota i walut zagranicznych, czyli pieniędzy innych krajów, a ponadto przeprowadza operacje interwencyjne w obronie kursu waluty krajowej.

5. Piąta funkcja banku centralnego polega na wykonywaniu pewnych czynności administracyjnych, takich jak np. kontrola banków w określonych sytuacjach.

Bank centralny określa warunki funkcjonowania rynków finansowych, czyli wpływa na podaż funduszy kredytowych i popyt na nie. Inaczej mówiąc, bank centralny wpływa na ceny i rozmiary kredytów, a to określa wielkość podaży pieniądza. W ten sposób bank dąży do takiego ustawiania gospodarki, aby osiągnęła produkcję przy pełnym zatrudnieniu czynników wytwórczych i bez inflacji.

1. Podstawowe instrumenty polityki fiskalnej będące w dyspozycji banku centralnego

1. Manewrowanie stopą rezerw obowiązkowych:

Skutecznym instrumentem regulacji podaży pieniądza w gospodarce są rezerwy obowiązkowe. Muszą je tworzyć banki komercyjne obracające pieniędzmi depozytariuszy. Wyznaczanie tej stopy determinuje wielkość kredytów udzielanych przez banki. Jeżeli stopa rezerw obowiązkowych rośnie, to większa część depozytów musi pozostawać w skarbcu jako rezerwa obowiązkowa. Pozostaje więc mniej środków do udzielania kredytów, co prowadzi do ograniczenia podaży pieniądza. Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych zwiększa ilość kredytów udzielanych przez banki, co sprawia, że podaż pieniądza w gospodarce rośnie.

stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa podaż pieniądza. stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa podaż pieniądza

2. Manewrowanie stopą kredytu redyskontowego:

Bank centralny, będąc bankiem banków, udziela im kredytów, za które banki te muszą zapłacić. Ceną za kredyty zaciągane w banku centralnym jest stopa procentowa, nosząca nazwę stopy redyskontowej. Określanie tej stopy wpływa na wielkość kredytów udzielanych przez banki, czyli prowadzi do wzrostu ich rezerw, a przez to zwiększa wielkość udzielanych przez nie kredytów. Prowadzi to do wzrostu podaży pieniądza. Podwyższenie stopy redyskontowej towarzyszy zmniejszenie podaży pieniądza.

3. Operacje otwartego rynku:

Operacje te polegają na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych bankom i szerokiej publiczności. Kupując na otwartym rynku papiery wartościowe bank centralny przyczynia się do zwiększania rezerw w bankach i ilości pieniądza w obiegu, gdyż za ściąganie z rynku, czyli od banków i ludzi, papiery wartościowe bank płaci pieniądzem. Prowadzi to do wzrostu udzielanych kredytów przez banki, czyli do wzrostu podaży pieniądza, obniżając jednocześnie stopę procentową. Sprzedaż na otwartym rynku papierów wartościowych prowadzi do przeciwnych rezultatów. Banki i ludzie płacą pieniędzmi za papiery wartościowe, czyli możliwości udzielania kredytów przez banki ulegają ograniczeniu, co prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza i podwyższenia stopy procentowej.

4. Regulacje kredytu dla ludności.

W rozwiniętych gospodarkach rynkowych zauważalny jest wysoki poziom konsumpcji, który jest głównie spowodowany poziomem wytwarzanego tam dochodu narodowego. Jednak popyt ludności zależy nie tylko od poziomu jej dochodów bieżących, na ich poziom może wpływać w pewnym stopniu możliwość zaciągania kredytów ratalnych
i hipotecznych, a także może wpływać bank centralny. Narzędziem jego działania staje się tu ustalanie dla banków handlowych i innych instytucji finansowych pewnych norm (jakie powinny one przestrzegać przy udzielaniu kredytów) - stosunek wypłacanej zaliczki do wartości dokonywanego zakupu oraz ustalenie długości okresu spłaty.

11. Inflacja - proces wzrostu cen.

Inflacja ma miejsce kiedy następuje wzrost ogólny cen i kosztów.

Deflacja powoduje, że ceny i koszty spadają.

Okres inflacji to czas, w którym następuje ogólny wzrost cen uwidoczniony w indeksie cen badanych towarów i usług, jako średniej dla producentów i konsumentów. Zmiana indeksu cen jest miernikiem inflacji.

Rodzaje indeksów cen:

- (CPI) wskaźnik cen towarów konsumpcyjnych, mierzy zmiany cen dóbr i usług nabywanych przez gospodarstwa domowe,

- wskaźnik cen zbytu (PPI) określa rzeczywiste ruchy cen zbytu produktów finalnych,

- deflator produktu narodowego (GNP) stosuje się w odniesieniu do zmian cen wszystkich składników produktu narodowego brutto (wydatki konsumpcyjne i inwestycje). Stanowi średnią ważoną wzrostu cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład produktu narodowego.

Typy inflacji:

1) wg kryterium ruchu cen

- inflacja otwarta (cenowa) wzrost cen nie jest ograniczany i dąży do poziomu równoważącego strumienia popytu i podaży

- inflacja tłumiona (zasobowa) wzrost cen jest hamowany co zwiększa znacznie popyt a w konsekwencji odkładane oszczędności (zasoby)

2) wg kryterium tempa inflacji

- inflacja pełzająca; ceny rosną wolno, do 10% rocznie

- inflacja krocząca dwucyfrowo, wzrost cen i płac przeistacza się w inflację galopującą (dwu i trzycyfrowa)

- hiperinflacja astromoniczny wzrost cen

3) wg tendencji reprodukcji dochodu narodowego

- staginflacja - to zjawisko łącznego występowania inflacji

- slumpflacja - (reflacja) tj. inflacja razem z recesją gospodarczą. Wyraża spadek wielkości produkcji i dochodu narodowego.

4) wg kryterium czasy

- inflacja sekularna (trwała), nieustanne zjawisko inflacyjne

- inflacja okresowa, po inflacji następuje stabilizacja cen

5) wg kryterium oddziaływania na procesy inflacyjne

- inflacja kontrolowana - poddaje się kontroli państwa

- inflacja żywiołowa - nie poddaje się kontroli państwa

6) wg kryterium miejsca występowania

- inflacja wewnętrzna w ramach gospodarki krajowej

- inflacja importowana, przynoszona z zewnątrz

7) wg kryterium stosunków społeczno-ekonomicznych

- inflacja cywilizowana - zrównoważona gospodarka

- inflacja barbarzyńska - patologiczne mechanizmy ekonomiczne

8) wg kryterium przyczyn

- inflacja popytowa

- inflacja kosztowa

obie przeplatają się nawzajem

11.2 Przyczyny inflacji

Tkwią w strukturze stosunków produkcji.

1. Stosunki pieniężno-kredytowe:

- niedostosowanie emisji pieniądza i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarowania

- ograniczony przymus zwrotności inwestycji rozwojowych

- nieprzestrzeganie dyscypliny finansowej przedsiębiorstw.

W/w przyczyny powodują wzmożony obieg pieniężny ale zarazem osłabienie stabilności pieniądza.

2. niedostatki polityki alokacyjnej

- polityka cen niedostosowana do realiów rynkowych

- subiektywne oceny rządu dotyczące polityki dochodu, płac i świadczeń socjalnych

- uleganie nadmiernych roszczeniom płacowym związków zawodowych

- nadmiernie statyczna polityka państwa

w/w przyczyny wywołują niezrównoważony wzrost popytu.

3. niedostateczne działania makroekonomiczne, które redukują koszty wytwarzania politykę płacową. Cechą wspólną w/w przyczyn inflacji jest ich charakter kosztowy, wyrażający rzeczywisty wzrost nakładów.

4. polityka zagraniczna państwa

- niekorzystny układ wymiany z zagranicą

- niska efektywność eksportu, która powoduje pogorszenie efektywności importu

yyyy- dewaluacja tj obniżenie kursu w wymianie handlowej

- wpływ inflacji światowej - przenoszenie cen rosnących z rynku światowego na rynek krajowy

11.3 Skutki inflacji dotyczą:

- podziału dochodu między różne grupy i klasy społeczne

- podziału dochodów indywidualnych na konsumpcję i oszczędności oraz produkcję i inwestycję

- bilansu płatniczego kraju

- równowagi zewnętrznej

- stosunków społecznych

Jeżeli społeczeństwa oczekuje inflacji to jest to inflacja antycypowana, gdy nie oczekuje to jest nieantycypowana. Przy stałych płacach inflacje przynosi wzrost zysków przedsiębiorstwa i pewien wzrost dochodu państwa za pośrednictwem systemu podatkowego. Inflacja nieantycypowana przekształca się w antycypowaną gdzie wzrost płac jest głównym czynnikiem wzrostu cen. Dochody nie zawsze są niskie w stosunku do inflacji bo są zabezpieczone przed spadkiem wartości realnej. Te zabezpieczenia są nie wystarczające ponieważ podwyżki cen i płac i innych dochodów nie zachodzą jednocześnie z podwyżkami cen; różne są oczekiwania inflacyjne społeczeństwa; przyjmowane zabezpieczenia antyinflacyjne ustalane są dla warunków przeciętnych. Inflacja nie zawsze hamuje wzrost gospodarki, ponieważ stopień jej szkodliwości zależy od amplitudy wahań wokół jej średniego poziomu i od stopnia rozbieżności od społecznych oczekiwań i rzeczywistej inflacji

11.4 Przedsięwzięcia antyinflacyjne

Inflację może skutecznie zwalczyć tylko państwo, bo tylko ono reprezentuje interes całego społeczeństwa dysponując odpowiednimi narzędziami i środkami.

Narzędzia antyinflacyjne państwa:

- polityka finansowa której celem jest pokrycie wydatków budżetowych dochodami

- polityka pieniężno-kredytowa od niej zależy prawidłowe pełnienie funkcji pieniądza jako środka cyrkulacji płatniczego oraz gromadzenia oszczędności i lokat.

- decyzja o zamrożeniu cen i płac w gospodarce rynkowej zachodzi w sposób naturalny pod wpływem spadku koniunktury jak i cen.

- wszelkiego rodzaju pożyczki państwowe, obligacje

- wymiana pieniężna to sposób na redukcję nadwyżkowego popytu

- ograniczenie za pośrednictwem podatków i opłat możliwości akumulacji w przedsiębiorstwach

- zmiana struktury gospodarki - zmiana produkcji na bardziej konsumpcyjną

- zmniejszenie barier importowych w sytuacji zadłużenia wobec zagranicy i ograniczanych możliwościach eksportowych

0

1

---