Problem
Czy zagadnienia ocenne mogą być rozwiązane przy pomocy obiektywnych metod nauk empirycznych?
Czy metody naukowe pozwalają na ustanowienie obiektywnych kryteriów dobra i zła?
Sprawdzanie naukowe
Sposób w jaki uzyskiwana jest obiektywna wiedza naukowa:
pomijamy kwestię odkryć naukowych
rozważanie kwestii uzasadniania wiedzy naukowej, czyli w jaki sposób nauki empiryczne przystępują do badania nowej hipotezy i decydują czy ma być przyjęta czy też odrzucona
hipoteza - każde twierdzenie czy zbiór twierdzeń w naukach empirycznych (nie ważne czy dotyczą konkretnego wydarzenia, ustalają jakąś prawidłowość, czy też maja charakter bardziej lub mniej złożony)
hipoteza przyjmowana jest w oparciu o pewne próby sprawdzające:
+ obserwacja bezpośrednia
+ pośrednie metody sprawdzenia i uzasadnienia, np.:
→ ze sprawdzalnej hipotezy wyprowadza się twierdzenia, które maja obserwowalne zjawiska → czy dane zjawisko wystąpi czy tez nie → hipoteza jest przyjęta lub odrzucona (przykład Ziemia to kula)
Wyprowadzone z hipotezy twierdzenia mogą być sprawdzone bezpośrednio, a im większa ich liczba i im większa różnorodność, tym większy stopień potwierdzenia samej hipotezy.
Żadna hipoteza naukowa nie jest nigdy udowodniona całkowicie i ostatecznie.
Instrumentalne oceny wartościujące
Czy zaprezentowane powyżej metody sprawdzania i uzasadniania hipotez mogą być zastosowane dla ustalenia moralnych ocen wartościujących i czy ten sposób jest właściwy i lepszy od alternatywy?
(przykład - wychowanie dziecka w sposób liberalny lub autokratyczny)
Twierdzenia pozwalają co najwyżej uzasadnić twierdzenie warunkowe. Takie twierdzenie noszą nazwę relatywnych lub są instrumentalną oceną wartościującą.
Relatywna ocena wartościująca stwierdza, że pewne działanie M jest dobre, jeśli ma zostać osiągnięty określony cel G; albo że M stanowi dobry, właściwy środek dla osiągnięcia celu G.
Instrumentalna ocena wartościująca stwierdza albo, że M jest wystarczającym warunkiem uzyskania G, albo, że M jest koniecznym warunkiem uzyskania G.
Podsumowując, relatywna czy instrumentalna ocena wartościująca może być przeformułowana jako twierdzenie, które ustala uniwersalny lub probabilistyczny związek miedzy pewnymi środkami a pewnymi celami i które nie zawiera zadanych terminów charakterystycznych dla kontekstu moralnego. Takie twierdzenie mają charakter empiryczny i mogą zostać naukowo sprawdzone.
Kategoryczne oceny wartościujące
Pozostaje pytanie czy cel G jest słuszny?
Rozstrzygniecie to wymaga nie tyle relatywnej co absolutnej lub inaczej kategorycznej oceny wartościującej, która stwierdza, ze pewien stan rzeczy jest dobry, albo przynajmniej lepszy, od innych określonych alternatyw.
Przykład:
„ Zabójstwo jest złem”
Twierdzenie, to nie wyraża treści, która mogłaby być bezpośrednio sprawdzona przez obserwacje, ale może dało by się je sprawdzić wyprowadzając pewne twierdzenia opisujące obserwowalne zachowania, jeśli zakładamy ze jest to założenie prawdziwe.
Niestety nie, gdyż to twierdzenie nie wyraża niczego co można by zakwalifikować jako prawdziwe lub fałszywe, gdyż jest to tylko sformułowanie pewnej oceny moralnej.
Kategoryczna ocena wartościująca może służyć do wyrażenia aprobaty lub dezaprobaty dla pewnego sposobu działania.
Kategoryczne oceny wartościujące nie poddają się naukowemu sprawdzeniu, nie mogą być potwierdzone ani obalone, gdyż nie wyrażają stwierdzeń tylko standardy czy normy postępowania.
(przykład Webera porównanie nauki do mapy)
System Simsona - „etyka kłów i szponów” - gloria nad walka o byt, przetrwają ci najtwardsi
Skoro nauka nie może dostarczać ocen wartościujących, to skąd je czerpać?
rozumowanie pragmatyczne
dotyczy rzeczywistych źródeł, z których ludzie czerpią swoje oceny podstawowe
pytanie pragmatyczne jest pytaniem empirycznym
wartości danej jednostki wywodzą się ze społeczeństwa w którym żyje, a zwłaszcza z pewnych wpływowych grup spleconych do których należy (rodzina, kościół)
główną role odgrywa konformizm w stosunku do standardów danej grupy - podstawowe wartości rzadko poddawane są w wątpliwość
rozumowanie systematyczne
dotyczy ostatecznego systemu wartości podstawowych, które wspierałyby wszystkie ludzkie oceny wartościujące
potrzeba bezwarunkowych standardów postępowania moralnego
pewne oceny wartościujące musza być przyjęte bez dalszego uzasadniania (aksjomat bez dowodu)
Wybór racjonalny: składniki empiryczne i wartościujące
Jaka pomoc możemy uzyskać od nauki w kwestii rozwiązywania problemów moralnych?
„doskonała inteligencja” - demon Laplace'a (XIX wiek) - doskonały obserwator, który z nieskończoną prędkością i dokładnością jest w stanie w danej chwili określić dowolny stan przeszły i przyszły → ale i to nie zdejmie z nas odpowiedzialności dokonania kategorycznej oceny wartościującej
w obliczy wyboru nigdy nie dysponujemy całkowitą wiedza o prawach przyrody i stanie świata w momencie, w którym musimy działać
nauka może nam dostarczyć szerokiej wiedzy i narzędzi, ale to my musimy dokonać wyboru - potrzeba odpowiednich standardów wartościujących, które nie są obiektywnie wyznaczone przez fakty empiryczne
dla sformułowania reguł decyzyjnych teorie żądają spełnienia dwóch warunków:
dostarczenie informacji faktycznych, określające wszystkie sposoby postępowania z możliwymi konsekwencjami - warunek faktyczny
oznaczenie wartości przypisanych do każdej z możliwości - warunek wartościujący
w matematyce stosowane są różne kryteria optymalnego wyboru:
wartości prawdopodobieństw - dla każdego rezultatu, każdego z możliwych działań, jedno z klasycznych kryteriów traktuje wybór jako optymalny, gdy oczekiwana użyteczność jego rezultatów jest co najmniej równa oczekiwanej użyteczności każdego z działań alternatywnych
reguła „maximin” i „maximax” - dostarcza kryteriów stosowalnych wtedy, gdy prawdopodobieństwa poszczególnych rezultatów nie są dokładnie określone
analiza współczesnych modeli matematycznych wskazuje na dwa punkty , w których podejmowanie decyzji opiera się na tylko na informacjach faktycznych ale także na kategorycznych ocenach wartościujących:
moment przypisywania wartości do różnych możliwych rezultatów
moment uznania jednej z konkurencyjnych reguł decyzyjnych (czyli kryterium optymalnego wyboru)
Wartościujące założenie samej nauki
Czy wiedza i metoda naukowa zakłada wartościowanie?
Naukowe działanie jednostek zakłada wartościowanie - wybór pewnej dziedziny wiedzy i jej opracowywanie
Wiedza naukowa (jako system twierdzeń uznanych zgodnie z regułami badania naukowego) zakłada wartościowanie - znaczenie systematyczne (logiczne) - z pewnego zdania wynika coś logicznego.
Ale, żaden zbiór twierdzeń naukowych nie implikuje logicznie bezwarunkowej oceny wartościującej, stąd tez wiedza naukowa nie zakłada żadnych wartościowań.
Hipotezy i teorie nauk empirycznych są jedynie częściowo lub „indukcyjnie” uzasadniane w świetle istniejących danych.
Czy baza dowodowa zawiera zawsze lub czasami pewne oceny wartościujące?
Nie, gdyż podstawy na podstawie których formułowane są hipotezy naukowe składają się z danych obserwacyjnych lub z wcześniejszych praw i teorii, a z pewnością nie z sadów wartościujących.
Czy nauka zakłada wartościowanie w logicznym sensie jako problem wartościujących założeń metody naukowej?
Wiedza naukowa rozumiana jako system twierdzeń wystarczająco popartych przez dostępne dowody empiryczne.
Każde prawo nauk empirycznych zostaje uznane w oparciu o niepełną bazę dowodowa. - niesie to za sobą „ryzyko indykcje” - prawo może nie obowiązywać w sposób ogólny i przyszłe obserwacje mogą doprowadzić do jego modyfikacji lub obalenia.- dwie reguły:
reguła potwierdzenia hipotezy - jaki rodzaj dowodów ma charakter potwierdzający a jaki obalający; liczbowy stopień poparcia dowodowego
reguły uznawania hipotez, które określałyby jakie potwierdzenie empiryczne musi uzyskać dana hipoteza aby mogła zostać włączona do systemu wiedzy naukowej
Możliwe są rezultaty - podział na cztery klasy:
hipoteza prawdziwa i uznana za prawdziwa
hipoteza prawdziwa , ale odrzucona
hipoteza fałszywa i odrzucona
hipoteza fałszywa i potwierdzona
Teoria funkcji decyzyjnych wypracowała różne reguły decyzyjne dla sytuacji tego typu. .
Standardem kierującym postępowaniem indukcyjnym w nauce czystej jest osiągniecie pewnego celu, który może być opisany ogólnikowo, jako coraz lepiej uzasadniony, szeroki i teoretycznie usystematyzowany zbiór informacji o świecie. Musza być dostosowane do celów, jakie maja być osiągnięte.
porównania końcowe
Nauka może dostarczać informacji faktycznych potrzebnych do rozwiązania kwestii moralnych.
Wiedza faktyczna potrzebna jest np..:
czy zamierzony cel może zostać osiągnięty
jakie są możliwe środki działania i jakie jest prawdopodobieństwo ich skuteczności
jakie skutki uboczne po zastosowaniu konkretnego środka
czy cele mogą zostać osiągnięte równolegle
Szersza informacja naukowa może doprowadzić do:
zmiany w obrębie naszych podstawowych wartościowań , w sensie przekształcenia naszej oceny sytuacji
oświetlić pewne problemy wartościowania - obiektywne badania psychologiczne
zmiana poglądów moralnych, poszerzanie horyzontów
zrozumienie ważnych kwestii wcześniej nie zauważalnych
Carl Hempel - Nauka i wartości ludzkie Justyna Abdank - Kozubska gr. A
1
Teoria polityki - ćwiczenia 3