Żywienie

Wykład 8

Konserwowanie pasz

Okres wegetacyjny trwa ok. 165 dni w którym to produkowane są duże ilości zielonek przeznaczonych na karmę dla zwierząt w okresie letnim oraz jako surowiec do produkcji siana i kiszonek w okresie żywienia zimowego

• okres żywienia zimowego trwa w naszych warunkach klimatycznych ok. 200 dni

• zapotrzebowanie na pasze objętościowe jest bardzo duże i stanowi podstawę żywienia zwierząt przeżuwających

• krowa produkująca 4000 l mleka potrzebuje rocznie 8 ton zielonki, 1,6 tony siana, 6 ton kiszonki (obok okopowych i pasz treściwych)

- konserwowanie kiszonek odbywa się poprzez: kiszenie, suszenie

kiszonki a zwłaszcza sianokiszonki

• mają większą wartość pokarmową od siana

• dają się długo przechowywać bez obniżania wartości pokarmowej

• straty składników pokarmowych są mniejsze przy zakiszaniu niż w czasie suszenia, zwłaszcza na ziemi

• kisić można zielonki z traw, wysłodki buraczane, młóto

wyszczególnienie	Zawartość w suchej masie%
		Popiół surowy	Białko ogólne	Tłuszcz surowy	Włókno surowe	Bezazotowe wyciągowe
Trawy Zielonka kiszonka	10,6 10,8	17 16,7	5,3 4,5	37,1 37,2	30 30,8
Koniczyna z trawami Zielonka kiszonka	11,7 11,3	17,4 18,8	5,8 8,1	28,7 35	37,1 26,5
Liście buraczane Zielonka kiszonka	19,2 19,2	13,8 14	2,1 2	15,4 15,3	49,3 49,2

KISZENIE ZIELONEK- konserwacja w silosie zielonej masy

• Środkami konserwującymi są kw. organiczne (głównie mlekowy) produkowany przez drobnoustroje (bakterie kw. mlekowego) z cukrów rozpuszczalnych w wodzie, zawartych w roślinach

• Zakiszana masa powinna być odpowiednio ubita i przykryta w celu zapewnienia warunków beztlenowych

• W dodrych kiszonkach pH powinno być zbliżone do 4

PROCESY FERMENTACJI PRZEBIEGAJĄ DYNAMICZNIE( różne typy bakterii, drożdzy i pleśni oraz enzymy znajdujące się w paszach)

1 FAZA - warunki częściowo tlenowe i beztlenowe - działają bakterie kw. octowego (tlenowce), mlekowego (fakultatywne beztlenowce), masłowego wytwarzają przetrwalniki, bakterie grupy okrężnicy i gnilne oraz drożdze, drożdzaki i pleśnie.

W miarę wyczerpywania się tlenu i obniżania się pH poniżej 4,5 giną działające szkodliwie formy tlenowe mikroorganizmów.

2 FAZA - powstają dobre warunki dla bakterii kw. mlekowego, które intensywnie przetwarzają cukry rozpuszczalne na kw. mlekowy i częściowo octowy, powodując coraz większe zakwaszenie materiału zakiszanego.

3 FAZA - wzrasta stężenie kw. mlekowego 2% i octowego 0,5%, pH obniża się do około 4 co powoduje zahamowanie całkowitego rozwoju wszystkich drobnoustrojów - kiszonka dojrzewa.

Zielonki jako surowiec do kiszenia dzieli się na 3 grupy ( minimum cukrowe= ilość cukrów niezbędna do wytworzenia takiej ilości kw. mlekowego i octowego, aby obniżyć odczyn zakiszanej masy do pH 4,2)

ROŚLINY ŁATWO KISZĄCE SIĘ( zawierają dużo cukrów, mało białka i innych skł. Buforujących)

• zielonki z kukurydzy, słonecznika, kapusty pastewnej, liście buraczane z główkami

• także ziemniaki parowane, wysłodki buraczane i wytłoki jabłeczne

ROŚLINY ŚREDNIO KISZĄCE SIĘ (kiszą się opornie w stanie świeżym, wymagają dodatków węglowodanowych, np. melasy lub konserwantów, dobrze się kiszą po podsuszeniu

• zielonki z traw żyta i mieszanek zbożowo motylkowych

ROŚLINY TRUDNO KISZĄCE SIĘ (ZAW. MAŁO łatwo fermentujących cukrów a dużo białka i zw. Mineralnych)

• zielonka z lucerny, koniczyny, saradeli i łubinów.

TERMINY ZBIORU I SPOSOBY KISZENIA ZIELONEK

• zielonki z trwałych użytków zielonych i upraw polowych- w początkach kłoszenia

• koniczyna czerwona - w poczatkach kwitnienia

• lucerna w pąku

• seradela w kwitnieniu( wolno drewnieje)

• kukurydza ( wcześniej dojrzewające mieszańce ) - w dojrzałości woskowo pełnej ziarna

Mała zaw. suchej masy w świeżych zielonkach ( 12 - 25%)utrudnia sporządzanie dobrych i trwałych kiszonek ( niewłaściwy przebieg fermentacji - dominuje octowa i masłowa a nie mlekowa)

• zwierzęta niechętnie pobierają takie kiszonki

• występują znaczne straty składników pokarmowych spowodowane odpływem soków z pryzmy

Zielonki z traw powinny być podsuszone na pokosie do zawartości 35 - 40% s.m. następnie zebrane pocięte na długą sieczkę i zakiszone w silosach lub pryzmach. Czas sporządzania kiszonek nie powinien przekraczać 1 - 2 dni.

ZBIORNIKI DO ZAKISZANIA ZIELONEK

Najprostsze zbiorniki nie zabezpieczają kiszonki przed odpływem soków i psuciem się na obrzeżach ( znaczne straty skł. Pokarmowych)

• doły ziemne - wyłożone folią usytuowane w miejscach o niskim poziomie wód gruntowych

• pryzmy naziemne wyłożone folią

Bardziej są przydatne zbiorniki trwałe

• zbiorniki przejazdowe na powierzchniowe lub częściowo zagłębione- ściany i podłoże wykonane z betonu zbrojonego

Nowoczesne gazoszczelne zbiorniki do kiszenia pasz typu Harvestre lub Vitkowice- do kiszenia zielonek podsuszonych do 60% suchej masy

Kiszenie zielonek podsuszonych , uformowanych w bele, szczelnie obciągnięte dobrej jakości folią

DODATKI STOSOWANE PRZY KISZENIU ZIELONEK

1.Dodatki stymulujące przebieg fermentacji mlekowej

• mieszanie roślin łatwo kiszących się z trudno kiszącymi np. Kukurydzy z motylkowymi

• dodatki zasobne w cukry np. melasa ok. 3% - wpływają stymulująco na rozwój bakterii kw. mlekowego

• dodatek śrut zbożowych przy kiszeniu zielonek z roślin motylkowych ok. 10%

• Preparaty enzymatyczne powodujące rozpad węglowodanów złożonych do cukrów prostych (enzymy celulolityczne- rozpad celulozy do glukozy)

• Preparaty mikrobiologiczne - czyste kultury bakterii kw. mlekowego lub zakwasów

• Preparaty chemiczne - preparaty zakwaszające - ( kw. mineralne lub organiczne lub kwaśne sole- kw. siarkowy, siarczan amonu, kw. mrówkowy), konserwanty o działaniu selektywnym - hamują rozwój bakterii gnilnych, kw. masłowego i octowego oraz grzybów nie ograniczają działalności bakterii kw. mlekowego ( sole kw. mrówkowego, mrówczany w połączeniu z azotynem sodu, benzoesan sodu, kw. propionowy i jego sole)

STRATY SKŁ. POKARMOWYCH PRZY SPORZĄDZANIU KISZONEK

• STRATY POLOWE - pow. W czasie koszenia, rozdrabniania i transportu(ubytek części roślin)

• Straty spowodowane oddychaniem roślin- przez okres jednego dnia, związane z czynnościami życiowymi roślin po skoszeniu- rośliny zużywają nagromadzone cukry

• Straty mikrobiologiczne- w 1 fazie kiszenia rozwijają w masie różne drobnoustroje, które wykorzystują cukry do produkcji kw. gazów i innych metabolitów

• Straty spowodowane odpływem metabolitów oraz warstwy powierzchniowej

Zalety kiszenia

• udana kiszonka zbliżona jest wartością pokarmową do zielonek, z której została przygotowana „ zimowe pastwisko”

• kiszenie jest często sposobem konserwacji tańszym od tradycyjnego suszenia a przy tym powstają mniejsze straty skł. Odżywczych tj. białko, sole mineralne i witaminy

• możliwość długiego okresu przechowywania

• Żywienie kiszonkami zapobiega szkodliwym dla zwierząt zaburzeniom związanym z przejściem z żywienia letniego na zimowe i odwrotnie

• Kiszonki można sporządzać przy każdej niemal pogodzie, a termin zbioru zielonki na kiszonkę tak zaplanować aby przypadał w okresie mniejszego nasilenia prac i gdy rośliny mają najwięcej skł. Pokarmowych

Wady kiszenia

• kiszonki po wyjęciu ze zbiornika lub odbezpieczeniu pryzmy są nietrwałe szybko się psują

• kiszonki gorszej jakości powodują gorszy smak mleka, a niektóre bakterie w nich zawarte mogą stwarzać trudności (przy braku higieny) przy wyrobie serów, zwłaszcza szlachetnych.

Warunki niezbędne do prawidłowego procesu kiszenia

• odcięcie dopływu powietrza do zakiszanej masy ( dobre ugniecenie)

• zapewnienie odpowiedniej zawartości cukrów w zakiszanym surowcu

• utrzymanie odpowiedniej temp. 25 - 35 stopni, optymalnej dla rozwoju bakterii kwasu mlekowego

• odpowiedni stopień wilgotności i rozdrobnienia surowca

• czystość zakiszanej paszy

• krótki okres sporządzania kiszonki

Suszenie zielonek (siano lub susz)

Suszenie naturalne dzieli się na 2 okresy:

• od chwili skoszenia do ich obumarcia czyli utraty wody poniżej 40%. Im dłużej trwa ten okres tym większe straty głównie węglowodanów ; suszenie w czasie dobrej pogody straty niewielkie.

• Dosuszanie

Straty mechaniczne (rośl. Motylkowe - obłamywanie się liści , kwiatostanów i drobnych łodyg najzasobniejszych w łatwo strawne skł. Pokarmowe)

Straty poprzez wymywanie (przez przepuszczalną dla wody po utracie turgoru ścianę komórkową tracone są wolne aminokwasy , cukry, witaminy i zw. Mineralne)

Długotrwałe działanie promieni słonecznych (powoduje rozkład karotenów i związków aromatycznych)

Porażenia drobnoustrojami (gnicie i pleśnienie w niesprzyjających warunkach pogodowych)

Sposoby suszenia zielonek -wartość pokarmowa siana zależy od sposobu suszenia im proces przebiega szybciej tym lepsze siano a straty skł. Pokarmowych mniejsze

• suszenie naturalne na ziemi i na przyrządach - daje dobre efekty przy dobrej pogodzie, roztrząsanie i odwracanie skoszonej zielonki, zgrabianie w wały i składanie w kopy mogą powodować straty skł. Pokarmowych. Suszenie na przyrządach (kozioł, daszek, płotek szwedzki, ostwia, rogal) ogranicza straty mechaniczne, a ujemne działanie deszczu i promieni słonecznych dotyczy górnej warstwy suszonej masy

• dosuszanie zimnym lub podgrzanym powietrzem - suszenie kombinowane

• suszenie mechaniczne gazami o wysokiej temp.

Straty skł. Pokarmowych przy suszeniu naturalnym

1. straty związane z oddychaniem roślin zielonych do czasu kiedy zawartość wody spadnie poniżej 40%

2. procesy fermentacyjne trwają do czasu aż roślina wyschnie do 84 -86% s.m.

3. straty wynikające z ługowania skł. Pokarmowych przez deszcz a nawet rosę

4. straty mechaniczne

5. straty związane ze wzrostem % zawartości włókna, a tym samym obniżenia strawności skł. Pokarmowych (tendencja do opóżniania terminów sianokosów)

Łączne straty przy suszeniu wynoszą 30 - 40% a przy złej pogodzie mogą dochodzić nawet do 50 - 60%.

Straty skł. Pokarmowych przy różnych metodach konserwowania zielonek

Siano suszone na pokosach pog. Sprzyjająca 65%, Siano suszone na pokosach pog. Niesprzyjająca 50%, Siano suszone na rusztowniach 80%, Siano suszone powietrzem nieogrzewanym ok. 85%. Susz wyprodukowany w suszarni mechanicznej 98%, kiszonka sporządzona w zbiornikach wieżowych ok. 85%, kiszonka sporządzona w zbiornikach przejazdowych ok. 80%, kiszonka sporządzona w dołach ziemnych ok 83%, kiszonka sporządzona w pryzmach naziemnych ok. 50%.

WYKŁAD 9

GOSPODARCZA OCENA WYKORZYSTANIA PASZY

ZWIERZĘTA przetwarzają skł. Pokarmowe zawarte w paszy na produkty własne(mleko, mięso, jajka, wełna i in. )

• z gospodarczego punktu widzenia ważne jakie surowce ulegają przetworzeniu na produkty zwierzęce (pasze objętościowe czy treściwe) i z jakimi stratami się to odbywa- przeżuwacze tanie pasze objętościowe których nie jedzą inne zwierzęta.)

• największą pozycje kosztów w produkcji zwierzęcej stanowią pasze ponad 60%

• efektywnośc produkcji zwierzęcej w dużym stopniu zależy od wykorzystania przez zwierzęta paszy

• poprawa stopnia wykorzystania paszy jest czynnikiem zwiększającym opłacalność produkcji zwierzęcej

• miarą wykorzystania paszy , energii i białka w niej zawartych jest zużycie na jednostkę produktu ( na kg mleka, przyrost masy ciała itp.)

czynniki wpływające na wykorzystanie paszy

1. cechy genetyczne zwierząt( różnice gatunkowe, między liniami, rasami, określonymi mieszańcami towarowymi)

2. czynniki środowiskowe

3. warunki zoohigieniczne (niska temp. W pomieszczeniach, nadmierna wilgotność i ruch powietrza powodują straty energii pasz przeznaczonej na utrzymanie stałej ciepłoty ciała)

4. Żywienie

1. zbilansowanie dawki pokarmowej

• właściwy stosunek energetyczno - białkowy: nadmiar energii straty w postaci ciepła lub nadmierne otłuszczenie zwierząt, nadmiar białka wydalany po przetworzeniu w wątrobie w postaci mocznika lub kw. moczowego

• właściwy stosunek aminokwasów egzogennych; niedobór jednego powoduje nadmiar pozostałych, które ulegają dezaminacji

• wielkość dawki nadmiar i niedobór pasz zwiększa straty skł. Pokarmowych i energii)

• właściwy dobór pasz do dawki

Wykorzystanie paszy można określić ilością zużytej energii metabolicznej lub netto (zależnie od gatunku zwierzęcia)

Wykorzystanie energii zależy od celu jej przeznaczenia

• najlepiej na potrzeby bytowe

• produkcja mleka

• najgorzej na wzrost zwierząt

Przyrostowi tkanki mięśniowej i tłuszczowej (synteza białka i tłuszczu) towarzyszy powstawanie ciepła - straty energii. Im zwierze starsze tym straty większe (tucz świń do m.c. 110 kg).

Na przemiany i wykorzystanie energii i białka ma wpływ zawartość w paszach: włókna surowego, skł. Mineralnych, witamin oraz sub. Antyodżywczych

Zużycie paszy na jednostkę produktu

Wielkość zużycia paszy na jednostkę produktu wykorzystuje się do oceny zwierząt i ich zdolności do wykorzystania paszy (zastosowane w pracy hodowlanej)

Zwierzęta wysokowydajne efektywniej gospodarują składnikami paszy ( z tej samej ilości produkują więcej produktu)

Wraz z wiekiem zwiększa się zużycie produktu. Zwiekszony udział tłuszczu w produkcie zwiększa zużycie energii

Wyliczenie zużycia paszy

Zużycie paszy wylicza się przez dłuższy okres

• krowy mleczne- za min. 100 dni lub całą laktację

• tuczniki- za poszczegolne okresy tuczu lub za cały tucz. Dla większości zwierząt wylicza się zużycie energii i białka

---