1. KOmpozycja utworu epickiego

KOMPENDIUM JĘZYKOWE CZ. V EPIKA

V 1 1)

1. Świat przedstawiony

Główny element dzieła literackiego. Jest to całość elementów tworzących fikcyjną rzeczywistość opisaną w utworze literackim. Na konstrukcję świata przedstawionego składają się zdarzenia (wraz z okolicznościami czyli czasem i miejscem zdarzeń), postacie i związki między nimi.

Świat przedstawiony może być:

• realistyczny
  (podobny do świata rzeczywistego, zawierający elementy realnego świata, np. miejsce i czas akcji, postacie),

np. w utworach: „Ten obcy”, „Tomek w krainie kangurów”, książkach z serii Jeżycjada.

• fantastyczny
  (niepodobny do świata rzeczywistego, wykreowany przez autora utworu literackiego. Fantastyczne w utworze mogą być zarówno czas i miejsce zdarzeń, jak i postacie)

np. w utworach: „Hobbit”, „Niekończąca się historia”

• Nigdy świat przedstawiony nie jest realny, prawdziwy ani rzeczywisty!

• Świat przedstawiony zawsze jest fikcyjny, zmyślony, nierealny!

1. Postacie

Postacie w utworze epickim mogą być, podobnie jak cały świat przedstawiony, fantastyczne lub realistyczne.

Cechy postaci, a także cała charakterystyka pojawiają się w utworze w dwojaki sposób. Jako:

• charakteryzowanie bezpośrednie - gdy postać jest opisywana - wygląd, cechy, zachowanie.
  Bardzo często zdarza się to na początku utworów.

• charakteryzowanie pośrednie - gdy cechy postaci musimy wywnioskować na podstawie postępowania, zachowania, wypowiedzi.

2. Zdarzenia

Zdarzenia związane z jedną postacią składają się na wątek.

Wszystkie zdarzenia układają się w akcję utworu.

Wszystkie zdarzenia, postacie i okoliczności (czas i miejsce) składają się na fabułę.

3. Czas i miejsce zdarzeń

Czas i miejsce zdarzeń mogą być określone lub nieokreślone.

Czas zdarzeń może być jasno i dość precyzyjnie określony, np. w powieściach historycznych lub tylko domyślny, można go wtedy określić na podstawie różnych elementów świata przedstawionego albo nie da się określić w ogóle.

Nieokreśloność czasu i miejsca jest cechą charakterystyczną baśni.

Miejsce zdarzeń może być realistyczne lub fantastyczne.

1. KOmpozycja utworu epickiego

KOMPENDIUM JĘZYKOWE CZ. V EPIKA

V 1 2) #)

2. Narrator

Wykreowana przez autora dzieła literackiego postać opowiadająca zdarzenia w utworze epickim.

Narratora nie można utożsamiać z autorem!

Narratora można określać pod względem jego wiedzy o świecie przedstawionym, np.

• narrator wszechwiedzący - wie, co się zdarzyło się i zdarzy w każdym czasie i miejscu w świecie przedstawionym

Istnienie narratora w świecie przedstawionym też może mieć różny charakter:

• narrator pierwszoosobowy (wypowiada się w pierwszej osobie; ja; może uczestniczyć w zdarzeniach)

• narrator trzecioosobowy (wypowiada się w trzeciej osobie; oni; zwykle nie uczestniczy w zdarzeniach)

3. Wątek

Wątek to kolejne zdarzenia związane z jednym bohaterem lub grupą bohaterów
zmierzające do jakiegoś zakończenia.

np. w „Niekończącej się historii” można wyróżnić wiele wątków, np.:

• wątek Bastiana,

• wątek Atreju,

• wątek Xayidy

• wątek Dziecięcej Cesarzowej

• wątek Aurynu

• wątek Fuchura

Wątki mogą być główne lub poboczne.

W powieści zawsze jest kilka wątków, bo jest to utwór wielowątkowy.

W opowiadaniu zawsze jest jeden wątek, bo jest to utwór jednowątkowy.

4. Motyw

Motyw to podstawowy element fabuły (jakieś zdarzenie, przedmiot, sytuacja),
który ma znaczenie dla dalszego rozwoju sytuacji.

Przykłady motywów baśniowych:
motyw złej macochy, motyw dobrej wróżki, motyw nieposłusznego dziecka, motyw pracowitej
i posłusznej pasierbicy, motyw „trzykrotności”, motyw zaznaczania powrotnej drogi, itp.

Przykłady motywów z powieści fantasy:

motyw smoka, motyw poszukiwania skarbu, motyw czarodzieja, motyw czarnej i białej magii, motyw wędrówki, itp

Motyw wędrowny (obiegowy) - typowy, charakterystyczny, powtarzający się w wielu utworach literackich lub innych dziełach sztuki plastycznej lub filmowej rozbudowany motyw.

Np. motyw wędrówki w poszukiwaniu domu

---