Scenariusze zajęć
Przygotowała: Patrycja Dziwiszek
Pedagogika opiekuńcza, II rok, studia niestacjonarne
Temat zajęć: Jak porozumiewać się z innymi?
Wprowadzenie
Porozumiewanie polega na słownym lub bezsłownym przesyłaniu informacji i kształtuje relacje z innymi ludźmi.
Umiejętność porozumiewania się określają stosunki między ludźmi i wpływają na poczucie własnej wartości. Brak takiej umiejętności może prowadzić do samotności i poczucia bezsilności, niezadowolenia z pracy i rozczarowań w życiu osobistym.
Dobra komunikacja to niezbędny warunek, by młodzi mogli rozmawiać z dorosłymi na drażliwe tematy w sposób otwarty i nie zagrażający.
Trudności w kontaktach z innymi w wyrażaniu własnych poglądów, zainteresowań i wartości, w opieraniu się naciskom grupy, a także uczucie skrępowania w różnych sytuacjach społecznych mogą doprowadzić młodego człowieka do zainteresowania się alkoholem i narkotykami. Stąd też ogromne znaczenie umiejętności porozumiewania się - dzięki nim ludzie nabierają przekonania, że potrafią poradzić sobie w kontaktach z innymi bez uciekania się do używek.
Otwarta komunikacja wzmacnia relacje między ludźmi. Dzięki rozmowom z rodzicami na tematy uzależnień nastolatki poznają ich poglądy, co pomaga im w podejmowaniu własnych decyzji. Jeżeli młody człowiek nie potrafi porozumieć się z innymi, jego poczucie wartości bardzo słabnie i przy rozwiązywaniu problemów staje się niezależny od innych, co może negatywnie wpłynąć na jego decyzje.
ĆWICZENIE PIERWSZE: Głuchy telefon
Cel: zapoznać się z różnicami między komunikacją jednokierunkową i dwukierunkową.
Wielkość grupy: do 30 osób
Czas: do 45 min.
Pomoce: karta ćwiczeń RYSUNEK, kartki, długopisy.
Sposób realizacji:
ktoś z grupy dostaje kartę ćwiczeń RYSUNEK.
osoba ta ma opisać rysunek umieszczony na karcie wyłącznie za pomocą słów. Pozostali uczestnicy starają się sporządzić taki sam rysunek w górnej części otrzymanych kartek. Opisujący nie może posługiwać się żadnymi środkami niewerbalnymi (np. rysować w powietrzu). Uczestnicy mogą prosić o powtórzenie, ale nie o wyjaśnienie.
Powtarza się punkt 2, z tym że tym razem członkowie grupy mogą prosić osobę opisującą również o wyjaśnienie. Rysunek sporządza się w dowolnej części kartki.
porównujemy obie wersje z oryginalną.
Podsumowanie:
Na zakończenie można zadać uczestnikom m.in. następujące pytania:
Która wersja bardziej przypominała oryginał?
Pierwszą część ćwiczenia można określić mianem „komunikacji jednokierunkowej”. Dlaczego?
Druga część ćwiczenia opierała się na „komunikacji dwukierunkowej”. Który typ komunikacji przyniósł lepsze rezultaty i dlaczego?
W jakim stopniu jasne były instrukcje osoby opisującej rysunek?
Co na podstawie tego ćwiczenia można powiedzieć o komunikacji?
Uwaga: komunikacja jednokierunkowa polega na przesyłaniu informacji od jednej osoby do drugiej bez sprzężenia zwrotnego. W komunikacji dwukierunkowej pojawia się sprzężenie zwrotne, osiągane poprzez zadawanie pytań, parafrazowanie i wyrażanie zgody.
ĆWICZENIE DRUGIE: aktywne słuchanie
Cel: poznać i ćwiczyć umiejętności aktywnego słuchania.
Wielkość grupy: do 30 osób
Czas: do 45 min.
Pomoce: papier pakowy, długopisy, kartki
Sposób realizacji:
prowadzący zadaje grupie następujące pytania:
skąd wiemy, czy ktoś nas słucha?
Pomyślmy o osobie słuchającej. Jakie jej zachowania świadczą o tym, że jest ona dobrym słuchaczem?
Kiedy jest nam trudno kogoś słuchać?
na podstawie uzyskanych odpowiedzi na papierze pakownym sporządza się listę pożądanych i niepożądanych zachowań podczas słuchania i umieszczają ją w widocznym miejscu.
grupa dzieli się na 3- osobowe zespoły. W każdym zespole jedna osoba zgłasza się na obserwatora.
pozostałe dwie osoby wybierają jakiś temat i rozpoczynają rozmowę. Wywieszona lista stanowi w trakcie rozmowy punkt odniesienia.
należy zmieniać role, tak by każdy uczestnik był przez chwilę obserwatorem.
Podsumowanie:
Na zakończenie ćwiczenia można zadać uczestnikom m.in. następujące pytania:
Czy trudno być dobrym słuchaczem?
Czy korzystaliście ze sporządzonej listy pożądanych zachowań?
Jak można poprawić umiejętność słuchania?
ĆWICZENIE TRZECIE: aktywne słuchanie2
Cel: ćwiczenie umiejętności parafrazowania
Wielkość grupy: do 30 osób
Czas: 45 min.
Pomoce: karty ćwiczeń PARAFRAZOWANIE, długopisy.
Sposób realizacji:
prowadzący zapoznaje uczestników z następującymi informacjami:
Parafrazowanie polega na wyrażaniu za pomocą innych słów tego, co powiedział ktoś inny. Parafrazujemy po to, by sprawdzić, czy dobrze usłyszeliśmy, a nie po to, by ocenić to, co zostało powiedziane. Parafrazowanie możemy zaczynać od jednego z następujących zwrotów:
o ile dobrze cię zrozumiałem…
a więc twierdzisz, że…
więc sądzisz, że…
chcesz powiedzieć, że…
Uczestnicy parafrazują kilka zdań.
Uczestnicy wypełniają indywidualne karty ćwiczeń PARAFRAZOWANIE.
Uczestnicy odczytują przykłady parafrazowanych zdań.
Grupa dzieli się na 6-8 osobowe zespoły, które siadają w kołach i wybierają temat do dyskusji.
Pierwsza osoba wypowiada zdanie na wybrany temat. Następna parafrazuje to zdanie i dodaje własną opinię, którą z kolei parafrazuje kolejna osoba, dodając własną opinię itd. Dla ożywienia dyskusji jeden z uczestników może celowo może wypowiadać opinie kontrowersyjne.
Podsumowanie:
Na zakończenie ćwiczenia można zadać uczestnikom m.in. następujące pytania:
Czy dzięki parafrazie wypowiadane opinie stały się bardziej zrozumiałe?
Czy powinnyśmy parafrazować wszystko, co się do nas mówi? Jeśli tak, dlaczego, jeśli nie, dlaczego?
ĆWICZENIE CZWARTE: komunikacja niewerbalna
Cel: uświadomienie znaczenia niewerbalnego porozumiewania się.
Wielkość grupy: do 30 osób
Czas: do 45 min.
Pomoce: karty ćwiczeń KOMUNIKACJA NIEWERBALNA i długopisy dla obserwatorów.
Sposób realizacji:
Grupa dzieli się na 3- osobowe zespoły. Jedna osoba w każdym zespole zgłasza się na obserwatora.
Prowadzący informuje pozostałych członków zespołów, że obserwatorzy będą przyglądać się ich umiejętnościom aktywnego słuchania, tj. zadawanie pytań, parafrazowaniem podążanie i skupianie się.
Obserwatorom rozdajemy karty ćwiczeń KOMUN IKACJA NIEWERBALNA. wolno im pokazywać tych kart pozostałym członkom grupy.
Prowadzący informuje obserwatorów że ich zadaniem jest śledzenie komunikacji niewerbalnej w zespołach. Pozostali członkowie zespołów nie powinni wiedzieć co podlega obserwacji.
Pary dyskutują przez 10 min. Na wybrany temat. W tym czasie obserwatorzy robią notatki.
Kiedy zespoły ponownie tworzą jedną dużą grupę, prowadzący wyjawia prawdziwy cel ćwiczenia, dodając, że 65% informacji przekazuje się w sposób niewerbalny.
Obserwatorzy relacjonują członkom swoich zespołów ich zachowania niewerbalne.
Podsumowanie:
Komunikacja bezsłowna jest niejednoznaczna - zachowania niewerbalne nie mają jedynych, ściśle określonych znaczeń.
W ćwiczeniu tym należ położyć nacisk na zachowania niewerbalne sprzyjające aktywnemu słuchaniu, a nie doszukiwać się znaczeń we wszystkich zachowań niewerbalnych. W tym celu można zadać uczestnikom następujące pytania:
Czy zainteresowanie tym, co mówił partner znajdowało wyraz w postawie i kontakcie wzrokowym.
W jaki sposób wyrażano brak zainteresowania?
Czy zdarzyły się zachowania, które rozpraszały partnera?
ĆWICZENIE PIĄTE: bariery komunikacyjne
Cel: poznać bariery komunikacyjne
Wielkość grupy: do 30 osób
Czas: 30 min
Pomoce: tablica, karta informacyjna PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O BARIERACH KOMUNIKACYJNYCH.
Sposób realizacji:
prowadzący rozdaje karty ćwiczeń BARIERY KOMUNIKACYJNE i czyta je wspólnie z grupą.
Grupa dzieli się na pary. Każda para przygotowuje scenkę ilustrującą jedną z barier.
Pary odgrywają przygotowane scenki przed całą grupą. Grupa może odgadywać o jaką barierę chodzi.
Podsumowanie:
Na zakończenie ćwiczeń można zadać uczestnikom m.in. następujące pytania:
Jak człowiek się czuje, kiedy napotyka na barierę komunikacyjną?
Co się dzieje z komunikacją między dwojgiem ludzi, kiedy jedno z nich stosuje bariery?
Jak można przezwyciężyć bariery komunikacyjne?