Pytania egzaminacyjne

K1. Wymień metody zapewnienia bezpiecznego odstępu między pojazdami.

- maksymalnej wzajemnej widzialności,

- minimalnych odstępów (interwałów) czasowych,

- minimalnych odstępów (interwałów) przestrzennych

K1a. Na czym polega metoda minimalnych odstępów czasowych i metoda minimalnych odstępów przestrzennych?

metoda minimalnych odstępów czasowych

W określonych punktach P1, P2, ...., Pn układu komunikacyjnego kontroluje się rzeczywisty odstęp czasu pomiędzy pojazdami i koryguje w razie potrzeby. Warunek ten jest kontrolowany przez personel sterowania lub urządzenia automatyczne.

metoda minimalnych odstępów przestrzennych

wymaga podziału sieci układu komunikacyjnego na odcinki S1, S2, ...., Sn na których może znajdować się tylko jeden pojazd. Warunek ten jest kontrolowany przez personel sterowania lub urządzenia automatyczne.

Kontrolowane odcinki układu komunikacyjnego mogą być:

• wyznaczone na stałe (odstęp stały),

• określane przez układy automatyki na bieżąco w funkcji prędkości drugiego pojazdu (odstęp ruchomy),

• określane przez układy automatyki na bieżąco w funkcji różnicy prędkości obu pojazdów.

K1b. Na czym polega metoda maksymalnej wzajemnej widzialności i metoda minimalnych odstępów czasowych?

metoda maksymalnej wzajemnej widzialności

polega na przekazaniu obowiązku zachowania odpowiedniej odległości samym prowadzącym pojazd, zobowiązując ich do obserwacji sytuacji ruchowej oraz wymagając od nich zapewnienia możliwości zauważenia ich pojazdu i zareagowania na ich sytuację przez innych użytkowników układu komunikacyjnego. Personel sterowania (kierowania) ruchem nadzoruje jedynie przebieg procesu transportowego, interweniując w sytuacjach niebezpiecznych lub zagrażających bezpieczeństwu np. w razie nadmiernego zagęszczenia pojazdów w rejonie sieci, czy w przypadku nie spełniania wymagań co do widoczności któregoś z pojazdów.

Prowadzenie ruchu przy zastosowaniu tej metody jest stosowane we wszystkich rodzajach transportu, a elementy tej metody stosowane są również przy wykorzystywaniu pozostałych obydwu metod.

metoda minimalnych odstępów czasowych

Pojazdy muszą być wyprawiane w stałych odstępach czasu odpowiadających minimalnemu odstępowi z punktu widzenia bezpieczeństwa i maksymalnemu z punktu widzenia sprawności. W określonych punktach P1, P2, ...., Pn układu komunikacyjnego kontroluje się rzeczywisty odstęp czasu pomiędzy pojazdami i koryguje w razie potrzeby. Warunek ten jest kontrolowany przez personel sterowania lub urządzenia automatyczne.

K1c. Na czym polega metoda: maksymalnej wzajemnej widzialności i metoda minimalnych odstępów przestrzennych?

metoda maksymalnej wzajemnej widzialności

polega na przekazaniu obowiązku zachowania odpowiedniej odległości samym prowadzącym pojazd, zobowiązując ich do obserwacji sytuacji ruchowej oraz wymagając od nich zapewnienia możliwości zauważenia ich pojazdu i zareagowania na ich sytuację przez innych użytkowników układu komunikacyjnego. Personel sterowania (kierowania) ruchem nadzoruje jedynie przebieg procesu transportowego, interweniując w sytuacjach niebezpiecznych lub zagrażających bezpieczeństwu np. w razie nadmiernego zagęszczenia pojazdów w rejonie sieci, czy w przypadku nie spełniania wymagań co do widoczności któregoś z pojazdów.

Prowadzenie ruchu przy zastosowaniu tej metody jest stosowane we wszystkich rodzajach transportu, a elementy tej metody stosowane są również przy wykorzystywaniu pozostałych obydwu metod.

metoda minimalnych odstępów przestrzennych

wymaga podziału sieci układu komunikacyjnego na odcinki S1, S2, ...., Sn na których może znajdować się tylko jeden pojazd. Warunek ten jest kontrolowany przez personel sterowania lub urządzenia automatyczne.

Kontrolowane odcinki układu komunikacyjnego mogą być:

• wyznaczone na stałe (odstęp stały),

• określane przez układy automatyki na bieżąco w funkcji prędkości drugiego pojazdu (odstęp ruchomy),

• określane przez układy automatyki na bieżąco w funkcji różnicy prędkości obu pojazdów.

K2. Czym się różni pociąg od manewru?

K2a. Podaj definicję pociągu i manewru.

Pociąg - zestaw taboru kolejowego (co najmniej jedna lokomotywa z wagonami, kilka lokomotyw itp.), sprzęgnięty z czynnym pojazdem trakcyjnym, pojedynczy pojazd trakcyjny (lokomotywa, wagon silnikowy, zespół trakcyjny) lub jednostka taboru specjalnego (pług odśnieżny, dźwig), odpowiednio osygnalizowany, oznaczony numerem i obsadzony drużyną pociągową posiadającą odpowiednie dokumenty, przygotowany do drogi albo znajdujący się w drodze. Pociąg może poruszać się pomiędzy posterunkami ruchu.

Ciężkie pojazdy pomocnicze kursują według zasad obowiązujących pociągi.

Manewr - zestaw pojazdów kolejowych nie stanowiący pociągu. Manewrami nazywane są również wszelkie ruchy taboru (jazdy manewrowe) oraz związane z nimi czynności wykonywane na torach kolejowych z wyjątkiem jazd pociągowych.

K3. Podaj definicję okręgu sterowania i okręgu nastawczego.

Okręg sterowania - obszar sieci kolejowej, w którym decyzje dotyczące realizacji przebiegów pociągowych są podejmowane centralnie przez jeden ośrodek decyzyjny. Ośrodkiem decyzyjnym może być człowiek (dyżurny ruchu) lub zespół automatyczny (komputer).

Okręg nastawczy - obszar sieci kolejowej, w którym oddziaływanie na elementy drogi przebiegu realizowane jest przez jeden zespół ludzi i urządzeń. Oddziaływanie to może być (scentralizowane) realizowane z jednego miejsca za pomocą urządzenia sterującego zwanego nastawnicą.

K4. Wymień etapy procesu sterowania ruchem kolejowym (odniesionego do pojedynczego pojazdu).

W procesie sterowania ruchem kolejowym, odniesionym do pojedynczego pojazdu, można wydzielić etap:

1) zebrania informacji i podjęcia decyzji o nastawieniu przebiegu,

2) nastawiania przebiegu,

3) dozorowania jazdy,

4) zwolnienia przebiegu,

5) rejestrowania jazdy.

K4a. Na czym polega dozorowanie i rejestrowanie jazdy?

dozorowanie jazdy

obejmuje obserwację przejeżdżającego pociągu, w czasie której należy (m.in.) skontrolować:

- całość składu i stan urządzeń sygnalizacyjnych na pojeździe,

- stan ładunków na pojazdach i stan techniczny pojazdów.

rejestrowanie jazdy

sprowadza się do:

a) rejestracji niektórych czasów realizacji poszczególnych czynności w odpowiednich dokumentach, z zaznaczeniem zjawisk odbiegających od normy (wypadki, usterki, zmiany w planowanym przebiegu procesu itp.),

b) przekazania informacji o czasie i prawidłowości zrealizowanych czynności, jeżeli przewidziano takie działania

K5. Wyjaśnij znaczenie określeń: przebieg i droga przebiegu.

Przebieg jest zbiorem stanów elementów układu torowego, urządzeń sterujących nimi i kontrolujących ich stan, właściwych dla realizacji jazdy wykorzystującej określoną drogę przebiegu. Każdy przebieg powinien być jednoznacznie określony, tzn. dla wybranej drogi jazdy musi istnieć jednoznacznie określony zbiór stanów elementów drogi przebiegu.

Przebiegi dla jazd pociągowych პ przebiegi pociągowe,

dla jazd manewrowych პ przebiegi manewrowe

Droga przebiegu jest drogą jazdy wraz z drogą ochronną, drogą zbliżania i urządzeniami ochronnymi.

K5a. Wyjaśnij znaczenie określeń: droga jazdy, droga zbliżania, droga ochronna, urządzenia ochronne.

Droga jazdy jest umownym, elementarnym odcinkiem sieci kolejowej, określonym dla zapewnienia właściwej organizacji i bezpieczeństwa jazdy pojazdów kolejowych oraz dla uzyskania właściwej sprawności ruchu.

Droga zbliżania jest fragmentem układu torowego, zawierającym przynajmniej drogę jazdy kończącą się przy sygnalizatorze będącym początkiem interesującej nas drogi jazdy.

Droga ochronna jest fragmentem układu torowego o określonej długości, który może być przejechany bez kolizji z innym pojazdem w razie niezatrzymania się pojazdu na drodze jazdy przed sygnalizatorem zabraniającym dalszej jazdy.

Urządzenie ochronne znajduje się poza drogą jazdy, ochronną i zbliżania, może natomiast chronić pojazd znajdujący się na drodze jazdy i na drodze ochronnej przed najechaniem go przez inny pojazd. Urządzeniem ochronnym mogą być sygnalizatory, zwrotnice, wykolejnice itp.

K6. Scharakteryzuj podstawowe podzespoły urządzeń srk.

Podzespoły urządzeń sterowania ruchem:

• · urządzenia zewnętrzne UZ - umieszczone w terenie w pobliżu elementów układu komunikacyjnego i pojazdów,·

• urządzenia wewnętrzne UW - umieszczone w centrum sterowania (w nastawni), w przekaźnikowni lub tp. pomieszczeniach, sieć łączeniowa - łączy urządzenia wewnętrzne z zewnętrznymi i innymi urządzeniami wewnętrznymi.

Urządzenia zewnętrzne:

• · efektory E - oddziałują bezpośrednio na przebieg procesu transportowego ST (zwrotnice, sygnalizatory itp.),

• receptory R - umożliwiają tworzenie informacji kontrolnych K o stanie urządzeń zewnętrznych oraz o stanie procesu transportowego ST (urządzenia kontrolne napędów elektrycznych, czujniki reagujące na pojazd lub obecność pojazdu itp.).

Urządzenia wewnętrzne:

• · urządzenia zależnościowe UZL - realizują podstawowe funkcje systemu w zakresie zgodności przekazywanych poleceń nastawczych P (kryteriów zmiany stanu urządzeń zewnętrznych), z informacjami kontrolnymi K, innymi poleceniami nastawczymi i informacjami zależnościowymi Z przekazywanymi pomiędzy sąsiadującymi okręgami (warunkującymi realizację poszczególnych etapów procesu sterowania ruchem), urządzenia sterująco-meldunkowe USM - umożliwiają przekazanie właściwych informacji do ośrodka decyzyjnego OD i do urządzeń sterująco-meldunkowych sąsiednich okręgów (informacje meldunkowe M) oraz rejestrują przebieg procesu sterowanego (plany świetlne, rejestratory, urządzenia łączności itp.),

K6a. Jaką rolę w urządzeniach srk spełniają: układy sterująco-meldunkowe, układy zależnościowe, urządzenia zewnętrzne?

• urządzenia sterująco-meldunkowe USM - umożliwiają przekazanie właściwych informacji do ośrodka decyzyjnego OD i do urządzeń sterująco-meldunkowych sąsiednich okręgów (informacje meldunkowe M) oraz rejestrują przebieg procesu sterowanego (plany świetlne,rejestratory, urządzenia łączności itp.),

• urządzenia zależnościowe UZL - realizują podstawowe funkcje systemu w zakresie zgodności przekazywanych poleceń nastawczych P (kryteriów zmiany stanu urządzeń zewnętrznych), z informacjami kontrolnymi K, innymi poleceniami nastawczymi i informacjami zależnościowymi Z przekazywanymi pomiędzy sąsiadującymi okręgami (warunkującymi realizację poszczególnych etapów procesu sterowania ruchem),

• urządzenia zewnętrzne UZ - umieszczone w terenie w pobliżu elementów układu komunikacyjnego i pojazdów,

Urządzenia zewnętrzne:

• · efektory E - oddziałują bezpośrednio na przebieg procesu transportowego ST (zwrotnice, sygnalizatory itp.),

• receptory R - umożliwiają tworzenie informacji kontrolnych K o stanie urządzeń zewnętrznych oraz o stanie procesu transportowego ST (urządzenia kontrolne napędów elektrycznych, czujniki reagujące na pojazd lub obecność pojazdu itp.).

K7. Czym różni się utwierdzenie przebiegu od zamknięcia przebiegu?

K7a. Podaj definicję zamknięcia przebiegu i utwierdzenia przebiegu.

Zamknięcie przebiegu - unieruchomienie nastawianych elementów drogi przebiegu, warunkujące możliwość przekazania na pojazd sygnału zezwalającego na jazdę.

Utwierdzenie przebiegu - zamknięcie przebiegu, które może być uchylone (zwolnione) normalnie tylko przy współpracy urządzeń srk z przejeżdżającym pojazdem.

K8. Wymień rodzaje urządzeń srk (według ich przeznaczenia).

K8a. Jakie zadania realizują urządzenia: samoczynnego hamowania, kontroli prędkości i regulacji prędkości?

Urządzenia samoczynnego hamowania SHP - umożliwiają kontrolę czuwania maszynisty i samoczynne uruchomienie hamowania przy braku tej kontroli.

Urządzenia kontroli prędkości (KP) umożliwiają, kontrolę zmniejszania prędkości i samoczynne uruchomienie hamowania przy przekroczeniu prędkości wynikającej z charakterystyki hamowania.

Urządzenia regulacji prędkości (RP), umożliwiają, kontrolę zmniejszania prędkości i samoczynną regulację prędkości przy hamowaniu.

K8b. Wyjaśnij co oznacza określenie urządzeń srk jako urządzenia: pociągowe, manewrowe, rozrządowe.

Urządzenia stacyjne mogą charakteryzować się różnymi wymaganiami dotyczącymi sprawności i bezpieczeństwa ruchu, stąd też rozróżnia się:

pociągowe urządzenia srk - mogą obsługiwać ruchy wszelkich rodzajów pojazdów (jazdy pociągowe, manewrowe),

manewrowe urządzenia srk - mogą obsługiwać wyłącznie jazdy manewrowe,

rozrządowe urządzenia srk - mogą obsługiwać wyłącznie działania (jazdy manewrowe i inne działania) podczas rozrządu.

K8c. Wyjaśnij w jakim celu stosowane są urządzenia: stacyjne, blokady liniowej, kontroli jazdy pociągu (oddziaływania w relacji tor-pojazd).

Urządzenia blokady liniowej (blokada liniowa) - umożliwiają regulację ruchu tak, aby dwa kolejne pociągi nie zagrażały wzajemnie swojemu bezpieczeństwu, w przypadku torów szlakowych o ruchu dwukierunkowym umożliwiają ustalanie kierunku ruchu.

Urządzenia kontroli jazdy pociągu (automatycznego przekazywania informacji na pojazd) - kontrolują zgodność działania drużyny trakcyjnej z sygnałami urządzeń stacyjnych i blokady liniowej i zastępują (przynajmniej częściowo) działania człowieka działaniami zautomatyzowanymi.

K9. Wymień środki organizacyjne stosowane najczęściej w transporcie.

środki organizacyjne to:

- ujęcie procesu transportowego w cykl czasowy, dla którego opracowywany jest program sterowania procesem,

- podział obiektów poruszających się na wyodrębnione grupy,

- podział układu komunikacyjnego na rejony współpracujące ze sobą, wyposażone w zespoły urządzeń kierowania przewozami i kierowania ruchem,

- podział układu komunikacyjnego na elementarne odcinki wyposażone w zespoły urządzeń sterowania ruchem,

- określenie zadań i możliwości ich realizacji przez poszczególne fragmenty układu komunikacyjnego.

K13. Podaj definicję przebiegu i nastawiania przebiegu.

Przebieg jest zbiorem stanów elementów układu torowego, urządzeń sterujących nimi i kontrolujących ich stan, właściwych dla realizacji jazdy wykorzystującej określoną drogę przebiegu. Każdy przebieg powinien być jednoznacznie określony, tzn. dla wybranej drogi jazdy musi istnieć jednoznacznie określony zbiór stanów elementów drogi przebiegu.

Przebiegi dla jazd pociągowych პ przebiegi pociągowe,

dla jazd manewrowych პ przebiegi manewrowe

Nastawianie przebiegu - nadawanie elementom drogi przebiegu i właściwym urządzeniom sterowania, stanów wymaganych dla danego przebiegu

K14. Przedstaw rolę urządzeń sterowania ruchem.

Urządzenia sterowania ruchem zapewniają:

- prowadzenie pojazdów po właściwej trasie,

- prowadzenie pojazdów we właściwej kolejności,

- prowadzenie pojazdów z właściwą częstotliwością,

- zmniejszenie do minimum prawdopodobieństwa zagrożenia bezpieczeństwa.

K21. Wymień najczęściej stosowane środki organizacyjne w transporcie.

Najczęściej używane środki organizacyjne to:

- ujęcie procesu transportowego w cykl czasowy, dla którego opracowywany jest program sterowania procesem,

- podział obiektów poruszających się na wyodrębnione grupy,

- podział układu komunikacyjnego na rejony współpracujące ze sobą, wyposażone w zespoły urządzeń kierowania przewozami i kierowania ruchem,

- podział układu komunikacyjnego na elementarne odcinki wyposażone w zespoły urządzeń sterowania ruchem,

- określenie zadań i możliwości ich realizacji przez poszczególne fragmenty układu komunikacyjnego.

K22. Co oznaczają określenia: posterunek zapowiadawczy, stacja, przystanek osobowy?

Posterunek zapowiadawczy ma możność zmiany kolejności jazd pociągów wyprawianych na tor szlakowy przyległy do tego posterunku.

Stacja zawiera oprócz toru głównego zasadniczego co najmniej jeszcze jeden tor główny. Na stacji pociągi mogą rozpoczynać i kończyć jazdę, krzyżować się i wyprzedzać, zmieniać skład lub kierunek jazdy. Duże stacje mogą być podzielone na rejony (okręgi sterowania) stanowiące odrębne posterunki zapowiadawcze.

Przystanek osobowy - miejsce na szlaku w którym rozkładowo zatrzymują się (wyznaczone) pociągi w celu umożliwienia wsiadania i wysiadania podróżnych. Może być urządzony na posterunku odgałęźnym, bocznicowym, odstępowym, osłonnym lub na stacji zamkniętej dla potrzeb technicznych.

K23. Co oznaczają określenia: szlak, posterunek odgałęźny, bocznica?

Szlak to część linii kolejowej pomiędzy:

- dwoma sąsiednimi posterunkami zapowiadawczymi,

- końcowym (początkowym) punktem linii bez posterunku zapowiadawczego i najbliższym posterunkiem zapowiadawczym

Posterunek odgałęźny urządzony jest poza stacją:

- w miejscu odgałęzienia linii lub łącznicy,

- przy przejściu ze szlaku jednotorowego w dwutorowy i odwrotnie,

- w miejscu połączenia torów szlakowych

Bocznica - infrastruktura kolejowa przeznaczona do podstawiania, załadowywania, wyładowywania i zabierania (włączania do ruchu) wagonów towarowych.

K24. Co oznaczają określenia: tabor wagonowy (wagony), pojazd trakcyjny, pojazd specjalny?

Tabor wagonowy nie posiada własnych urządzeń napędowych i przeznaczony jest do przewożenia osób (wagony osobowe) lub przesyłek (wagony towarowe).

pojazd trakcyjny lokomotywa, wagon silnikowy, zespół trakcyjny lub jednostka taboru specjalnego pług odśnieżny, dźwig,

Tabor specjalny - pojazdy szynowe, których budowa zezwala na jazdę w pociągach pod pewnymi warunkami (miejsce w składzie, prędkość jazdy), a przeznaczone do prac budowlano-montażowych, ratunkowych itp.

K25. Co oznaczają określenia: posterunek zapowiadawczy, stacja, szlak?

Posterunek zapowiadawczy ma możność zmiany kolejności jazd pociągów wyprawianych na tor szlakowy przyległy do tego posterunku.

Stacja zawiera oprócz toru głównego zasadniczego co najmniej jeszcze jeden tor główny. Na stacji pociągi mogą rozpoczynać i kończyć jazdę, krzyżować się i wyprzedzać, zmieniać skład lub kierunek jazdy.

Szlak to część linii kolejowej pomiędzy:

- dwoma sąsiednimi posterunkami zapowiadawczymi,

- końcowym (początkowym) punktem linii bez posterunku zapowiadawczego i najbliższym posterunkiem zapowiadawczym

K26. Co oznaczają określenia: posterunek ruchu, posterunek następczy, posterunek zapowiadawczy,?

Posterunek ruchu służy do bezpiecznego, regularnego i sprawnego prowadzenia ruchu.

Posterunek następczy reguluje następstwo pociągów tj. pozwala na przejazd lub odjazd pociągu wówczas gdy tor odstępu (szlaku) przyległego do posterunku jest wolny dla danego pociągu.

Posterunek zapowiadawczy ma możność zmiany kolejności jazd pociągów wyprawianych na tor szlakowy przyległy do tego posterunku.

---