P I E R W S Z A P O M O C
„WYPADEK I TY”
CEL UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY
Wypadki nieodłączny element cywilizacji, codzienność naszych dróg. Jakże często, zbyt często kończące się śmiercią poszkodowanych w nich osób. A przecież wiele z nich można by było jeszcze uratować. O ich losie zadecydował jednak brak pomocy w czasie pierwszych kilku minut od zaistnienia wypadku.
Poszkodowany stracił przytomność w wyniku wypadku i u którego nastąpiło zatrzymanie oddechu, żyje tylko dlatego, że ktoś obecny na miejscu zdarzenia uchronił go od uduszenia, poprzez odchylenie głowy do tyłu, a następnie umiał ułożyć go w pozycji umożliwiającej swobodne oddychanie.
Poszkodowanego, u którego nastąpiło nagłe zatrzymanie akcji serca, udało się uratować tylko, dlatego, że ktoś z bezpośrednich świadków zdarzenia potrafił prawidłowo wykonać sztuczne oddychanie i zewnętrzny masaż serca oraz prowadził te czynności, aż do przyjazdu lekarza.
Bardzo często jednak zdarza się inaczej i poszkodowany umiera, np.:
wskutek krwotoku, jeszcze przed przyjazdem lekarza, ponieważ nie została mu udzielona, w sposób właściwy, pierwsza pomoc przez świadków zdarzenia. Udzielenie pierwszej pomocy jest szczególnie ważne i konieczne, gdy wypadek zdarzył się na rzadko uczęszczanej drodze w terenie niezabudowanym lub w miejscu trudnodostępnym. Każdy z nas może być przypadkowym świadkiem wypadku i ty również. Może zdarzyć się tak, że tylko od ciebie będzie zależało wtedy życie ofiar wypadku.
Zabezpieczenie miejsca wypadku. Ocena sytuacji.
Każdego dnia na drogach całego kraju zdarza się kilkadziesiąt wypadków. Życie i zdrowie poszkodowanych zależy często od umiejętności udzielenia pierwszej pomocy przez świadków zdarzenia. W skrajnych przypadkach np.: w czasie zatrzymania akcji serca lub bezdechu, na uratowanie czyjegoś życia mamy tylko 4 minuty.
Gdy widzimy wypadek na drodze, naszym obowiązkiem jest zatrzymać się i udzielić pierwszej pomocy ofiarom. Należy przy tym zatrzymać samochód w takim miejscu, aby nie stwarzać zagrożenia dla innych uczestników dróg i włączyć światła awaryjne. Wysiadając z samochodu wyłączyć silnik, zaciągnąć hamulec ręczny oraz zabrać ze sobą gaśnicę, apteczkę i trójkąt ostrzegawczy. Gdy jest noc lub mgła do oświetlenia miejsca wypadku używamy świateł własnego pojazdu.
Na miejscu wypadku oceniamy możliwe zagrożenia i występnie stan poszkodowanego. Gdy okoliczności wypadku zagrażają życiu ofiar należy w miarę możliwości je wstępnie wyeliminować np. wyłączyć silnik pojazdu, zdławić ogień i jak najszybciej ewakuować poszkodowanych. Jeśli oprócz nas na miejscu wypadku są jeszcze inne osoby należy je poprosić o pomoc w tym o wezwanie pogotowia. Ratujący nie powinien zostawiać poszkodowanych bez opieki. Wzywając pogotowie należy podać jak najdokładniejsze informacje o wypadku.
Zgłaszam wypadek samochodowy na trasie Augustów - Lipsk za Balinką ...
Tak , dwóch poszkodowanych, jeden przytomny, jeden nieprzytomny, tętno ma, oddech ma, drugi przytomny z raną głowy.
Po udzieleniu poszkodowanym pomocy należy opiekować się nimi kontrolując ich stan aż do przyjazdu lekarza. Umiejętnie i w porę udzielona pomoc może uratować życie ofiarom wypadku.
Wynoszenie z pojazdu. Pozycja boczna ustalona.
Codziennie w wypadkach drogowych w Polsce ginie kilkanaście osób, a kilkadziesiąt zostaje rannych. Życie lub śmierć tych osób należy często od tego czy zostanie im udzielona pierwsza pomoc przez świadków zdarzenia przed upływem 4 minut od zaistnienia wypadku.
Podstawową zasadą przy udzielaniu pierwszej pomocy jest zabezpieczenie miejsca wypadku, jeśli nie ma pilniejszych potrzeb oraz szybkie podjęcie decyzji o sposobie dalszego postępowania i kolejność udzielania pomocy w przypadku większej liczby ofiar. Zawsze najpierw udzielamy pomocy tym ofiarom, którym zagrażają okoliczności samego wypadku np. ogień czy wybuch oraz osobom nieprzytomnym, szczególnie z zanikiem tętna, oddechu, a także mającym intensywny krwotok. W takich sytuacjach konieczna jest zwykle ewakuacja ofiar z pojazdu, przy czym wynoszenie poszkodowanych należy ograniczyć w zasadzie do niezbędnych przypadków. Przenoszenie ofiar może bowiem pogłębić już istniejące urazy lub spowodować powstanie nowych. Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy założyć jednorazowe rękawiczki chroniące przed zakażeniem. Najpierw należy ustalić czy osoba jest przytomna, następnie sprawdzić czy ma zachowany oddech i tętno na tętnicy szyjnej. Gdy stwierdzimy, że ofiara oddycha i ma zachowane tętno, należy sprawdzić czy ofiara nie ma obrażeń i w razie potrzeby je opatrzyć. Osobę, która ma zachowany oddech i tętno, ale jest nieprzytomna, układamy , jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań, w pozycji bocznej ustalonej. Pozycja taka zapobiega niedrożności dróg oddechowych np. na skutek zapadnięcia się języka u poszkodowanego i umożliwia swobodne oddychanie. Położenie boczne ułatwia także spływanie z jamy ustnej jej ewentualnej zawartości pn. krwi lub wymiocin oraz uniemożliwia samoistne przekręcanie się poszkodowanego. Ofiary wypadku zawsze zabezpieczamy przed utratą ciepła poprzez okrycie kocem termicznym lub odzieżą. Kontrolujemy okresowo stan poszkodowanego aż do przybycia lekarza. Ułożenie w pozycji bocznej niejednokrotnie ratuje życie ofiarom wypadku.
Udrożnienie dróg oddechowych. Oddech zastępczy.
Statystycznie co 2 godziny ginie w Polsce człowiek w wypadku samochodowym. Niektóre z tych osób można by było jeszcze uratować gdyby w porę została im udzielona pierwsza pomoc przez świadków. Należy przy tym pamiętać, że przy niedrożności dróg oddechowych, bezdechu oraz zatrzymaniu akcji serca, czas na skuteczne udzielenie pomocy, a przy tym samym uratowanie życia ofierze wynosi tylko 4 minuty.
Gdy jesteś świadkiem wypadku i stwierdzisz, że poszkodowany jest nieprzytomny, przede wszystkim musisz sprawdzić czy oddycha. Gdy podczas badania nie wyczuwasz na swoim policzku lub dłoni ruchu wydechowego powietrza, możesz podejrzewać, że drogi oddechowe są niedrożne, czyli istnieje w nich jakaś przeszkoda uniemożliwiająca swobodny przepływ powietrza. Niedrożność dróg oddechowych może być spowodowana zapadnięciem się nasady języka lub obecnością w jamie ustnej jakiejś zawartości np.: wymiocin, krwi czy protezy zębowej. Poprawę drożności dróg oddechowych można uzyskać poprzez odciągnięcie do góry żuchwy, co powoduje odsunięcie języka od tylnej strony gardła. Jeśli poszkodowany pomimo tego nie oddycha należy, po odwróceniu głowy na bok, oczyścić jego jamę ustną z ewentualnej zawartości. Gdy okaże się, że oddech poszkodowanego powrócił, jeśli nie ma przeciwwskazań, układamy w pozycji bocznej ustalonej i okresowo kontrolujemy jego stan, aż do przybycia lekarza. Jeśli jednak ofiara po oczyszczeniu jamy ustnej dalej, nie oddycha należy jak najszybciej rozpocząć
oddech zastępczy, przy czym należy pamiętać o nałożeniu poszkodowanemu maseczki, a w razie jej braku czystej chusteczki.
Oddech zastępczy polega na regularnym wdmuchiwaniu, średnio co 5 sekund, powietrza do ust lub nosa poszkodowanego. W czasie wykonywania sztucznego oddechu metodą „usta-usta” głowa ofiary powinna być odchylona mocno do tyłu, a nos szczelnie zaciśnięty. Sztuczną wentylację prowadzimy, aż do powrotu samoistnego oddechu u poszkodowanego lub przyjazdu lekarza. Zastosowanie oddechu zastępczego oraz przywrócenie drożności dróg oddechowych niejednokrotnie ratuje życie ofiarom wypadków.
Zewnętrzny masaż serca.
Co roku w naszym kraju zdarz się ponad 50 tysięcy wypadków drogowych. Ginie w nich 4 razy więcej osób niż średnio w Europie, przy czym wiele z nich umiera w ciągu kilku minut od zaistnienia wypadku. W skutek urazów u ofiar następuje często zatrzymanie akcji serca i oddechu. Jeśli te podstawowe czynności życiowe nie zostaną przywrócone najpóźniej w ciągu 4 minut od wypadku, osoby te mogą umrzeć, a ich mózg ulec nieodwracalnym uszkodzeniom w skutek niedotlenienia. Nieoczekiwane zatrzymanie akcji serca może być także spowodowane nagłym zaostrzeniem się istniejącej wcześniej choroby np.: zawałem mięśnia sercowego. Gdy stwierdzisz, że ktoś stracił przytomność sprawdź szybko czy oddycha i czy ma zachowane tętno na tętnicy szyjnej. Gdy tętno nie jest wyczuwalne, znaczy to, że nastąpiło zatrzymanie krążenia i należy jak najszybciej przystąpić do zewnętrznego masażu serca i oddechu zastępczego.
Podczas przeprowadzenia masażu serca poszkodowany musi leżeć na twardym podłożu. Zewnętrzny masaż serca polega na uciskaniu 1/3 długości mostka ofiary co powoduje pośredni ucisk serca i wypchnięcie z niego krwi do tętnic. Przy zwolnieniu ucisku na mostek serce ponownie napełnia się krwią napływającą z żył. Przed rozpoczęciem masażu serca wykonujemy dwa wdmuchnięcia powietrza do płuc poszkodowanego. Następnie odszukujemy na klatce piersiowej dolny koniec mostka i w odległości dwóch palców powyżej niego umieszczamy nasadę jednej dłoni, na niej kładziemy nasadę drugiej dłoni i trzymając ręce wyprostowane w łokciach rytmicznie uciskanie mostka o 3 - 5 cm ugięcie z szybkością 80 - 100 razy na minutę. Po każdym 15 uciśnięciach mostka wykonujemy 2 oddechy zastępcze - przy jednym ratowniku. Sam tylko ucisk serca jest nieskuteczny. Okresowo co 60 - 90 sekund sprawdzamy, czy powróciły u ofiary tętno i oddech. Prowadzenie masażu serca przez dłuższy czas jest bardzo męczące, dlatego korzystne jest, gdy czynności te wykonują dwie osoby. Wtedy po każdych 5 uciśnięciach mostka przez jednego ratownika, w chwili przerwy w uciskach wykonuje jeden oddech zastępczy. Ratownicy mogą zmieniać się w wykonywanych czynnościach nie przerywając ich i powinni je kontynuować, aż do powrotu tętna i oddechu poszkodowanego lub do przyjazdu lekarza. Szybko podjęty i prawidłowo prowadzony zewnętrzny masaż serca może uratować życie wielu osobom.
Krwawienia i krwotoki.
Większości obrażeń poniesionych przez ofiary wypadków wiąże się z przerwaniem ciągłości tkanek i utratą jakiejś ilości krwi. Szczególnie niebezpieczny jest obfity wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała, czyli krwotok zewnętrzny lub krwawienie do jam ciała tj. krwotok wewnętrzny. Szybka utrata dużej ilości krwi może spowodować wstrząs pokrwotoczny i może być przyczyną śmierci ofiary w krótkim czasie od zaistnienia wypadku. Przed przystąpieniem do zatamowania krwawienia ratownik powinien założyć jednorazowe rękawiczki, które chronią przed zakażeniem i ułatwią pokonanie bariery psychologicznej przed kontaktem z raną.
Aby zapobiec wypływaniu krwi z rany należy zamknąć uszkodzone naczynie poprzez dociśnięcie go najbliżej położonej kości, czyniąc to bezpośrednio palcami lub poprzez wykonanie opatrunku uciskowego. Przy wykonaniu opatrunku uciskowego, do uciśnięcia naczynia krwionośnego najlepiej jest użyć zrolowanego bandaża, który umieszczamy na czystej gazie okrywającej ranę. Następnie bandaż przyciskamy mocno do rany przy pomocy chusty trójkątnej lub drugiego bandaża. Gdy opatrunek przesiąka krwią, nie zdejmujemy go lecz dociskamy następną warstwą bandaży lub drugą chustą trójkątną. Tempo krwawienia maleje, gdy krwawiące miejsce znajduje się powyżej poziomu serca, dlatego jeśli rana znajduje się na kończynie należy, jeżeli nie podejrzewamy złamania umieścić ją do góry i przytrzymać w tej pozycji. Przy braku apteczki ze środkami opatrunkowymi do wykonywania opatrunku uciskowego należy użyć innych materiałów dostępnych na miejscu wypadku np.: czystej chusteczki do nosa - zamiast gazy, kamienia lub kawałka drewna do ucisku, drugiej chusteczki lub szalika do umocowania opatrunku. Nie sterylność tych materiałów w stosunku do konieczności szybkiego zatamowania krwawienia jest sprawą drugorzędną. Gdy w ranie znajduje się ciało obce np.: szkło, nie należy go usuwać, aby nie zwiększyć krwawienia lecz ostrożnie założyć opatrunek zabezpieczając dwoma bandażami ciało obce przed przemieszczaniem się w ranie.
Jeśli miejsce krwawienia znajduje się na głowie, a kości czaszki nie są uszkodzone należy jak najszybciej wykonać opatrunek, a rannego, jeżeli jest przytomny umieścić w pozycji półsiedzącej z podparciem. W przypadku otwartego urazu czaszko - mózgowego tj. takiego przy którym kości czaszki zostały uszkodzone, rany należy tylko osłonić z luźnym opatrunkiem, uważając aby w żadnym przypadku nie uciskać naruszonej okolicy czaszki czy widocznej tkanki mózgowej.
Opatrunku uciskowego nie zakładamy na szyi. Krwawiące miejsce uciskamy tylko ręką poprzez gazę lub np.: szalik i czekamy na przybycie lekarza.
Gdy krwawiąca rana znajduje się na klatce piersiowej np.: w okolicy żeber kładziemy na nią czystą gazę i przykrywamy kawałkiem folii uciętej np.: z torebki lub chusty trójkątnej. Opatrunek szczelnie przymocowujemy ze wszystkich stron plastrem, aby zapobiec przedostaniu się powietrza do wnętrza ciała i ewentualnemu wystąpieniu odmy płucnej. Po opatrzeniu rany poszkodowanego umieszczamy w pozycji półsiedzącej z podparciem.
Przy krwawiących ranach dolnej części tułowia np.: przy urazach jamy brzusznej tylko okrywamy gazą miejsce zranienia i zabezpieczamy ją przed zsunięciem się przy pomocy np.: chust trójkątnych. Nie wolno próbować przy tym wsuwać jelit do środka jamy brzusznej. Poszkodowany powinien leżeć w pozycji na wznak z lekko ugiętymi kolanami.
U wszystkich osób z silnym krwawieniem kontrolujemy często tętno i oddech. Generalnie nie należy lekceważyć żadnego większego krwawienia u ofiar wypadku, ponieważ na ogół trudno jest ocenić jaka ilość krwi została już utracona. Wiadomo przy tym, że utrata tylko 1/5 krążącej w organizmie człowieka krwi, a więc ok. jednego litra jest niebezpieczna dla życia. Jedyną nadzieją na uratowanie życia silnie krwawiącym ofiarom wypadku jest szybkie zatamowanie krwawienia.
Urazy kostno - stawowe
W jednym z często występujących obrażeń około wypadkowych są urazy kostno - stawowe, czyli złamania kości, zwichnięcia i skręcenia. Złamanie może grozić poszkodowanemu nawet utratą życia, jeśli wystąpi przy tym krwotok lub jeśli zostaną uszkodzone ważne dla życia narządy. Złamanie może być widoczne gołym okiem, gdy końce kości przebijają skórę lub gdy odłamki kostne widoczne są w ranie - jest to tzw. Złamanie otwarte. Jeśli w miejscu urazu nie widać rany, możemy jedynie podejrzewać złamanie zamknięte lub inny rodzaj urazu kostno - stawowego na podstawie następujących objawów: bólu lub obrzęku w określonym miejscu, czy nienormalnego ułożenia kończyny. Przy urazie kręgosłupa dodatkowym objawem może być niemożność poruszania przez poszkodowanego rękoma czy nogami. O tym jakiego rodzaju uraz odniósł poszkodowany opinię wydaje lekarz, ratownik nie powinien sam próbować tego ustalić. W przypadku złamania otwartego należy na ranę nałożyć opatrunek, nie wolno przy tym wpychać do rany wystających kości, aby nie pogłębić obrażeń. Podstawową zasadę każdego urazu kostno - stawowego jest unieruchomienie bolącego miejsca, a jeśli znajduje się ono na kończynie również sąsiadujących z nim stawów. Kończynę dolną najlepiej jest unieruchomić poprzez umocowanie do niej zdrowej nogi. W przypadku złamania kończynę górnej należy ją unieruchomić do tułowia przy pomocy chusty trójkątnej lub połowy marynarki czy koszuli. W przypadku podejrzenia załamania żeber umieszczamy poszkodowanego w pozycji półsiedzącej z podparciem i zwracamy szczególną uwagę czy nie nasilają się u niego kłopoty z oddychaniem. Przy podejrzeniu złamania miednicy, gdy występuje reakcja bólowa w tej części ciała poszkodowany powinien leżeć na plecach z nogami lekko ugiętymi i wałkami z ubrania włożonymi pod kolana. Częstym urazem w wypadkach drogowych jest złamanie kręgosłupa, szczególnie jego odcinka szyjnego, który należy jak najszybciej unieruchomić kołnierzem lub jeśli nie mamy, poprzez ułożenie zwiniętych ubrań z obu stron głowy. Przy urazach kręgosłupa dodatkowym zagrożeniem jest możliwość uszkodzenia rdzenia kręgowego, dlatego poruszanie czy przenoszenie osób z takimi urazami jest dopuszczalne tylko w razie bezwzględnej konieczności. Przy podejrzeniach złamania podstawy czaszki lub innego urazu mózgowego - czaszkowego należy zwrócić szczególną uwagę czy zachowana jest czynność oddechowa oraz często kontrolować tętno i oddech.
Każde złamanie łączy się na ogół z ostrym bólem i utratą dużej ilości krwi, co stwarza groźby wystąpienia wstrząsu. Unieruchomienia złamań, zatamowanie towarzyszących im krwawień oraz ochrona przed wstrząsem mogą ratować życie poszkodowanym lub uchronić ich przed trwałym kalectwem.
Oparzenia.
Niejednokrotnie zdarzają się karambole z udziałem pojazdów przewożących substancje palne czy żrące lub ma miejsce zapalenie się samochodu w wyniku zderzenia. Ogień z płonących pojazdów, czy płyny i gazy wydostające się z uszkodzonych zbiorników, mogą spowodować poparzenia u ofiar wypadków. Osobom narażonym na działanie ognia trzeba jak najszybciej udzielić pomocy, im dłużej działa na nich wysoka temperatura tym cięższe będą oparzenia i większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń ogólnoustrojowych i wstrząsu. Podstawową zasadą postępowania w razie pożaru na miejscu wypadku jest zdławienie ognia i usunięcie poszkodowanych z pojazdu. Jeśli zaistnieje taka potrzeba należy ugasić płonące ubranie ofiary wodą lub kocem. Przed pojawieniem się obrzęków pooparzeniowych należy pozdejmować z ofiary wszystkie metalowe przedmioty np.: obrączki, kolczyki, zegarki. Po skontrolowaniu u poparzonych podstawowych czynności życiowych, należy jak najszybciej poparzone miejsce polać zimną wodą lub obłożyć śniegiem, gdy jest zimna i schładzać je w ten sposób przez 15 - 20 minut. Silnie poparzone miejsca należy przykryć czystym opatrunkiem, zagrożenie zakażeniem jest bowiem w ranach oparzeniowych większe niż przy innego typu urazach. Schłodzenie oparzeń wodą uśmierza ból i zmniejsza wydzielanie się do krwiobiegu toksyn oparzeniowych oraz ogranicza utratę płynów z organizmu. Zapobiega się w ten sposób powstaniu wstrząsu oraz choroby pooparzeniowej w tym większym stopniu, im wcześniej chłodzenie zostanie zastosowane. Przy oparzeniach rozległych istotnym problemem spowodowanym zniszczeniem dużej powierzchni skóry, staje się wychłodzenie rannego. Jest to wynik utraty zdolności organizmu do normalnego regulowania ciepłoty ciała. Szczególnie ważne jest okrycie silnie poparzonych osób kocem termicznym w celu zapobiegnięcia utracie ciepła. Powstających pęcherzy nie wolno niczym przekuwać ani niczym smarować, można tylko przykryć gazą , a miejsca tylko zaczerwienione pozostawić odkryte. Niebezpieczne dla życia dorosłego człowieka są oparzenia drugiego i trzeciego stopnia z pęcherzami i martwicą tkanek, obejmujące 18 % powierzchni ciała. Wymagają one interwencji lekarskiej. Prawidłowo i szybko udzielona pierwsza pomoc może zapobiec powstaniu głębokich oparzeń i zmniejszyć prawdopodobieństwo występowania powikłań w późniejszym procesie leczenia.
Wstrząs.
Odniesione w wypadkach urazy powodują często występowanie u poszkodowanych wstrząsów, przejawiających się w postaci głębokiej niewydolności krążeniowo - oddechowej. Nie udzielenie pomocy może prowadzić do pogłębienia się wstrząsu i dalszego wzrostu zaburzeń krążenia, co w konsekwencji może spowodować śmierć. Wstrząs noże wystąpić natychmiast po wypadku lub rozwinąć się dopiero po pewnym czasie. Przyczyną wstrząsu mogą być: rozległe uszkodzenia ciała, zmniejszenie objętości krążącej w organizmie krwi wskutek krwotoku lub silnych oparzeń, niewydolność serca np. w skutek zawału mięśnia sercowego, silne lub długotrwałe działanie trucizn np.: zawartych w dymie, ból i strach, reakcja uczuleniowa na jakąś substancję np. przy ukąszeniu owada. Ofiara wypadku będąca we wstrząsie może być blada, nieprzytomna lub może być nienaturalnie pobudzona i krzykliwa. Ból i strach oraz utrata ciepła pogłębiają wstrząs pourazowy. Poszkodowanych należy chronić przed wystąpieniem pogłębieniem się wstrząsów. W pierwszej kolejności poprzez wyeliminowanie czynnika wstrząsotwórczego np.: zatrzymanie krwotoku lub unieruchomienie złamań, a także w ułożeniu poszkodowanych w pozycji przeciwwstrząsowej tj. z lekko uniesionymi nogami i zabezpieczenie ich przed utratą ciepła oraz zapewnienie im opieki i wsparcia psychicznego, aż do przybycia lekarza. Osoby nieprzytomne powinno się traktować zawsze jako zagrożenie wstrząsem i układać je, jeśli nie ma przeciwwskazań, w pozycji bocznej ustalonej. Należy często kontrolować tętno, oddech oraz mieć poszkodowanych w zasięgu wzroku, aż do przybycia pomocy medycznej. Nie dopuszczanie do wystąpienia lub pogłębiania się wstrząsów niejednokrotnie ratuje życie ofiarom wypadków.
Podsumowanie.
Wypadki drogowe zdarzają się codziennie od wielu lat i będą się zdarzać w przyszłości, będą też niestety ginąć w nich ludzie. Jednak tym więcej ofiar da się uratować im większa będzie liczba osób umiejących udzielić pierwszej pomocy. Człowiek udzielający pomocy musi umieć działać w sposób zdecydowany i celowy, przede wszystkim powinien on szybko dokonać oceny sytuacji na miejscu wypadku, w tym stanu zdrowia poszkodowanego. Jeśli na miejscu zdarzenia znajdują się inni ludzie, może on przydzielić tym osobom określone zadania do wykonania no.: pomoc przy wynoszeniu ofiary z pojazdu czy wezwanie pogotowia lub zabezpieczenie miejsca wypadku trójkątem ostrzegawczym. Jeśli życiu ofiar zagrażają okoliczności samego wypadku np.: płonie samochód, należy poszkodowanych jak najszybciej ewakuować. Gdy ofiar wypadku jest kilka, w pierwszej kolejności udzielamy pomocy tym osobom, których życie jest najbardziej zagrożone, będą to ofiary nieprzytomne, szczególnie z zanikiem tętna i oddechu, oraz silnie krwawiące, u których krew tryska gwałtownie z rany lub wypływa z niej obfitym strumieniem. W takich przypadkach zachodzi najczęściej konieczność wyniesienia ofiar z pojazdu. Przed przystąpieniem do udzielania pomocy należy pamiętać o założeniu jednorazowych rękawiczek, chroniących przed zakażeniem i o użyciu maseczki podczas prowadzenia oddechu zastępczego. Reguły postępowania przy udzielaniu pomocy zależą od stanu w jakim znajdują się ofiary. Według Europejskiej Rady Resuscytacji są następujące: jeśli poszkodowany jest przytomny, czyli reaguje na nasze polecenia i bodźce należy ustalić rozmiar odniesionych przez niego urazów. Ktoś z obecnych powinien wezwać pomoc, a ratownik w międzyczasie opatrywać ewentualne obrażenia. Rannym należy się zaopiekować, aż do przyjazdu lekarza. Jeśli ofiara jest nieprzytomna, ale po poprawieniu drożności dróg oddechowych ma zachowane podstawowe czynności życiowe tj. Tętno i oddech, należy ułożyć ją, jeśli nie ma przeciwwskazań, w pozycji bocznej ustalonej. Podczas oczekiwania na wezwaną pomoc należy kontrolować okresowo jej stan i zadbać o zabezpieczenie przed utratą ciepła. W sytuacji trzeciej, gdy ofiara wypadku jest nieprzytomna i nie oddycha, ale ma zachowane tętno, należy jak najszybciej przywrócić drożność jej dróg oddechowych poprzez usunięcie ewentualnych ciał obcych z jamy ustnej i zastosować oddech zastępczy metodą usta - usta lub usta - nos, w międzyczasie należy wezwać pomoc medyczną, a oddech zastępczy kontynuować w tempie 120 wydechów na minutę do momentu przyjazdu lekarza lub powrotu samoistnego oddechu u ofiary. W przypadku najbardziej skrajnym, gdy poszkodowany jest nieprzytomny, nie oddycha, nie ma tętna, należy jak najszybciej przystąpić do masażu serca i oddechu zastępczego. Najlepiej jest, gdy czynności te wykonują dwie osoby, wtedy po każdym 5 uciśnięciach mostka przez jednego ratownika drugi, w chwili przerwy w uciskach, wykonuje jeden oddech zastępczy. Masaż serca należy kontynuować, aż do przybycia, wezwanej uprzednio przez kogoś z obecnych, pomocy lub powrócenia czynności życiowych u ofiary wypadku. Poszkodowanym w wypadkach nie wolno podawać żadnych płynów ani leków, nie powinno się też transportować ofiary własnym autem, chyba że miejsce jest odludne, a pogoda bardzo zła. Trzeba także wiedzieć, że sama tylko teoretyczna znajomość udzielania pierwszej pomocy jest niewystarczająca. Pewność siebie i szybkość działania w razie wypadku dają tylko umiejętności praktyczne, które można zdobyć na kursach Polskiego Czerwonego Krzyża.