Logopedia z audiologią

Zagadnienia z przedmiotu Neuropsychologia (2012/13)

1.Źródła wiedzy na temat organizacji funkcjonalnej mózgu. Koncepcje wyjaśniające związek mózg-zachowanie; podstawowe pojęcia. - Karolina Kwolek

2.Główne jednostki (bloki) funkcjonalne mózgu. - Emilia Staniak

3.Skutki ogniskowych uszkodzeń mózgu. Rodzaje afazji - deficyty podstawowe. - Marta Huk

4.Zmiany poznawcze u osób starzejących się fizjologicznie. Zaburzenia pamięci w dysfunkcjach mózgu - ich rodzaje. Zespoły otępienne w przebiegu choroby Alzheimera i chorób naczyniowych mózgu. Pseudodemencja - przyczyny. - Joanna Nowak

5.Zaburzenia uwagi - rodzaje. Specyfika zespołu pomijania stronnego, mechanizm zaburzenia. - Aleksandra Roczniak

6.Zaburzenia percepcyjne (agnozje) - rodzaje; podłoże mózgowe. Rodzaje zaburzeń spostrzegania wzrokowego. - Luiza Mackiewicz

7.Nieafatyczne zaburzenia mowy. - Izabela Kuchcik

8.Skutki uszkodzenia płatów czołowych - warianty zespołu czołowego. Zaburzenia regulacji i kontroli zachowania; koncepcje wyjaśniające rolę płatów czołowych. - Maja Sacewicz

9.Przejawy asymetrii funkcjonalnej półkul mózgowych. - Karolina Salata

6. Zaburzenia percepcyjne (agnozje) - rodzaje; podłoże mózgowe. Rodzaje zaburzeń spostrzegania wzrokowego.

Spostrzeganie wzrokowe polega, na tworzeniu reprezentacji obiektu na podstawie danych wzrokowych oraz informacji zawartych w pamięci. Obejmuje: szukanie informacji, wyodrębnianie ich istotnych cech, porównywanie ich ze sobą, stawianie hipotez.

Istnieją dwa poziomy przetwarzanie informacji:

• sensoryczny (odbiór bodźców wzrokowych przez kom. receptoryczne)

• percepcyjno-asocjacyjny (kategoryzowanie danych wzrokowych oraz nadawanie im znaczenia)

Procesy przetwarzania informacji przebiegają w dwóch kierunkach:

• dół-góra (odbiór informacji zmysłowych oraz ich właściwości przez receptory: kolor, ruch, głębia, proces analizy oraz syntezy cech, co umożliwia rozpoznanie (zgodność między inf. wzrokową a posiadaną wiedzą))

• góra-dół (przetwarzanie bodźców wzrokowych i inne procesy psychiczne (pamięć, język)

Procesy przebiegają równocześnie i nie wykluczają się wzajemnie.

Istnieją trzy poziomy przetwarzania informacji:

• receptoryczny (zmiana energii bodźca świetlnego na impulsy bioelektryczne, przekazywane drogami nerwowymi)

• pośredni (tworzy piętra pośrednie między częścią receptoryczną a korową, impulsy dochodzą do OUN inf. z prawej półkuli do lewej i na odwrót)

• korowy (impulsy trafiają do pierwszorzędnej kory wzrokowej, obejmującej najdalej ku tyłowi wysunięte części płatów potylicznych)

Zaburzenia spostrzegania wzrokowego są następstwem uszkodzenia UON!

Przebieg dróg wzrokowych:

- nerw wzrokowy

- skrzyżowanie wzrokowe

- ciała kolankowate

- promienistość wzrokowa

Gdy uszkodzona zostaje jedna z tych rzeczy w obszarze lewej strony, mamy problemy z widzeniem prawej i na odwrót.

AGNOZJA ( gr. nieświadomość, nieznajomość ) to stan zaburzonej zdolności rozpoznania znanych elementów otoczenia, przy braku zaburzenia części odbiorczej na skutek uszkodzenia płatów ciemieniowych w mózgu.

RODZAJE AGNOZJI:

1. AGNOZJA WZROKOWA - Zakłócenie rozpoznawania bodźców wzrokowych przy zachowanej zdolności do ich odbioru na poziomie sensorycznym. Osoba z agnozją wzrokową widzi, ale nie postrzega- odbierane bodźce nie mają znaczenia. Agnozji wzrokowej często towarzyszy jednoimienna hemianopsja.

Rodzaje agnozji wzrokowych:

• agnozja przedmiotów - niezdolność do rozpoznawania obiektów. Pacjent nie potrafi nazwać widzianego przedmiotu, ale także nie podaje jego funkcjonalnej charakterystyki.

- apercepcyjna ( zakłócenia procesu spostrzegania na wczesnych etapach tworzenia reprezentacji umysłowych, na których przeprowadzana jest analiza i synteza cech przedmiotów. Osoba z taką formą agnozji potrafi określić barwę, ruch i kierunek, ułożenie linii, intensywność światła. Nie jest jednak w stanie różnicować kształtów ( nie odróżnia krzyżyka od kółka), narysować prezentowanych przedmiotów lub wskazać obiektu, którego nazwa została podana drogą słuchową. ) Wynika to z rozległego obustronnego uszkodzenia tylnych okolic mózgu( kory skroniowo-ciemieniowo-potylicznej)

- asocjacyjna - ( zakłócenia wyższych poziomów przetwarzania informacji wzrokowych, dotyczy ostatniego etapu procesu spostrzegania. Zaburzone jest rozpoznawanie przedmiotów znanych z doświadczenia, np. spostrzeżenie wiolonczeli nie zakończy się jej rozpoznaniem, jeżeli nie zostanie ona skojarzona z nazwą, funkcją i brzmieniem. Zachowana zostaje zdolność do rysowania lub kopiowania przedmiotów, których pacjent nie rozpoznaje. Pacjenci mogą pomylić ze względu na podobieństwo ołówek ze świeczką, albo łabędzia z żyrafą ze względu na długą szyję. Wynika to z obustronnego przyśrodkowego uszkodzenia obszarów potyliczno-skroniowych mózgu, w tym pęczek podłużny dolny łączący płat potyliczny i skroniowy. NIE MYLIĆ Z:

* anomia - zdolność opisywania prawidłowego użycia danego przedmiotu

* apraksja - umiejętność określania, czy dana rzecz używana jest w sposób zgodny z

przeznaczeniem

• prozopagnozja - niezdolność do rozpoznawania wcześniej znajomych pacjentowi twarzy. Pacjenci mają trudności z rozpoznawaniem twarzy sławnych i ogólnie znanych osób, członków swojej najbliższej rodziny, a czasami także siebie. Są w stanie prawidłowo opisać twarz, rozpoznać emocje, ekspresje, ocenić wiek i płeć, natomiast nie potrafią określić, kim jest dana osoba. Do identyfikacji osób wykorzystują brzmienie głosu, charakterystyczną cechę ubioru, sposób gestykulacji i poruszania się. Czasem pomocna jest fryzura, kolor włosów, wąsy, broda. ( opowieść o profesorze co wykładał na akademii muzycznej, a nie rozpoznawał uczniów, ludzi na portretach u siebie w domu, a później pomylił żonę z kapeluszem ) Pacjent z prozopagnozją może mieć również problemy z rozpoznawaniem znanych wcześniej obiektów. Wynika to z uszkodzeń prawej półkuli w obszarze tylno-przyśrodkowym, niektórzy pacjenci mieli obustronne uszkodzenia okolic skroniowo-potylicznych w brzusznej części kory mózgowej

• aleksja - utrata zdolności czytania przy niezakłóconej umiejętności pisania. Chorzy nie odczytują napisanych przez siebie słów, nie potrafią przepisać tekstu napisanego drukowanymi literami. Mogą rozpoznawać pojedyncze litery, lecz nie potrafią odczytać słowa. Wynika to z zespołu rozdzielenia prawej kory wzrokowej i zakrętu kątowego lewej okolicy ciemieniowej wskutek uszkodzenia ciała modzelowatego, może wystąpić to także po obustronnym uszkodzeniu obszarów potylicznych.

• agnozja symulatywna - brak zdolności do jednoczesnego rozpoznawania więcej niż jednego obiektu, niezależnie od jego wielkości. Zachowana jest możliwość identyfikowania i rozpoznawania pojedynczych przedmiotów czy też poszczególnych części złożonego obrazu np. na rysunku pokoju pacjent dostrzega tylko stół. Chorzy nie potrafią np. postawić krzyżyka w kółku ,bo widzą albo kółko albo koniec ołówka. Wynikiem jest uszkodzenie okolic ciemieniowych mózgu.

• agnozja kolorów - zaburzenia rozpoznawania barw. Pacjent nie potrafi prawidłowo nazwać kolorów oraz ma trudności ze wskazaniem barw wymienionych przez badającego. Zachowane jest natomiast różnicowanie kolorów. Prawidłowo przebiegają również procesy pamięciowe, pacjenci podają nazwy kolorów charakterystyczne dla określonych przedmiotów np. jakiego koloru jest wiśnia? Agnozja ta jest skutkiem dyskoneksji wzrokowo-werbalnej. Wynik uszkodzenia ciała modzelowatego i przyśrodkowej lub brzuszno-bocznej części obszarów potylicznych lewej półkuli. NIE MYLIĆ Z:

*anomia barw - pacjent nie pamięta nazw kolorów, ale prawidłowo dopasowuje kolory do obiektów

*achromatopsja - chorzy opisują świat w odcieniach szarości, wszystkie rzeczy są wyblakłe i brudne

• agnozja wzrokowo-przestrzenna - zaburzenia w ocenie relacji przestrzennych. Trudności w zakresie lokalizowania obiektów w przestrzeni, ustalania relacji przestrzennych między przedmiotami, spostrzegania głębi. Pacjenci mają problemy z oceną odległości, wysokości, szerokości i długości, np. trudno odróżnić pudełko zapałek od bloku mieszkalnego lub np. trudność w rozpoznaniu schodów, gdy ż chory widzi jedynie kilka linii prostych. Nie są w stanie określić wskazówek zegara, nie potrafią odczytać mapy, mylą kierunki. Wynikiem jest uszkodzenie prawej okolicy ciemieniowo potylicznej lub obustronnych uszkodzeniach obszarów potylicznych mózgu.

• agnozja otoczenia(topograficzna) - niemożność rozpoznawania otoczenia. Utrata poczucia znajomości własnego domu, najbliższego środowiska. Zachowana jest prawidłowa percepcja, tzn. pacjenci potrafią opisać wszystkie elementy otoczenia, w którym się znajdują, wskazują kierunki świata na mapie. W życiu wykorzystają np. nazwy ulic i numery domów, znaki drogowe.

*** ZESPÓŁ BALINTA - istotne obniżenie zakresu spostrzegania wzrokowego. Obustronne uszkodzenie przednich części kory potylicznej. Ograniczenie pola wzrokowego. Pacjent spostrzegał jeden obiekt, Balint tłumaczył to zaburzeniami w zakresie uwagi. Jakby mówiąc o jednym przedmiocie „zapomniał” o drugim.

2. AGNOZJA SŁUCHOWA

• agnozja dźwięków mowy przejawia się w zaburzeniach rozumienia. Występuje zazwyczaj po uszkodzeniach drugorzędowych okolic słuchowych w lewej półkuli. Pacjent słyszy dźwięki, ale ich nie różnicuje i w związku z tym są one dla niego pozbawione znaczenia, brzmią jak język obcy. Pacjenci prawidłowo odbierają zabarwienie emocjonalne wypowiedzi.

• Agnozja dźwięków otoczenia dotyczy trudności w rozpoznawaniu odgłosów pochodzących z otoczenia, np. pukanie do drzwi, gwizd czajnika. Wiąże się z uszkodzeniami prawego lub lewego płata skroniowego bądź obustronne uszkodzenia podkorowe.

• Amuzja dotyczy niezdolności do prawidłowej oceny różnych cech dźwięków muzycznych. Wynika z uszkodzeń okolic słuchowych prawej półkuli. Problem z różnicowaniem wysokości tonów, tempa.

3. AGNOZJA CZUCIOWA

• Amorfognozja zaburzenia związane z rozpoznawaniem wielkości i kształtów przedmiotów

• Ahylognozja zaburzenia związane z trudnościami w różnicowaniu gęstości, ciężaru, powierzchni, czy właściwości termicznych

Drugi podział:

• Zaburzenia na poziomie percepcyjnym - zaburzenia dotykowe typu korowego to trudności w różnicowaniu stymulacji dotykowej pod względem siły miejsca i liczby działających jednocześnie bodźców. Odpowiada za to prawa okolica ciemieniowa.

• Zaburzenia na poziomie semantycznym = astereognozja - niemożność rozpoznania przedmiotu za pomocą dotyku, pomimo że ten sam obiekt przedstawiony na obrazu może zostać poprawnie nazwany

---