UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI

Kierunek	System kształcenia	Forma studiów
europeistyka	studia pierwszego stopnia	stacjonarne

Nazwa przedmiotu	Kod przedmiotu	Status przedmiotu
Wybrane zagadnienia kultury i sztuki europejskiej	1300-WYBR_ZAG-E1	obligatoryjny

Rok studiów, semestr	Liczba godzin	Punkty ECTS
rok I, sem. I	45 (24 godz. historii kultury + 21 godz. historii sztuki)	6

Rodzaj zajęć	Język	Metoda nauczania
wykład	polski	wykład

Wykładowca/prowadzący
Imię i nazwisko	Monika Jakubek-Raczkowska
Tytuł/stopień	dr
Dyscyplina naukowa	historia sztuki

Wymagania wstępne

Podstawowa znajomość procesów historycznych zachodzących w Europie od starożytności do końca średniowiecza

Efekty kształcenia

Studenci uzyskują ogólną wiedzę z zakresu kultury oraz form artystycznych antyku śródziemnomorskiego, Bizancjum i wczesnego średniowiecza. Na tym tle kształtowane jest wyczulenie na treści ideowe, zwłaszcza umiejętność interpretacji dzieł sztuki przez pryzmat ich funkcji. Prezentowane zagadnienia łączą się wzajemnie, wskazywana jest wędrówka motywów i form w służbie władzy, ich trwanie i recepcja także okresach późniejszych ( w służbie nowych ideologii). Znajomość funkcjonowania pewnych mechanizmów oddziaływania wizualnego u zarania europejskiej „sztuki władzy” wyrabia w nich umiejętność oceny niektórych aspektów kultury współczesnej z szerokiej perspektywy historycznej; wyczula ich na genezę i uniwersalizm pewnych prawideł propagandy politycznej.

Treści kształcenia (szczegółowy układ treści nauczania wraz z przypisaną im liczbą godzin)

1. Wstęp do ANTROPOLOGII KULTURY. (Geneza pojęcia, rysy kulturowe, zespoły kulturowe). 1 godz. 2. DZIEŁO - KONTEKST - IKONOSFERA. Zagadnienie narodzin i funkcji dzieła sztuki od prehistorii do współczesności. Sztuka w służbie władzy od starożytnego Egiptu do współczesności (wprowadzenie do problemu). 2 godz. 3. ŚWIT KULTURY EUROPEJSKIEJ. Charakterystyka kultury i sztuki starożytnej Krety. / Zespół pałacowy w Knossos i jego semantyka. / Charakterystyka kultury Grecji homeryckiej. / Zespoły architektoniczne Myken i Pylos. 2 godz. 4. „WĘDRÓWKI PO HELLADZIE”. Klasyczna koncepcja dziedzictwa antyku. / Podstawy kultury starożytnej Grecji (religia, filozofia, literatura). / Charakterystyka dziedzin sztuki V-IV w. p.n.e. / Przebudowa Akropolis Ateńskiej za Peryklesa jako manifestacja hegemonii Aten w Związku Delijskim. / Późnoklasyczny synkretyzm: Mauzoleum w Halikarnasie. 3 godz. 5. IMPERIUM ALEKSANDRA. Ekspansja Aleksandra Wielkiego i jej konsekwencje artystyczne - synkretyzm kultury hellenistycznej i ogólne cechy kreacji artystycznej. / Kanon wizerunku idealnego władcy w twórczości Lizypa i jego znaczenie dla dalszych dziejów sztuki. / Wybrane przykłady manifestacji władzy hellenistycznej. 2 godz. 6. PAX ROMANA. Charakterystyka kultury starożytnego Rzymu do końca Republiki. / Narodziny cesarstwa i odnowa kulturowa za Oktawiana Augusta. / Program artystyczny jako narzędzie legitymizacji władzy: literatura, architektura Rzymu, kształtowanie kanonu wyobrażeniowego władcy i jego rodu w oficjalnej rzeźbie portretowej. 4 godz. 7. ROMA AETERNA. Kult cesarzy jako kulturowy mechanizm sprawowania rządów. / Geneza i rola rytu apoteozy. / Ikonografia cesarzy rzymskich od czasów julijsko-klaudyjskich. / Sztuka jako manifestacja imperialnej potęgi za panowania Flawiuszy i Antoninów. 3 godz. 8. CHRISTIANITAS. Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa. 1 godz. 9. ECCLESIA TRIUMPHALIS. Konstantyn Wielki i Euzebiusz z Cezarei: ideowe przesłanki edyktu tolerancyjnego oraz nowa koncepcja władzy. / Portret oficjalny w epoce późnorzymskiej. / Architektura wczesnochrześcijańska w Rzymie i Palestynie jako architektura „państwowa”. 2 godz. 10. NEA ROMA. Kontekst ideowy założenia i rozwoju Konstantynopola. Umacnianie władzy cesarskiej na Wschodzie po 395 r., rozbudowa stolicy, pierwsze przesłanki transformacji kulturowej. / Ikonografia cesarzy wschodnio-rzymskich. 2 godz. 11. AGONIA RZYMU. Historyczne oraz ideowe przesłanki upadku kultury zachodnio-rzymskiej. / Teodoryk Wielki: fundacje artystyczne w Rawennie. 1 godz. 12. JUSTYNIAN I TEODORA. Formowanie się nowych rysów poantycznej kultury bizantyńskiej. / Ceremoniał dworski, kult cesarza, ideologia władzy za czasów Justyniana Wielkiego. / Nowa formuła architektury chrześcijańskiej w Konstantynopolu na przykładzie Hagia Sophia. / San Vitale w Rawennie jako manifestacja władzy cesarskiej na Zachodzie. 2 godz. 13. BASILEIA TON ROMANON. Ogólne cechy kultury Bizancjum w średniowieczu. / Odrębność artystyczna wschodu. / Koncepcja cesarstwa bizantyńskiego. / Wizerunek władcy. 2 godz. 14. MEDI AEVI. Wprowadzenie do kultury średniowiecza. 1godz 15. WIEKI CIEMNE . Charakterystyka kultury i sztuki w dobie wędrówek ludów. 1godz. 16. RENOVATIO IMPERI. Koncepcja cesarstwa chrześcijańskiego za czasów Karolingów i kultura tzw. „renesansu karolińskiego”. / Pfalz jako wyraz ideologii władzy: treści ideowe kompleksu pałacowego w Akwizgranie. / Formowanie się wizerunku władcy w iluminatorstwie karolińskim. 3 godz. 17. HOŁD PROWINCJI. „Renesans ottoński” i średniowieczna koncepcja sztuki państwowej. / Ikonografia władzy cesarskiej w iluminatorstwie X-XI wieku. Dynastyczne związki Ottonów z Bizancjum i ich konsekwencje dla sztuki Europy. / Znaczenie sakry koronacyjnej w ideologii władzy na Zachodzie. 3 godz. 18. AMICUS ET SOCIUS. Sztuka wczesnopiastowska w kontekście dążeń monarchicznych. 1 godz. 19. CANOSSA. Tzw. spór o inwestyturę i jego artystyczne konsekwencje. / Manifestacja władzy w architekturze salickiej. / Reforma kluniacka i narodziny romanizmu we Francji. / Wilhelm Zdobywca: średniowieczna propaganda władzy terytorialnej. 2 godz. 20. CZASY KATEDR. Charakterystyka kultury XII i XIII w. (ideologia krucjatowa, formowanie się kultury rycerskiej) / Katedra gotycka Ile-de-France jako symbol monarchii chrześcijańskiej. / Dynastyczny program władzy w czasach Ludwika Świętego. 4 godz. 21. JESIEŃ ŚREDNIOWIECZA. Uwarunkowania kulturowe i najważniejsze zjawiska artystyczne XIV i XV stulecia. / Sztuka władzy w programie Karola V Valois i Karola IV Luksemburskiego. 3 godz.

Warunki zaliczenia
Forma zaliczenia	egzamin pisemny
Wymagania	Podstawą zaliczenia jest znajomość treści wykładu autorskiego, który ma charakter specjalistyczny. Materiał ten należy poszerzyć o podaną literaturę.

Literatura
Podstawowa	BERNHARD M. L., Sztuka grecka V wieku p.n.e. (seria: Historia starożytnej sztuki greckiej, t. II), Warszawa 1991 (s. 91-116, s. 350-414, s. 485-509) DUBY G., Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420, Warszawa 2006 KOLB F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, Poznań 2008 OSTROWSKI J. A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Kraków 1999 PANOFSKY E., Suger, opat St-Denis, [w :] tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 66-94 RUTKOWSKI B., Sztuka egejska, Warszawa 1987 SADURSKA A., Archeologia starożytnego Rzymu, t. 2: Okres cesarstwa, Warszawa 1980 SADURSKA A., Sztuka rzymska, [w:] Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1990, s. 211-305 SIMSON O., Katedra gotycka. Jej narodziny i znaczenie, Warszawa 1989 SKUBISZEWSKI P., Malarstwo karolińskie i przedromańskie, Warszawa 1973 SMITH J. M. H., Europa po Rzymie. Historia kulturowa lat 500-1000. Nowe ujęcie, Kraków 2008 ZANKER P., August i potęga obrazów, Poznań 1999
Uzupełniająca	BENHARD M. L., Sztuka hellenistyczna (seria: Historia starożytnej sztuki greckiej, t. IV), Warszawa 1993 BOARDMAN J., Sztuka grecka, Toruń 1999 CARCOPINO J., Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, Warszawa 1966 CIECHANOWICZ J., Rzym. Ludzie i budowle, Warszawa 1989 DAVIS N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1999 JASTRZĘBOWSKA E., Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988 HAUSSIG H.-W., Historia kultury bizantyńskiej, Warszawa 1980 HORACY, Pieśni [w dowolnym przekładzie] KARL IV. KAISER VON GOTTES GNADEN. Kunst und Repräsentation des Hauses Luxemburg 1310-1437, kat. Praha (Správa Pražského hradu), hg. J. Fajt unter Mitarbeit von M. Hörsch und A. Langer, München / Berlin 2006 KRAWCZUK A., Poczet cesarzy rzymskich: kalendarium cesarstwa rzymskiego, Warszawa 2004 KRAWCZUK A., Poczet cesarzy bizantyjskich, Warszawa 2006 KRAWCZUK A., Wojna trojańska. Mit i historia, Warszawa 1989 KUMANIECKI K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1969 LELONG C., Życie codzienne w Galii Merowingów, Warszawa 1967 LE GOFF J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1970 LE GOFF J., Apogeum chrześcijaństwa, Warszawa 2003 HUIZINGA J., Jesień średniowiecza, Warszawa 1974 MARTIN J.P., Kult panującego w Cesarstwie Rzymskim (Xenia Posnaniensia, Wykłady gościnne w Zakładzie Historii Starożytnej, pod red. L. Mrozewicza, S. Zawadzkiego, XIV), Poznań 1996 MIREAUX E., Życie codzienne w starożytnej Grecji w epoce homeryckiej, Warszawa 1962 PIJOAN J., MACHOWSKI M., Sztuka bizantyjska i ruska, [w:] Sztuka świata, t. 3, Warszawa 1993, s. 71-136 PROKOPIUSZ Z CEZAREI, Historia sekretna, opr. Andrzej Konarek, Warszawa 1998 PROKOPIUSZ Z CEZAREI, O budowlach, opr. Piotr Ł. Grotowski, Warszawa 2006 RUTKOWSKI B., Sztuka minojska i mykeńska, [w:] Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1990, s. 7-34 SIMON M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., Warszawa 1992 SKUBISZEWSKI P., Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Lublin 2001 STERN H., Sztuka bizantyńska, Warszawa 1975 SZTETYŁŁO Z., Sztuka grecka, [w:] Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1990, s. 35-144 WERGILIUSZ, Eneida [w dowolnym przekładzie]

---