NIEMCY
Konstytucyjne zasady ustroju republiki federalnej Niemiec
Zasada federalizmu (gwarantuje konstytucja) → domniemanie kompetencji; kraje związkowe nie są wymienione z nazwy w konstytucji
Zasada demokratyzmu → zasada podstawowa funkcjonowania państw demokratycznych
Zasada podziału władzy → rządzą wybrane władze przez wybory (w Niemczech nie ma referendum)
Zasada państwa socjalnego → państwo ma zapewnić jednostce pomoc w sytuacji kiedy jednostka tego potrzebuje. To nie jest państwo socjalistyczne! NIE MOŻNA TEGO MYLIĆ!
Prezydent w systemie władzy republiki federalnej
Prezydent - władza wykonawcza. Prezydent w Niemczech pełni funkcję często reprezentatywną (obecnie jest nim Keler Cholst). Prezydent praktycznie nic nie może zrobić. Prezydent nie ma możliwości wpływania na to co rząd robi w kraju. Niemieckiemu prezydentowi nie przysługuje prawo veta. System wyborów w Niemczech: zgromadzenie rządowe czyli Bundestag i obywatele. Prezydentem zostaje ten kto jest wywarzony, dystyngowany i inteligentny. Prezydent ratyfikuje umowy międzynarodowe (traktaty międzynarodowe). Kiedy trybunał konstytucyjny sprawdzi zgodność ratyfikacji, wtedy prezydent ją podpisuje. Prezydent również wysyła ambasadorów i przyjmuje ambasadorów. Musi podpisać mianowanie ambasadorów i sędziów. Bierze udział w procedurze powoływania rządu - wskazuje kanclerza → uprawnienie czysto formalne. Może rozwiązać parlament. W Niemczech przyjęto zasadę konstruktywnego votum nieufności - może obalić rząd i nie przeprowadzić wyborów. Może istnieć rząd mniejszościowy utrzymany przez prezydenta. W takiej sytuacji prezydent może rozpisać nowe wybory, lub udzielić poparcia kanclerzowi mniejszości. Prezydent ma prawo łaski. Powołuje i odwołuje ministrów na wniosek kanclerza. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed parlamentem.
Niemiecki model kanclerski
W Niemczech ukształtował się system kanclerski. Kanclerz ma nieograniczoną władzę. Kanclerz - władza centralna. Kandydat jest desygnowany przez prezydenta, następnie jest akceptowany przez parlament (bezwzględną większością głosów). Jeżeli nie doprowadzi to do wyboru kanclerza i rządu może dojść do wyboru tzw. Mniejszości czyli więcej musi być za niż sprzeciw głosów (wstrzymane nie liczą się). Minimalny kanclerz i rząd może być powołany ¼ ogólnej liczby głosów posłów. Jeżeli to zawiedzie to prezydent rozpisuje nowe wybory. Wice kanclerz - szef partii koalicyjnej → zazwyczaj zostaje ministrem. W sytuacji w której nie ma większości Bundestagu, kanclerz zwraca się do prezydenta o uchwalenie ustawy.
Bundestag - odpowiednik naszego sejmu
W odróżnieniu od polski Niemcy nie określają liczby deputowanych. Liczba nie jest stała, wynika ona z Bundestagcji wyborczej. Kadencja jest 4 letnia. Sposób wybierania posłów: system mieszany → jednocześnie mieszane i proporcjonalne. Połowa mandatów obsadzona w wyborach większościowych a połowa w proporcjonalnych. Wyborca dysponuje dwoma głosami. Oddaje się głos na kandydata w danym okręgu i na listę partyjną (przez to system liczenia głosów jest bardzo skomplikowany). Najpierw przydziela się mandaty kandydatom dzieli się mandaty dla poszczególnych list partyjnych.
Bundesrat - reprezentant lordów krajów związkowych
Izba przedstawicieli krajów związkowych. Liczba członków nie jest stała. Każdy kraj ma określoną liczbę przedstawicieli (minimum 3 przedstawicieli). Członek to przedstawiciel danego kraju. Nie ma jednego mandatu tylko imperatywny → reprezentuje wolę rządu związkowego i musi głosować tak jak mu dyktuje rząd ( nie tak jak sam myśli). Jeżeli np. z Bawarii jest 6 przedstawicieli to musi głosować tak jak oni inaczej głosy tego kraju będą nieważne (glosowanie jednomyślne) Nie ma kadencji → co najmniej 2 razy w roku wybory do parlamentów krajowych (na ogół nie odbywają się w tym samym czasie w wszystkich krajach związkowych). Mogą być wymieniani praktycznie ciągle. Reprezentant ma dbać o interesy poszczególnych krajów związkowych.
Modele ustrojowe gmin w Niemczech
Ustrój burmistrzowski - system który nie funkcjonuje w żadnym z krajów związkowych. Zniesiony w latach 93-34, z wyborów bezpośrednich była tylko rada gminy. Rada wybierała burmistrza i jego zastępców. Burmistrz przede wszystkim był przewodniczącym rady. Teraz burmistrz jest wybierany prze mieszkańców na 8 letnią kadencję.
Ustrój północno-niemiecki
Jego już również nie ma. Nie obowiązuje od połowy lat 90. Głównym organem rada, burmistrz, który stał na czele rady. Za administrację odpowiadał dyrektor gminy. Zmieniono pozycję burmistrza: wybierany przez ludzi, mógł lecz nie musiał być przewodniczącym rady.
Ustrój magistracki (nie ma go w Polsce)
Występują dwa organy kolegialne: rada i magistrat. Rada wybierana przez ludzi, magistrat na czele stał burmistrz, jest organem wykonawczym, magistrat wybierany przez radę.
Ustrój północno-niemiecki (tzw. ustrój Bawarii)
Wybory bezpośrednie: rada gminy burmistrz. Burmistrz jest jednocześnie przewodniczącym rady. W niektórych landach funkcje te są rozdzielane.
Administracja ponad gminna w republice federalnej
Powiatów nie ma w krajach członkowskich. Powiat jest związkiem gminnym: organ - wykonawczy, starosta - uchwałodawczy, rząd. Kadencja trwa 5 lat Starosta jest wybierany przez radę w wyborach bezpośrednich. W niektórych landach funkcjonuje dodatkowy organ - komisja powiatowa organ kolegialny (jest słabsza pozycja starosty jeśli występuje). Może być wybierana w wyborach bezpośrednich. Starosta w niektórych landach stoi na czele komisji i rady. Zadania: budżet, stanowienie prawa miejscowego, zarządzania majątkiem powiatowym.
Kraje związkowe
Land - to nie odpowiednik województwa, powiatu i gminy, a okręgiem regencyjnym z wyjątkiem Bawarii (tam są 3 szczeble). Jest 16 krajów związkowych. Konstytucja ustala zakres władzy federalnej. Ustrój administracyjny - kraj związkowy sam o niej decyduje. Zazwyczaj kraje związkowe podzielone są na okręgi regencyjne. Ordstaile - są to sołectwa. W Niemczech każda miejscowość to odrębna gmina: gminy wiejskie, gminy miejskie. Miasto na prawach powiatu - duże miasto powiatowe. Miasto kraje związkowe np. Berlin, Hamburg, Brema. Nie ma jednego obowiązującego ustroju gminy, ale wyróżnia się 3 typy ustroju. Generalnie obowiązuje zasada funkcjonowania ustawodawcza i wykonawcza. W niektórych landach ustrojem wykonawczym jest rada, zarząd, a w innych magistrat.
FRANCJA
Podstawowe cechy Francji
We Francji w ciągu 180 lat było aż 16 konstytucji.
I republika - została zastąpiona cesarstwem → Napoleon rządził Francją jako cesarz.
II republika - 1848-1852 skończyła się restytucją drugiego cesarstwa
III republika - 1861-1940 do zajęcia Francji przez Niemcy.
IV republika - po wojnie kończy się wraz z wydarzeniami wojny w Algierii w 1958r. Została przyjęta konstytucja lata 50-60. Kraje Afryki w Europie zaczynają się wyzwalać. 4 października 1982 konstytucja wchodzi w życie
Republika V - wyeliminowała dualizm władzy. Istnieje do dziś.
Prezydent w systemie władzy V republiki
Kadencja trwa 5 lat. Prezydent desygnuje kandydata na stanowisko premiera. Przewodniczy Radzie Ministrów. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Ma prawo poddania różnych kwestii politycznych pod referendum oraz rozwiązać zgromadzenie narodowe. W sytuacjach nadzwyczajnych może przejąć pełnię władz w państwie. Miał być wybierany na 7 lat, ale w wyniku referendum konstytucyjnego z 2000r. kadencja została skrócona do 5 lat.
Pozycja i rola rady konstytucyjnej we Francji
Rozpatruje akty prawne i ocenia ich zgodność z konstytucją oraz traktatami międzynarodowymi. Składa się z 9 członków z czego 3 jest mianowanych prezydenta, 3 przez przewodniczącego senatu i 3 przez przewodniczącego zgromadzenia narodowego. Rada stwierdza prawidłowość wyboru senatu. Radzie konstytucyjne przewodniczy prezydent.
Władza ustawodawcza we Francji
Jest 2 izbowy parlament: zgromadzenie narodowe (izba 1) i senat (izba 2). Zgromadzenie narodowe składa się z 577 deputowanych wybieranych na kadencję 5 letnią w wyborach bezpośrednich według systemu większościowego. Prawo do wyboru ma osoba która ukończyła 23 lata. Senat składa się z 343 senatorów wybierany przez kolegium elektorów na 3 lata.
Struktura administracji terytorialnej we Francji
3 poziomowa struktura administracji. Składa się z 26 regionów i 100 departamentów. Gminy są jednostkami stopnia podstawowego. Większymi jednostkami terytorialnymi są departamenty. Władzę samorządowo regionu stanowi rada która wybierana jest w powszechnych wyborach samorządowych.
Gmina we Francji
Kompetencje gminy: uchwala budżet; uchwalanie lokalnych zasad gospodarki przestrzennej; desygnuje przedstawicieli do instytucji poza gminnych; decyduje o utworzeniu szkół podstawowych zarządza mieniem komunalnym; nie może nie wykonywać zadań zleconych przez ustawy.
Radę gminy francuskiej wiąże zasada laicyzacji. Podkreśla subwencjonowanie kultu religijnego ( żaden kościół nie może starać się o fundusz z gminy na jakiś cel). Dotyczy to również prywatnych, podstawowych szkół. Ale może wspomagać te szkoły prywatne, które
powstają na zasadzie umowy miedzy gminą, a szkołą prywatna. Nie jest ograniczanie udzielanie pomocy finansowej dzieciom z biednych rodzin bez względu na rodzaj szkoły.
Gmina jest upoważniona do interwencji w dziedzinie gospodarczej i społecznej. Musi respektować zasady wolnego rynku, handlu, przemysłu i równości obywatela wobec prawa. Organem wykonawczym jest MER wybrany jest przez radę gminy ale tylko przez radnych którzy ukończyli 21 lat. Radnym można zostać po ukończeniu 18lat. Wybiera się w 2 turach, absolutna większością 150+1. Jeżeli się nie uda w 3 turze zwykła większością. Wybierany na 6 lat jako urzędnik państw podlega prefektowi wobec rady spełnia następujące funkcje: wykonuje uchwałę rady, przewodniczy obradą rady, ma inicjatywę uchwałodawcza. Jako urzędnik państwowy jest odpowiedzialny za publikacje na terenie gminy. Jest urzędnikiem stanu cywilnego.
Departament
Jednostka podziału administracyjnego Francji, którego odpowiednikiem mógłby być powiat w Polsce, aczkolwiek rola departamentu w systemie administracyjnym jest o wiele bardziej znacząca. Na czele administracji departamentu stoi prefekt, reprezentant władzy centralnej, oraz rada generalna wybierana w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim. Departamenty dzielą się na mniejsze okręgi, na czele których stoją podprefekci. W latach 70. departamenty zostały połączone w większe zgrupowania - regiony - które obejmują od 2 do 8 departamentów. Obecnie Francja podzielona jest na 96 departamentów, ponadto istnieją jeszcze 4 departamenty zamorskie.
Prefekt w systemie władzy V republiki
Kluczowa instytucja dla francuskiej administracji publicznej. Są mianowani i odwoływani dekretami prezydenckimi. Prefekci tworzą korpus prefektów jest ich ok. 200.
Kompetencje prefekta jako urzędnik państwowy: zawiera w imieniu państwa umowy; zarządza majątkiem państwowym; jest stroną w procesach sadowych; reprezentuje państwa wobec przedsiębiorstw, które dysponują państwowymi środkami; jest reprezentantem rządu; pełni funkcje polityczne; informuje rząd o ewolucji opinii publicznej i jest odpowiedzialny za upowszechnienie znajomości polityki rządowej.
WIELKA BRYTANIA
Monarcha
Królowa Brytyjska panuje ale nie rządzi. Pozycja monarchy jest o wiele silniejsza od pozostałych krajów, w których również panuje monarchia. Monarchia parlamentarna z ustrojem parlamentarno gabinetowym: parlament, rząd i monarcha. Monarchą jest Elżbieta II. Tron może być dziedziczony przez kobietę lub mężczyznę z rodziny królewskiej. Monarchia jest ostoją kultury Brytyjskiej. Władza królowej jest w zasadzie czysto symboliczna. Wygląd wewnętrzny parlamentu jest taki sam jak z przed 400 lat. To swojego rodzaju fikcja. Tak jak np. stroje monarchii czy lordów. Królowa nie zabiera głosu na temat polityki. Jeżeli się wypowiada to odczytuje z kartki nie swoje słowa lecz słowa premiera (utrzymuje fikcje). Królowa zwołuje i powołuje członków parlamentu.
Ziemie Walia, Anglia i Szkocja mieszczą się w zjednoczonym królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Brytyjczykom zostały niewielkie skrawki terytoriów rozrzuconych po całym świecie np. niektóre wyspy Karaibów, Kajmany, skrawki Indii.
Rząd jej królewskiej mości
Demokracja parlamentarna (ten kto wygrywa wybory rządzi państwem). Jest desygnowany przez królową, któremu pozostaje do wykonania misja. Jest nie wiele sędziów zawodowych, ale wiele sędziów nie zawodowych, którzy orzekają w sądach najwyższych. Sądy wyższej instancji - sądy hrabstw, sąd najwyższy, sąd lordów. Nie ma odrębnego sądownictwa administracyjnego. System sądów powszechnych zarządza również sadami administracyjnymi.
Izba gmin
Liczy 659 członków. Posłowie są wybierani w okręgach wyborczych jednomandatowych. System który promuje osoby nie partyjne. Parlament wybierany jest z okręgów w Irlandii Północnej, Anglii, Wali i Szkocji. Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom. Prawa bierne przysługują od 21 roku życia. Wyboru są pozbawieni wojskowi, policjanci, członkowie sejmu. Francja ma 4 hymny narodowe.
Izba lordów
Prowincja arystokratyczna. Członkiem zostaje się przez urodzenie. W 1990r. lordowie mieli 5 rang. Teraz dziedziczny jest tytuł lorda ale to nie znaczy że jest się członkiem izby lordów. Na czele stoi lord kanclerz. Jest przewodniczącym izby lordów, przewodniczącym senatu i rady ministrów. Jest też lord strażnik wielkiej pieczęci - reprezentuje on lordów w izbie. Lord marszałek - jest ceremoniarze. Lordowie kierują przebiegiem uroczystości. Izba lordów służy do czynności o charakterze legislacyjnym, poprawie projektów ustaw, zgłasza inicjatywy ustawodawcze, była także najwyższym sądem (rok temu utraciła tę funkcję). Kobiety też się zdarzają, nazywają się Baronessą. Izba lordów to ostoja tradycji.
Administracja lokalna w Wielkiej Brytanii
Podział administracyjny (dystrykty, parafie, hrabstwa):
- szeryf - zarządzał hrabstwem do 14 wieku (pełnili rolę szeryfów)
- parafie - identyfikowały na początku terytoria religijne, a później stały się podziałem terytorialnym (świeckim)
- dystrykty: miejskie i wiejskie. Część dystryktów dodatkowo dzielona na parafie.
Najwyższym organem w systemie lokalnym jest zarząd rady (system uchwałodawczy, wykonawczy). System działania każdej jednostki jest określony ustawą (prawem). Radni w radzie są wybierani, kieruje nią przewodniczący. W dystryktach miejskich jest dodatkowo burmistrz. Ilość radnych zależy od ilości lokali w hrabstwie, zazwyczaj jest ich 100 a w dystryktach 60. Parafie mają radę parafialną lub nie. Jak nie to powołuje się osobę z parafii i rady po jednej. Wybory odbywają się co 4 lata, są wybierani w okręgach zazwyczaj jednomandatowych. Sposób działania rady: ma prawo stanowienia aktów prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego trzeba zatwierdzić przez właściwego ministra, następnie opublikować w prasie lokalne. Przed wejściem w życie Aberlo musi go przeczytać czy jest zgodny i ponownie opublikować w prasie lokalnej.
SZWAJCARIA
Podstawowe cechy ustroju konfederacji Helweckiej
Państwo stosunkowo młode. Nie należy do UE. Ma leciutko ponad 700 lat.
3 kantony leśne: 1 sierpnia nad jeziorem 4 kantonów leśnych (jezioro w sercu Szwajcarii). Ta umowa która została w tedy zawarta oprowadziła do powstania Szwajcarii. XIX wieku powstaje konfederacja Szwajcarska. Konfederacja jest zlepką odrębnych państw, które nazywają się kantonami. Niektóre mają status pół kantonów. Kantonów i pół kantonów jest 26. Kantony są w zasadzie suwerenne. Instytucje centralne rozwinięte są w minimalnym zakresie. Kantony podzielone są na gminy (o tym decyduje każdy kanton samodzielnie). 3 poziomy: gmina, kanton, szczebel centralny. Gmina i kanton najwyższe szczeble władzy. Najpierw jest się obywatelem gminy i kantonu dopiero później Szwajcarii. Jest to państwo demokratyczne oparte na gospodarce rynkowej. Są tu 24 języki urzędowe: j. Szwajcarski (wschodnia Szwajcaria), j. Niemiecki (północna Szwajcaria), j. Francuski (zachodnia Szwajcaria), j. Włoski (południowa Szwajcaria).
Referendum jako forma sprawowania władzy w Szwajcarii
Referendum może się odbyć w całym państwie, może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny.
Referendum obligatoryjne - na wniosek najmniej 100 tys. mieszkańców (wprowadza ją się w tedy gdy chce się zmienić konstytucję). Referendum obligatoryjne nie musi dotyczyć zmiany konstytucji może dotyczyć zastania członkiem jakiejś organizacji np. ONZ. Referenda w Szwajcarii odbywają się bardzo często.
Referendum fakultatywne - wystarczy, że w jakiejś sprawie wniosek zostanie poparty przez co najmniej 50 tys. mieszkańców lub 8 kantonów, już każda sprawa może stać się przedmiotem referendum. Jeżeli ktoś ma obywatelstwo szwajcarskie a mieszka np. w Polsce to karty do głosowania są mu tu przysyłane.
Parlament
Jest 2 izbowy: rada narodowa (odpowiednik sejmu), rada kantonów (nie jest odpowiednikiem senatu). Obie izby parlamentu są równe. Rada narodowa jest wybierana w poszczególnych kantonach. Kompetencje zgromadzenia narodowego są bardzo rozległe. Zgromadzenie wybiera rząd czyli radę federalną. Nie ma trybunału konstytucyjnego. Zgromadzenie pełni rolę TK. Rada narodowa ma określoną kadencję na 4 lata. Nie ma możliwości rozwiązania parlamentu to może mieć miejsce w niektórych przypadkach referendum. Wszystkie kadencje są krótkie: przewodniczący na 1 rok i nie może być ponownie wybrany. Nie jest określona kadencja rady kantonów. W niektórych kantonach nie ma parlamentu - rolę tą pełnią wiec wybrani obywatele. Nie ma tu żadnych reguł. Każdy kanton jest autonomiczny.
Rada federalna - rząd Szwajcarii
Wybierany przez zgromadzenie federalne. Składa się z 7 członków. Nie ma dużych kompetencji. Są to przedstawiciele 4 głównych partii i 3 największych kantonów. Wybiera się z nich 1 osobę która jest prezydentem i 1 osobę która jest wice prezydentem na 1 rok, po roku wice prezydent zostaje prezydentem. Pozostali to tzw. ministrowie. Prezydent pełni funkcję reprezentatywną np. podpisuje ustawy.
Trybunał federalny - 39 sędziów powołanych na 3 letnią kadencję.
Kanton
Kantony są w gruncie rzeczy państwem, ponieważ w większości spraw samodzielnie decydują. One mają własne konstytucje, parlament, w zasadzie składają się z gmin.
Gmina w Szwajcarii
Gminy mają różny system władzy np.
- gminy które mają parlamenty gminne - ciała które są zbliżone do gmin naszych
- gminy które są zbliżone do wiecy, nie ma parlamentów tylko rady z przedstawicieli obywateli.