Wojciech Kowalski

Nr albumu:161430

Grupa 109

ŹRÓDŁA PRAWA-AKTY NORMATYWNE ORAZ ICH BUDOWA

Źródła prawa powszechnie obowiązującego na terenie naszego kraju to: Konstytucja, ustawy, reatyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Uchwalone przez centralne lub terenowe organy administracji obowiązują na terenie całego kraju,lub na pewnym jego obszarze(gminy, powiatu lub województwa).

Hierarchiczność źródeł prawa:

- akty normatywne mają WOBEC SIEBIE różną moc

-akt niższego rzędu nie morze zawierać postanowień sprzecznych z aktem niższego rzędu

- a jeśli może to ten akt morze być w całości lub w części zaskarżony do trybunału konstytucyjnego

Akt normatywny - jest to każdy tekst zawierający normy postępowania (J. Jabłońska-Bonca 2000). Akt normatywny, akt organu państwa lub innego upoważnionego podmiotu (np. organu organizacji społecznej), wydany na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych uprawnień, skierowany do określonych adresatów ( Smolski i inni 1999).
Warunki ważności aktu normatywnego: wydanie przez właściwy organ w przepisanym trybie, zgodność z aktami wyższej rangi oraz tzw. promulgacja, czyli ogłoszenie w specjalnym wydawnictwie (np. Dzienniku Ustaw RP lub Monitorze Polskim).
Akt normatywny- traci moc z chwilą podaną w wyroku(dzień ogłoszenia wyroku w dzienniku ustaw).
Akty normatywne mają specyficzną budowę. Ich składowymi elementami są:
- tytuł aktu normatywnego,
- kolejna pozycja od początku roku kalendarzowego,
- zasadnicza treść podzielona na: artykuły, ustępy (lub paragrafy) i punkty,
- podpis właściwego organu.

Akty obowiązujące na terenie całego kraju:
a) Konstytucja Rzeczpospolitej Polski
b) Ustawy
- Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydenta zatwierdzone przez Sejm (stan wojenny)
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą ustawy
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe bez upoważnienia ustawy
c) Rozporządzenia stanowione przez:
- Prezydenta RP
- Radę Ministrów
- Prezesa Rady Ministrów
- Ministra kierującego działem administracji rządowej
- Przewodniczącego komitetu w składzie Rady Ministrów
- KRRiT
d) Układy zbiorowe pracy, Umowy Rady Ministrów z Kościołami nie rzymskokatolickimi, Regulaminy Sejmu i Senatu

Akty o ograniczonym terytorialnie zasięgu:
Akty prawa miejscowego
- Uchwały rad samorządu terytorialnego
- Akty normatywne terenów organów administracji rządowej

Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące
Akty wewnętrzne obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi państwa wydającemu te akty. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów, których prawa i obowiązki mogą być regulowane wyłącznie w aktach normatywnych powszechnie obowiązujących.

a) Regulamin Zgromadzenia Narodowego
b) Uchwały Sejmu (niektóre)
c) Uchwały Senatu (niektóre)
d) Zarządzenia Prezydenta RP
e) Uchwały Rady Ministrów (niektóre)
f) Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów (niektóre)
g) Zarządzenia Ministrów (niektóre)
h) Niektóre akty innych centralnych organów państwowych

Akty normatywne w państwie tworzą strukturę hierarchiczna i różnią się miedzy sobą przypisywana im mocą prawna. Mocy prawnej aktu normatywnego nie należy utożsamiać z jego mocą obowiązująca (wiążąca).
Najwyższe miejsce w hierarchii aktu normatywnego zajmuje konstytucja, po niej ustawa, niżej akty wykonawcze, do których zalicza się rozporządzenia i zarządzenia oraz akty normatywne wydawane przez organy samorządu terytorialnego, a także wojewodę (Smolski i inni 1999).

Istotnym warunkiem przestrzegania aktów normatywnych jest ich ogłoszenie (promulgacja), czyli podanie do publicznej wiadomości lub do wiadomości podmiotów bezpośrednio zainteresowanych. Są one ogłaszane w publikacjach urzędowych, zwanych organami promulgacyjnymi. Najważniejsze z nich a więc ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe ogłaszane są w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Uchwały i zarządzenia naczelnych i centralnych organów publikowane są w Monitorze Polskim. W Monitorze Polskim ogłaszane są także uchwały indywidualne Sejmu i Senatu, np. o wyborze marszałka, wicemarszałków, powołaniu członków rządu. Cechą charakterystyczną aktów normatywnych ogłaszanych w Monitorze Polskim jest to, że nie ma dla nich bezwzględnego obowiązku ich ogłaszania, jaki istnieje dla ustaw i rozporządzeń.

Zarządzenia wydawane przez poszczególnych ministrów i kierowników urzędów centralnych mające znaczenie tylko dla jednego resortu ogłaszane są w dziennikach urzędowych tych organów.

Zarządzenia i uchwały terenowych organów rządowej administracji ogólnej i organów samorządów terytorialnych, ogłaszane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych.

Według zasady akt normatywny wchodzi w życie po upływie 14 dni od jego ogłoszenia, chyba, że sam stanowi inaczej. Od tego momentu istnieje domniemanie, że jest on adresatom znany.
Przestrzegana jest zasada, że ustawa nie działa wstecz chyba, że jej działanie wsteczne jest korzystniejsze dla obywateli. Są od tej zasady wyjątki.

Reasumując Akty normatywne są to źródła prawa stanowione przez upoważnione organy władzy i administracji państwowej, a także organy samorządów terytorialnych zawierające normy prawne lub stanowiące istotny składnik właściwego uchwycenia treści normy prawnej. Mimo znacznego zróżnicowania, akty normatywne stanowią system pod pojęciem, którego rozumiemy logicznie uporządkowaną i wzajemnie ze sobą powiązaną całość. System aktów normatywnych jest uporządkowany według dwóch kryteriów: podmiotu (organu) prawodawczego i rodzaju aktu normatywnego.

„schemat budowy aktu normatywnego”

Dziennik publikacyjny

Nazwa aktu, data ustanowienia tytuł

Przepisy ogólne definicje legalne

Przepisy szczegółowe: -Ius cogens (bezwzględnie obowiązujące) -ius dispositivum(względnie wiążące) -Ogólne -szczegółowe -Odsyłające,( systemowo, poza systemowo) -Uzupełniające -Zrębowe( zupełnie, niezupełnie)

Przepisy kolizyjne

Przepisy przejściowe

Przepisy dostosowujące

Końcowe: -derogacyjne -o wejściu w życie

Podpis

Data wydania dziennika publikacyjnego

Nagłówek

Podstawa prawna (w akcie wykonawczym)

Data wejścia w życie

Oznaczenie w nagłówku rodzaju aktu pozwala na ustalenie, jakie miejsce zajmuje on w hierarchii aktów prawodawczych. Data ustanowienia- w przypadku aktów organów kolegialnych jest w istocie data jego uchwalenia w wypadku zaś organów jednoosobowych jest data jego podpisania przez podmiot, który akt ustanawia.

Podstawa prawna to przepis zawierający normę kompetencyjną, która upoważnia dany organ do ustanowienia określonego aktu, rozpoczyna tekst aktu wykonawczego.

Większość aktu prawodawczego składa się z przepisów usystematyzowanych tradycyjnie w ustawach w artykuły, w aktach wykonawczych w paragrafy.

Przepisy w akcie prawodawczym umieszcza się w następującej kolejności:

-ogólne

-szczegółowe

- przejściowe

- dostosowujące

-końcowe

Przepisy ogólne określają podmiotowy i przedmiotowy zakres stosunków regulowanych danym aktem normatywnym, a także zawierają objaśnienia stosowanych w akcie terminów oraz skrótów.

Przepisy szczegółowe zamieszcza się na ogół następującej kolejności: przepisy prawa materialnego, przepisy o organach i trybie postępowania, a w razie potrzeby przepisy określające zasady odpowiedzialności.

Przepis zrębowy- jest to przepis, w którym został zawarty nakaz (zakaz) danego zachowania się nazywany jest także podstawowym lub kluczowym dla odczytania danej normy, są one umieszczane w innych przepisach tego samego aktu lub wręcz w innych aktach normatywnych.

Iuris cogens(przepisy bezwzględnie wiążące)- w sytuacjach unormowanych przez te przepisy podmioty prawa nie maja żadnej możliwości wyboru zachowania się, należy postępować tak jak przepisy nakazują.

Iris dispositivi (przepisy względnie wiążące)- przepisy te stosuje się zazwyczaj, jeśli strony nie unormowały zachowania inaczej, ponieważ przepis ten zawiera warunek, który uzależnia zastosowanie go od woli adresata a zwłaszcza do tego ze nie przyjął innego sposobu postępowania.

Przepisy odsyłające- odsyłają do innych wyraźnie wskazanych przepisów.

Przepisy kolizyjne- rozstrzygają one o zastosowaniu jednego dwóch rodzajów przepisów w sytuacji, gdy ten sam typ zachowań jest różnie przez nie regulowany.

Przepisy wprowadzające- pojawiają się one po koniec każdego aktu prawodawczego, regulują całokształt związany z wejściem nowego aktu w życie. Na przepisy te składa się:

-przepisy przejściowe

-przepisy dostosowujące

-przepisy końcowe

Przepisy przejściowe- regulują oddziaływania nowego aktu normatywnego na stosunki ukształtowane w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.

Przepisy dostosowujące- określają sposób powołania poraz pierwszy organów w instytucjach ukształtowanych przez nowe prawo oraz sposób dostosowywania się do nich, wyznaczając termin, w którym należy tego dokonać.

Przepisy derogacyjne (uchylające)- uchylają obowiązywanie konkretnie powołanych przepisów prawnych lub całych aktów normatywnych.

Do przepisów końcowych zaliczają się też przepisy derogacyjne a ponadto zawierają przepisy o wejściu w rzycie życie aktu czasem o wygaśnięciu mocy aktu.

Literatura:
Jabłońska - Bonka J., 2000. „Podstawy prawa dla ekonomistów”, PWN Warszawa.
SMOLSKI R., SMOLSKI M., STADTMÜLLER E. 1999. “Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska”, Wydawnictwo Europa.
SIUDA W., 1999. „Elementy prawa dla ekonomistów”, Poznań.
Strony internetowe:
www.slowniki.onet.pl
http://krak.janski.edu.pl/~mbalcer/prawo2.htm

---