Wykład 6

Całkowitą utratę wartości użytkową gleb nazywamy dewastacją

Stopień degradacji:

• Lekka- częściowo ograniczona przydatność rolnicza bez naruszania naturalnych funkcji biologicznej. Przywrócenie przydatności poprzez modyfikacje systemu gospodarczego i zarządzania terenów

• Umiarkowana- znaczne ograniczenie przydatności rolniczej i częściowe naruszenie funkcji biologicznych. Wymaga to zabiegów inżynierskich

• Silna- podłoże nieprzydatne rolniczo, znacznie naruszone funkcje biologiczne, utracona odporność. Wymaga to intensywnych zabiegów inżynierskich w celu przywrócenia chociaż niskiego poziomu aktywności biologicznej

• Ekstremalna- podłoże całkowicie zdegradowane, całkowita utrata funkcji biologicznych i odporności

Niekorzystne zmiany w środowisku glebowym:

• Struktury i gęstości gleb

• Profilowej budowy gleb np. głęboka orka

• Wadliwa melioracja

• Zubożenie zasobów próchniczych

• Zubożenie zasobów składników pokarmowych

Jednostronne przenawożenie gleby Zmiany odczynu Niekorzystne zmiany biologiczne:

• Zmiany składu drobnoustrojów, flory i fauny, nadmierne zagęszczenie szkodników i patogenów. Np. dzięki wprowadzeniu odpadów, ścieków komunalnych czy osadów ściekowych

• Zakłócenia sprawnego obiegu składników pokarmowych ,np. wprowadzanie do lasu drzewostanów o nieodpowiednim gatunku

• Biologiczne wypłycanie gleby czyli pojawienie się w profilu glebowego przeszkód utrudniających i uniemożliwiających głęboką penetracje korzeniom roślinnym

Proces degradacji w gospodarstwie

Czynniki niszczące żyzność i degradacje środowiska glebowego:

• Deformacje stosunków wodnych : górnictwo odkrywkowe i podziemne, zabiegi melioracyjne

• Erozja gleb: zmniejszenie miąższości gleby, obniżenie zasobności i żyzności

• Niewłaściwa mechanizacja rolnictwa

• Wadliwa chemizacja rolnictwa

• Zanieczyszczenia przemysłowe gleb: związki siarki, dwutlenek węgla, azotu i inne

Formy degradacji środowiska

• Degradacja struktury ekologicznej

• Rolnicza

• Termiczna

• Erozja gleby

• Wodna

• Wietrzna

• Powierzchniowa

• Wąwozowa

• Rzeczna

• Morska

• Obsuwiska

• Zniekształcenie budowy gruntu i rzeźby terenu

• Mechaniczne uszkodzenia lub zniszczenie poziomu próchniczego

• Przesuszenie i zawodnienie ziemi

• Kwasowa degradacja gleby

• Chemiczna degradacja gleb

• Mechaniczne zanieczyszczenia gleb

• Degradacja szaty roślinnej

Rolnicza degradacja-ekologiczne i wadliwe użytkowanie gruntu

• Np. przeznaczone pod uprawę gleby piaszczysto luźne i słabo gliniastych na terenach pokrytych wcześniej roślinnością leśną

• Stopień rolniczej degradacji- określa się na podstawie udziału gleb z klasy V, VI, VIRZ

• Degradacja tłowa do 10%

• Degradacja mała 10-20

• Degradacja średnia 20-30

• Degradacja duża powyżej 30

Techniczna degradacja- w wyniku zabudowy technicznej, eksploatacji kopalin i składowania odpadów Formy degradacji:

• tłowa do 5%

• Mała 5-10

• średnia 10-15

• duża 15-20

b.duża powyżej 20 Erozja :

• najbardziej rozpowszechnione zjawisko niszczenia gleby

• mechaniczne niszczenie powierzchni ziemie przez różne czynniki zewnętrzne połączone z przenoszeniem produktów niszczenia

Charakter i stopień nasilenia procesów erozyjnych zależą głównie od:

• rzeźby terenu

• składu mechanicznego

wielkości i rozkładu odpadów atmosferycznych sposobu użytkowania Czynniki powstrzymujące: osłona i wiązanie powierzchni gruntu przez roślinność Czynniki sprzyjające erozji:

• wycinanie lasów

• wypalanie lasów, traw

• źle prowadzone osuszanie terenów

• łączenie małych gospodarstw w duże farmy

• usuwanie żywopłotów, murków, pasów zarośli

zbyt intensywny wypas zwierząt Efekt działania erozji:

• zmiany rzeźby terenu, czasami struktury podłoża

• w przypadku erozji skał efektem jest rozpoczęcie procesów glebotwórczych

• w przypadku erozji gleb, efektem jest obniżenie jej wartości, a czasem usunięcie i odsłonięcie skalistego podłoża

Erozja wietrzna (eoliczna)- występowanie przy wietrze 10-20m/s na glebach suchych o układzie luźnym (obszary wydmowe)

• deflacja- wywiewanie z powierzchni gleby i przenoszenie na różne odległości ziaren oraz cząstek glebowych i ziemnych, powstawanie niecek deflacyjnych, rynien, wanien mis i bruku deflacyjnego lub ostańców deflacyjnych

• korozja- proces podczas którego transportowane są wiatrem cząstki skalne różnej wielkości uderzają o skały stanowiące przeszkodę ich drodze, szlifujące i polerujące je

• np. grzyby skalne, bruzdy eoliczne, wygłady eoliczne

• akumulacja eoliczna- osadzanie się niesionych przez wiatr cząstek glebowych (deflatów) na powierzchni gleby powodujące stopniowe zasypanie górnych, żyznych poziomów profilu glebowego, jałowymi deflatami

W Polsce erozją zagrożone jest ok. 27,6% naszego kraju ( najbardziej centralna i południowa część niżu środkowo- polskiego i wyżyny płd-wsch i Pogórza Sudeckiego)

Najbardziej wrażliwe na ten typ erozji są utwory piaskowe, torfy, hałdy szczególnie zawierające popiół powstający przy elektrowniach cieplnych

Erozja wodna:

• powierzchniowe (rozbryzg i spłukiwanie powierzchni)

• nie tworzą wyraźnych wcięć na stoku już do 3%

• efekt: zmniejszenie ilości części próchniczych i ilastych, wymycie składników pokarmowych

• liniowa

• żłobieniowa ?

• wąwozowa

• rzeczna

• brzegowa

• denna

• wsteczna

• sufuzja- erozja podziemna na powierzchni widoczna postać zapadlisk

• soliflukcja- na stromych zboczach powyżej 30% pokrytych utworami o dużej wodochłonności i plastyczności

• podziemna

Sufozja- erozja powierzchniowa

• chemiczna- zubażanie profilu glebowego w spoiwo (CaCO₃) poprzez jego chemiczne rozpuszczanie i wynoszenie poza profilu

• mechaniczna- wynoszenie koloidalnego spoiwa

• erozja krasowa- tworzenie jaskiń

• abrazja- niszczenie brzegów zbiorników wodnych

---