PRAWO ADMINISTRACYJNE - WYKŁADY

WYKŁAD 1,2 (24.02.2008)

Definicje prawa administracyjnego:

- materialne prawo administracyjne (prawo przedmiotowe, powszechne, merytoryczne) - obejmuje normy prawne regulujące wzajemne uprawnienia i obowiązki stron stosunku administracyjno - prawnego (relacje administracji publicznej i jej organów z jednostkami z poza struktury administracji),

- ustrojowe prawo administracyjne - część prawa administracyjnego obejmująca organizację i zasady funkcjonowania administracji publicznej.

- formalne prawo administracyjne (proceduralne) - regulacje dotyczące postępowania przed organami administracji publicznej.

Wszystkie powyższe części prawa administracyjnego powinny być ze sobą kontatybilne. Prawo ustrojowe jest służebne wobec prawa materialnego. Materialne prawo administracyjne jest zaś ujęte w ustawach i aktach wykonawczych do ustaw. Jego przepisy są adresowane do podmiotów administrowanych i są źródłem interesu prawnego jednostki.

Materialne prawo administracyjne jest nie skodyfikowane, brak jest zupełnej i wyczerpującej regulacji w tym względzie. Ma ono jednak szeroki zakres podmiotowy i przedmiotowy. Pod względem przedmiotowym chodzi o to, że reguły prawne dotyczą wszystkich aspektów życia jednostki. Podmiotowe jego znaczenie to adresowanie tych norm do osób prawnych, fizycznych, czy nie posiadających osobowości prawnej.

Podział prawa administracyjnego wg Okolskiego:

- część ogólna - to te regulacje, zasady prawna administracyjnego, które dotyczą najbardziej ogólnych instytucji, zadań zasad, tego co wspólne dla wszystkich dziedzin prawa administracyjnego,

- część szczególna - dotyczy poszczególnych dziedzin prawa administracyjnego, gdzie każda rządzi się swoimi prawami, zasadami.

Inny podział prawa administracyjnego:

- normy ze sfery zewnętrznej - to normy, które dotyczą relacji między administracją a podmiotami z poza administracji,

- normy ze sfery wewnętrznej - to regulacje dotyczące stosunków zachodzących wewnątrz struktury administracji publicznej.

PRAWO OSOBOWE - regulacje materialnego prawa administracyjnego, dotyczące statusu prawnego osoby fizycznej, człowieka.

Status prawny osoby fizycznej - ma charakter niejednolity. Składa się na niego stan ściśle osobisty (wiek, płeć), status rodzinny (przynależność do wspólnoty) i status polityczny (określa on status osoby fizycznej w społeczeństwie i państwie).

Ze stanem politycznym związane jest pojęcie obywatelstwa.

Obywatelstwo - to nowoczesne pojęcie, które zastąpiło poddaństwo (relacje między jednostka a państwem, którego treścią były obowiązki jednostki wobec państwa). Obywatelstwo to zaś istnienie takiego węzła prawnego pomiędzy jednostką a państwem, z którego wynikają wzajemne uprawnienia i obowiązki tych podmiotów (węzeł ten nie jest zależny od pochodzenia etnicznego jednostki).

Kwestie obywatelstwa związane są z suwerennością państwa - regulują to wewnętrzne przepisy prawa w państwie, oraz reguły prawa międzynarodowego.

Obywatelstwo polskie - na gruncie obwiązujących przepisów to węzeł prawny, jaki występuje pomiędzy osobą fizyczną a rzeczpospolitą polska, z którego istnieniem więżą się określone w Konstytucji RP oraz w innych przepisach prawa powszechnie obowiązującego wzajemne prawa i obowiązki tej osoby i państwa.

Ten węzeł prawa charakteryzuje się względną trwałością (co do zasady mamy trwałe nabycie obywatelstwa, do śmierci), gdyż w pewnych przypadkach i na zasadach prawa węzeł może ulec rozwiązaniu (utrata obywatelstwa).

Regulacje obywatelstwa w prawie wewnętrznym:

- Konstytucja art. 34, 137

Art. 34 - mówi o nabyciu (nabycie przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi, inne regulacje są ustawowe) i utracie (oświadczenie woli osoby fizycznej - zrzeczenie się obywatelstwa) obywatelstwa polskiego.

Art. 137 - mówi o uprawnieniach prezydenta w zakresie nadania (naturalizacja) i zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego (droga postanowienia).

- Ustawa o obywatelstwie polskim z 15 II 1962,

- Ustawa o repatriacji z 9 XI 2000,

- Ustawa o cudzoziemcach 13 VI 2003.

+ Regulacje prawa międzynarodowego (kwestie bezpaństwowców, wielokrotności obywatelstwa).

Bezpaństwowość - sytuacja jednostki, po której stronie nie występuje węzeł prawny z żadnym państwem.

Wielokrotność obywatelstwa - sytuacja jednostki, gdy dwa lub więcej państw uznaje tę osobę za swojego obywatela.

+ Konwencja haska z 12 IV 1930 w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie + protokół dotyczący bezpaństwowości.

+ Konwencja nowojorska z 20 II 1957 o obywatelstwie kobiet zamężnych - zasada równouprawnienia małżonków w zakresie małżeństwa.

Powyższe normy i zasady tworzą system norm prawnych dotyczących obywatelstwa:

- zasada ciągłości obywatelstwa polskiego,

(Art. 1 ustawy o obywatelstwie polskim: W dniu wejścia w życie ustawy obywatelami są Ci, którzy nimi są na obowiązujących zasadach /wyjątek art. 19/)

- zasada wyłączności obywatelstwa polskiego,

(Art. 2 ustawy o obywatelstwie polskim: W świetle przepisów prawa polskiego obywatel polski nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa tj. można mieć inne obywatelstwa, ale to nie rzutuje na naszą sytuację, traktuje się taką osobę wyłącznie jako obywatela polskiego)

- zasada równouprawnienia małżonków w zakresie obywatelstwa.

(Art. 3 ustawy o obywatelstwie polskim, konwencja nowojorska: zawarcie małżeństwa przez obywatela polskiego nie powoduje zmian w obywatelstwie obojgu małżonków).

Podstawowe sposoby nabycia obywatelstwa polskiego:

(reguluje to ustawa o obywatelstwie polskim, ustawa o repatriacji)

I z mocy prawa

II w drodze indywidualnego rozstrzygnięcia organu władzy państwowej

III formy uproszczone nabycia obywatelstwa polskiego

I Nabycie obywatelstwa z mocy prawa, a więc w skutek zaistnienia pewnych zdarzeń prawnych lub faktycznych, określonych w przepisach prawa ma miejsce:

• przez urodzenie

• przez znalezienie

• przez repatriację

• przez uznanie za repatrianta.

Nabycie obywatelstwa z mocy prawa przez urodzenie ma miejsce na zasadzie krwi (ius sarguinis - dziecko nabywa obywatelstwo po rodzicach) lub ziemi (ius soli - nabycie obywatelstwa przez fakt urodzenia się na terytorium danego państwa).

W Polsce obowiązuje zasada krwi. Dziecko nabywa obywatelstwo z dwojga rodziców będących Polakami, bądź gdy jedno z rodziców jest Polakiem a drugie jest nieznanego obywatelstwa, lub jest bezpaństwowcem, może tez dojść do sytuacji kiedy rodzice o różnym obywatelstwie dokonują wyboru obywatelstwa dziecka składając zgodne oświadczenie woli. Ponadto dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez fakt urodzenia na terytorium RP, gdy jego rodzice są bezpaństwowcami, mają nieokreślone lub nieznane obywatelstwo.

Nabycie obywatelstwa z mocy prawa ma miejsce przez znalezienie dziecka na terytorium RP, gdy pochodzi ono od nie znanych rodziców. W ciągu roku mogą zajść zmiany w obywatelstwie dziecka.

Nabycie obywatelstwa z mocy prawa przez repatriację określa ustawa o repatriacji. Repatriant to osoba pochodzenia polskiego, która przybyła na terytorium RP na podstawie wizy wjazdowej, w celu repatriacji, z zamiarem osiedlenia się na stałe. Obywatelstwo nabywa się z dniem przekroczenia granicy.

O obywatelstwo w ten sposób mogą się strać osoby, które posiadały rodziców, dziadków narodowości polskiej, którzy odczuwają więzi kulturowe, językowe z RP, osoby zamieszkujące tereny byłej republiki radzieckiej. Konieczna jest tu zgoda prezesa urzędu do spraw repatriacji. Automatycznie obywatelstwo nabywają niepełnoletnie dzieci repatrianta, oraz inne niepełnoletnie osoby znajdujące się pod jego opieka. Wniosku o przyznanie obywatelstwa w drodze repatriacji nie można złożyć powtórnie.

Nabycie obywatelstwa z mocy ustawy przez uznanie za repatrianta. Z tego prawa skorzystać może osoba pochodzenia polskiego, która zamieszkuje na terytorium RP na podstawie zezwolenia na osiedlenie się w związku z pobieraniem nauki w szkole wyższej, bez obligatoryjnych przesłanek odmowny wizy wjazdowej. Musi ona w terminie 12 miesięcy od ukończenia szkoły złożyć wniosek do wojewody w sprawie uznania za repatrianta. Obywatelstwo nabywa się w tej sytuacji z chwilą gdy to uznanie (ta decyzja) staje się ostateczna.

II Nabycie obywatelstwa w drodze indywidualnego rozstrzygnięcia organu władzy państwowej:

• nadanie obywatelstwa (naturalizacja)

• uznanie za obywatela polskiego

Nabycie obywatelstwa przez nadanie reguluje art. 137 konstytucji. Obywatelstwo nadaje prezydent RP. W ten sposób może je uzyskać cudzoziemiec (obywatel innego państwa). Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego składa się za pośrednictwem wojewody, lub konsula, którzy to przedstawiają w tej strawie swoje stanowisko, a następnie przekazują dokumenty prezesowi urzędu do spraw repatriacji i cudzoziemców, który po wyrażeniu swojego stanowiska w tej sprawie przekazuje wszystko do kancelarii prezydenta.

Konieczną przesłanką, gdy ubiegać się w powyższy sposób o obywatelstwo jest fakt zamieszkiwania na terenie RP co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się. W uzasadnionych przypadkach termin ten może być krótszy.

Inne przesłanki: złożenie dowodu na utratę obywatelstwa innego państwa, lub zwolnienie z obywatelstwa innego państwa.

Prezydent nadaje obywatelstwo drogą postanowienia ( nie ma od niego odwołania) - otrzymuje się zaświadczenie o nadaniu obywatelstwa polskiego.

Nabycie obywatelstwa przez uznanie za obywatela polskiego dotyczy bezpaństwowców, lub osób o nieokreślonym obywatelstwie. Dzieje się to na wniosek o uznanie za obywatela polskiego kierowany do wojewody. Osoby ubiegające się w ten sposób o obywatelstwo muszą zamieszkiwać na terytorium RP co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się. Uznania dokonuje wojewoda.

W obu powyższych przypadku obywatelstwo automatycznie nabywają niepełnoletnie dzieci, oraz inne niepełnoletnie osoby znajdujące się pod opieka osoby, która uzyskuje obywatelstwo (gdy ukończą one 16 lat to za ich zgodą).

III Formy uproszczone nabycia obywatelstwa:

• opcja

• uproszczona naturalizacja

• reintegracja

W tych przypadkach nabycie obywatelstwa następuje poprzez złożenie oświadczenia o nabycie obywatelstwa i przyjęcie jego przez właściwy organ (wojewodę), w drodze decyzji administracyjnej.

Opcja - ma zastosowanie, gdy rodzice dziecka dokonali wyboru obywatelstwa innego państwa. Z chwilą ukończenia przez dziecko 16 lat może ono zmienić to za pomocą oświadczenia o chęci nabycia obywatelstwa polskiego. Terminem zawitym jest tu 6 miesięcy od uzyskania pełnoletności. (w przedziale wiekowym 16-18,5 dziecko może zmienić obywatelstwo).

Uproszczona naturalizacja - dotyczy ona cudzoziemców, będących w związkach małżeńskich z obywatelami polskimi co najmniej 3 lata i posiadających zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP. Składają oni oświadczenie o chęci nabycia obywatelstwa polskiego w terminie 6 miesięcy od uzyskania zezwolenia i 3 lat i 6 miesięcy od zawarcia związku małżeńskiego.

Reintegracja - to powrót do obywatelstwa polskiego. Dotyczy ona osób które utraciły obywatelstwo polskie wskutek nabycia obywatelstwa innego państwa w związku z małżeństwem z cudzoziemcem.

Utrata obywatelstwa polskiego:

• zrzeczenie się obywatelstwa (art. 137 konstytucji)

• prawo opcji

Zrzeczenie się obywatelstwa - następuje na wniosek o zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Prezydent zaś musi wyrazić na to zgodę, w drodze postanowienia, po zbadaniu wszystkich przesłanek. Nie ma możliwości utraty obywatelstwa z urzędu.

Prawo opcji - związane jest ono z nabyciem obywatelstwa z mocy prawa, gdy dziecko posiada rodziców o dwóch obywatelstwach. Mają oni 3 miesiące po jego urodzeniu na dokonanie wyboru obywatelstwa dla dziecka na podstawie ich zgodnych oświadczeń woli o wyborze obywatelstwa dziecka. Gdy nie mogą się oni zdecydować wniosek taki trafia do sądu i wtedy wybór następuje w drodze orzeczenia sądowego.

Organy władzy państwowej mają obowiązek uczestniczenia we wszystkich powyższych procedurach poprzez obowiązek prowadzenia rejestrów związanych z nadaniem bądź zmianą obywatelstwa, i ta wojewodowie, konsulowie prowadzą rejestry wniosków o nabyciu obywatelstwa polskiego, osób, które zrzekły się obywatelstwa, czy o wyborze obywatelstwa dla dziecka, także prezes urzędu do spraw repatriacji i cudzoziemców ma obowiązek sprawdzenia rejestru centralnego o utracie i nabyciu obywatelstwa polskiego.

Status osobisty i rodzinny człowieka regulują:

- Ustawa prawo o aktach stanu cywilnego z 29 IX 1986,

- Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych z 10 IV 1974

- Ustawa o zmianie imion i nazwisk z 15 XI 1956.

STAN CYWILNY - to zespół różnego rodzaju sytuacji, wydarzeń, cech osobistych osoby fizycznej, które podlegają obowiązkowi rejestracji i które charakteryzują i wyznaczają jej statut prawny w rodzinie, społeczeństwie, jak również jej sytuację czysto osobistą.

Rejestracji dokonuje się w aktach stanu cywilnego.

Kiedyś rejestry prowadziło się dla celów wyznaniowych, ich świecki charakter znany jest od czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W Polsce do 1952 roku nie było powszechnej, jednolitej świeckiej rejestracji stanu cywilnego.

Rejestr stanu cywilnego ma charakter prawny stąd określają go przepisy prawa.

Formy rejestracji stanu cywilnego:

- akta stanu cywilnego

- decyzje

- postanowienia.

6

---