Japonia

Historia:

Od zarania swego istnienia Japonia znajdowała się pod silnymi wpływami Chin. Stamtąd

też przejęła pewne wzorce kulturowe, pismo, konfucjanizm, buddyzm oraz wzory rządzenia.

Od początków VII wieku przez ponad tysiąc lat władze w Japonii sprawowali cesarze, a od

XVII wieku zastąpili ich szogunowie, cesarz (mikado) pełnił już tylko funkcje

reprezentacyjne. Władza ta była absolutna.2 W XVIII wieku, w ciągu panowania dynastii

Togukawa, Japonia wciąż tkwiła w swym ścisłym izolacjonizmie handlowym; prawie

całkowicie zerwała kontakty z zagranica. Izolacja ta została przełamana pod naciskiem

państw zachodnich, które to były zainteresowane Azja Wschodnia jako nowym rynkiem

zbytu (w 1853 M. Perry, w imieniu USA przekonał szogunat do nawiązania stosunków

handlowych). Japonia otworzyła wiec kilka swych portów najpierw dla Stanów

Zjednoczonych, później także dla Wielkiej Brytanii, Francji, Rosji i Holandii.

Liberalizacja stosunków z zagranica doprowadziła do wzrostu napiec wewnątrz państwa;

przeciwnicy rządów szogunów żądali powrotu władzy cesarskiej. W 1868 roku nastąpiła

rewolucja Meiji w skutek której zmuszono do zrzeczenia się władzy ostatniego szoguna.

Nowy cesarz zastosował politykę modernizacji kraju, w skutek czego Japonia stała się nową

potegą azjatycka, pokonując w wojnach Chiny (w 1894 roku), Rosje (1904) i anektując Koree

w 1905 roku.

W 1931 wojska japońskie wkroczyły do Mandżurii, zajmując w 1933 cały kraj. Powstało

nowe państwo Mandżukuo , co wywołało sprzeciw opinii międzynarodowej.

W 1937 rozpoczęła się wojna z Chinami; wojska japońskie zajęły ważniejsze miasta Chin.

W grudniu 1941 Japończycy rozpoczęli wojnę ze Stanami Zjednoczonymi, atakując Pearl

Harbour, po licznych odwetach Amerykanie pokonali Japończyków w 1945 roku. Od tego

czasu rozpoczęła się okupacja amerykańska i demokratyzacja systemu władzy. Cesarzem

został Hirohito. Japonia zaczęła się dynamicznie rozwijać, stając się światową potęgą

przemysłowa i handlowa.

Od 1989 roku władze w państwie objął cesarz Akihito. Tym samym skończyła się era

Showa, a rozpoczęła nowa era- Heisei.

W 2005 roku Japonia została niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ na okres

dwóch lat.

System polityczny Japonii to monarchia konstytucyjna.

Konstytucja:

Konstytucja Japonii została podpisana 3 listopada 1946 roku przez cesarza Hirohito. Tekst

Został napisany i narzucony przez zespół ekspertów gen. Douglasa McArthura; później został uchwalony przez obie izby parlamentu jako poprawki do konstytucji Meiji.

Pierwszy rozdział konstytucji traktuje o Cesarzu, ma to znaczenie symboliczne i stanowi

ukłon w stronę tradycji.

6 marca 1946 opublikowano amerykański projekt konstytucji lecz przedstawiono go jako japoński, a po uchwaleniu go przez obie izby parlamentu cesarz Hirohito promulgował go 3 listopada 1946 roku. De facto konstytucja weszła w życie 3 maja 1947 roku.

Składa się z:

- 11 rozdziałów,

- 103 artykułów.

Pierwszy rozdział konstytucji traktuje o Cesarzu, ma to znaczenie symboliczne i stanowi ukłon w stronę tradycji.

Podstawę powstałego na mocy konstytucji systemu stanowią ogólnie przyjęte zasady demokratyzmu (demokracji):

- trójpodziału władzy,

- szerokich gwarancji praw i wolności jednostki ( kobiety uzyskały prawa wyborcze )

- rozdziału państwa i religii.

Dodatkową cechą japońskiego systemu jest pacyfizm, wyrażający się rezygnacją z wojny jako środka uprawiania polityki i z posiadania własnej siły militarnej.

Jednym z najbardziej znanych artykułów japońskiej konstytucji jest artykuł 9, mówiący o wyrzeczeniu się wojny przez Japonię. Pacyfizm podniesiony do rangi zasady konstytucyjnej z tak daleko idącymi konsekwencjami (deklaracja nieposiadania sił zbrojnych) jest jedyną tego typu regulacją w świecie.

Analizując konstytucję Japonii należy stwierdzić, iż pod wpływem amerykańskich rozwiązań zostały w niej uwzględnione prawie wszystkie, powszechnie uznawane za podstawowe, prawa i wolności człowieka. Do najważniejszych, jakie znalazły swoje odzwierciedlenie w przepisach konstytucji z 1946 roku, należy niewątpliwie zaliczyć:

- równość wobec prawa,

- wolność myśli i przekonań,

- wolność wyznania oraz

- prawo własności i

- wynikające z niego prawo do niczym nie skrępowanej działalności ekonomicznej.

Na podstawie konstytucji niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja we wszystkich sferach życia: politycznej, ekonomicznej, społecznej - niezależnie od rasy, wyznania, płci, pozycji społecznej oraz pochodzenia.

Konstytucja zrównując w prawach kobietę i mężczyznę dawała kobiecie po raz pierwszy możliwość samodzielnego decydowania o własnym losie. Pierwszym sygnałem nowych uregulowań prawnych było przyznanie w 1946 roku kobietom praw wyborczych.
Mimo tych przepisów, w dalszym ciągu w wielu rodzinach kobiety są traktowane gorzej niż mężczyźni. Japonia deklaruje się jako państwo światopoglądowo neutralne.

W konstytucji znalazły się również gwarancje praw ekonomicznych i socjalnych:

- wolności wyboru zawodu,

- za nienaruszalne uznane zostało prawo własności i posiadania majątku,

- przejęcie własności prywatnej na użytek publiczny może odbyć się jedynie za słusznym odszkodowaniem,

- do rangi przepisu konstytucyjnego podniesiony został obowiązek podatkowy,

- prawo do utrzymania równego wykształcenia i objęcia wszystkich bez wyjątku dzieci bezpłatnym wykształceniem podstawowym.

Wiele miejsca poświęcono kwestiom gwarancji równości i praw jednostki związanych z procesem sądowym i działalnością wymiaru sprawiedliwości:

- zasada powszechności dostępu do sądów,

- zakaz aresztowania bez odpowiedniego nakazu sądowego,

- aresztowania i więzienia bez postawienia zarzutów,

- odmówienia prawa do skorzystania z obrońcy.

Konstytucja w ciągu prawie 60 lat jej obowiązywania oparła się próbom zmian. Obecnie toczą się liczne dyskusje nad jej zmianą, gdyż nie przystaje ona w niektórych fragmentach do współczesności i norm prawa międzynarodowego.

Zmiana konstytucji
Zainicjowanie zmiany następuje w takim samym trybie jak przy ustawach zwykłych, natomiast poprawka do konstytucji musi zostać przyjęta w obu izbach oddzielnie większością 2/3 głosów ogólnej liczby członków obu izb. Przyjęta poprawka wymaga zatwierdzenia w referendum specjalnie zarządzanym lub odbywającym się razem z wyborami parlamentarnymi. Zatwierdzenie następuje większością ogólnej liczby głosów oddanych w referendum .Zatwierdzone w taki sposób poprawki są natychmiast promulgowane przez Cesarza w imieniu narodu jako integralna część niniejszej Konstytucji.

Parlament (Kokkai):

Powstanie parlamentaryzmu w Japonii wiąże się z cesarzem Meiji i konstytucja (na wzór

niemiecki) uchwalona w 1889 roku (wówczas rola parlamentu sprowadzała sie do prawa weta

wobec nowych podatków).

Parlament- Kokkai składa się z dwóch izb:

- Izby Reprezentantów (Shugi-in),

- Izby Radców (Sangi-in).

Izba reprezentantów liczy 500 (480) deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych

na 4 lata (300 wybieranych jest w wyborach większościowych, w jednomandatowych

okręgach, a 200 (180) proporcjonalnie).

Izba Reprezentantów może być rozwiązana przez cesarza, jeśli:

- uchwali ona wotum nieufności wobec rządu,

- odrzuci wniosek gabinetu o wotum zaufania ( w przypadku rozwiązania Izba Radców nie obraduje również).

Izba Radców liczy 252 deputowanych wybieranych na 6 lat, z tym że co 3 lata

wymieniana jest połowa składu. 100 deputowanych wybieranych jest w wyborach

proporcjonalnych z list krajowych, a 152 w jedno lub wielomandatowych okręgach

wyborczych.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

- członkom obu izb,

- rządowi.

Projekty w większości są kierowane do Izby Reprezentantów, po uchwaleniu przesyłane do Izby Radców. Uchwaloną ustawę promulguje cesarz. W przypadku uchwalania budżetu, gdy Izba Radców zgłosi sprzeciw to wciaż decyzja parlamentu pozostaje decyzja Izby Reprezentantów.

Parlament zbiera sie na jednej sesji zwyczajnej w roku.

Rząd może zwoływać nadzwyczajne sesje Parlamentu. Na żądanie co najmniej jednej czwartej ogólnej liczby członków którejkolwiek z Izb Rząd zobowiązany jest podjąć decyzję o zwołaniu takiej sesji.

System wyborczy:

Ustawa o powszechnym prawie wyborczym z 15 kwietnia 1950 roku nadała:

- wszystkim obywatelom Japonii, którzy ukończyli 20 rok życia, czynne prawo wyborcze do obu izb,

- zaś bierne prawo wyborcze do Izby Reprezentantów tym, którzy ukończyli 25 lat, a do Izby Radców - 30 lat.

Kampania wyborcza ograniczona jest wieloma przepisami:
- Czas trwania: może trwać 15 dni do Izby Reprezentantów, 18 do Izby Radców. Zabronione jest prowadzenie kampanii „od drzwi do drzwi”.
- W 1962 roku wprowadzono zasadę, że partia może odbyć tylko 4 spotkania wyborcze dla każdego kandydata, podczas których mieli prawo rozprowadzić do 500 plakatów wyborczych.

- Ograniczona była również swoboda używania ulotek: można ich było mieć 3 rodzaje.

- Ograniczony jest również czas na kampanie w mas mediach- każdy kandydat może korzystać z 2 bezpłatnych audycji w telewizji państwowej i 2 w prywatnych

- Zabronione jest publikowanie sondaży przedwyborczych.

Wybory są powszechne i tajne.

W przypadku rozwiązania Izby Reprezentantów powszechne wybory do tej Izby muszą się odbyć w okresie czterdziestu (40) dni od daty rozwiązania, a Parlament musi zebrać się w okresie trzydziestu dni od daty wyborów .

W okresie wyborów Izba Reprezentantów jest rozwiązana, nie działa również Izba Radców.

Jednakże w razie nagłej potrzeby państwowej Rząd może zwołać Izbę Radców na sesję nagłą. Środki podjęte na sesji, mają charakter tymczasowy i tracą moc, o ile nie zaakceptuje ich Izba Reprezentantów w terminie dziesięciu (10) dni od otwarcia następnej sesji Parlamentu.

Każda Izba rozstrzyga spory dotyczące mandatu jej członków. Jednakże dla uznania mandatu za nieważny niezbędne jest podjęcie uchwały większością co najmniej dwóch trzecich obecnych członków tej Izby .Dla ważności działań każdej z Izb konieczna jest obecność co najmniej jednej trzeciej ogólnej liczby jej członków .W każdej z Izb decyzje o wszelkich sprawach zapadają większością głosów obecnych członków, z wyjątkiem przypadków przewidzianych Konstytucją; w przypadku równej ilości głosów, decyduje głos przewodniczącego .

Obrady każdej Izby są jawne. Jednakże jawność obrad może być uchylona, jeśli zażąda tego większość dwóch trzecich obecnych członków.

W każdej Izbie prowadzi się protokóły posiedzeń . Protokoły takie są publikowane i ogólnie dostępne, za wyjątkiem tych części posiedzeń, co do których uważa się, że wymagają utrzymania tajności. Na żądanie co najmniej jednej piątej obecnych członków sposób głosowania członków Izby w jakiejkolwiek sprawie podawany jest w protokole.

Każda Izba wybiera swego przewodniczącego i innych funkcjonariuszy, tak samo jak ustala swój regulamin dotyczący posiedzeń, trybu postępowania i dyscypliny wewnętrznej i może karać członków za zakłócające porządek postępowanie. Jednakże dla wykluczenia członka wymagane jest podjęcie uchwały większością co najmniej dwóch trzecich obecnych członków Izby.

Cesarz (Tenno, Tenschi- „syn niebios” - boskie pochodzenie rodu cesarskiego):

Cesarz jest głową państwa, ale wszystkie jego działania wymagają rady i aprobaty rządu;

jest symbolem państwa i jedności narodu lecz jest pozbawiony władzy w zakresie kierowania

państwem (ma przypisane pewne prerogatywy).

Tron Cesarski jest dynastyczny i dziedziczony zgodnie z Ustawą o Domu Cesarskim, uchwaloną przez Parlament.

Prawo Domu Cesarskiego szczegółowo określa kto i w jakiej kolejności ma prawo do tronu:
Artykuł 1. mówi, że japoński tron cesarski będzie dziedziczony przez mężczyzn i przekazywany w linii męskiej.
Artykuł 2. określa kolejność do tronu: najstarszy syn cesarza, najstarszy syn najstarszego syna cesarza, pozostali synowie i wnukowie najstarszego syna cesarza, drugi syn cesarza i jego potomstwo płci męskiej, pozostali potomkowie cesarza, cesarscy bracia i ich potomstwo, cesarscy stryjowie i ich potomstwo.

Jeśli nie uda się wyłonić następcy według powyższych założeń, tron powinien przypaść najbliższemu cesarskiemu krewnemu płci męskiej. Jeśli będzie więcej kandydatów o tym samym stopniu pokrewieństwa, pierwszeństwo ma osoba z rodu bliższego cesarskiemu, a jeśli i tych będzie więcej - starsza wiekiem.
Dla niektórych jednak nie do przyjęcia jest wstąpienie na tron „dziesiątej wody po kisielu”, dlatego też rozważa się możliwość zmian w prawie, aby kobiety również mogły dziedziczyć tron.
Dotychczas historia japońska odnotowała osiem władczyń. Jednak każda z nich miała „opiekuna” w osobie regenta - nie sprawowały samodzielnych rządów. Poza tym ich dzieci były wyłączone z dziedziczenia tronu jako potomkowie mężczyzny nie z rodu cesarskiego.

Wszelka działalność Cesarza w sprawach państwowych wymaga rady i aprobaty Rządu; Rząd ponosi za nią odpowiedzialność. Cesarz podejmuje w sprawach państwowych tylko takie działania, jakie przewiduje Konstytucja i nie posiada władzy w zakresie kierowania państwem. Cesarz może przekazać wykonywanie swoich uprawnień w sprawach państwowych w przypadkach, które może określić ustawa.

Jeśli zgodnie z Ustawą o Domu Cesarskim zostanie ustanowiona regencja, Regent działa w sprawach państwowych w imieniu Cesarza.

Cesarz pełni głównie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne.

Funkcje cesarza:

 Mianowanie premiera (uprzednio powołanego przez parlament)

 Mianowanie prezesa Sadu Najwyższego (uprzednio powołanego przez rząd)

 Promulguje poprawki do konstytucji, ustawy i rozporządzenia rządu

 Zarządza wybory do obu izb

 Zwołuje parlament

 Rozwiązuje Izbę Reprezentantów

 Podpisuje akty mianowania i odwołania ministrów stanu

 Podpisuje amnestie, akty złagodzenia kary

 Przyznaje odznaczenia

 Przyjmuje ambasadorów

Zgodnie z tradycja cesarz wstepujac na tron przyjmuje nowe imie, od którego nazywane sa

lata jego panowania. Od 1989 roku- Era Heisei.

Gabinet (Naikaku):

Gabinet składa się z:

- premiera,

- ministrów stanu, których liczba nie może przekraczać 20. Dwunastu spośród nich stoi na czele ministerstw, reszta kieruje agencjami, które funkcjonują w strukturze Urzędu Premiera .

Premier powoływany jest przez obie izby parlamentu spośród swoich członków, formalnie jest powoływany przez cesarza. Premier sprawuje kontrole i nadzór nad różnymi działami administracji.

Ministrów mianuje i odwołuje sam Premier, konstytucja nakazuje, by Ministrowie byli cywilami oraz większość zasiadała w Parlamencie.

Funkcje Gabinetu:

 Kierowanie sprawami zagranicznymi

 Zawieranie traktatów

 Kierowanie i zwierzchnictwo nad administracja państwowa

 Wydawanie rozporządzeń

 Zwoływanie nadzwyczajnych sesji parlamentu

 Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w zakresie budżetu

 Wykonywanie ściśle ustaw

Rolą tego gabinetu jest:

- wskazywanie kandydata na prezesa i mianowanie pozostałych sędziów Sądu Najwyższego

- mianowanie sędziów sądów niższych instancji z listy przygotowanej przez Sąd Najwyższy.

Rząd decyduje ponadto o:

- powszechnej amnestii,

- złagodzeniu lub darowaniu kary oraz rehabilitacji.

Uprawnienia Rządu obejmują też zwoływanie nadzwyczajnych sesji Parlamentu, wydawanie rozporządzeń wykonawczych do konstytucji i ustaw.

Posiedzenia rządu odbywają się 2 razy w tygodniu (we wtorki i piątki).

Gabinet jest odpowiedzialny kolegialnie przed parlamentem.

Cecha specyficzna: istnienie w ramach każdego ministerstwa i dwóch rodzajów

Wiceministrów:

- politycznego- (realizacja polityki, kontakty z parlamentem) oraz

- administracyjnego- z korpusu służby cywilnej; nadzór nad realizacja zadań.

2

---