Podobieństwa i różnice ojcostwa i macierzyństwa
Tradycyjne spojrzenie na role ojca
W najbardziej znanych podziałach ról rodzicielskich sformułowanych przez Parsona i Balesa w 1955r i Fromma 1971r to matka jest główną osobą w życiu dziecka. Ona kocha swoje dziecko miłością bezwarunkowa oraz zaspokaja jego podstawowe potrzeby. Rolą ojca jest wprowadzenie dziecka poza swiat rodzinny: nauki, pracy, norm społecznych. Biorąc pod uwagę te poglądy można powiedzieć że rola ojca staję się ważna dla dziecka opiero w wieku przedszkolnym kiedy to wpływ ojca dotyczy pewnych wybranych sfer rozwoju, uczy funkcjonowania dziecka: osiągnięć, identyfikacji z płcią, rozwoju moralnego, zachowań antyspołecznych, będących skutkiem słabego rozwoju superego. W ostatnim dziesięcioleciu stan rzeczy uległ wyraźnej zmianie, w światowej literaturze pojawiło się szereg publikacji świadczących o znacznym wzroście zainteresowania osobą ojca i wpływem jaki wywiera on na rozwój dziecka. Natomiast w polskiej psychologii ojciec nadal jest niedocenianym rodzicem, drugoplanowa postacia w życiu dziecka. Świadczy o tym niemal całkowity brak publikacji na temat roli ojca w rozwoju i wychowaniu dziecka.
Wzrost zainteresowania ojcem w ostatnim dziesięcioleciu wynika z szeregu przyczyn natury społecznej. Do podstawowych można zaliczyć:
1.Wzrost poziomu aspiracji kobiet oraz ich oczekiwan dotyczących zycia pozarodzinnego. Większy poziom zainteresowac intelektualnych i społecznych kobiet za sprawa ruchów feministycznych.
2.Upowszechnienie się pracy zawodowej kobiet, dążenie do samorealizacji nie tylko w domu.
3. Alternatywne wzory życia rodzinnego, luźne związki, samotne rodzicielstwo, coraz większe dążenie ojców do aktywnego udziału w wychowaniu dziecka. Ojcostwo okazało się bardzo wazna wartością w życiu młodych ojców. Dowodzi tego choćby fakt istnienie tzw. Nietradycyjnych rodzin w którym ojciec jest głownym opiekunem a matka pracuje zawodowo.
4. Zjawisko samotnego ojcostwa. Samotny ojciec to najczęściej ojciec, któremu sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej po rozwodzie chodz bywają też wdowcy lub nieżonaci. Ojcowie coraz częściej występują o przyznanie im opieki nad dzieckiem.
5.Warto wspomniec o jeszcze jednym powodzie natury poznawczej a mianowicie zainteresowania osoba ojca. Otóż badania nad kształtowaniem reakcji przywiązania dziecka dowiodły iż niemowlęta mogą przejawiać tę reakcje do więcej niż jednej osoby. Drugą osobą często jest ojciec.
Możliwości funkcjonowania mężczyzny w roli ojca
Prace z tego zakresu koncentrują się wokół problemu predyspozycji ojców do sprawowania opieki i wychowania dziecka. Przedmiotem badania są przede wszystkim takie wymiary zachowań jak wrażliwość na sygnały płynące od dziecka i informujące o jego potrzebach i adekwatność reagowania na te sygnały, dążenie do kontaktu z dzieckiem. Jeśli chodzi o reakcje na owe bodzce to można je podzielic na kategorie.
-miary fizjologiczne (ciśnienie krwi, przewodnictwo skóry, tętno)
-miary behawioralne (czas spędzony z dzieckiem, różne rodzaje interakcji z dzieckiem - patrzebie, uśmiechanie się, mowienie do niego, ignorowanie, dotykanie, itp.)
-relacje osób badanych (np. ocena atrakcyjności obrazów, deklarowana chęć zabawy z dzieckiem, wyrażane współczucie dla płaczącego dziecka)
Wyniki badań w tym zakresie dają do zrozumienia, że po pierwsze, im reakcja stanowiąca wskaźnik zmiennej zależnej jest mniej podatna na kontrole ze strony osób badanych, tym rzadziej obserwuje się różnice między kobietami i mężczyznami.
Po drugie, istnieja pewne podstawy do stwierdzenia, iż im silniejszy jest nacisk na przejawianie zachowań zgodnych z rolą właściwą dla danej płci, tym większe są różnice w zachowaniach kobiet i mężczyzn.
W badaniach z tego zakresu podejmie się także próby kontroli innych czynników, które mogą różnicować zachowanie kobiet i mężczyzn wobec małego dziecka. Warto wspomniec o zmiennej jaka jest liczba i jakość kontaktów z dzieckiem. Stwierdzono, że matki są w stanie odróżnić placz własnego dziecka, ale nie obcego niemowlęcia. Natomiast ojcowie nie rozróżniają płaczu ani własnego ani obcego dziecka. Taki wynik sugeruje ze większa niż u ojców wrażliwość matek na reakcje dziecka może być konsekwencja lepszej jego znajomości, wynikającej po prostu z większej liczby kontaktow z dzieckiem.
Podsumowując badania dotyczące roznic miedzy kobietami i mężczyznami w zakresie ich reakcji wobec malego dziecka sa zróżnicowane. W ślad za mniejszą liczbą kontaków z dzieckiem idą mniejsze umiejętności w pewnych zakresach. Nie oznacza to jednak że mężczyźni pozbawienie są możliwości nabycia takich umiejętności i brak im owych predyspozycji, które mają kobiety.