Zuzanna Pater

IIDLE

Numer albumu: 222604

Wyjaśnij mechanizm fizjologiczny stresu, jego pozytywne i negatywne skutki.

Stres jest to niestandardowa reakcja organizmu na zmianę warunków zewnętrznych. Jest to również próba adaptacji organizmu do sytuacji w jakiej się znalazł. Inni stresem określają wszystkie bodźce, które zmieniają stopień gotowości człowieka do działania. Jest to więc reakcja organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania - fizyczne lub psychiczne. W większości definicji zaznaczane jest, że stres to „reakcja organizmu”. Na czym ona polega? W sytuacji stresowej z położonych powyżej nerek gruczołów wydzielane są trzy hormony: adrenalina (80%), dopamina oraz noradrenalina. Utrzymują one organizm w pobudzeniu tak długo jak długo pozostają we krwi. Wszystkie zmiany jakie zachodzą w organizmie w tym czasie, mają go przygotować do walki lub ucieczki. Ewentualnie przetrwać sytuację stresową. Odpowiedzialny za nie jest autonomiczny układ nerwowy. Dzieli się on na dwie gałęzie - parasympatyczną i sympatyczną. Ich praca uzupełnia się. Większość narządów wewnętrznych organizmu połączona jest z obiema gałęziami.

GAŁĄŹ PARASYMPATYCZNA(przywspółczulna)	GAŁĄŹ SYMPATYCZNA (współczulna)
Rozszerza źrenice	Zwęża źrenice
Powstrzymuje wydzielanie z gruczołów łzowych	Stymuluje gruczoły łzowe
Zwiększa wydzielanie śliny	Hamuje wydzielanie śliny
Zwalnia akcję serca	Przyspiesza akcję serca
Zwęża oskrzela	Rozszerza oskrzela
Pobudza funkcje trawienne żołądka i stymuluje trzustkę	Powstrzymuje funkcje trawienne i hamuje wydzielanie z trzustki
Pobudza funkcje trawienne w jelitach	Powstrzymuje funkcje trawienne w jelitach
Kurczy pęcherz	Powstrzymuje kurczenie się pęcherza
Stymuluje ukrwienie narządów płciowych	Powstrzymuje ukrwienie narządów płciowych

W momencie zagrożenia na narządy ma wpływ gałąź sympatyczna. Jej działanie porównać można do pedału gazu w samochodzie. Mobilizuje ona organizm do działania. Wzrasta stężenie cukru we krwi, czego efektem jest pobudzenie emocjonalne oraz przygotowanie mięśni do użycia. Rozszerzenie się oskrzeli ułatwia oddychanie, tym samym - dostarczanie organizmowi większej ilości tlenu. Mocniej bije serce, podnosi się ciśnienie, mięśnie otrzymują więcej krwi. Wyostrzają się zmysły, m.in. zwężenie źrenic daje ostrzejsze widzenie. Zwiększa się wydzielanie potu, co ma zapewnić nie przegrzanie się organizmu oraz w przypadku walki ma pomóc w wyślizgnięciu się z uścisku przeciwnika. Zjawisko „gęsiej skórki” to nastroszenie włosa - aby być większym i straszniejszym. Gdy minie sytuacja stresowa, na narządy ma wpływ gałąź parasympatyczna. Można ją porównać z hamulcem samochodu. Jej zadaniem jest normalizacja fizycznych procesów organizmu. Następuje rozluźnienie mięśni, krew wraca do głównych narządów („odpłynęła” z nich pod wpływem oddziaływania układu sympatycznego). Układ parasympatyczny pozwala na bardziej oszczędne wydatkowanie energii przez organizm i na powtórne gromadzenie rezerw.

Autonomiczny układ nerwowy jest nieustannie kontrolowany przez mózg.

„Określony poziom natężenia stresu jest niezbędny i chroni przed uczuciem znużenia i znudzenia. Groźny natomiast jest zbyt wysoki poziom stresu, zwłaszcza jeśli towarzyszy nam przez długi okres.”

Wszystkie zmiany zachodzące w organizmie w sytuacji stresowej ułatwiają organizmowi przetrwanie w sytuacji zagrożenia. Zwiększa się wydolność organizmu, co ułatwia walkę lub ucieczkę. Lęk wzmaga motywację do działania, ochotę do walki. Wzrost agresji powoduje, że walka jest bardziej skuteczna. W pracy, czy szkole, wykonywanie ważnego zadania w umiarkowanym stresie powoduje zwiększenie wydolności organizmu, co pozwala wykonywać pracę dłużej, bez odpoczynku. Napięcie emocjonalne pomaga skoncentrować się na działaniu (przez zawężenie pola świadomości). Hormony ułatwiają zniesienie niewygód, bólu i zmęczenia.

Z pozytywnymi skutkami stresu mamy więc do czynienia gdy skumulowana siła i energia pomaga przeżyć, osiągnąć to, co zostało zamierzone (zarówno jeśli chodzi o ucieczkę czy walkę w sytuacji zagrożenia życia jak naukę do egzaminu czy wykonanie zaleconego w pracy zadania). Skutki negatywne pojawiają się natomiast wtedy, gdy występują czynniki takie, jak: nadmierne obciążenie pracą czy odpowiedzialnością psychiczna, doświadczenie nieszczęść (np. utrata bliskiej osoby, zwolnienie z pracy, katastrofy, kataklizmy). Można powiedzieć, że skutki negatywne występują wtedy, gdy zasoby energii, siły i odporności jakie posiadamy są niewystarczające by sprostać sytuacji stresowej. Dlatego o skutkach negatywnych najczęściej mówi się w momentach, gdy stres jest długotrwały. Gdyż po długim czasie życia w obciążeniu, zasoby organizmu wyczerpują się. Napięcie powinno być rozładowane, by mózg i organizm człowieka mógł odpocząć i zregenerować się. Kumulacja stresu może prowadzić do: przemęczenia, wyczerpania, utraty sił fizycznych i psychicznych, pozbawienia wiary w siebie. Może wystąpić tzw. zespołu wypalenia.

Długotrwały stres to przede wszystkim ciągłe działanie z podwyższonym poziomem adrenaliny we krwi. Jednym ze skutków jej działania jest usprawnienie zaopatrywania mięśni w substancje energetyczne. Odbywa się to kosztem niedoboru tych substratów w innych organach, co prowadzi do zaburzeń wewnątrz organizmu. Mogą się one objawiać na wiele sposobów, np. zmianą apetytu, uczuciem zimna, dolegliwościami (astma, bóle pleców, problemy trawienne, bóle głowy, wysypka skórna), zaburzeniami w aktywności seksualnej, bólami, uczuciem zmęczenia.

Efektem długotrwałego stresu są także dolegliwości psychiczne oraz obniżenie wydajności umysłu: problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci (nadmierne wydzielanie glukokortykosterydów powoduje trwałe uszkodzenie niektórych struktur mózgu odpowiedzialnych za pamięć krótkotrwałą), zmiany nastroju (depresja, frustracja, wrogość, bezradność, rozdrażnienie, poirytowanie, niepokój, nerwowość), trudności ze spaniem. Osoby żyjące przez długi czas w stresie często sięgają po używki lub leki.

Wynikiem życia w stresie mogą być: choroby układu krążenia (zawał, choroba niedokrwienna, arytmia, nadciśnienie tętnicze), podwyższony poziom cholesterolu we krwi, zaburzenia miesiączkowania / erekcji, obniżenie wydajności układu immunologicznego, bóle psychogenne.

Mogą wystąpić zmiany w zachowaniu (tiki nerwowe, obgryzanie paznokci, agresja, obronność).

Stres może być również niszczący, gdy jednorazowy stresor jest zbyt silny. Wtedy wystąpić mogą objawy negatywne jak w wyniku długotrwałego stresu.

Badania dowodzą, że negatywne skutki stresu częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. Dzieje się tak dlatego, że pracujące kobiety mają inny cykl dobowy hormonów stresowych niż pracujący mężczyźni. Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn szczyt poziomu reakcji tych hormonów następuje po południu, jednak u mężczyzn spada do zera po powrocie do domu. U kobiet natomiast, nawet po powrocie do domu, utrzymuje się aż do momentu snu. Takie badania, 30 lat temu, pierwszy raz przeprowadziła prof. Marion Frankenhoiser w Szwecji. Powtórzone niedawno, potwierdziły te wyniki.

Wg http://www.psycholab.pl (Laboratorium Technik Psychologicznych) ; 29.11.2005;

Wg http://stres.medserwis.pl ; lek. med. Maciej Banach „Czym jest stres i jak sobie z nim radzić?” ; 29.11.2005;

Gerd Mietzel „Wprowadzenie do psychologii” ; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne ; Gdańsk 2003 ; str.303

http://www.mediweb.pl ; Monika Rzeczkowska (psycholog) „Symptomy stresu” ; data aktualizacji: 23.02.2001 ; 29.11.2005;

Wg http://www.psycholab.pl (Laboratorium Technik Psychologicznych) ; 29.11.2005;

http://stres.medserwis.pl ; Alina Leciejewska - Nosal „Stres - sojusznik czy wróg?” ; 29.11.2005;

tamże

http://www.mediweb.pl ; Monika Rzeczkowska (psycholog) „Symptomy stresu” ; data aktualizacji: 23.02.2001 ; 29.11.2005;

http://stres.medserwis.pl ; Alina Leciejewska - Nosal „Stres - sojusznik czy wróg?” ; 29.11.2005;

---