ANALIZA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA

Spis treści

Wstęp.......................................................................................................................................

Rozdział I

Przedmiot, cele, źródła analizy finansowej........................................................................

1.1 Przedmiot i zakres analizy finansowej.................................................................

1.2 Znaczenie i cele analizy finansowej...................................................................

1.3 Źródła analizy finansowej..................................................................................

Rozdział II

Charakterystyka materiałów źródłowych analizy finansowej

2.1 Ogólna charakterystyka sprawozdań finansowych............................................

2.2 Bilans..................................................................................................................

2.3 Rachunek zysków i strat.....................................................................................

2.4 Informacja dodatkowa........................................................................................

2.5 Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.............................................

Rozdział III

Metodyka i techniki oceny sprawozdań finansowych.................................................

3.1 Analiza porównawcza......................................................................................

3.2 Analiza struktury i dynamiki sprawozdań finansowych....................................

3.3 Analiza wskaźnikowa........................................................................................

3.3.1 Wskaźniki zyskowności...............................................................................

3.3.2 Wskaźniki płynności finansowej..................................................................

3.3.3 Wskaźniki obrotowości................................................................................

3.3.4 Wskaźniki zadłużenia...................................................................................

3.4 Wskaźniki syntetyczne......................................................................................

3.4.1 Model Du Ponta............................................................................................

3.4.2 Analiza dyskryminacji...................................................................................

3.4.3 Analiza przyczynowa....................................................................................

Rozdział IV

Analiza finansowa Carlsberg - Okocim S.A.................................................................

4.1 Charakterystyka branży piwowarskiej w Polsce..................................................

4.2 Prezentacja podmiotu analizy.............................................................................

4.3 Analiza dynamiki i struktury bilansu.................................................................

4.4 Analiza dynamiki i struktury rachunku zysków i strat.......................................

4.5 Analiza wskaźnikowa ........................................................................................

4.6 Analiza wskaźników syntetycznych...................................................................

Podsumowanie i wnioski końcowe...................................................................................

Bibliografia........................................................................................................................

Spis rzeczowy.....................................................................................................................

Załączniki...........................................................................................................................

Wstęp

Radykalne zmiany polityczne, społeczne i ekonomiczne jakie wystąpiły w Polsce w okresie ostatnich lat wywarły głęboki wpływ na uczestników życia gospodarczego. Musieli oni w szybkim tempie dostosować się do nowych realiów, reguł gospodarki rynkowej. Przedsiębiorstwa działają obecnie pod ogromną presją rynku, konsumentów i czasu . Dlatego też bardzo ważne staje się jak najwcześniejsze odkrycie szans, a także zagrożeń, określenie mocnych i słabych stron oraz szybka reakcja na nie. Wzrosło w związku z tym znaczenie analizy finansowej w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Przedmiotem pracy jest analiza sprawozdań finansowych, składających się z: bilansów, rachunków zysków i strat, sprawozdań z przepływu środków pieniężnych, informacji dodatkowych, publikowanych oficjalnie, z lat 1999, 2000 oraz 2001, jednego z największych zakładów piwowarskich w Polsce, Carlsberg - Okocim S.A w Brzesku.

Celem tej pracy jest wykazanie, że analiza finansowa jest niezbędna do efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem i podejmowania racjonalnych decyzji. Praca składa się z 4 rozdziałów: w pierwszym omówiono przedmiot, cele oraz źródła analizy finansowej, metody i organizację oraz znaczenie analizy. Charakterystykę materiałów źródłowych analizy finansowej, a więc analizę aktywów, pasywów oraz rachunku wyników zawiera rozdział drugi. Metodykę i techniki oceny sprawozdań finansowych przedstawia rozdział trzeci. Czwarty rozdział ujmuje analizę finansową przedstawionego powyżej przedsiębiorstwa.

Przeprowadzona analiza potwierdziła stabilną pozycję przedsiębiorstwa na rynku piwowarskim, oraz ujawniła pozytywne tendencje. Należy zdawać sobie sprawę, że prezentowane przez firmę sprawozdanie nie zawiera zwykle niekorzystnych dla niej informacji, gdyż firma stara się przedstawić w jak najlepszym świetle. Jednakże, zawarte w nich dane mogą stanowić podstawę do przeprowadzenia analizy. Przeprowadzona analiza ma charakter wycinkowy i nie wyczerpuje całości zagadnienia. Ale, dokonana na jej podstawie ocena działalności przedsiębiorstwa, może być wykorzystana dla potrzeb zarządzania przedsiębiorstwem w przyszłości.

ROZDZIAŁ I

PRZEDMIOT, CELE, ŹRÓDŁA ANALIZY FINANSOWEJ

1. Przedmiot i zakres analizy finansowej.

Efektywne zarządzanie współczesnym przedsiębiorstwem wymaga wykreowania prawidłowych i rzetelnych analiz.

Pojęcie „analiza” oznacza metodę poznania, polegającą na dyslokacji pewnej całości na części składowe i rozpatrywaniu każdej z nich z osobna.

Zasadniczą płaszczyznę ustalania celów i zasad działania przedsiębiorstwa tworzy całokształt oddziaływań rozpatrywany na podstawie dwóch kategorii:

• analizy ekonomicznej,

• analizy otoczenia przedsiębiorstwa.

• Rysunek 1.

ANALIZA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.

Źródło: M.Sierpińska, T.Jachna, Ocena bieżącej i rozwojowej działalności firmy, PW STABILL, Kraków, 1997, s. 6.

Analiza ekonomiczna jest dyscypliną naukową zajmującą się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia . Obiektem analizy ekonomicznej mogą być zjawiska i procesy gospodarcze występujące w całej gospodarce narodowej, w poszczególnych jej gałęziach i branżach oraz w konkretnych przedsiębiorstwach. Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa polega na wykrywaniu struktury zjawisk i procesów występujących w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, ustalaniu ich wewnętrznych i zewnętrznych powiązań, ustalaniu wielkości i przyczyn odchyleń stanów rzeczywistych od postulowanych, a także na projektowaniu działań krytycznych zmierzających do ekonomicznie racjonalnego ukształtowania stanu zjawisk i procesów.

Analiza ekonomiczna obejmuje dwa działy:

• analizę finansową,

• analizę techniczno-ekonomiczną.

przy czym, w warunkach gospodarki rynkowej, decydujące znaczenie zyskuje analiza finansowa, stanowiąc punkt wyjścia i podstawowy zakres każdej analizy ekonomicznej. Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność gospodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo - kapitałowych i osobowych. Właściciele, posiadając określone zasoby materialne, mogą podejmować decyzje dotyczące:

• produkcyjnego użytkowania majątku (założenie lub likwidacja przedsiębiorstwa),

• podziału nadwyżki na część konsumowaną i akumulowaną,

• zmiany kapitałowej formy majątku (z rzeczowej na bardziej płynną lub odwrotnie),

• zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku (sprzedaż, darowizna, dziedziczenie, zastaw, dzierżawa).

Do zagadnień leżących w sferze zainteresowania analizy finansowej należy przede wszystkim zaliczyć: wstępną i rozwiniętą analizę bilansu, rachunku wyników, źródeł przychodów, kierunku rozchodów, analizę wyniku finansowego i czynników go kształtujących oraz analizę sytuacji finansowej badanej jednostki.

Przedmiot i zakres analizy finansowej zależny jest od:

• dostępności informacji,

• szczegółowości danych,

• podmiotu przeprowadzającego analizę.

Natomiast analiza techniczno-ekonomiczna zajmuje się oceną poszczególnych odcinków działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, oparta jest przede wszystkim na wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym lub osobowym i jedynie uzupełniająco wzbogacana ujęciami finansowymi.

Analiza finansowa i techniczno-ekonomiczna są ze sobą wzajemnie powiązane. Ocenę stopnia wykorzystania poszczególnych czynników produkcji przeprowadza się pod kątem ich wpływu na wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a z kolei przyczyny kształtowania się tych wyników na określonym poziomie tkwią w stopniu wykorzystania tych czynników oraz w otoczeniu przedsiębiorstwa.

Analizę otoczenia przeprowadza się w oparciu o:

• otoczenie ogólne,

• otoczenie bieżące.

Otoczenie ogólne stanowi ogół warunków ekonomicznych, technologicznych, społecznych, demograficznych, prawnych, politycznych, kulturowych występujących w danym regionie. Obserwacja stanu, zmian otoczenia ogólnego, umożliwia sformułowanie celów i długookresowych planów, na podstawie których przedsiębiorstwo osiąga korzyści w postaci dochodów, ze zrealizowanej sprzedaży produktów.

Natomiast, otoczenie bliższe (operacyjne) to podmioty, z którymi dane przedsiębiorstwo wchodzi w bezpośrednie związki (interakcje). Obserwacja i analiza możliwości przedsiębiorstwa, na które składają się: własne lub wypożyczone zasoby materiałowe (rzeczowe czynniki produkcji), praca zatrudnionych w nim ludzi oraz wiedza, umiejętności i zdolności przedsiębiorcze zarządzających, pozwala korygować jego sposób funkcjonowania względem ujawniających się zmian w stworzonej przez te podmioty sytuacji. Zakres analizy ekonomicznej w przedsiębiorstwie, przedstawia rysunek 2.

Utrzymanie pożądanej harmonii między możliwościami i korzyściami wymaga stałego analizowania i oceny sytuacji przedsiębiorstwa w otoczeniu. W tym celu wykorzystuje się przede wszystkim analizę SWOT, która składa się z trzech części:

• analizy silnych i słabych stron w przedsiębiorstwie,

• analizy szans i zagrożeń,

• formułowania wniosków strategicznych.

Rysunek 2.

ANALIZA EKONOMICZNA

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, op. cit. s. 13.

Szanse i zagrożenia mogą mieć rozmaite źródła: koniunkturalne, demograficzne, technologiczne, polityczne, ekologiczne, kulturowe i inne. Umiejętność ich wykrywania z odpowiednim wyprzedzeniem stanowi najcenniejszy i najtrudniejszy zarazem element kwalifikacji analityka rynku i menadżera. Analiza szans i zagrożeń nie jest bowiem metodą ujętą w ściśle określone procedury postępowania, których przestrzeganie gwarantuje uzyskanie stuprocentowo pewnych wyników. Mobilizuje ona jednakże do myślenia strategicznego, zmusza do śledzenia zmian zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa, do korzystania z dostępnych źródeł informacji, raportów i prognoz.

Świadomość własnych atutów (mocnych stron) i słabości ma podstawowe znaczenie w kształtowaniu realistycznej strategii marketingowej. Firma, która w porównaniu z konkurentami wykazuje więcej mocnych niż słabych punktów, ma większe możliwości wykorzystania stwarzanych przez otoczenie szans i umocnienia lub obrony (w przypadku przewagi zagrożeń) dotychczasowej pozycji rynkowej. Oceny te zawsze mają charakter względny, wynikają z porównania stanu zasobów danego przedsiębiorstwa z zasobami jego głównego konkurenta lub kilku najważniejszych konkurentów.

1. Znaczenie i cele analizy finansowej.

Charakterystyczną cechą analizy w gospodarce rynkowej jest bezpośrednie wykorzystanie jej w procesie zarządzania. Analiza ekonomiczna jest umiejscowiona w funkcji planowania i kontroli, gdyż jako system badań i ocen zdarzeń gospodarczych ma za zadanie, oprócz ustalenia stanu faktycznego, także porównanie zmierzonych zjawisk w czasie z danymi innych przedsiębiorstw, bądź danymi średniobranżowymi. Ma ona również wyjaśnić, czy dane zdarzenia zaistniały bądź będą realizowane zgodnie z zasadą racjonalnego działania. Wyniki analizy stanowią podstawę do weryfikacji słuszności decyzji podjętych w przeszłości oraz ustalenia punktu wyjścia zamierzeń bieżących i przyszłościowych.

Rysunek 3.

FUNKCJE ANALIZY EKONOMICZNEJ W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

Źródło: G. Giereszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, op. cit., s.184.

W bieżącej działalności przedsiębiorstwa analiza ekonomiczna ma na celu jak najszybsze dostarczenie informacji o zakłóceniach w tej działalności, w stosunku do stanu będącego podstawą porównań (standardów, norm, planów, itp.). Znajomość tych zakłóceń pozwala podejmować decyzje przywracające równowagę w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. W fazie oceny i weryfikacji rezultatów działalności przeszłych okresów, analiza dostarcza informacji o efektywności gospodarowania oraz pozycji przedsiębiorstwa w branży i na rynku. Pozwala więc na dobre przygotowanie przyszłej działalności wyrażonej w strategii rozwoju przedsiębiorstwa. Decyzje dotyczące przyszłości będą odnosić się do poprawy efektywności gospodarowania, umocnienia pozycji przedsiębiorstwa w otoczeniu, stopnia przygotowania do przyszłej jego działalności w dziedzinie wyposażenia technicznego, nowoczesności technologii, przygotowania zespołów ludzkich itp.

Analizy ekonomiczne sporządzane w przedsiębiorstwie możemy podzielić według następujących kryteriów.

Rysunek 4.

KLASYFIKACJA ANALIZ EKONOMICZNYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE.

Źródło: M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit., s.14.

W zależności od przeznaczenia analiz, można je podzielić na:

• zewnętrzne,

• wewnętrzne.

Analizy zewnętrzne, oparte są głównie na publikowanych sprawozdaniach finansowych, a cele tej analizy zależą od osoby sporządzającej ocenę (akcjonariusze - opłacalność zaangażowanego kapitału, banki - ryzyko finansowego kredytowania, itp.).

Analizy wewnętrzne, sporządzane przez samo przedsiębiorstwo, opierają się na szczegółowych informacjach i w związku z tym ich przedmiot i zakres jest dużo szerszy niż analiz zewnętrznych, określane są w literaturze jako „systemy sterowania wynikiem” lub „substytuty systemu zarządzania”. Szczególne znaczenie ma w nich analiza kosztów i jej wpływ na wynik finansowy.

W każdym przypadku przedmiotem wewnętrznej i zewnętrznej analizy finansowej jest:

• struktura aktywów (proporcje między majątkiem trwałym i obrotowym, rotacja środków, polityka inwestycyjna i amortyzacyjna),

• finansowanie (pochodzenie i zmiany kapitału, struktura pasywów, terminy spłaty zobowiązań, bezpieczeństwo finansowe),

• płynność środków (zdolność płatnicza, upłynnienie majątku, pokrycie majątku kapitałem),

• zysk (ocena wielkości bezwzględnej i względnej - analiza rentowności).

Biorąc pod uwagę czas, którego analizy dotyczą, ich wyniki stanowią podstawę do weryfikacji słuszności decyzji podjętych w przeszłości, na bieżąco oraz do podejmowania racjonalnych decyzji dotyczących przyszłości. Funkcje te wskazują na retrospektywny, operatywny i prospektywny charakter analizy ekonomicznej.

Narzędziem tym powinno posługiwać się kierownictwo przedsiębiorstwa oraz jego władze w celu:

• uzyskania podstaw wyjściowych do podejmowania bieżących i strategicznych decyzji gospodarczych,

• oceny przebiegu podjętych zadań i informowanie zainteresowanych komórek o negatywnych skutkach zdarzeń oraz zakłóceniach w realizacji zadań w czasie, umożliwiającym dokonanie niezbędnych korekt dla prawidłowej działalności,

• kontroli zgodności rzeczywistego przebiegu procesów gospodarczych z założeniami, jakie przyjmowano przy podejmowaniu decyzji.

Ze względu na przyjętą metodę badań rozróżnia się:

• analizę funkcjonalną, która polega na badaniu konkretnych zjawisk występujących w przedsiębiorstwie przez komórki organizacyjne, funkcjonalne odpowiedzialne za kształtowanie i rozwój tych zjawisk. Tak wypracowane wycinkowe analizy są podstawą do oceny ogólnej i wyprowadzenia wniosków,

• analizę kompleksową, polegającą na przeprowadzeniu całościowej oceny działalności gospodarczej i stanu ekonomicznego przedsiębiorstwa z punktu widzenia powiązań i zależności przyczynowo - skutkowych między zjawiskami gospodarczymi,

• analizę decyzyjną, której celem jest przygotowanie wszystkich informacji niezbędnych do podjęcia oraz realizacji zamierzonej decyzji.

Ze względu na stopień szczegółowości badań rozróżniamy:

• analizę ogólną, obejmującą całość działalności przedsiębiorstwa i opartą na wąskiej grupie wskaźników syntetycznych. Celem jej jest uzyskanie ogólnej charakterystyki firmy,

• analizę szczegółową, polegającą na badaniu określonego problemu w sposób bardzo pogłębiony i szczegółowy oraz na stanowisku bardzo precyzyjnych i zróżnicowanych metod badania.

Analiza finansowa jako część składowa analizy ekonomicznej powinna być wykorzystywana dla potrzeb zarządzania i prognozowania w firmach. Jest ona narzędziem pozwalającym na najszybsze uzyskanie informacji w dziedzinie syntetycznej oceny działalności podmiotu gospodarującego. W bieżącej działalności przedsiębiorstwa analiza finansowa ma za zadanie dostarczanie informacji o zakłóceniach w tej działalności w stosunku do stanu będącego podstawą porównań. Aby informacje były użyteczne muszą być otrzymywane szybko, dokładnie i przesyłane do osób najbardziej bezpośrednio zainteresowanych. Analizy finansowe należy zatem wykonywać co miesiąc lub jeśli jest to możliwe, co tydzień. Oprócz informacji o efektywności ekonomicznej podjętych lub zamierzonych działań, analiza finansowa dostarcza informacji o pozycji przedsiębiorstwa w branży i na rynku. Umożliwia ona zatem opracowanie strategii rozwoju przedsiębiorstwa.

Kierownictwo firmy, aby sprawnie zarządzać musi otrzymywać dobre i szybkie informacje dotyczące działalności firmy. Informacje te powinny umożliwiać:

• właściwą ocenę sytuacji lub stanu, w jakim znajduje lub będzie znajdować się przedsiębiorstwo,

• prawidłową ocenę wpływu poszczególnych czynników (wewnętrznych i zewnętrznych) na osiągane efekty ekonomiczne,

• podejmowanie racjonalnych decyzji dotyczących strategii działania przedsiębiorstwa.

1. Źródła analizy finansowej

O jakości przeprowadzonej analizy decyduje w dużej mierze odpowiedni dobór materiałów źródłowych. Oparcie bowiem badań na materiałach niekompletnych lub źle dobranych, niereprezentatywnych i źle zweryfikowanych prowadzi do niesłusznej oceny zjawisk i wyciągania niesłusznych wniosków. Materiały te można podzielić na dwie grupy:

• materiały wewnętrzne, zawierające dane o przedsiębiorstwie, które mogą mieć charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny,

• materiały zewnętrzne, informujące o otoczeniu przedsiębiorstwa.

Rysunek 5.

DOBÓR MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH.




































Źródło: J. Szczepaniak,Ocena przedsiębiorstw na podstawie sprawności finansowe,Ekorno,Łódź,1992, s. 21.

Podstawowym źródłem informacji o charakterze ewidencyjnym, stanowiącym podstawę do oceny stanów i wyników finansowych przedsiębiorstwa jest sprawozdawczość finansowa obejmująca:

• bilans,

• rachunek wyników,

• rachunek przepływów pieniężnych,

• informacje dodatkowe.

Sprawozdania finansowe są podstawowym źródłem analizy wskaźnikowej. Każde sprawozdanie, które ma stanowić podstawę analizy finansowej powinno być zgodne ze stanem faktycznym (prawidłowość merytoryczna) oraz obowiązującymi przepisami i regułami arytmetycznymi (prawidłowość formalno-rachunkowa). Bilans i rachunek wyników stanowią podstawę do statycznej i dynamicznej oceny stanu i wyników przedsiębiorstwa. Na ich podstawie sporządzany jest rachunek przepływów pieniężnych. Daje on obraz przepływu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie oraz orientację o kierunkach ich zagospodarowania. Materiały te mają charakter danych syntetycznych. Nie umożliwiają one zatem ani przeprowadzenia ocen szczegółowych, ani nie wystarczają do określania przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości. Do tego rodzaju badań potrzebne są natomiast materiały pomocnicze i uzupełniające. Duże znaczenie informacyjne mają noty uzupełniające, dotyczące kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu i rachunku wyników. Wyjaśniają one bliżej treść bilansu i rachunku wyników zarówno za pomocą liczb, jak i opisowo. Ich zakres jest zróżnicowany w zależności od stopnia złożoności działalności i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz potrzeb informacyjnych kierownictwa i udziałowców (akcjonariuszy).

Noty uzupełniające do bilansu mogą dotyczyć:

• środków trwałych, ich struktury, stopnia umorzenia, przyrostu i likwidacji w okresie sprawozdawczym, wartości księgowej itp.,

• zapasów, zwłaszcza ich struktury w układzie rzeczowym i czasowym,

• należności u ważniejszych dłużników, wielkości należności przeterminowanych,

• zobowiązań długoterminowych, struktury zadłużenia ze względu na rodzaje źródeł zasileń zewnętrznych, struktury czasowej zobowiązań, średniej wielkości oprocentowania,

• zobowiązań krótkoterminowych wobec instytucji kredytujących, wobec dostawców, wobec instytucji ubezpieczeniowych itp.

W notach uzupełniających do rachunku wyników zawarte są informacje o:

• sprzedaży, w podziale na rynki geograficzne oraz na główne rodzaje produktów,

• kosztach w układzie rodzajowym,

• kosztach osobowych,

• zysku i jego strukturze.

Dodatkowym źródłem informacji wykorzystywanych w analizach są raporty audytorów, zawierające informacje o podstawach formalno-prawnych, zakresie dokumentów objętych weryfikacją oraz podstawowych ustaleniach przeprowadzonego badania. Oprócz materiałów ewidencyjnych sporządzanych na potrzeby własne jednostki i Urzędów Skarbowych, sporządzane są zestawienia wymagane przez GUS, które obejmują:

• na formularzu F-01, sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym, sporządzane kwartalnie,

• na formularzu F-02, pełne sprawozdanie finansowe, sporządzane na koniec roku (31 grudnia) i przekazane do 31 marca roku następnego.

Wśród pozaewidencyjnych materiałów źródłowych mogących być przydatnymi w analizie wskaźnikowej można wymienić:

• dane postulowane, planowane, kosztorysy,

• wyniki kontroli wewnętrznych, przeprowadzonych analiz,

• zgromadzone informacje o innych jednostkach gospodarczych.

Do prawidłowego przeprowadzenia analizy finansowej niezbędne są również dane o otoczeniu przedsiębiorstwa, dotyczące ważniejszych konkurentów, branż i gałęzi. Dają one podstawę do porównań pozycji finansowej badanego przedsiębiorstwa w stosunku do otoczenia. Dane takie są publikowane przez same podmioty gospodarcze, w przypadku kiedy mają one taki obowiązek prawny, bądź przez wyspecjalizowane firmy.

ROZDZIAŁ II

CHARAKTERYSTYKA MATERIALÓW ŻRODLOWYCH ANALIZY FINANSOWEJ

2.1 Ogólna charakterystyka sprawozdań finansowych.

Jednym z podstawowych zadań jednostki gospodarczej jest przygotowanie informacji, przetworzenie jej w formę okresowych zbiorów oraz zaprezentowanie odpowiednich danych ekonomicznych w postaci sprawozdawczości finansowej, przydatnych dla zarządzania jednostką gospodarczą i dla potrzeb innych użytkowników tych informacji. Sprawozdawczość finansowa wynika z ksiąg, a jej zadaniem jest przedstawienie rzetelnie, prawidłowo i jasno obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki. Pod pojęciem sprawozdawczości będziemy rozumieli sposób komunikowania się jednostki gospodarczej z użytkownikami informacji.

Użytkownikami informacji zawartych w sprawozdawczości finansowej mogą między innymi być:

• kierownictwo jednostki gospodarczej,

• inwestorzy,

• banki i inni pożyczkodawcy,

• wierzyciele,

• agendy rządowe,

• pracownicy i ich związki,

• społeczeństwo,

• klienci.

Kierownictwo jednostki gospodarczej wykorzystuje informacje dostarczane przez rachunkowość przede wszystkim w zarządzaniu. Dane z przeszłości umożliwiają, bowiem formułowanie zadań na przyszłość, zaś dane o działalności bieżącej ułatwiają kontrolę rezultatów, a w razie potrzeby ich korygowanie.

Inwestorzy (udziałowcy i akcjonariusze) są zainteresowani stopniem ryzyka związanym z zainwestowaniem kapitału i stopą jego zwrotu. Oczekują oni informacji o rentowności i zabezpieczeniach swoich lokat kapitałowych, co ułatwia im lub ich doradcom ocenę efektywności działania jednostki gospodarczej w danym okresie oraz w przyszłości.

Banki i inni pożyczkodawcy, a także wierzyciele w oparciu o informacje dostarczane przez sprawozdawczość finansową mogą oceniać ryzyko związane z udzieleniem kredytu, pożyczki bądź dostawą (materiałów, towarów, i usług) z odroczonym terminem zapłaty, wyrażające się w zdolności spłaty długu i odsetek we właściwym terminie.

Agendy rządowe są zainteresowane działalnością jednostki gospodarczej z uwagi na egzekwowanie należności podatkowych oraz uzyskiwanie informacji statystycznych.

Pracownicy i ich związki, zainteresowani są informacjami o działalności jednostki gospodarczej, gdyż wynika z nich szansa podwyżek wynagrodzeń lub zagrożenie stałej pracy i wypłacalności wynagrodzeń.

Społeczeństwo, zainteresowane jest informacjami o jednostce gospodarczej, gdyż jej działalność wpływa na rozwój ekonomiczny regionu, dzięki możliwości zatrudnienia pracowników i płaceniu podatków na rzecz budżetów lokalnych.

Klienci są zainteresowani informacjami, które pozwalają im na ocenę, czy jednostka jest zdolna do kontynuowania działalności, co może mieć znaczenie w przypadku długoterminowych umów, negocjacji cen oraz innych zależności.

Poprawnie sporządzone sprawozdanie finansowe powinno odzwierciedlać rzeczywisty stan majątku, finansów oraz wyników działalności gospodarczej. W zależności od kraju, ilość pojedynczych sprawozdań wchodzących w skład sprawozdania finansowego oraz ich forma, regulowana jest odrębnymi przepisami. Prawodawstwo polskie, oparte na IV dyrektywie EWG, nakazuje, aby pełne sprawozdanie finansoweobejmowało:

1. bilans

• aktywa

• pasywa

2. rachunek zysków i strat

3. rachunek przepływów pieniężnych

4. informacje dodatkowe

Określone przez Ministra Finansów wymagania dotyczące sprawozdań finansowych nakładają obowiązek ich sporządzania i przekazywania do właściwego Urzędu Skarbowego ze szczegółowością nie mniejszą niż wynika to ze wzorów bilansu i rachunku zysków i strat. Jeżeli jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęła, co najmniej dwa z następujących warunków:

• średnioroczne zatrudnienie-50 osób,

• suma aktywów na koniec roku obrotowego - równowartość 1.000.000 euro w walucie polskiej (około 4.000.000 zł),

• przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych - równowartość 2.000.000 euro w walucie polskiej (około 8.000.000 zł).

to zobowiązana jest do sporządzania poszczególnych składników sprawozdania finansowego w formie rozszerzonej. Natomiast, jeżeli jednostka nie spełnia powyższego założenia, może sporządzić uproszczony bilans oraz rachunek zysków i strat, wykazując w nich tylko dane dotyczące pozycji oznaczonych w załącznikach do ustawy literami i cyframi rzymskimi. Informację dodatkową sporządza się odpowiednio w formie uproszczonej. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów.

Zwykle sprawozdanie z działalności jednostki obejmuje:

• istotne wydarzenia roku obrotowego lub też przewidywane w przyszłości,

• osiągnięcia w dziedzinie badań i rozwoju technicznego,

• aktualny i przyszły stan finansów firmy oraz perspektywy jej rozwoju.

W Polsce sprawozdania finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych i przekazuje uprawnionym do tego organom w terminie 3 miesięcy od dnia, na który księgi zostały zamknięte. Roczne sprawozdania finansowe podlegają zatwierdzeniu przez organ do tego powołany, dla spółki akcyjnej - zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy, spółki z o.o. - zwyczajne walne zgromadzenie wspólników, spółdzielni - walne zgromadzenie członków, spółki cywilne i osoby fizyczne - właściciele, nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego. W przypadku osób prawnych podział wyniku finansowego (zysku netto) może nastąpić dopiero po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii „bez zastrzeżeń” lub „z zastrzeżeniami”. Zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe wraz z opinią audytora oraz odpisem uchwały o podziale zysku, bądź pokryciu straty podlegają złożeniu w sądzie rejestracyjnym lub w organie prowadzącym ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki w terminie 15 dni od daty zatwierdzenia sprawozdania finansowego. Oprócz powyższych dokumentów we właściwym Urzędzie Skarbowym następuje złożenie raportu biegłego rewidenta i ostatecznego zeznania podatkowego w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia sprawozdania finansowego, jednak nie później niż przed upływem 9 miesięcy od zakończenia roku podatkowego. Ogłaszanie sprawozdań finansowych w Polsce ma miejsce w Monitorze Polskim “B”.

2.2 Bilans

Głównym sprawozdaniem, a zarazem najważniejszym źródłem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest bilans. Obejmuje on wartościowe zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na określony dzień zwany momentem bilansowym. W bilansie ujmuje się całą wartość majątku w podziale na elementy składowe majątku trwałego i majątku obrotowego (sytuacja majątkowa) oraz źródła pochodzenia majątku w rozbiciu na składniki kapitałów (funduszów) własnych i kapitałów obcych (sytuacja finansowa). Układ aktywów i pasywów bilansu charakteryzuje się ściśle określoną kolejnością, a poszczególne jego składniki są połączone w grupy o zbliżonej treści ekonomicznej. Przy zestawianiu kolejności aktywów kierowano się rosnącym stopniem płynności (łatwości ich zamiany na gotówkę). Pasywa zestawia się natomiast według rosnącego stopnia wymagalności.

Istotne znaczenie dla rzetelności i wiarygodności bilansu w gospodarce rynkowej ma ścisłe przestrzeganie podstawowych zasad rachunkowości. Dotyczą one m.in.: zasady memoriałowej, kontynuacji, ciągłości, konserwatyzmu (ostrożnej wyceny), okresu rachunkowego, istotności, realizacji, dualizmu, historycznego kosztu nabycia, itp. Jednym z ważniejszych zagadnień przesądzających o możliwości odzwierciedlenia przez sprawozdanie finansowe „wiernego obrazu” firmy są zasady wyceny aktywów i pasywów.

Obowiązująca zasada „ ostrożnej wyceny” oznacza, że sytuacja majątkowa firmy nie może być korzystniej przedstawiona, aniżeli ma to miejsce w rzeczywistości. Stosownie do tej zasady wykazuje się w danym roku obrotowym tylko te zyski, które już rzeczywiście zostały osiągnięte przy równoczesnym obowiązku uwzględniania wszystkich strat, a w tym również przewidywanego ryzyka - ujawnionych nawet w okresie po roku obrotowym, ale przed terminem sporządzenia bilansu (rezerwy na pewne lub prawdopodobne straty). Tak, więc w praktyce wartość składników majątku obrotowego trzeba ustalać w cenach nabycia lub po koszcie wytworzenia obowiązujących w dniu zakupu, tj. w cenach historycznych, ale tylko pod warunkiem, że są one niższe od cen sprzedaży netto. W przypadkach przeciwnych zasada ostrożnej wyceny zakłada zastosowanie cen niższych, a więc cen sprzedaży netto. Dla przedsiębiorstw bez względu na ich formę własności najważniejsze znaczenie ma nie wynik finansowy, zysk bilansowy brutto (zysk przed opodatkowaniem i podziałem), ale zysk bilansowy netto (zysk do podziału).

Już w obecnej praktyce wielkość zysku ma w Polsce podobnie jak w innych krajach o gospodarce rynkowej charakter względny. Istniejące przepisy prawa, ustawa o rachunkowości stwarzają, bowiem przedsiębiorstwom możliwości wyboru niektórych rozwiązań szczegółowych. Stąd też w zależności od zastosowanego sposobu pomiaru można w tym samym przedsiębiorstwie wykazać różniące się wielkości zysku. Mimo bowiem określonych zasad prowadzenia ewidencji i sporządzania sprawozdawczości wykazywana wielkość zysku jest w pewnym stopniu funkcją polityki rachunkowej - bilansowej kierownictwa firmy. W praktyce działalności przedsiębiorstw występuje wiele elementów, które w sposób istotny kształtują wielkość zysku. Największych trudności w pomiarze przysparzają:

• wycena zapasów,

• amortyzacja,

• inflacja,

• rozliczenia międzyokresowe.

Ceny zakupu, nabycia czy też koszt wytworzenia zapasów ulega w ciągu roku nieustannym zmianom. W związku z tym powstaje trudność z wyceną ich zużycia. Niezwykle pracochłonnym byłoby dokładne przypisywanie zużywanych na bieżąco materiałów do określonej dostawy, a sprzedawanych wyrobów do określonej partii produkcji. Dlatego też w praktyce stosowane są uproszczone metody wyceny, tj. metoda ceny przeciętnej, FIFO (pierwsze przyszło - pierwsze wyszło), LIFO (ostatnie przyszło - pierwsze wyszło). Przyjęcie jednej z wymienionych zasad wyceny rodzi określone konsekwencje dla wielkości obliczonego zysku. Najbardziej zbliżone są do aktualnej wartości zapasy materiałów wycenione według metody FIFO. Ponadto metoda ta prawidłowo obrazuje fizyczny ruch zapasów. Największe odchylenie od bieżącej wartości wystąpi w przypadku wyceny metodą LIFO. Powoduje ona zaniżenie wyniku finansowego w danym okresie, a różnica stanowiąca tzw. „cichą rezerwę” zostanie zrealizowana w okresie następnym. Oznacza to także przesunięcie w czasie podatku dochodowego. W zależności od skali inflacji i rozłożenia wzrostu cen w czasie, metoda cen przeciętnych daje mniej lub bardziej prawidłowe wyniki, przy czym im wyższa inflacja, tym odchylenie jest większe. Także i różne możliwości wynikające z nowych przepisów o obliczaniu amortyzacji mogą mieć wpływ na kształtowanie się wielkości wyniku finansowego. Istnieje kilka metod obliczania amortyzacji, (liniowa, progresywna, degresywna, według liczby zmian, na których jest eksploatowany środek trwały, tempa postępu techniczno-ekonomicznego, stawek wynikających z przepisów podatkowych lub opracowań branżowych itd.), które mają istotny wpływ na ostateczną wielkość obliczonego zysku. Podobna zależność ma miejsce przy przeszacowaniach majątku trwałego, gdyż przy ograniczonych możliwościach proporcjonalnego przyrostu cen sprzedaży może to spowodować określone obniżenie wielkości zysku z tytułu wzrostu amortyzacji. Występująca inflacja, powoduje, że część wygospodarowanego zysku ma charakter niewątpliwie inflacyjny. Prowadzone są próby stworzenia metody pozwalającej dostosować wartość danych księgowych do postępującej inflacji. Jak dotychczas nie powstała żadna uniwersalna metoda w tym zakresie. Stosowane rozwiązania sprowadzają się do stosowania różnych korekt i przeliczeń analitycznych poziomu zysku w oderwaniu od rachunkowości i sprawozdawczości.

Do rozwiązań rachunkowości znacząco wpływających na zniekształcenie wyniku finansowego zaliczyć można również rozliczenia międzyokresowe kosztów. Szczególnie dotyczy to kosztów rozliczanych w ciągu kilku lat, np. z tytułu prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, tworzenia rezerw itp. Również przy realizacji kontraktów długoterminowych zysk może być rozłożony na cały czas realizacji kontraktu lub wykazywany w momencie jego zakończenia.

Przedstawione przyczyny powodują, że wielkość zysku przedsiębiorstwa ma charakter względny i określa się go często mianem „zysku księgowego”. Mimo tego pozostaje on również i obecnie rzeczywistym miernikiem celu przedsiębiorstwa oraz kryterium wyboru przy podejmowaniu decyzji, a zwłaszcza o charakterze krótkoterminowym. Nie należy jednak zapominać, że otrzymanie porównywalnych wielkości wymaga uwzględnienia zniekształcającego wpływu inflacji na zysk, a także i podstawowych czynników strumieniowych wpływających na wielkość zysku, tj. przychodów i kosztów ich uzyskania. Bilans sporządzony z zachowaniem w/w zasad powinien przedstawiać obraz sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej zgodny ze stanem rzeczywistym. Duża wartość poznawcza bilansu, przesądza, że stanowi on zasadniczą podstawę w ocenie skutków ekonomicznych decyzji podjętych w przeszłości i w ustalaniu zamierzeń dotyczących przyszłej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Aktualnie obowiązujący wzór bilansu, ilustruje układ kont w aktywach i pasywach zgodny z przepisami stosowanymi w państwach Unii Europejskiej.

2.3 Rachunek zysków i strat

Pomimo dużej wartości poznawczej, bilans zawiera wyłącznie wielkości zasobowe (stany). Dla oceny wyników działalności gospodarczej przedsiębiorstwa są one niewystarczające i wymagają uzupełnienia o wielkości strumieniowe (przychody ze sprzedaży, zyski nadzwyczajne, koszty, straty nadzwyczajne), które są ujmowane w specjalnym sprawozdaniu - w rachunku zysków i strat, wchodzącym w skład obowiązkowej rocznej sprawozdawczości finansowej. Bilans nie pozwala, bowiem na określenie:

• szczegółowych czynników rzutujących na ostateczny wynik finansowy (zysk, stratę), który w bilansie jest ujmowany tylko w jednej łącznej pozycji,

• wysokości oczekiwanych przychodów,

• wielkości licznych i regularnych wypłat (płace, czynsze, podatki),

• terminowości pasywów.

Wielkości strumieniowe wynikające z rachunku zysków i strat mają znaczenie dla:

• zestawienia i analizy źródeł zysków i strat,

• szczegółowej oceny przepływów środków pieniężnych i zdolności płatniczej,

• ustalenia rzeczywistej pozycji dochodowej przedsiębiorstwa,

• prognozowania wyniku finansowego, a zwłaszcza wnioskowania o przyszłej pozycji dochodowej,

• lepszego poznania zagrożeń.

Z wymienionych względów, analiza wielkości zasobowych musi być prowadzona łącznie z oceną wielkości strumieniowych. Sporządzanie rachunku zysków i strat w przedsiębiorstwie ma na celu ustalenie efektów funkcjonowania firmy w pewnym okresie. Zatem ten dokument finansowy ma charakter dynamiczny, odzwierciedla uzyskane przychody oraz ponoszone koszty w określonym czasie. Rachunek zysków i strat stwarza podstawy do określenia wyniku finansowego i jego oceny. Korzystając z zawartych w nim informacji można badać następujące aspekty wyniku finansowego:

• bezwzględną kwotę wyniku i jego charakter (zysk i strata),

• dynamikę wyniku finansowego,

• strukturę wyniku finansowego (wynik z działalności operacyjnej, finansowej, nadzwyczajnej),

• wskaźniki rentowności i ich dynamikę.

Bezwzględna kwota wyniku świadczy o efektywności gospodarowania, lecz ma ograniczoną wymowę informacyjną. Dlatego jej ustalenie stanowi punkt wyjścia do dalszych badań. Istotne znaczenie ma określenie tendencji kształtowania się wyniku w dłuższym przedziale czasowym. Posługiwanie się bezwzględnymi kwotami wymaga uwzględnienia czynników powodujących zniekształcenia kwoty wyniku w poszczególnych okresach i utrudniających porównywalność. Taką przeszkodą w analizie może być wysoka inflacja. Kolejnym przybliżeniem w badaniach jest poznanie struktury wyniku finansowego. W tym celu należy oddzielić wynik zależny przedsiębiorstwa, od wyniku niezależnego, a także wynik stanowiący rezultat normalnej działalności od wyniku przypadkowego. W czwartej dyrektywie EWG dotyczącej sprawozdawczości finansowej przewiduje się możliwość dokonania wyboru z czterech rodzajów rachunku zysków i strat. W zasadzie sprowadzają się one do dwóch koncepcji zestawiania rachunku zysków i strat, a mianowicie:

• „Rachunek zysków i strat - porównawczy”, ujmowanie całkowitych kosztów produkcji według układu rodzajowego zupełnie niezależnie od tego, czy cała

produkcja została sprzedana (stąd konieczność stosowania korekt o zmniejszenia i zwiększenia stanu produktów gotowych, produktów w toku i rozliczeń międzyokresowych kosztów dla uzyskania wyniku odpowiadającego sprzedanej produkcji).

• „Rachunek zysków i strat - kalkulacyjny”, grupowanie kosztów w układzie kalkulacyjnym - kosztu własnego sprzedaży z wyszczególnieniem: kosztu wytworzenia (technicznego) sprzedanych produktów, kosztu ogólnego zarządu oraz kosztów sprzedaży.

Zarówno rachunek zysków i strat porównawczy jak i kalkulacyjny, może być sporządzany w postaci tabeli dwustronnej, zawierającej po jednej stronie koszty i straty, a po drugiej przychody i zyski - układ poziomy (horyzontalny), jak i w postaci drabinkowej pozwalającej na wyeksponowanie wyników cząstkowych przez różnicowanie odpowiadających sobie elementów - układ pionowy. Obowiązujące przepisy stwarzają przedsiębiorstwom możliwość wyboru jednej z czterech wersji tego sprawozdania, odpowiadającej najbardziej specyfice działalności danego podmiotu gospodarczego.

2.4 Informacja dodatkowa

Pomimo dużej wartości poznawczej różnych układów i wariantów rachunku zysków i strat, są one niewystarczające w wewnętrznych analizach finansowych i trzeba je uzupełniać danymi szczegółowymi, z ewidencji księgowej. Dużą rolę w uzupełnianiu informacji potrzebnych nie tylko do analizy rachunku zysków i strat, ale także bilansu spełnia sprawozdanie tzw. „informacja dodatkowa”. Informacja dodatkowa zwiększa wartość poznawczą rachunku zysków i strat, zawiera dane oraz wyjaśnienia nieodzowne, do przedstawienia przez sprawozdanie finansowe realnego obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej firmy. W szczególności powinna obejmować:

• objaśnienie stosowanych metod wyceny i sporządzania sprawozdania finansowego oraz przedstawienia przyczyn ich ewentualnych zmian, w stosunku do roku poprzedniego, a zwłaszcza w wypadku ich wpływu na wynik finansowy,

• uzupełniające dane o aktywach i pasywach bilansu, np. wartość gruntów użytkowanych wieczyście (nie są ujmowane w bilansie), wartość środków trwałych użytkowanych na podstawie umowy najmu czy dzierżawy,

• strukturze kapitału podstawowego, podział zobowiązań na krótkoterminowe i długoterminowe, wykaz czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych oraz przychodów przyszłych okresów itd. i elementach rachunku zysków i strat, tj. np. o kosztach zużycia materiałów, energii, usług obcych, amortyzacji, wynagrodzeń itd.,

• przy sporządzaniu kalkulacyjnego rachunku zysków i strat, rozliczenie głównych pozycji różniących podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od wyniku finansowego brutto, przyszłe zobowiązania z tytułu podatku dochodowego itd.,

• wszelkie inne znaczące informacje niezbędne do zrozumienia pozycji rachunku zysków i strat oraz bilansu,

• proponowany podział zysku lub pokrycie straty.

Uzupełniających materiałów informacyjnych dostarczają także raporty, sporządzane przez spółki notowane na giełdzie oraz sprawozdania z działalności, opracowywane przez spółki oraz inne jednostki zobligowane do tego odrębnymi przepisami.

2.5 Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.

Praktyka w zakresie analizy finansowej przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej wykazała, że analiza bilansu (ocena zasobów) i rachunku zysków i strat (ocena strumieni), aczkolwiek bardzo cenna, to jednak nie zawiera wielu informacji „rzeczywistego obrazu firmy”, a zwłaszcza efektów zarządzania gotówką i możliwości jej generowania w przyszłości. Stąd też głównym celem sprawozdań o przepływie środków pieniężnych jest dostarczenie danych umożliwiających pełniejszą charakterystykę sytuacji finansowej, a w tym głównie płynności - zdolności płatniczej firmy przez ujęcie zjawisk gospodarczych, które przy pomocy tradycyjnej analizy bilansu i rachunku zysków i strat nie są w pożądanym stopniu ujmowane i oceniane. Jednym z głównych czynników mających wpływ na płynność, a tym samym i zdolność płatniczą przedsiębiorstwa jest niewątpliwie zysk, ujęty w rachunku zysków i strat. Odzwierciedla on dynamikę rozwoju firmy i stanowi najważniejszą podstawę pomiaru i oceny efektywności gospodarowania - rentowności.

Mimo, że zysk, płynność i wypłacalność są zjawiskami ekonomicznymi wzajemnie powiązanymi, to jednak często nie występują równolegle. Nie zawsze, więc wzrostowi zysku, towarzyszy zwiększenie wpływu gotówki, a poprawa poziomu rentowności nie jest równoznaczna, z polepszeniem się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i zwiększeniem stanu gotówki. W praktyce gospodarczej zdarzają się przypadki, że firma wykazująca znaczny zysk bankrutuje, z uwagi na niewypłacalność odbiorców (dłużników).

Typowym przykładem takich trudności może być gospodarka polska, w której wiele przedsiębiorstw legitymujących się wysoką rentownością ma kłopoty z realizacją swoich zobowiązań bieżących. W praktyce gospodarczej firma o nawet wysokich zyskach może być zmuszona do ogłoszenia upadłości, z braku środków pieniężnych zamrożonych w nieściągalnych lub wątpliwych należnościach, a przedsiębiorstwo wykazujące stosunkowo niskie zyski może przetrwać, jeśli zachowuje niezbędny stan środków pieniężnych zapewniających utrzymanie płynności. Stosownie do przepisów ustawy o rachunkowości sporządzanie sprawozdania z przepływu środków pieniężnych nie dotyczy wszystkich jednostek gospodarczych, ale tylko tych podmiotów gospodarczych, które według podanych uprzednio kryteriów, mają obowiązek ogłaszania sprawozdań finansowych.

Forma przewidzianego sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, jest bardzo ściśle ustalana z pełnym wyszczególnieniem konkretnych pozycji. W przedstawionym w ustawie o rachunkowości wzorze sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, podobnie jak w obowiązujących standardach rachunkowości, wyodrębnia się trzy rodzaje częściowych przepływów pieniężnych, tj. dotyczących działalności : operacyjnej, inwestycyjnej, finansowej.

Celem obliczania i analizy przepływu środków pieniężnych jest pełniejsza charakterystyka sytuacji finansowej, a szczególnie zyskowności i zdolności płatniczej. Chodzi tu zwłaszcza o uzyskanie możliwości wyeksponowania tych aspektów, które nie mogą być naświetlone, przy zastosowaniu ocen wykorzystanych w analizie bilansu i rachunku zysków i strat. Pierwszy z wymienionych aspektów sprowadza się do przekonania, że przepływy środków pieniężnych, lepiej niż wynik finansowy ilustrują wygospodarowaną w danym okresie nadwyżkę finansową, np. manipulacje w wycenie pozycji bilansu i rachunku zysków i strat, pozwalające na zawyżanie i zaniżanie wielkości zysku. Dotyczy to przede wszystkim amortyzacji i rezerw tworzonych w koszty i straty, co wynika z występującej w praktyce tendencji do celowego ujmowania „cichych rezerw”.

Przepływy środków pieniężnych, jako wielkość uwzględniająca te elementy (np. zwiększone odpisy amortyzacyjne i rezerwy nie stanowiące wydatków, znajdą odbicie w zmniejszeniu zysku, a zarazem i zwiększonych wpływach - przychodach ze sprzedaży) nie poddają się wymienionym zabiegom. Z tych też względów prezentowane są często poglądy, że w długookresowym ujęciu ex post, przepływy środków pieniężnych lepiej ilustrują wygospodarowaną nadwyżkę finansową, a więc rzeczywistą siłę dochodową przedsiębiorstwa w okresach minionych. Zbadane tendencje w kształtowaniu się przepływu środków pieniężnych w przeszłości, mogą być skutecznym wyznacznikiem oczekiwanej w przyszłości kwoty zysku, tj. prognozowanej siły dochodowej przedsiębiorstwa. Analiza finansowa przepływu środków pieniężnych, stanowi ważny czynnik w zarządzaniu, planowaniu i kontroli w przedsiębiorstwie. Daje ona pogląd na wyniki prowadzonej polityki finansowej, ułatwia sporządzanie planów finansowych w dostosowaniu do założeń strategii firmy, a także ułatwia ich późniejszą kontrolę tj. porównanie z rzeczywistym wykonaniem.

Rozdział III

Metodyka i techniki oceny sprawozdań finansowych.

3.1 Analiza porównawcza.

Analiza finansowa musi, podobnie jak każda inna dyscyplina posługiwać się odpowiednimi metodami badań, tj. świadomie i konsekwentnie stosowanymi sposobami postępowania dla osiągnięcia określonego celu. Metody stosowane w analizie muszą uwzględniać istotę badania analitycznego, oraz przedmiot badania. Istota analizy ekonomicznej polega na badaniu zjawisk i procesów gospodarczych poprzez ich fragmentację na elementy składowe, w celu ich pomiaru, ujawnieniu struktury oraz ustaleniu związków przyczynowo - skutkowych. Podziału metod analizy finansowej można dokonać uwzględniając różne kryteria. Biorąc pod uwagę zakres lub stopień rozwinięcia metod analizy w przeprowadzanym badaniu przedmiotu, wyróżnić można:

• analizę elementarną, obejmującą rozłożenie badanego przedmiotu na elementy bez ustalania wzajemnych związków,

• analizę funkcyjną, obejmującą rozłożenie badanego przedmiotu na odpowiednie składniki z uwzględnieniem związków między tymi składnikami,

• analizę logiczną, obejmującą rozłożenie badanego przedmiotu na składniki z uwzględnieniem ich stosunków logicznych.

Przyjmując za podstawę podziału, tok analizy, wyróżnić można:

• podejście indukcyjne nazywane także metodą scalania,

• podejście dedukcyjne określane mianem metody rozdrabniania.

Podejście indukcyjne, polega na przyjęciu kierunku badania od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od przyczyn do skutków, od czynników do wyników, na które te czynniki oddziaływały. Metoda ta umożliwia uzyskanie dokładnej i pełnej informacji o działalności przedsiębiorstwa. Ujemną stroną stosowania tej metody, jest duża pracochłonność.

Podejście dedukcyjne, polega na postępowaniu odwrotnym, tj. przechodzeniu od zjawisk ogólnych do zjawisk szczegółowych, od skutków do przyczyn, od wyników do czynników, które na te wyniki wpłynęły. Podejście to jest w praktyce częściej wykonywane niż podejście indukcyjne, pozwala, bowiem ograniczyć się do zagadnień najbardziej istotnych. Ma zastosowanie w analizach rocznych i wieloletnich.

Metoda porównań, polega na porównywaniu badanych zjawisk z innymi wielkościami oraz na ustaleniu różnic między cechami porównywalnych zjawisk. Stosując metodę porównań, należy brać pod uwagę porównywalność danych. W związku z tym należy ustalić oraz wyeliminować następujące zakłócenia w porównywalności różnych wskaźników ekonomicznych:

• zmiany metodologiczne, które wynikają z różnic zarówno w treści, jak i budowie różnych wskaźników ekonomicznych,

• 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  zmiany finansowe, powstające na skutek zmian cen sprzedaży wyrobów, robót i usług oraz cen zakupu surowców, materiałów i usług.

Rysunek 6.

OGOLNY SCHEMAT METOD ANALIZY.














Źródło: Z.Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno finansowa firmy, Difin,

W-wa, 2000, s. 20.

• zmiany o charakterze organizacyjnym, które są wynikiem dokonujących się w przedsiębiorstwach różnego rodzaju przekształceń,

• zmiany o charakterze rzeczowym, dotyczące zmian w przedmiocie działalności gospodarczej, w wyniku doskonalenia procesu produkcji, zmian technologicznych, konstrukcyjnych, itp.

W praktyce gospodarczej, istotnym czynnikiem wywołującym zniekształcenia danych zawartych w sprawozdawczości finansowej jest także inflacja, czyli wzrost średniego poziomu cen w gospodarce. Inflacyjny wzrost cen dóbr i usług prowadzi do spadku realnej wartości pieniądza i jego siły nabywczej. Inflacja zaciemnia i zniekształca obraz rzeczywistego przebiegu procesów gospodarczych, przedstawionych w ujęciu wartościowym. Trudno stwierdzić czy np. wzrost zysku lub składników majątku wskazanych w bilansie jest wynikiem rzeczywistego postępu, czy też jest to wzrost pozorny, spowodowany wyższym poziomem cen na koniec badanego okresu, w stosunku do lat ubiegłych. W celu wyeliminowania wpływu inflacji, należy przeliczyć odpowiednie dane, na wielkości według cen porównywalnych.

Korygowanie inflacyjnego wpływu cen na wielkości ekonomiczne, może być przeprowadzone wg następującej procedury dla dwóch okresów:

• indeks wartości - I _w (liczony jako wskaźnik dynamiki łańcuchowej, w wyrażeniu względnym):

I _w = I _i * I _c

gdzie:

I _i - indeks ilości sprzedaży,

I _c - indeks cenowy.

• ustalenie realnego, rzeczywistego, ilościowego zakresu zmian badanego zjawiska, bez inflacyjnego wpływu cen:

I _i = I _w / I _c

• procedurę tą można rozpisać na więcej niż dwa okresy, poprzez ustalenie wielkości wg cen stałych pierwszego okresu, lub wg cen ostatniego okresu.

Najczęściej wykorzystuje się do tego celu publikowane przez kompetentne instytucje (Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Finansów) tzw. wskaźniki inflacji, obrazujące wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w danym miesiącu, kwartale, czy roku, w stosunku do analogicznego okresu w poprzednim roku. Przy zastosowaniu metody porównań, ocenia się zawsze, co najmniej dwie kategorie liczb. Jedna z nich wyraża stan faktyczny, a druga stanowi podstawę porównań, tj. podstawę odniesienia, zwaną również bazą. W rezultacie otrzymuje się różnice (odchylenia) dodatnie lub ujemne zachodzące między porównywanymi wielkościami. Przedmiotem porównań, mogą być liczby absolutne lub wielkości względne.

W zależności od przyjętej podstawy porównania mogą być stosowane następujące rodzaje porównań:

• porównanie ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych (tzw. porównanie w czasie),

• porównanie ze wskaźnikami postulowanymi (tzw. porównanie z planem),

• porównanie ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych (tzw. porównanie w przestrzeni).

Porównania w czasie, umożliwiają ustalenie dynamiki zjawisk gospodarczych i ich tendencji rozwojowych oraz pozwalają na ocenę rozmiarów i tempa tych zjawisk w badanym okresie w stosunku do okresów poprzednich lub wielkości przyjętych na okres przyszły. Porównania ze wskaźnikami postulowanymi, polegają na odniesieniu osiągniętych wskaźników z planem pierwotnym lub skorygowanym. Porównania te umożliwiają ustalenie odchyleń, od założonych wielkości planowych. Porównanie wskaźników charakteryzujących badane przedsiębiorstwo, z danymi liczbowymi charakteryzującymi te same zjawiska w innych przedsiębiorstwach (lub w innym przedsiębiorstwie) pozwalają na dokonanie względnej oceny badanego przedsiębiorstwa, w stosunku do przedsiębiorstw wziętych w tym przypadku pod uwagę.

Metoda porównawcza, nie pozwala na właściwą ocenę przyczyn występowania odchyleń oraz ich stopnia oddziaływania. Dlatego też, konieczna jest ocena przyczynowa, w której w sposób szczegółowy i wymierny określony zostanie wpływ poszczególnych czynników, na pozostałe odchylenia. Prostymi metodami badania przyczynowego, są metody deterministyczne, w których związek między badanymi zjawiskami, a czynnikami go kształtującymi, można przedstawić w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe, bez uwzględniania wpływu składnika losowego, określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych składników na zmiany zjawiska. Jedną z metod, z tego zakresu, jest metoda podstawień łańcuchowych. Metoda podstawień łańcuchowych, służy do liczbowego określania wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska. Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych, wymaga kolejno następujących po sobie działań:

• obliczenie odchylenia bezwzględnego badanej wielkości ekonomicznej,

• ustalenie czynników, które wpłynęły na odchylenia poziomu badanego zjawiska,

• obliczenie stopnia, w jakim zmieniał się każdy z oddziałujących czynników,

• określenie formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko gospodarcze,

• obliczenie przy wykorzystaniu tej formuły jak zmiana oddziałującego czynnika wpłynęła na odchylenie poziomu badanego zjawiska.

Stosując metodę podstawień łańcuchowych możemy ustalić, które czynniki oraz w jakim stopniu i kierunku wpłynęły na powstanie odchylenia łącznego. Wyniki obliczeń w tej metodzie zależą przede wszystkim od zastosowanej kolejności podstawień. Za prawidłową uznać należy kolejność logiczną, tj. wynikającą ze związku przyczynowo - skutkowego między czynnikami iloczynu. Uproszczoną postać metody podstawień stanowi metoda różnicowania. Przy tej metodzie, wpływ zmiany wielkości poszczególnych czynników na odchylenie łączne oblicza się mnożąc kolejno różnice między rzeczywistą, a bazową wielkością poszczególnych czynników przez pozostałe czynniki w ich wielkości faktycznej lub bazowej. Wszystkie elementy umieszczone przed czynnikiem, którego wpływ jest ustalony przyjmuje się w ich wielkości faktycznej, zaś czynniki znajdujące się w dalszej kolejności w ich wielkości bazowej.

W stochastycznych metodach badania przyczynowego, obok wpływu czynników głównych brany jest także pod uwagę wpływ składnika losowego. Najbardziej znany w tym zakresie jest rachunek korelacji i regresji. W analizie korelacyjnej najczęściej wykorzystywany jest współczynnik korelacji liniowej, mierzący stopień ścisłości związku między dwiema zmiennymi, mówiący o kierunku korelacji i jej rozmiarze (natężeniu). Zaletą badań korelacyjnych jest to, że można ustalać współzależności między różnymi wielkościami, mającymi także charakter zjawisk jakościowych. W analizie korelacji, podobnie jak w przypadku regresji występują problemy metodyczne. Należy określić: cel badań, zebrać odpowiednie informacje liczbowe, zbudować model, rozwiązać go, uzyskując jak najwyższą jego jakość.

3.2 Analiza struktury i dynamiki sprawozdań finansowych

W celu przygotowania elementów sprawozdania finansowego dokonywane jest przekształcenie poszczególnych części sprawozdania finansowego, będących w formie analitycznej, w elementy o charakterze syntetycznym, bezpośrednio wykorzystywane w obliczeniach. Przekształcenie to polega na odpowiednim uporządkowaniu i kompensacji składników, co powoduje większą przejrzystość sprawozdania finansowego, a co ważniejsze, dokonywana jest ich wstępna ocena (obliczone zostają odchylenia bezwzględne, wskaźniki struktury czy wskaźniki tempa wzrostu danej pozycji). W zależności od tego, jakie dodatkowe informacje chce się uzyskać, analiza sprawozdań finansowych odbywa się w dwóch płaszczyznach:

• układzie poziomym

• układzie pionowym

Czytanie sprawozdań finansowych w układzie poziomym, polega na porównywaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów, za dwa lub więcej kolejnych okresów obrachunkowych. Umożliwia to ustalenie kwot bezwzględnych (∆A bezw.) zmian, zachodzących z okresu na okres w sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Analiza tych zmian może być również przedstawiona w kwotach względnych (∆A wzgl.), w stosunku do poprzedniego okresu, ułatwia wnioskowanie na temat prawidłowości funkcjonowania firmy w przeszłości oraz przewidywania tendencji jej rozwoju w następnych okresach. Operując wskaźnikami procentowymi zmian danych bilansu oraz rachunku zysków i strat, trzeba mieć na uwadze, że nierzadko mogą prowadzić do mylnych wniosków zwłaszcza wówczas, gdy wyjściowa podstawa była zbyt niska lub dane ulegały znacznym fluktuacjom z okresu na okres. Analizę poziomą można przedstawić następującymi zależnościami:

A_i1 - A_i2


∆ A bezw.= A_i1 - A_i2 ∆ A wzgl. = * 100

A_i2

Dodatkowe informacje można uzyskać dzięki analizie poziomej ważonej (∆A waż.). Wskaźnik ten pozwala na jednoczesne ujęcie zmiany w czasie danej wielkości ekonomicznej i znaczenia tej zmiany dla wielkości zagregowanej. Dynamika ważona, może być wyrażona zależnością:

∆ Awzgl *Apion. A_i1-A_i2 / A_i1 *100 * A_i1 / ∑ A_i1 *100 A_i1-A_i2


∆

Aważ = = = * 100

100 100 ∑ A_i1

Zachowując określoną ostrożność wnioskowania, można jednak na podstawie analizy poziomej sprawozdań finansowych dość realistycznie ocenić trendy rozwojowe, jakie mogą w przyszłości występować w przedsiębiorstwie, uwzględniając dodatkowo przewidywane zmiany warunków funkcjonowania w następnych okresach (np. zmiany koniunktury, systemu ceł, podatków). Wnioski w tej dziedzinie będą bardziej realistyczne, jeżeli analizuje się ciąg danych za kilka okresów wstecz (3 - 5 lat), nie ograniczając się do porównań jedynie z poprzednim rokiem. Na przykład wahania poziomu zysku za kilka lat wstecz dają znacznie pewniejszą podstawę do oceny dynamiki zysku na przyszłość, aniżeli porównanie osiągniętego wyniku tylko z jednym poprzednim okresem.

Istotnym utrudnieniem przy czytaniu sprawozdań finansowych, a zwłaszcza przy ich analizie w układzie poziomym jest inflacja. Wówczas, bowiem trudno bez dodatkowych obliczeń ocenić na przykład, czy wzrost zysku lub majątku wykazanego w bilansie jest wynikiem rzeczywistego realnego postępu w tej dziedzinie, czy jest to wzrost pozorny spowodowany jedynie wyższym poziomem cen na koniec okresu. Być może nawet wzrost majątku trwałego jest rezultatem jedynie przeszacowania jego wartości wskutek postępującej inflacji i w ogóle nie oznacza zwiększenia zasobów tego majątku w ujęciu rzeczowym. Dlatego w wielu krajach publikowane są nierzadko, niezależnie od sprawozdań sporządzonych w cenach bieżących, wybrane ich pozycje po wyeliminowaniu skutków inflacji. Najczęściej dane sprawozdań finansowych za poszczególne okresy, przy zastosowaniu indeksów (wskaźników) wzrostu cen, przeliczane są wówczas na jednolity poziom cen.

Czytanie sprawozdań finansowych w układzie pionowym polega na ustaleniu i analizowaniu struktury aktywów i pasywów wykazanych w bilansie, a także struktury elementów składających się na łączny wynik finansowy przedsiębiorstwa. Przez analizę pionową danej wielkości ekonomicznej rozumie się ustalenie oraz ocenę zmian tej wielkości (Ai) w stosunku do wielkości dla niej zagregowanej ( ∑Ai ).

Analizę pionową (A pion) można przedstawić zależnością :

Ai


A pion. = * 100

∑ Ai

Dzięki takiej analizie, istnieje możliwość określenia zmian struktury poszczególnych składników bilansu, rachunku zysków i strat oraz ich wpływu na sytuację finansową jednostki badanej. Jednocześnie, porównanie zmian strukturalnych z okresu na okres, dostarcza dodatkowych informacji na temat sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Na przykład struktura majątku, umożliwia określenie stopnia płynności finansowej firmy, gdyż charakteryzuje udział w jego wartości składników o różnym stopniu szybkości zamiany na gotówkę. Porównywanie zaś tej struktury z okresu na okres, daje podstawę do wnioskowania, czy płynność finansowa ulega umocnieniu czy osłabieniu.

3.3 Analiza wskaźnikowa

Systemy wczesnego ostrzegania

Procesom transformacji towarzyszy rosnący stopień ekonomizacji życia społeczno - gospodarczego, co wyraża się m.in., w coraz szerszym podporządkowaniu rozmaitych decyzji ostrym kryteriom ekonomicznym. Choć opinie na temat tego zjawiska nie zawsze są jednoznacznie pozytywne, nie zmienia to jednak faktu, że rośnie znaczenie metod i narzędzi pozwalających na odpowiednio szybką i trafną ocenę wpływu podejmowanych w różnych obszarach życia społeczno-gospodarczego, decyzji na osiągane wyniki gospodarcze. Wiedza na ten temat staje się nam coraz bardziej niezbędna nie tylko w sferze życia zawodowego, ale i prywatnego. Na co dzień zmuszani bowiem jesteśmy do dokonywania różnego rodzaju wyborów o charakterze ekonomicznym: np. w co, ile i kiedy zainwestować, gdzie ulokować pieniądze, na co przede wszystkim je przeznaczyć itp.

Generalnie, dla każdego przedsiębiorcy i w każdej działalności wymagającej samofinansowania, rozstrzygająca staje się wiedza o tym, co przysparza pieniędzy, a co powoduje ich utratę, co powoduje umocnienie, a co osłabienie kondycji ekonomiczno-finansowej. Przy tym informacje na ten temat nie mogą być spóźnione. Istotne jest, bowiem odpowiednio wczesne ostrzeganie. Wiedza i umiejętności w tym zakresie przesądzają o powodzeniu w biznesie. Praktyka dowodzi przecież, że stosunkowo nietrudno jest utworzyć nowe przedsiębiorstwo: wystarczy pomysł, wiara w siebie i pewna niezbędna, wyjściowa kwota środków pieniężnych - nic więcej. Ale dla utrzymania się w biznesie i osiągnięcia sukcesu wymagane jest efektywne zarządzanie finansami i odpowiednio szybka i trafna ocena, czy sytuacja przedsiębiorstwa jest dobra, czy nie występuje zagrożenie niewypłacalności i upadłości. Statystyki międzynarodowe dowodzą, że ponad połowa nowo powstających przedsiębiorstw bankrutuje w ciągu 4 lat. Dalsze 30% upada w ciągu 10 lat. Reszta wprawdzie utrzymuje się przy życiu, ale nierzadko, nie dochodząc do pełnego wykorzystania potencjału. Wszystkie statystyki dotyczące bankructw wykazują, że główną przyczyną upadłości jest brak środków pieniężnych. Dla przedsiębiorcy i menadżera ważne jest, więc dysponowanie odpowiednio wczesnymi informacjami o zagrożeniach efektywnego funkcjonowania firmy. Wczesne ostrzeganie jest warunkiem sine qua non podejmowania trafnych decyzji ekonomicznych. Ostrzeganie takie jest niezbędne do racjonalizacji zarówno bieżących decyzji operatywnych, jak i decyzji długofalowych, inwestycyjnych (np. polegających na sprzedaży, nabywaniu papierów wartościowych, udziałów w przedsiębiorstwach, a także decyzji dotyczących inwestycji rzeczowych - budowa obiektów, zakup maszyn i urządzeń itp.).

W praktyce jednak wymóg odpowiednio wczesnego ostrzegania zderza się z barierą mnogości informacji dotyczących sytuacji ekonomicznej. Na podstawie sprawozdań finansowych można wyliczyć bardzo dużą liczbę wskaźników (od kilku do kilkuset) charakteryzujących kondycję przedsiębiorstwa. Taka mnogość, zamiast pomóc w precyzyjnej ocenie może utrudniać jej dokonanie i zaciemnić obraz ekonomiczny. Dlatego też bardzo często poszczególne firmy dokonują na własny użytek selekcji wskaźników. Częstotliwość posługiwania się poszczególnymi wskaźnikami jest wiec zróżnicowana. Badania prowadzone w wielu krajach wskazują, że szczególnie często wykorzystywane są wskaźniki zyskowności majątku oraz generowania nadwyżek pieniężnych. Potwierdzają to np. badania prowadzone w 10 czołowych austriackich bankach i instytucjach finansowych, które łącznie analizują rocznie około 50 000 bilansów swoich klientów (można wobec tego przyjąć, że są to badania reprezentatywne).

Częstotliwość wykorzystywania poszczególnych wskaźników w analizach ekonomicznych:

Tabela 1.




Źródło: J. Schwarzecker,Bilanzanalyse nach den neuen Rechnungslegungs-bestimmungen, Ueberreuter, Wien 1992, s. 158-159.

Istotnym aspektem analizy wskaźnikowej sprawozdań finansowych, w tym przede wszystkim bilansu jest wykrycie w przedsiębiorstwach ewentualnych tendencji do niewypłacalności i bankructw. Wczesne ich zidentyfikowanie pozwala im przeciwdziałać. Jednakże klasyczna analiza sprawozdań finansowych daje ograniczone możliwości w tym względzie, co wynika przede wszystkim z niedostatku (mimo dużej liczby wskaźników), informacji o występujących związkach przyczynowo-skutkowych.

Ponadto duża liczba stojących do wyboru wskaźników zagraża subiektywizmem w ich wyborze. Mnogość wskaźników może, zatem stać się barierą w sprawnym posługiwaniu się nimi, zwłaszcza dla osób nie mających ugruntowanej wiedzy ekonomicznej i doświadczenia w przeprowadzaniu analiz finansowych. Może to też wpływać na wydłużenie czasu przetwarzania informacji. W tej sytuacji wyniki analizy mogą być spóźnione i stają się nieprzydatne. Dlatego też wśród ekonomistów i menedżerów podejmowane są próby stosowania odmiennych od tradycyjnych metod oceny kondycji przedsiębiorstwa, metod tworzących system wczesnego ostrzegania przed ewentualną utratą kondycji i niewypłacalnością przedsiębiorstwa.

Od kilkudziesięciu już lat praktycy i naukowcy - ekonomiści z całego świata podejmują wysiłki i próby, aby na podstawie zewnętrznych sprawozdań finansowych (bilansu i rachunku zysków i strat) móc określić, w miarę precyzyjnie, przyszłe szanse rozwojowe lub przewidzieć bankructwo przedsiębiorstwa. Potrzeba systemu wczesnego ostrzegania pojawiła się ze szczególną ostrością w okresie wielkiego, światowego kryzysu gospodarczego na przełomie lat 20-tych i 30-tych, XX wieku. Próby te zapoczątkowały prace A. Fitzpatrica z 1932 roku, następnie prace T. Merwina z 1942 roku. Istotny postęp nastąpił w latach 60., kiedy to zarówno w Stanach Zjednoczonych (E. Altman - 1968) jak i w Europie wypracowane zostały nowe metody pozwalające na względnie szybką syntetyczną ocenę kondycji przedsiębiorstw. Oceny te stały się podstawą rankingów kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstw. Obecnie w większości banków w Europie Zachodniej i w USA stosowane są systemy wczesnego ostrzegania, bazujące na danych bilansowych. W Niemczech, USA i Szwajcarii stosowane są modele Beermanna, Bleiera, Model Ryzyka (opracowany w Bayeri- scheVereinsbank AG) i model Weinricha. W USA najbardziej popularny jest model Altmana, który jednak stosowany jest głównie do analiz spółek notowanych na giełdzie. Z kolei w Austrii dość popularna jest i popularyzowana m.in. w publikacjach P.Kralicka metoda quick-testu. Wspólnym celem wszystkich badań dotyczących analiz niewypłacalności i upadlości przedsiębiorstw jest znalezienie odpowiedniego zestawu wskaźników pozwalających na ocenę przyszłych szans i zagrożeń rozwojowych przedsiębiorstwa.

Wykorzystywane są w tym celu przede wszystkim następujące główne metody:

1.Quick-test

2. Analizy wieloczynnikowe:

a) analiza dyskryminacji

b) analiza wg Weinricha.

Metody znajdujące zastosowanie w praktyce krajów o gospodarce rynkowej w analizie kondycji przedsiębiorstw i stanowiące równocześnie systemy wczesnego ostrzegania:

Rysunek 7.




Metoda Beermana nie nadaje się do analizy przedsiębiorstw przemysłowych, metoda Bleiera - zróżnicowana odpowiednio dla: przedsiębiorstw handlowych, usługowych, produkcyjnych oraz bez branżowego zróżnicowania

Analizy wieloczynnikowe, w tym zwłaszcza analiza dyskryminacji, wymagają z reguły techniki komputerowej. Mimo ułatwień, jakie oferuje technika komputerowa, stosowanie metod dyskryminacji może nastręczać spore trudności, zwłaszcza osobom nie mającym w tego typu analizach dużego doświadczenia. Dotyczy to głównie przypisywania wag poszczególnym wskaźnikom. Dlatego też godna polecenia jest tzw. metoda quick testu tj. szybkiego testu kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstw. Jest to jedna z najprostszych metod ocen przedsiębiorstw.

Ouick-test to metoda szybkiego testowania kondycji firmy za pomocą czterech wskaźników obrazujących stabilność finansowa firmy oraz jej zdolność do generowania nadwyżek, są to:

1. Wskaźnik udziału kapitału własnego w aktywach.

2. Skorygowany o odsetki od kredytów wskaźnik zyskowności brutto aktywów (ROA- wskaźnik zwrotu z aktywów).

3. Wskaźnik relacji miedzy zyskiem brutto i amortyzacją a przychodami (obrotami firmy).

4. Wskaźnik okresu zadłużenia (wyrażony w latach). Okazuje się (potwierdzają to analizy przedsiębiorstw), że choć metoda ta bazuje tylko na czterech wskaźnikach, to ogólna ocena, jaka z niej wynika, zawsze pokrywa się z wynikami uzyskanymi na podstawie szczegółowych analiz z wykorzystaniem kilkudziesięciu wskaźników. Dobór wskaźników do quick testu nie jest, bowiem przypadkowy. Wskaźniki zostały tak pomyślane, oby objęły najważniejsze dla spółki zagadnienia, takie jak stabilność finansowa oraz poziom rentowności i zdolność do generowania nadwyżek pieniężnych.

Quick - test stabilność finansowa:

- wskaźnik udziału kapitału własnego w aktywach

- zadłużenie w latach zdolność do generowania nadwyżek pieniężnych

- relacja zysku i amortyzacji do przychodów

- relacja zysku brutto wraz z odsetkami do aktywów

W ten sposób uzyskuje się syntetyczne oceny na temat: finansowania, płynności, rentowności i sukcesów rynkowych spółki. Wskaźnik udziału kapitału własnego odzwierciedla źródła finansowania działalności firm, a wskaźnik zadłużenia w latach - płynność finansową. Łącznie obydwa wskaźniki obrazują stopień stabilności finansowej. Wskaźnik zyskowności aktywów (zwrotu z aktywów) określa zyskowność działalności oraz efektywność wykorzystania majątku. Natomiast relacja miedzy sumą zysku i amortyzacji a wartością obrotów, wyraża zdolność przedsiębiorstwa do generowania nadwyżek pieniężnych (net cash flow). Łącznie obydwa wskaźniki obrazują sytuację rynkową firmy. W ten sposób cztery wskaźniki obejmują pełny zakres zjawisk decydujących o kondycji przedsiębiorstwa. Wyodrębnienie obejmowanych przez wskaźniki dwóch obszarów: stabilności finansowej i zdolności do generowania nadwyżek pieniężnych, a tym samym sytuacji dochodowej, pozwala na określenie kierunków i tendencji zmian w kondycji ekonomiczno-finansowej. Niska dochodowość i rentowność jest zagrożeniem dla stabilności finansowej, odwrotnie - wysoka rentowność i duże nadwyżki pieniężne pozwalają na zwiększenie stabilności finansowej firmy. Na tej podstawie można, więc określić perspektywy rozwojowe firmy. Wysoki poziom nadwyżek finansowych pozwala na szybką poprawę kondycji firmom o niskiej stabilności finansowej. Odwrotnie, wysoki poziom stabilności finansowej może zostać szybko zredukowany wskutek niekorzystnych wyników w sprzedaży, (co wyraża się m.in. w niskim poziomie nadwyżek pieniężnych). Choć sama metoda jest bardzo prosta, dość trudną kwestią jest przyporządkowanie ocen określonym poziomom wskaźników. W zależności od celu analizy i zakresu dokonywanych badań, podstawą określania tych przedziałów mogą być wyniki uzyskiwane przez przedsiębiorstwa danej branży, gałęzi czy sektora własnościowego. W sytuacji np. selekcji wniosków kredytowych, przedziały takie mogą być wyznaczone na podstawie typowych wyników uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa będące klientami danego banku. Z kolei, w dokonywaniu wyboru partnerów ekonomicznych, kryteria te mogą wyznaczać wyniki osiągane przez potencjalnych kandydatów do współpracy. Poniżej przedstawiony został przykładowy system ocen stosowany w odniesieniu do austriackich przedsiębiorstw przemysłowych. Kryteria zastosowane w ocenie kondycji przedsiębiorstw budowlanych uczestniczących w przetargu na wykonanie robót inwestycyjnych:

Tabela 2.


Źródło: P.Kralicek „Grundlagen der Finanzwirtschaft: Bilanzen, Gewinn- und Verlustrechnung, Cash-flow, Kalku-lationsgrundlagen, Fruehwarnsysteme, Finanzplanung”, wyd. Ueberrauter, Wien 1991.

Metody analizy wieloczynnikowej.

Analiza dyskryminacji - metoda analizy dyskryminacji dla potrzeb oceny kondycji przedsiębiorstw została wypracowana na podstawie badań przeprowadzonych w przedsiębiorstwach reprezentujących różne branże i różny poziom efektywności, co pozwoliło na określenie, jaki jest typowy poziom tych wskaźników dla przedsiębiorstwa o dobrej i złej kondycji ekonomiczno-finansowej. Badania te były prowadzone przede wszystkim z uwzględnieniem potrzeb banków w zakresie kredytowania i wyłaniania kredytobiorców o dobrej i złej kondycji ekonomiczno-finansowej. Badaniami objęto dziesiątki tysięcy przedsiębiorstw o dobrej kondycji ekonomiczno-finansowej i przedsiębiorstw zagrożonych upadłością. Odrębnie badane były poszczególne branże i grupy przedsiębiorstw wg rodzaju, lokalizacji i typu. Na tej podstawie wyłoniony został zestaw wskaźników rozstrzygających o kondycji i szansach rozwojowych przedsiębiorstw oraz typowy poziom tych wskaźników dla przedsiębiorstw o zróżnicowanej kondycji, począwszy od bardzo dobrych do zagrożonych upadłością. Następnie poszczególnym wskaźnikom nadawane były wagi określane za pomocą statystycznej analizy dyskryminacji. Wagi te wyrażają zależność między poziomem tych wskaźników a ogólną kondycją ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa. O kondycji ekonomiczno-finansowej decyduje wiele czynników, miedzy którymi zachodzą skomplikowane sprzężenia zwrotne. Rozszyfrowaniu tego złożonego splotu skomplikowanych wzajemnych zależności i wykryciu określonych prawidłowości służy analiza dyskryminacji. Analiza ta pozwala na zidentyfikowanie, jakie wskaźniki i w jakim stopniu odzwierciedlają, czy przedsiębiorstwo ma dobrą czy złą kondycje oraz czy grozi mu upadłość. Obok analizy dyskryminacji stosowane są także inne metody. W krajach Europy Zachodniej (głównie w Niemczech, Szwajcarii i Austrii) stosowane są z powodzeniem następujące metody wieloczynnikowej analizy i oceny kondycji ekonomii przedsiębiorstw: uproszczona wieloczynnikowa analiza dyskryminacji, metoda Beermanna, metoda Baetge (metoda ryzyka), metoda Bleiera, metoda Weinricha. Dwie pierwsze są stosunkowo proste i łatwe do zastosowania. Pozostałe są bardziej skomplikowane. Wymagają gromadzenia oraz przetwarzania większej liczby informacji. Stosunkowo nowa jest metoda statystycznej analizy ryzyka, opracowana w 1989 r. przez prof. J. Baetge w Instytucie Księgowych Systemów Rewizyjnych Uniwersytetu w Muenster. Metoda ta, mimo że bazuje tylko na trzech wskaźnikach, jest dość trudna do stosowania. Została ona wypracowana we współpracy z Bayerischen Vereinsbank poprzez zbadanie 40 000 przedsiębiorstw.

Uproszczona, wieloczynnikowa analiza dyskryminacji (UAD) - znajduje tu zastosowanie sześć wskaźników, które - jak wynika z badań - są rozstrzygające dla kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstw. Na podstawie wyników analizy kilku tysięcy przedsiębiorstw określone zostały wagi dla poszczególnych wskaźników. Wagi te są wyrazem znaczenia poziomu wskaźników dla ogólnej kondycji przedsiębiorstwa, przy czym w uproszczonej analizie dyskryminacji kładzie się silny nacisk na wygospodarowywane przez przedsiębiorstwa nadwyżki pieniężne (zyski i amortyzacja), stąd największe wagi dla wskaźników zyskowności aktywów i obrotów.

Uproszczona, wieloczynnikowa analiza dyskryminacji.

Tabela 3


Zysk powiększony o amortyzację określany jest jako najprostsza forma nadwyżki pieniężnej tj. net cash- flow: Źródło: P.Kralicek, Grundlagen der Finanzwirtschaft, Wien, 1991.

Suma sześciu wskaźników ważonych wyznacza ocenę wartości i stanu przedsiębiorstwa. W= X1*1.5 + X2*0,08 + X2*10,0 + X4*5,0 + X5*0,3 + X6*0,1 Zgodnie z przyjętymi na podstawie badań kryteriami, w uproszczonej analizie dyskryminacji stosowana jest następująca skala ocen: Suma wskaźników ważonych

(W) W = O wartość graniczna

W<0 wynik ujemny przedsiębiorstwo zagrożone jest upadłością

O < W < 1 przedsiębiorstwo o dość słabym wyniku, ale nie zagrożone upadłością

1< W < 2 przedsiębiorstwo dość dobre

W >2 przedsiębiorstwo bardzo dobre

Zgodnie z przyjętą w tej analizie skalą ocen, przedsiębiorstwa zagrożone upadłością to przedsiębiorstwa, w których suma ocen jest ujemna, a przedsiębiorstwa bardzo dobre to te, które uzyskują 2 i więcej punktów.

Metoda Beermanna (wieloczynnikowej analizy dyskryminacji) może być stosowana tylko w odniesieniu do przedsiębiorstw produkcyjnych, nie nadaje się do przedsiębiorstw handlowych. Tu, odwrotnie niż w uproszczonej analizie dyskryminacji, obowiązuje zasada: im wyższy poziom wskaźnika, tym gorzej. Wartość graniczna (punkt przecięcia) pomiędzy sferą niewypłacalności i wypłacalności wynosi 0,3. Metoda ta bazuje na 10 wskaźnikach. Wieloczynnikowa analiza dyskryminacji wg Beermanna:

Tabela 4.





W analizie Beermanna charakterystyczne jest, że wskaźnik zobowiązań wobec banków w relacji do zobowiązań ogółem obciążony jest dużą wagą, co oznacza negatywną ocenę wzrostu zadłużenia się w bankach. Jest to zresztą zrozumiale, gdyż koszt zadłużenia się w bankach jest wyższy aniżeli koszt zadłużenia się u innych kontrahentów (np. u dostawców). Podobnie jak w metodzie uproszczonej analizy dyskryminacji, najwyżej ceniona jest zyskowność aktywów.

Metoda Bleiera - metoda ta wymaga, niestety, przetworzenia znacznie większego zakresu informacji aniżeli dwie poprzednie. Bazuje na 6-16 wskaźnikach (w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa). Różni się od pozostałych metod ujęciem dynamicznym, obejmuje okres 3-letni (okres analizowany i dwa minione lata). Jest ponadto dostosowana do specyfiki branżowej przedsiębiorstwa i zawiera zróżnicowane zestawy wskaźników odpowiednio dobranych dla przedsiębiorstw usługowych, produkcyjnych, handlowych, a także dla przedsiębiorstw bez specyfiki branżowej (produkcyjno-handlowo-usługowych). W metodzie tej obowiązuje zasada, że im większa suma wskaźników, tym lepszy stan przedsiębiorstwa, przy tym szczególnie wysoko ocenia się stabilność finansową (wyrażającą się w małym zadłużeniu) oraz zyskowność majątku.

Metoda Bleiera (dla przedsiębiorstw bez uwzględnienia specyfiki branżowej):

Tabela 5.





Wieloczynnikowa analiza dyskryminacji metodą Bleiera dla przedsiębiorstw produkcyjnych:

Tabela 6.





Metoda Weinricha (analiza czynnikowa) - analiza ta bazuje na 8 następujących wskaźnikach:

1.Kapitał własny/Kapitał obcy

2.Środki pieniężne/Kapitał ogółem

3.(Środki pieniężne+krótkoterminowe papiery wartościowe-zobowiązania bieżące)/Nakłady roczne bez amortyzacji

4.Zysk bilansowy + odsetki od kapitału obcego/Kapitał ogółem

5.Obrót/Kapitał ogółem

6.Kapitał obcy/Nadwyżka pieniężna

7.Kapitał obcy - środki pieniężne i krótkoterminowe papiery wartościowe/Wpływy netto

8.Należności od odbiorców/Sprzedaż W zależności od poziomu wskaźnika przyporządkowuje się mu ocenę od 1 (bardzo dobra) do 5 (bardzo złą). Stad najkorzystniejsza suma punktów wynosi 8, a najmniej korzystna 40.

Metoda Weinricha, punktacja:

Tabela 7.




Źródło: P.Kralicek, Grundlagen der Finanzwirtschaft, Wien 1991.




Metoda Altmana - metoda ta bazuje na analizie dyskryminacji, a stosowany w niej tzw. Wskaźnik Altmana (z) składa się z pięciu członów wyrażających kolejno: x1 - (majątek obrotowy - zobowiązania krótkoterminowe)/aktywa netto x2 - zyski nie podzielone/aktywa netto x3 - zyski brutto/aktywa netto x4 - wartość rynkowa przedsiębiorstwa/aktywa netto x5 - zysk netto/kapitał własny. Wskaźnik Altmana oblicza się wg wzoru: Z= 1.2x1 + 1,4x2+ 3.3x3 + 0.6x4+ 1,0x5 Wartość wskaźnika poniżej 1,8 zapowiada bankructwo, przedział 1,8 -3,0 określany jest jako strefa niepewności, wskaźnik powyżej 3,0 oznacza wynik pozytywny.

Wiadomo, że w analizie finansowej nie ma metod idealnych, każda z dostępnych metod ma określone zalety i wady. Dotyczy to także metod tu prezentowanych. Ich wykorzysta-nie w odniesieniu do analiz konkretnych przypadków, konkretnych przedsiębiorstw musi uwzględniać specyfikę tych przedsiębiorstw oraz warunków ich funkcjonowania. Metody te mogą być uzupełniane przez inne, odpowiednio do przedmiotu analiz dobrane, wskaźniki. Np. w bankach i innych podmiotach pełniących funkcje kredytobiorców obok przedstawionych metod analizy może być wykorzystany tzw. wzór Wilcoxa na prognozę bankructwa (Wilcox's Gambler's-Ruin Prediction Formuła).

Formuła Wilcoxa: Wartość likwidacyjna przedsiębiorstwa jest równa:

gotówka + papiery wartościowe, które można upłynnić

plus: 70% wartości księgowej zapasów, należności, zaliczek

plus: 50% wartości księgowej innych aktywów

minus: Zobowiązania krótkoterminowe

minus: Zobowiązania długoterminowe.

Wzór ten pozwala na obliczenie, jaką wartość likwidacyjną będzie miało przedsiębiorstwo w wypadku ewentualnego bankructwa czy wymuszonej wyprzedaży jego mienia. Pozwala to, więc także na określenie stopnia wypłacalności przedsiębiorstwa, a tym samym szans kredytodawców na odzyskanie wierzytelności.

Rosnący stopień komplikacji i nieprzewidywalności życia gospodarczego, rosnący poziom ryzyka działalności gospodarczej, to czynniki w pełni upoważniające do rekomendowania stosowania przedstawionych tu systemów wczesnego ostrzegania, jednak w analizie należy odnieść się do warunków jak najbardziej rzeczywistych, a więc panujących na rynku polskim.

Przyjmowanie dla wskaźników finansowych wartości normatywnych na podstawie arbitralnych przesłanek, jak to się niekiedy czyni, z oczywistych powodów nie jest poprawne. Również ustalanie dla wskaźników finansowych wartości granicznych czy oczekiwanych, na podstawie ich weryfikacji empirycznej, z podobnymi wskaźnikami w krajach o ustabilizowanej gospodarce rynkowej, wydaje się mało przydatne w warunkach polskich. Poprawna metoda ustalania normatywnej wartości danego wskaźnika polega na badaniach empirycznych.

Wyniki tych badań powinny stanowić rozsądny punkt odniesienia dla polskich firm, a otrzymane wartości oraz zakres ich zmienności powinny być wyznaczane dla badanej branży przy uwzględnieniu warunków gospodarczych.

W praktyce gospodarczej analiza wskaźnikowa jest tą częścią analizy finansowej, która stanowi jej uogólnienie i spojrzenie na całościowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa przez pryzmat kształtowania się określonych relacji finansowych. Relacje te umożliwiają, bowiem, poznanie i ocenę faktów, zjawisk gospodarczych, opracowanie sposobów usprawnienia funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz określenie skutków ekonomiczno - finansowych proponowanych decyzji. Wnioski wynikające z poziomej i pionowej analizy sprawozdań finansowych mogą być poważnie wzbogacone przez zastosowanie odpowiednio dobranych wskaźników, tj. relacji zachodzących między określonymi wielkościami, jakie ujęte są w tych sprawozdaniach uzupełnionymi o niektóre dodatkowe dane.

Przedmiotem analizy przedsiębiorstwa mogą być następujące bloki problemowe:

• sytuacja majątkowa, w tym m.in. struktura majątku, dynamika zmian wielkości zaangażowanego majątku, rotacja środków, polityka inwestycyjna i umorzeniowa,

• sytuacja kapitałowa, obejmująca m.in. strukturę zaangażowanych kapitałów, źródła pochodzenia, wielkości i tempa ich zmian, stopień wymagalności kapitałów oraz koszty związane z wyborem określonych kapitałów,

• płynność finansowa, obejmującą ocenę zdolności płatniczej firmy, stopień elastyczności majątku, politykę płatniczą wobec kontrahentów,

• rentowność, czyli ocena kształtowania się kosztów i dochodów, zmian w tym zakresie, stopnia i siły dochodowej przedsiębiorstwa, poziomu akumulacji finansowej przedsiębiorstwa.

Istotną kwestią w analizie wskaźnikowej przedsiębiorstwa jest problem wyboru podstawy porównań osiąganych przez nie wyników. Konieczne jest ich wartościowanie na podstawie przyjętej bazy porównań. Porównanie badanego zjawiska odpowiednimi miarami pozwala na ustalenie odchyleń, które umożliwiają ocenę, czy dane zjawisko ma przebieg pozytywny, czy negatywny, zarówno w dynamice zmian, jak i w charakterze. Wachlarz wskaźników, jakie mogą być konstruowane i przy pomocy, których można charakteryzować syntetycznie różne aspekty ekonomiczne działalności przedsiębiorstwa jest szeroki, dlatego też skłania do ich uporządkowania w następujące grupy:

• wskaźniki rentowności,

• wskaźniki charakteryzujące płynność finansowa,

• wskaźniki mierzące aktywność gospodarczą przedsiębiorstwa,

• wskaźniki dotyczące zadłużenia (wspomagania finansowego).

Aby miarodajnie wnioskować o zagrożeniu bankructwem w Polsce, konieczne jest oszacowanie parametrów modelu odzwierciedlającego polskie warunki gospodarcze. W jednej z ostatnio przedstawionych propozycji funkcji dyskryminacyjnej, stworzonej na podstawie danych empirycznych polskich firm, wykorzystano pięć relacji finansowych, takich jak:

• podstawowy wskaźnik płynności (PWP),

• stopę zadłużenia (SZ),

• zyskowność majątku (ZM),

• wskaźnik obrotu zobowiązaniami (WOZ),

• rotacji majątku (RM).

Liniowa funkcja dyskryminacyjna (ZH) zapewniająca najmniejszą liczbę błędnych klasyfikacji ma następującą postać:

ZH = 0,605+6,81x10^-1PWP-1,96x10^-2SZ+9,69x10^-3ZM+6,72x10^-4WOZ+1,57x10^-1RM

Podmioty gospodarcze, dla których funkcja dyskryminacyjna ZH wykazała wartości mniejsze od zera, były klasyfikowane jako „bankruci”, natomiast jednostki, dla których funkcja dyskryminacyjna wykazała wartości większe od zera, były klasyfikowane jako „niebankruci”.

Rysunek 7

















.

BAZY PORÓWNAŃ WYKORZYSTYWANE W PRAKTYCE GOSPODARCZEJ.










Źródło: Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa firmy, Difin, W-wa, 2000, s.92.

3.3.1 Wskaźniki zyskowności

Diagnozę rentowności firmy oraz jej zdolności akumulacyjnych przeprowadzamy na podstawie syntetycznej analizy wyniku finansowego. Celem tej analizy jest ustalenie zmian w osiąganych przez przedsiębiorstwo wynikach, określenie tempa wzrostu. Jest również podstawą do zestawienia i oceny źródeł zysków i strat w przedsiębiorstwie, co służy rozpoznaniu mocnych i słabych stron jego funkcjonowania. Służy również ocenie możliwości kreacyjnych przedsiębiorstwa, jest podstawą decyzyjną w procesach planowania. Wielkość, tempo wzrostu wyników finansowych, jest pośrednio odzwierciedleniem możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa. Analiza wyniku finansowego dotyczy, zatem całokształtu działalności przedsiębiorstwa, jest fundamentem oceny kondycji finansowej. Wynik finansowy odzwierciedla wszystkie przejawy działalności przedsiębiorstwa. Wskaźniki tej grupy określają realną wartość uzyskanego przez jednostkę wyniku finansowego. Miarą osiąganej przez firmę rentowności jest relacja osiąganych zysków do zaangażowanych kapitałów lub do efektów zastosowanych czynników produkcji. Zatem rentowność przedsiębiorstwa można ustalić w oparciu o następujące wskaźniki:

1. Rentowność brutto sprzedaży.

Wynik na sprzedaży


RS = * 100

Przychody ze sprzedaży produktów i towarów

Wskaźnik ten określa wielkość marży zysku (straty) w stosunku do przychodów ze sprzedaży produktów i towarów. Jest to skuteczny miernik rentowności działalności podstawowej przedsiębiorstwa, ponieważ nie uwzględnia zysków (strat) z pozostałej działalności, które mogą mieć charakter jednorazowy czy incydentalny powodując utrudnienia w porównywaniu w czasie wartości tego wskaźnika. Wielkość RS powinna kształtować się na poziomie jego wartości średniobranżowych, ujemne wartości stanowią zagrożenie dla egzystencji firmy.

2. Zyskowność netto sprzedaży.

Wynik finansowy netto


ZS = * 100

Przychody z ogółu działalności

Wskaźnik ten informuje o udziale zysku (straty) po opodatkowaniu w wartości przychodów z całokształtu działalności, czyli o marży zysku (straty) netto na przychodach. Poziom tego wskaźnika zależy znacząco od rodzaju i struktury sprzedawanych towarów i produktów, a w szczególności od długości cyklu obrotowego tj. cyklu produkcji i sprzedaży.

3. Rentowność pracy.

Wynik finansowy netto


RP =

Przeciętny stan zatrudnienia

Wskaźnik ten określa relacje między wynikiem finansowym netto jednostki a przeciętnym stanem zatrudnienia. Przeciętny stan zatrudnienia jest średnią arytmetyczną stanu zatrudnienia na początek i koniec okresu sprawozdawczego, bądź w przypadku jego dużej fluktuacji będzie średnią arytmetyczną z danych kwartalnych. Jeśli efektywność pracowników będzie wzrastać to wartość zysku netto przypadająca na jednego pracującego powinna rosnąć obrazując wzrost wydajności pracy. Pożądany jest, więc wzrost tego wskaźnika w czasie zapewniający polepszenie konkurencyjności firmy i właściwe wykorzystanie zasobów ludzkich.

4. Zyskowność ogółu majątku.

Wynik finansowy netto


ZOM = * 100

Majątek ogółem

Wskaźnik ten charakteryzuje efektywność wykorzystania ogółu majątku tj. jego zdolności do tworzenia zysku. Określa on wynik działalności jednostki przypadający na jednostkę majątku, wyrażony w procentach. Im wyższy jest ten wskaźnik tym lepsze wykorzystanie przez jednostkę posiadanego majątku i korzystniejsza sytuacja finansowa. Odwrotność tego wskaźnika (wyrażonego liczbowo) tzw. okres zwrotu majątku określa przedział czasu, po jakim ogół majątku zostanie pokryty z zysku netto.

5. Zyskowność kapitałów własnych.

Wynik finansowy netto


ZKW = * 100

Kapitały własne

Wskaźnik ten określa efektywność wykorzystania kapitałów własnych jednostki tj. korzyści przypadających udziałowcom. Standardową wielkością, do której jest odnoszony ten wskaźnik to stopa inflacji. Wartość tego wskaźnika powyżej tej stopy można uznać za poprawną, ponieważ zapewnia, iż wartość kapitałów własnych nie będzie ulegała deprecjacji. Należy oczekiwać dodatniego odchylenia wartości wskaźnika ZKW. Wartość nadwyżki ZKW nad inflację powinna zależeć od skali ryzyka prowadzonej działalności gospodarczej tj. im wyższe to ryzyko tym wyższa skala nadwyżki ZKW nad inflację.

6. Wskaźnik dźwigni finansowej.

WDF = ZKW - Skorygowana ZOM

Skorygowana ZOM = {(zysk netto + odsetki od kapitałów obcych - podatek) / suma bilansowa }*100

Podatek występujący we wzorze na skorygowaną zyskowność ogółu majątku jest liczony jako podatek dochodowy od wartości odsetek od kapitałów obcych. Za posługiwanie się obcym kapitałem jednostka płaci odsetki, ale jednocześnie korzystając z kapitałów obcych może generować zysk. Wskaźnik WDF umożliwia poznanie relacji pomiędzy kosztami korzystania z kapitałów obcych, a przychodami z tytułu posiadania i korzystania z nich. Dodatnia wartość, wskazuje na korzystny wpływ wykorzystania kapitałów obcych na zyskowność kapitałów własnych. W przypadku ujemnej jego wartości występuje zjawisko negatywnego wpływu korzystania z kapitałów obcych i zwykle jest to sygnalizowane w raporcie z badania.

3.3.2 Wskaźniki płynności finansowej.

Grupa tych wskaźników określa zdolność jednostki do terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych tj. płatnych w przeciągu roku. Stanowią one użyteczną miarę wypłacalności podmiotu gospodarczego, informując o zdolności do przetrwania jednostki w krótkim okresie czasu.

1. Wskaźnik płynności, I, podstawowy.

Majątek obrotowy


WP I =

Zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik ten, zwany inaczej wskaźnikiem pokrycia zobowiązań bieżących, pozwala na ocenę możliwości spłaty zobowiązań krótkoterminowych dzięki upłynnieniu środków obrotowych. Obrazuje on także skalę ryzyka finansowego, które mogłoby zaistnieć w razie trudności refinansowania zobowiązań dotychczasowej skali.

2. Wskaźnik płynności II, zaostrzony.

Majątek obrotowy - Zapasy


WP II =


Zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik ten zwany też wskaźnikiem szybkości spłaty zobowiązań jest wyliczany celem uzyskania pełniejszego poglądu na płynność finansową firmy. Z majątku obrotowego zostały wyłączone składniki „ zapasy” ze względu na jego ich małą płynność.

3. Wskaźnik zdolności płatniczej.

Środki pieniężne + krótkoterminowe papiery wartościowe


WZP =

Zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik ten określa płynność finansową firmy w sposób najbardziej rygorystyczny, ponieważ przy obliczaniu jego wartości zakłada się, że zobowiązania krótkoterminowe będą regulowane wyłącznie ze środków pieniężnych. Wskaźnik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa, a jedynie pokazuje sprawność płatniczą. W warunkach gospodarki polskiej, przedsiębiorstwo może wykazywać właściwy stopień płynności finansowej w sensie wartościowym, ale środki służące do regulowania zobowiązań mogą być w dużej mierze ulokowane w należnościach nieściągalnych lub przeterminowanych.

4. Udział zysku netto w środkach pieniężnych z działalności operacyjnej.

Wynik finansowy netto


ZCFO = * 100

Środki pieniężne z działalności operacyjnej

Wskaźnik ten umożliwia ocenę zysku netto jako potencjalnego źródła wydatków gotówkowych. Im wyższy jest udział środków pieniężnych w zysku netto, tym wyższa jest „jakość” zysku jako źródła pokrywającego potrzeby firmy w zakresie gotówki. Jest to szczególnie istotne dla firm, w których wynik finansowy powinien stanowić stabilne i trwałe źródło finansowania (np. zakupy majątku trwałego, wypłaty dywidend).

3.3.3 Wskaźniki obrotowości

Wskaźniki tej grupy, nazywane też wskaźnikami sprawności działania, służą ocenie wykorzystania zasobów majątkowych jednostki. Informują one czy wielkość majątku firmy jest racjonalna w stosunku do skali działalności firmy.

1. Wskaźnik rotacji należności.

Przychody ze sprzedaży produktów i towarów


WRN =

Należności i roszczenia przeciętnie

Wskaźnik ten określa liczbę cykli inkasa przeciętnego stanu należności, a podstawę stanowią przychody ze sprzedaży, innymi słowy określa, ile razy w ciągu roku firma odtwarza stan swoich należności z tytułu dostaw i usług. Przeciętny stan należności ustala się jako średnią arytmetyczną z początku i końca badanego okresu. Należy podkreślić, że duże wartości WRN bywają rezultatem surowej polityki finansowej przedsiębiorstwa i mogą hamować sprzedaż. Natomiast znacznie mniejsze jego wartości od średniobranżowych zwiększają prawdopodobieństwo powstania należności nieściągalnych. Podczas badania szczególnie istotna może być struktura czasowa i podmiotowa należności.

2. Wskaźnik obrotu należnościami w dniach.

360


WON =

Wskaźnik rotacji należności (WRN)

Wskaźnik ten określa długość cyklu inkasa należności w dniach, czyli ilości dni sprzedaży, za którą nie otrzymano jeszcze należności (czas zamrożenia środków pieniężnych w należnościach). Wskaźnik ten należy konfrontować z długością cyklu inkasa, jaki powinien występować przy uwzględnieniu terminowej spłaty zobowiązań przez dłużników.

Procent sprzedaży z odroczoną płatnością * długość odroczenia płatności + ilość dni na operacje bankowe.

3. Wskaźnik rotacji zapasów.

Koszt sprzedanych produktów i towarów


WRZ =

Przeciętny stan zapasów

Wskaźnik ten świadczy o efektywności gospodarowania zapasami i podaje ile razy w ciągu roku następuje „odnowienie” stanu zapasów, obliczany jest podobnie jak w przypadku należności. Pożądany jest wzrost WRZ w stosunku do okresu poprzedniego, ale wzrostowi temu nie powinny towarzyszyć braki w zaopatrzeniu mające wpływ na zakłócenia produkcji i ograniczenie sprzedaży.

4. Wskaźnik obrotu zapasami w dniach.

360


WOZ =

Wskaźnik rotacji zapasami (WRZ)

Wskaźnik ten, analogicznie do WON, określa długość cyklu obrotu zapasami w dniach. Obrazuje on zamrożenie kapitałów w finansowaniu zapasów. Jeśli przyjąć, że jednostce udało się skrócić przeciętną długość cyklu obrotu zapasami X dni to znaczy, że udało się jej zwolnić w skali roku kapitał niezbędny na finansowanie zapasów w wysokości określonej poniższym wzorem:

Zwolniony kapitał = il.. dni skrócenia obrotu zapasami {X} * (koszt sprzedanych produktów i towarów /360)

Na tej podstawie można już wyliczyć ewentualną oszczędność z tytułu nie zaciągania kredytu finansującego zapasy wg wzoru:

Oszczędność = Zwolniony kapitał * Stopa kredytowa

5. Wskaźnik obrotu zobowiązaniami w dniach.

Zobowiązania krótkoterminowe przeciętnie


WOZO = * 360

Koszt sprzedanych towarów i produktów

Wskaźnik ten określa długość cyklu obrotu zobowiązaniami krótkoterminowymi zwykle bez uwzględnienia pożyczek bankowych liczoną w dniach, czyli przeciętny czas regulowania zobowiązań. Im czas ten jest dłuższy tym mniejsze są zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Wskaźnik WOZO w zestawieniu z wartościami WON i WOZ pozwala na określenie czy możliwym będzie spłacenie przez firmę swoich zobowiązań, gdy nadejdzie termin ich płatności. Odpowiedź na pytanie można otrzymać określając tzw. cykl środków pieniężnych CSP:

CSP = WON + WOZ - WOZO

Pożądana jest jak najmniejsza wartość CSP, zapewniająca szybki powrót zainwestowanych w majątek obrotowy pieniędzy i możliwość ich powtórnego wykorzystania.

6. Wskaźnik rotacji majątku.

Przychody z ogółu działalności


RM =

Majątek ogółem

Wskaźnik ten określa efektywność wykorzystania majątku firmy podając ile razy wartość sprzedaży towarów i produktów jest większa od majątku firmy. Jego wartość w znacznym stopniu zależy od branży; i tak w przedsiębiorstwach o dużym nakładzie pracy ludzkiej w procesie produkcji i niskim zapotrzebowaniu na kapitał, RM będzie znacznie wyższy niż w firmach o wysokiej kapitałochłonności.

3.3.4 Wskaźniki zadłużenia

Grupa tych wskaźników określa możliwość spłaty zobowiązań krótko i długo terminowych, czyli perspektywiczną możliwość spłaty zobowiązań. Znajdują się w tej grupie także wskaźniki struktury kapitałów i majątku istotne z punktu widzenia wypłacalności firmy.

1. Pokrycie odsetek zyskiem.

Zysk brutto + odsetki do zapłacenia


POZ =

Odsetki do zapłacenia

Wskaźnik ten określa relacje pomiędzy zyskiem brutto a odsetkami płaconymi od kapitałów obcych. Wskaźnik ten pomija spłaty rat kapitałowych informując o możliwości spłaty przez przedsiębiorstwo wyłącznie odsetek od kredytów. Im wyższy jest ten wskaźnik tym sytuacja przedsiębiorstwa przedstawia się lepiej.

2. Pokrycie obsługi długu.

Zysk brutto + odsetki do zapłacenia


POD =

Raty kapitałowe + odsetki do zapłacenia

Wskaźnik ten informuje o możliwości obsługi kredytu, podając ile razy nieopodatkowana nadwyżka finansowa powiększona o odsetki pokrywa płatności kredytowe. Stanowi stopień zabezpieczenia obsługi kredytu i jest miarodajnym wskaźnikiem możliwości kredytowej przedsiębiorstwa.

3. Stopa zadłużenia.

Zobowiązania ogółem


SZ = * 100

Majątek ogółem

Wskaźnik ten określa, w jakiej części majątek firmy jest pokrywany z zobowiązań (krótkoterminowych i długoterminowych). Im mniejszy jest ten współczynnik tym mniejsze ryzyko przy zaciąganiu nowych kredytów. Zbyt wysokie wartości SZ są sygnałem zwiększającego się ryzyka finansowego i możliwości utraty zdolności do spłacania długów.

4. Zadłużenie kapitałów własnych.

Zobowiązania ogółem


ZAKW = * 100

Kapitały własne

Wskaźnik ten określa, w jakiej części kapitały własne pokrywają zobowiązania ogółem. Wysoki stan kapitałów własnych do obcych świadczył będzie o silnych podstawach finansowych firmy, jednakże umiejętne korzystanie z kapitałów obcych w pewnych warunkach (dźwignia finansowa) może korzystnie wpływać na rentowność. Nawet w przypadku relatywnie dużego wskaźnika ZAKW przedsiębiorstwo może funkcjonować stabilnie przy odpowiednio wysokim poziomie rentowności, natomiast firma nierentowna niezależnie od struktury źródeł finansowania będzie miała poważne kłopoty.

5. Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową.

Zysk netto + Amortyzacja roczna


PZNF =

Zobowiązania przeciętnie

Wskaźnik ten umożliwia ocenę możliwości uregulowania całości zobowiązań z nadwyżki finansowej rozumianej jako suma zysku netto i amortyzacji za badany okres. Im wyższy jest ten wskaźnik tym zobowiązania mogą być spłacone w szybszym tempie.

6. Trwałość struktury finansowej.

Kapitały stałe


TSF = * 100

Majątek trwały

Wskaźnik ten pokazuje, w jakim stopniu majątek trwały pokryty jest kapitałami stałymi. Majątek, który jest obciążony wysokim ryzykiem powinien być finansowany kapitałami własnymi. Korzystanie z kapitału obcego, zwłaszcza w przypadku dużych inwestycji, jest niezbędne, w takiej sytuacji w celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania (kapitałami stałymi), dlatego wartość TSF powinna być większa, od 100%, co stanowi bezpośrednią konsekwencję „ złotej reguły finansowej”. Należy zwrócić uwagę na sposoby finansowania inwestycji analizując czy nie następuje finansowanie zobowiązań inwestycyjnych z kredytów krótkoterminowych, co jest sytuacją niedopuszczalną.

7. Wskaźnik odnowy.

Inwestycje w nowy majątek trwały


WO = * 100

Amortyzacja roczna

Wskaźnik ten określa, w jakiej części umarzany majątek trwały jest zastępowany przez inwestycje w jego nowe składniki. Wartość tego wskaźnika powinna być większa, niż 100%, aby realna wartość majątku trwałego nie ulegała deprecjacji.

8. Struktura kapitałów stałych.

Kapitały stałe


SKS = * 100

Zobowiązania długoterminowe

Wskaźnik ten określa, w jakiej części kapitały stałe pokrywane są ze zobowiązań długoterminowych i stanowi on istotne uzupełnienie do wskaźnika trwałości struktury finansowej (TSF). W praktyce gospodarczej wartość wskaźnika jest silnie skorelowana ze skalą inwestycji przedsiębiorstwa. Im większa skala inwestycji tym wartości tego wskaźnika będą wykazywały tendencję malejącą.

3.4 Model Du Ponta

Pierwotnie konstrukcja metody Du Ponta pozwalała określić zależność tylko między zyskownością netto sprzedaży i rotacją majątku, a zyskownością ogółu majątku.

ZOM = ZS * RM

Tą samą zyskowność majątku można uzyskać różnymi drogami: utrzymując wysoką zyskowność netto sprzedaży i umiarkowaną rotacji majątku ( odpowiada to strategii „duża marża - mały obrót”) lub zadowalać się małą wartością zyskowności netto sprzedaży, przy dużej rotacji aktywów („mała marża - duży obrót”). Rentowność ogółu majątku, zależy nie tylko od wypracowanego zysku, ale również od struktury kapitałów, a więc możliwości wykorzystania kapitałów obcych dla podniesienia rentowności kapitałów własnych (dźwignia finansowa). Dalszym rozwinięciem tej metody było wykorzystanie jej do analizy zyskowności kapitałów własnych. Analiza ta w stosunkowo prosty sposób określa wpływ zmian w zyskowności netto sprzedaży, rotacji majątku, zyskowności ogółu majątku oraz wpływ struktury kapitałów własnych na zyskowność kapitałów własnych, będąc bardzo przydatną przy analizie przyczynowej, rentowności kapitałów własnych. Możemy to zapisać w następujący sposób:

Zn P M




ZKW = ZS * RM * SKW = * *

P M KW

Rysunek 8.






Czynniki wpływające na wskaźnik rentowności kapitału własnego .











:







x















x


:








:





Źródło: Schemat oparty na drugim wariancie - zmodyfikowanym - systemu Du Ponta.

Rysunek 9.

Czynniki wpływające na wskaźnik rentowności kapitału całkowitego.















_






:































x























+ :








Źródło: T. Waśniewski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, op.cit.,s.97.




















































































L.Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, W-wa, 1999, s.7.

M.Sierpińska,T.Jachna, Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych,W-wa,1999, s.12.

M.Sierpińska, T.Jachna, Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit., s. 9.

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, praca zbiorowa, AE, Wrocław,1996., s.11.

M.Sierpińska,T.Jachna,Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit., s. 43.

A. Lipowski, Mechanizm rynkowy w gospodarce polskiej, W-wa, 1988, s.101.

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, op. cit., s. 14.

G.Giereszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, W-wa, 1996, s.34,35.

J.Altkorn, Podstawy marketingu, Instytut Marketingu, Kraków, 1999, s. 249.

M.Sierpińska,T.Jachna,Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit. s.13.

J.Altkorn, Podstawy marketingu, op. cit., s. 398.

G. Giereszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, op. cit., s. 184.

A. Stabryła, Podstawy zarządzania firmą, Antykwa, Kraków-Kluczbork,1997, s. 32.

Z.Fedak, Sprawozdanie z działalności, Rachunkowość, 1999, Zeszyt specjalny, nr. 2.

E. Burzym, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie przemysłowym, AE, Kraków, 1984, s.56.

M.Sierpińska,T.Jachna,Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit. s. 15.

T. Wiśniewski, W. Skoczylas, Analiza finansowa przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej, Rachunkowość, 1993, nr. 3.

W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, W-wa, 1996, s. 61.

M.Sierpińska, .T.Jachna,Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit., s. 11.

D. Dawies, Sztuka zarządzania finansami, PWN, 1993, s. 10.

J.Dunaj, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, PWE, W-wa,1994., s. 9.

L.Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, op. cit., s.34.

M.Sierpińska, T. Jachna , Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, op. cit., s.39.

Sprawozdawczość finansowa, praca zbiorowa pod red. M. Gmytrasiewicz, „Rachunkowość”, Warszawa, 1997, nr 6.

Z. Luty, Rachunkowość finansowa, IBIS, Wrocław,1997, s.89.

J. Matuszewicz,,P. Matuszewicz,, Rachunkowość od podstaw, Finans-Serwis,W-wa,1998, s.356.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r., (Dz.U.Nr.121,poz.592).

A Hołda, Analiza sprawozdań finansowych, Konspekt, MWSE, Tarnów, 2000, s. 9.

J. Matuszewicz, P. Matuszewicz, Rachunkowość od podstaw, op. cit., s.319.

W. Jeleń, Metodyka i narzędzia analizy finansowej w praktyce, „Rachunkowość”, 1998, nr.3.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. (Dz. U. Nr.121,poz.591).

Z.Luty, Rachunkowość finansowa, op. cit., s. 112.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. (DZ.U.Nr.121, poz. 591).

Z.Leszczyński,A.Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa firmy, Difin,W-wa, 2000., s.68.

Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w małych firmach, praca zbiorowa pod redakcją

T. Kiziukiewicz, Ekspert, Wrocław, 1997, s.186.

S.T. Surdykowska, Rachunkowość międzynarodowa, Zakamycze, Kraków, 1999, s.120.

W. Jeleń, Metodyka i narzędzia analizy finansowej w praktyce, op. cit., nr.3.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29.09.1994 r. (Dz.U. Nr. 121, poz.592).

J. Dadacz, Informacja dodatkowa, „Rachunkowość”, Zeszyt specjalny, 1999, nr.1.

G.K. Świderska, Rachunkowość w zarządzaniu firmą, Framax, Skierniewice, 1995, s.67.

J. Samborski, Podmioty prowadzące działalność gospodarczą - obowiązki sprawozdawcze, „ Prawo przedsiębiorcy”, 1997, nr.8.

K. Kuśmierek , Przydatność decyzyjna bezpośredniej i pośredniej sprawozdawczości z przepływu środków pieniężnych, Serwis Finansowo-księgowy, 1996, nr. 44.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r.,(Dz. U. Nr 121,poz.591).

B. Izydorczyk, Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, „Rachunkowość”, 1999, Zeszyt specjalny.

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, praca zbiorowa, op. cit., s.12.

W. Pytkowski, Organizacja badań i ocena prac naukowych, W-wa,1981, s.112.

J.Więckowski, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie przemysłowym, Warszawa, 1998r., s.24.

Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, praca zbiorowa, op. cit., s.37.

Ibidem, s. 39.

L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, op. cit., s.17

T. Waśniewski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, F.R.R. w Polsce, Warszawa,1993 r.

S. Ostasiewicz, Z. Rusnak, U. Siedlecka, Statystyka, elementy teorii i zadania, AE, 1998, s.281.

A. Hołda, Analiza sprawozdań finansowych, Konspekt, MWSE, Tarnów, 1999r., op. cit., s.4

W.Bień, Czytanie bilansu przedsiębiorstwa, Finans-Serwis, Warszawa,1996r., s.59

Ibidem, s.62.

J. Schwarzecker „Bilanzanałyse nachden neuen Rechnungslegungs-bestimmungen", wyd. Ueberreuter 1992, s. 153.

Ibidem, s.162.

P. Kralicek „Grundlagen der Finanzwirtschaft: Bilanzen, Gewinn-und Verlustrechnung, Cash-flow, Kalkulationsgrundlagen, Fruehwarnsysteme, Finanzplanung”, wyd. Ueberreuter, Wien 1991.

M. Kendall, W. Bucland „Słownik terminów statystycznych" PWE. 1975. s. 12.

O.H.Jacobs - EDV-gesttzte Jahresabschluanalyse, Muenchen 1989, s. 151.

P. Kralicek, Ken zahlen fuer Manager, Wien 1992 r.

P.Kralicek, Grundlagen der Finanzwirtschaft, Wien 1991.

Baetge J., Bilanzanalyse und Bilanzpolitik, Duesseldorf, 1989.

E. Mączyńska, Finanse spółek, wyd. Międzynarodowej Szkoły Menadżerów, s.50.

P. Kralicek: Steuerberater und Unternehmensberater, Wien 1990.

P. Kralicek, Ken zahlen fuer Manager, Wien 1992.

E. Mączyńska - Ocena kondycji przedsiębiorstw, uproszczone metody - Życie Gospodarcze, 1994 nr.38.

E. Mączyńska: „Finanse spółek", MSM, 1994.

E. Mączyńska - Ocena kondycji przedsiębiorstw, uproszczone metody - Życie Gospodarcze, 1994 nr.38.

Bleier E.: Unternehmensanałyse aus dem Jahresabschlu: Risikoklassifikation mit Hilfe von Diskriminanz- funktionen,,Wien , 1989.

P. Kralicek: Steuerberater und Unternehmensberater, Wien 1990.

„Finanse spółek”, W-wa, 1994, Wyd. MSM; „Wycena wartości przedsiębiorstw”, W-wa , 1995, Wyd. MSM

J.G. Siegel i inni - „Przewodnik po finansach”, PWN 1995, s. 470.

A. Hołda, Prognozowanie bankructwa jednostki w warunkach gospodarki polskiej z wykorzystaniem funkcji dyskryminacyjnej ZH, „Rachunkowość”, nr 5/2001, s.306.

Z.Leszczyński, A.Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa firmy,Difin,W-wa,2000r.,s.91

M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena bieżącej i rozwojowej działalności firmy, PW STABILL, Kraków, 1997,

s. 81.

A. Hołda, Wstępna weryfikacja skuteczności funkcji dyskryminacyjnej ZH w warunkach gospodarki polskiej, „Rachunkowość”,nr 10/2001, s. 625.

A. Hołda, Problematyka ustalania wartości normatywnych dla wskaźników finansowych - cz .II, „Monitor Rachunkowości i Finansów”, nr 11(23)/2000.

Ibidem, s. 83.

W. Jeleń, Metodyka i narzędzia analizy finansowej w praktyce, op. cit., nr.3.

W. Bień, Optymalizacja struktury kapitałów przedsiębiorstwa, „ Rachunkowość ”, 1995, nr.9.

M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa,1998, s. 98.

Ibidem, s. 101.

J. Szczepaniak, Ocena przedsiębiorstw na podstawie sprawności finansowej, Ekorno, Łódź, 1992, s.45.

A. Hołda, Analiza sprawozdań finansowych, op. cit., s. 32.

Ibidem, s.33.

T.Waśniewski, W. Skoczylas, Syntetyczna ocena wyników oraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, „Rachunkowośc”, 1998,nr.4.

Ibidem, nr.4.

Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, praca zbiorowa pod redakcją J. Lichtarskiego, AE, Wrocław, 1998,

s. 95.

Schemat oparty na pierwszym wariancie Du Ponta

Sprzedaż

Zysk netto

Majątek trwały

Majątek obrotowy

KWS

Sprzedaż

Finansowe składniki majątku trwałego

Wartości niematerialne i prawne

Rzeczowe środki trwałe

Inne aktywa obrotowe

Papiery wart. przeznaczone do obrotu

Zapasy

Należności

Planowanie

Środki pieniężne

Informacje liczbowe

Analiza ekonomiczna

Ewidencja

Koszty sprzedaży

Koszty zarządu

TKW produktów

Pozostałe, pierwotne źródła informacji

Pozostała sprawozdawczość

Rynek

Prasa

GUS

Miesięczne sprawozdania finansowe

Wielkości wskaźników różnych branż

Wielkości średniobranżowe

ZEWNĘTRZNA

Wielkości osiągnięte w poprzednich okresach

Wielkości zaplanowane

Wielkości postulowane

WEWNĘTRZNA

BAZA PORÓWNAWCZA

Synteza wyników analiz i przygotowanie decyzji przyszłych okresów

Analiza ekonomiczna

Analiza finansowa Analiza techniczno-

ekonomiczna

1. Analiza produkcji,

2. Analiza zatrudnienia, płac i wydajności,

3. Analiza wyposażenia

przedsiębiorstwa w środki trwałe,

4. Analiza gospodarki materiałowej,

5. Analiza postępowania technicznego

i nowych uruchomień.

Analiza finansowa

Analiza techniczno-ekonomiczna

Rachunek przepływów pieniężnych

Rachunek zysków i strat

Bilans

Podstawowa sprawozdawczość finansowa

Informacje zewnętrzne

Informacje z przedsiębiorstw

Źródła informacji do analiz

JS

Dział Zapewnienia Jakości

JK

Dział Kontroli Jakości

GB

Dział Bezp.Tech.

i Ochrony Pracy

Decyzje dotyczące przyszłości

Ocena (weryfikacja) zasadności decyzji podjętych w przeszłości

Dane pozaewidencyjne

Analiza otoczenia przedsiębiorstwa

Ocena warunków Analiza Analiza

społecznych rynku konkurencji

i prawnych

1. Wstępna analiza bilansu,

2. Analiza rachunku wyników,

3. Ustalenie i ocena przepływów pieniężnych,

4. Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa,

5. Czynnikowa analiza wyniku finansowego (przychodów ze sprzedaży, kosztów).

GJ

Pełnomocnik Dyrektora d/s Systemu Jakości

Wielkości przeciętne w całej gospodarce

Analiza szczegółowa

Szczegółowość opracowania

Przeznaczenie analiz

Analiza ogólna

Analiza decyzyjna

Analiza kompleksowa

Analiza funkcjonalna

Analiza bieżąca

Analiza retrospektywna

Analiza wewnętrzna

Analiza zewnętrzna

Zastosowane metody badawcze

Czas, którego dotyczą analizy

Sprzedaż

Aktywa ogółem

Wskaźnik rentowności sprzedaży

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego

Zysk netto

Sprzedaż

Kapitał całkowity

Wskaźnik rentowności sprzedaży

Wskaźnik rotacji kapitału całkowitego

Kapitał całkowity

Kapitał własny

Wskaźnik rentowności kapitału całkowitego

Wskaźnik struktury kapitału - mnożnik kapitałowy

Wskaźnik rentownosci kapitału własnego

Podejście indukcyjne

lub dedukcyjne

Porównywanie

Badania przyczynowo-skutkowe

w czasie

do planu, normatywów

w przestrzeni

deterministyczne

stochastyczne

TPM

Zakład

Mieszczanka

TP5

Zakład

Nr 5




TP4

Zakład

Nr 4




TP3

Zakład

Nr 3

TP2

Zakład

Nr 2

TP1

Zakład

Nr 1

TPG

Dział Górniczo-

Geologiczny

TPP

Dział Planowania

i Koord. Produkcji

TPK

Zakład

Krzyż

TP

Dział

Produkcyjny

TTC

Wydział

Elektrociepłowni

TT

Dział

Techniczny

TO

Dział Ochrony

Środowiska

GL

Laboratorium Z.

PW

Dział Wojskowy

i Obrony Cywilnej

PN

Dział Gospodarki

Nieruchomościami

PA

Dział Administracyj.-

Socjalny

PK

Dział Kadr

i Szkolenia

FI

Dział Inwentaryzacji

i Kontroli Gospodarczej

FE

Dział Planowania

i Ekonomiki

FP

Dział

Płac

FF

Dział

Finansowy

FK

Dział Głównego

Księgowego

HM

Dział Gospodarki

Magazynowej

HZ

Dział

Zaopatrzenia

HR

Dział

Marketingu

HS

Dział

Sprzedaży

DT

Z-ca Dyrektora

d/s Techn.-Produkcyj.

DP

Z-ca Dyrektora

d/s Pracowniczych

DF

Dyrektor

d/s Finansowych

Członek Zarządu

DH

Dyrektor

d/s Handlowych

Członek Zarządu

ZS

Dział Ochrony

Mienia

ZP

Dział Prywatyzacji i Rozwoju

ZO

Dział Organizacyjno- Prawny

DG .Dyrektor Generalny

---