UKŁAD SI


Do pomiaru podstawowych wielkości w różnych krajach, regionach czy wręcz w różnych okolicach, stosowano często mocno różniące się jednostki. Np. długość mierzono najczęściej w stopach, jardach i t.p. Dzisiaj większość uczonych i inżynierów z całego świata posługuje się najczęściej jednolitym systemem jednostek, zwanym Układem SI (franc. Systeme International d'Unites). Układ ten wywodzi się z Francji, jeszcze z czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

1.1.1. Jednostki podstawowe układu SI

Punktem wyjścia dla stosowanego układu jednostek są jednostki podstawowe (tabela 1.1). Nie da się jednej jednostki podstawowej otrzymać z drugiej jednostki podstawowej za pomocą jakiegokolwiek wzoru.

0x08 graphic

Nazwa wielkości

Wymiar

Nazwa jednostki

Symbol

długość

L

metr

m

masa

M

kilogram

kg

czas

T

sekunda

s

natężenie prądu

I

amper

A

temperatura

Θ

kelwin

K

ilość substancji

N

mol

mol

światłość źródła światła

J

kandela

cd

1.1.2. Definicje wielkości podstawowych

1 metr jest równy drodze jaką przebywa w próżni światło w ciągu czasu 1/299792458 sekundy.

1 kilogram jest masą międzynarodowego wzorca kilograma.

1 sekunda, jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania związanego z przejściem między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu Cs - 133.

1 amper, jest to natężenie takiego prądu stałego, który płynąc w dwu nieskończenie długich, nieskończenie cienkich przewodach prostoliniowych, umieszczonych równolegle w próżni, w odległości 1m od siebie, wywołałby między nimi siłę magnetyczną o wartości 2. 10-7 N na każdy metr długości przewodnika.

1 kelwin, jest to jednostka temperatury termodynamicznej równa 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody.

1 mol, jest to ilości materii zawierającej tyle samo elementów, ile jest atomów zawartych w 0,012 kg czystego nuklidu węgla C-12.

1 kandela, jest to światłość, jaką ma w danym kierunku źródło emitujące monochromatyczne promieniowanie o częstości 540.1012 Hz i mające w tym kierunku wydajność energetyczną 1/683 W/Sr.

0x08 graphic
1.1.3. Jednostki uzupełniające układu SI

Nazwa wielkości

Nazwa jednostki

0x08 graphic
Skrót literowy

t płaski

radian

rad

kąt przestrzenny

steradian

sr

1 radian, jest to kąt miedzy dwoma promieniami koła, pomiędzy którymi długość łuku równa się promieniowi.

1 steradian, jest to kąt bryłowy o wierzchołku w środku sfery, wycinający na powierzchni sfery obszar o polu równym kwadratowi promienia tej sfery.

1.1.4. Jednostki pochodne układu SI

Jednostki pochodne układu SI (tabela 1.3), można otrzymać z jednostek podstawowych stosując odpowiednie wzory. W tabelce przedstawiono przykłady kilku takich jednostek (w sumie jest ich bardzo dużo, więc nie wszystkie są tu przedstawione).

Nazwa wielkości

Wymiar

Nazwa jednostki

Symbol

pole powierzchni, S

L2

metr kwadratowy

m2

objętość, pojemność. V

L3

metr sześcienny

m3

prędkość liniowa, υ

LT-1

metr na sekundę

m · s-1

przyspieszenie liniowe, a

LT-2

metr na sekundę kwadrat

m · s-2

częstość (częstotliwość), f

T-1

herc

Hz = s-1

prędkość kątowa, ω

T-1

radian na sekundę

rad · s-1

przyspieszenie kątowe, ε

T-2

radian na kwadrat sekundy

rad · s-2

gęstość, ρ

L-3M

kilogram na metr sześcienny

kg · m-3

moment bezwładności, T

L2M

kilogram x metr kwadratowy

kg · m2

pęd, p

LMT-1

kilogram x metr na sekundę

kg · m/s

moment pędu, J

L2MT-1

kilogram x metr kwadratowy

na sekundę

kg · m2 · s-1

siła, F, P, Q

LMT-2

niuton

N = kg · m · s-2

moment siły, M

L2MT-2

niutonometr

N · m

popęd siły,

LMT-1

niutonosekunda

N · s

ciśnienie p, naprężenie σ

L-1MT-2

paskal

Pa = kg · m-1 · s-2

praca W, energia E

L2MT-2

dżul

J = N · m = kg · m2 · s-2

moc N, P

L2MT-3

wat

W

0x08 graphic

1.1.5. Jednostki pozaukładowe

0x08 graphic
Oprócz jednostek podstawowych i pochodnych, dopuszczono do stosowania jeszcze kilka innych jednostek (tabela 1.4). Mogą być one stosowane zamiennie z jednostkami pochodnymi układu SI, a używa ich się głównie po to, aby podkreślić typ opisywanej wielkości lub, dla wygody i, ze względów historycznych.

Nazwa wielkości

Nazwa jednostki

Symbol

kąt płaski

stopień

minuta

sekunda

°

'

''

czas

godzina

minuta

doba

rok

1h=3600s

1min=60s

1d=24h

masa

tona

1t = 1000kg

temperatura

°C

 

pole powierzchni

hektar

1ha=10 000 m2

objętość

litr

1l = 10-3m3

1.1.6. Przedrostki jednostek układu SI

Aby nie operować tysiącami, milionami i miliardami do opisu bardzo dużych i bardzo małych wielkości, stosuje się przedrostki.

0x08 graphic

Przedrostek

Symbol

Liczba przez którą

mnożymy jednostkę

Przykład

atto

a

10-18

as (attosekunda)

femto

f

10-15

fm (femtometr)

piko

p

10-12

pF (pikofarad)

nano

n

10-9

nm (nanometr)

mikro

m

10-6

m m (mikrometr)

mili

m

10-3

mg (miligram)

decy

d

10-1=0,01

dm (decymetr)

centy

c

10-2=0,01

cm (centymetr)

deka

da

10

dag (dekagram)

hekto

h

102=100

hl (hektolitr)

kilo

k

103=1000, w informatyce 1024

kg (kilogram)

mega

M

106, w informatyce 10242

MW (megawat)

giga

G

109, w informatyce 10243

GHz (gigaherc)

tera

T

1012, w informatyce 10244

TB (terabajt)

w informatyce

peta

P

1015

 

exa

E

1018

 

zetta

Z

1021

 

jetta

Y

1024

 

1.1.7. Inne jednostki i układy jednostek

Niekiedy używa się jeszcze w technice jednostek spoza układu SI. Anglicy używają jardów, cali i mil do pomiaru długości (1 mila angielska to 1,609344 km). Nieraz słyszy się o atmosferach jako jednostkach ciśnienia, choć powoli wychodzą one z użycia. Dość powszechnie stosowano niekiedy, zbliżony do SI, układ o nazwie CGS (od jednostek podstawowych cm, g, s). Astronomowie chętnie używają ogromnych jednostek długości, wywodzących się od roku świetlnego, czyli odległości, jaką przebywa światło w ciągu roku (nie mylić z jednostką astronomiczną - AU - to średnia odległość od Ziemi do Słońca - ok. 150 mln km). Niektóre dziedziny nauki posługują się dodatkowymi, wygodniejszymi dla siebie jednostkami. Jednak najczęściej mają one swoje odpowiedniki wśród jednostek układu SI.

Żeglarze stosują jednostkę prędkości zwaną węzłem - jeden węzeł, to 1 mila morska na godzinę. Mila morska, to 1,852276 km = 1852,276 m.

0x08 graphic
1.1.8. Przykładowe jednostki spoza układu SI stosowane w Polsce.

Stopień Celsjusza (°C) - różnica temperatur podana

w stopniach Celsjusza jest taka sama jak różnica temperatur w kelwinach. Obie jednostki różni początek skali. Temperaturę w skali Kelwina przyjęto najczęściej oznaczać przez duże T, a w skali Celsjusza przez małe t.

0 K (czyli zero bezwzględne) to -273,15°C lub inaczej 0°C = 273,15K

DT  = Dt

Atmosfera - mamy dwie konkurencyjne atmosfery

atmosfera techniczna: 1 at = 98066,5 Pa

atmosfera fizyczna: 1 atm = 101325 Pa

Koń mechaniczny (KM) to jednostka mocy, nie należąca do układu SI.

1 KM = 735,49875 W (w Polsce)

Uwaga: np. w USA i Wlk. Brytanii mają trochę "silniejsze" konie mechaniczne

1 HP = 745,7 W

Kaloria (1 cal) to jednostka energii ale głównie ciepła. Równa jest energii jaką trzeba dostarczyć, aby o 1°C ogrzać 1 cm3 wody.

1 cal = 4,1868 J

Kilowatogodzina (1 kWh) - jednostka używana do określania energii elektrycznej.

1kWh = 3 600 000 J

Kilogram siła (kG) jest taką naturalną jednostką siły równą w przybliżeniu sile, jakiej trzeba użyć, aby utrzymać na Ziemi masę 1kg. Ponieważ grawitacja jest różna w różnych punktach naszego globu, więc nie da się wprowadzić idealnego kilograma siły, lecz tylko "średni" kilogram siła.

1kG = 9,80665 N

Elektronowolt (1eV) - jednostka stosowana przez fizyków atomowych.

1 eV = 1,602× 10-19J

Kilotona, Megatona - jednostka stosowana do określania siły wybuchu wielkich bomb (najczęściej bomb jądrowych). Np. 1 kilotona odpowiada wybuchowi 1 tys. ton trotylu (TNT)

 

Milimetr słupa rtęci (mmHg) - jednostka ciśnienia wywodząca się ze sposobu pomiaru tej wielkości za pomocą barometrów rtęciowych

1 atm = 760 mmHg

1 mmHg = 133,3224 Pa (inna nazwa "Tor")


1.1.9. Jednostki w informatyce i poligrafii

Bit (skrót - 1 b) stanowi najmniejszą możliwą jednostką informacji i może on przyjmować tylko dwie wartości oznaczane najczęściej jako PRAWDA - FAŁSZ, lub 0 "zero" i 1 "jeden".

1 bajt = 8 bitów (skrót - 1B)

Pochodne od bajtów jednostki to kilobajt, megabajt, gigabajt, terabajt.

Uwaga: 1kB = 1024 B, czyli "kilo" informatyczne jest większe od zwykłego o ok. 2,5%.

bps - bit na sekundę (bits per second) - jednostka do podawania szybkości przesyłu danych przy połączeniach cyfrowych.

1 Mips - milion instrukcji na sekundę - jednostka do pomiaru szybkości pracy procesorów.

1 twip = 1/1440 cala = 1/20 punktu drukarskiego

punkt drukarski = 1/72 cala


1.1.10. Angielskie jednostki miar

0x08 graphic

1 cal = 1/12 stopy

1 cal = 2,54 cm

mila angielska

1 mila angielska=1,609 km

1 jard = 3 stopy (ang yard)

1 y=0,9144 m

1 stopa (ang. foot)

1 foot = 30,48 cm = 12 cal

Jednostki wielkości fizycznych

Szkoła Morska w Gdyni Sp. z o.o.

Gdynia 2010

1. Jednostki wielkości fizycznych

1.1. Międzynarodowy system jednostek SI

Notatki:


1

Tabela 1.1

Tabela 1.2

Tabela 1.3

Tabela 1.4

Tabela 1.5

Tabela 1.6

Tabela 1.7



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Układ SI
Układ SI
77 Nw 02 Uklad SI
UKŁAD SI, Studia, Metrologia
Układ SI, ZiIP PP 2010-2011, Semestr I, Wprowadzenie do techniki
uklad SI
77 Nw 02 Uklad SI
Uklad SI
Przedrostki liczbowe wielokrotne i podwielokrotne Uklad SI
Układ SI(1)
SI uklad
SI wstep
Uklad pokarmowy
Układ mięśniowy
układ moczowy

więcej podobnych podstron