Prawo cywilne z umowami w administracji - konwersatorium
Postępowanie cywilne (Kodeks Postępowania Cywilnego z 1964 r.- wszedł w życie 1.01.1965 r.)
Ustawa KPC jest najobszerniejszym aktem prawnym (1300 artykułów).
Czym zajmuje się KPC ?
Przedmiotem postępowania cywilnego są sprawy cywilne. Odbywa się przed sądami. Sądy rozpatrują w trybie postępowania sądowego sprawy cywilne.
Sprawa cywilna:
- z reguły istnieje spór, pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami.
- podmioty, które występują, mają równorzędną pozycję (w przeciwieństwie do prawa administracyjnego),
- przedmiotem sporu w postępowaniu cywilnym jest pewien spór na tle stosunków prawnych,
- oprócz spraw cywilnych przedmiotem postępowania cywilnego są także sprawy z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, sprawy rodzinne i opiekuńcze (Np. sprawa o alimenty).
Rodzaje sądów:
- sady rejonowe,
- sądy okręgowe,
- sady apelacyjne,
- Sąd Najwyższy.
Budowa KPC (kręgosłup):
1. Przepisy ogólne a w nich zasady postępowania cywilnego.
2. Postępowanie procesowe (dzieli się na zwykłe i odrębne).
3. Postępowanie nieprocesowe.
4. Postępowanie przed sądem polubownym.
5. Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt.
6. Postępowanie zabezpieczające.
7. Postępowanie egzekucyjne.
8. Postępowanie w sprawach z podmiotami zagranicznymi.
Niektóre zasady ogólne
Procedura cywilna rządzi się pewnymi zasadami (regułami):
1. Jest skierowana do stron - strony nie mogą być uznawane za nieporadne (wg. zasady sąd jest od sądzenia a nie jest adwokatem). Strony są zobowiązane wykazywać fakty, z których wywodzą dla siebie korzystne skutki prawne. W związku z tym muszą udowodnić te fakty. Sąd w zasadzie nie przeprowadza dowodów „z urzędu”(wyjątek - sąd może przeprowadzić dowód niewskazany przez strony, lecz nie jest to obowiązek).
Przykłady:
-jeśli sąd stwierdzi, że spór jest fikcyjny, lub
-jeśli strona jest nieporadna (wiek, choroba).
Bierność strony może prowadzić do przegrania procesu.
2. Strony postępowania mają obowiązek przedstawiać faktyczne okoliczności, zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy (mówić prawdę). Strona nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za kłamstwo (jest to postulat ustawodawczy).
3. Zasada jawności postępowania:
Rozpoznawanie spraw cywilnych jest jawne dla stron i osób trzecich. Strony mają prawo przeglądać akta, do wydania kopii aktów, na rozprawie w charakterze publiczności mogą być osoby postronne.
Wyjątki:
- odwróceniem tej zasady w sprawie o rozwód, jest wyłączenie jawności,
- sąd, z urzędu, bądź na wniosek strony, może wyłączyć jawność rozprawy (jeśli, na przykład będzie mowa o faktach, które stronę pohańbią).
4. Sąd jest związany ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego za popełnienie przestępstwa
(Np. Jeśli ktoś został uznany winnym przestępstwa, to wyrok ten wiąże sąd cywilny - sprawca wypadku - jest winien odszkodowanie dla poszkodowanego).
Sąd powinien nakłaniać do ugody.
Właściwości sądów
1. Rzeczowa
2. Miejscowa
Ad 1. Właściwość rzeczowa mówi o tym, jakie sądy według kryterium ich hierarchii, rozpoznają daną kategorię spraw.
Tylko sądy rejonowe i okręgowe rozpoznają sprawy, jako sądy I instancji.
Sądy okręgowe rozpatrują sprawy takie, jak:
- sprawy, których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł.,
- sprawy o ochronę dóbr osobistych,
- sprawy o ochronę praw autorskich,
- sprawy o rozwód.
Wszystkie pozostałe - sądy rejonowe.
Ad 2. Właściwość miejscowa mówi, jaki sąd ma rozpatrywać daną sprawę jako sąd I instancji.
Właściwość ta dzieli się na:
a) ogólną,
b) przemienną,
c) wyłączną.
Ad a) właściwość ogólna - właściwym jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania bądź siedzibę strona pozwana.
Ad b) właściwość przemienna - w tej sprawie powód może wybrać sąd wg zasady ogólnej, lub wybiera ten sąd, który ustawodawca wskazuje (w sprawie o alimenty pozew może być wytoczony w miejscu zamieszkania pozwanego, lub w przypadku zdarzenia komunikacyjnego, sprawę może rozpatrywać sąd w miejscu wypadku).
Ad c) właściwość wyłączna - strony nie mają żadnego pola manewru (wyboru). Na przykład, w sprawie o nieruchomość, rozpatruje sąd położony tam, gdzie jest ta nieruchomość.
Skład sądu
1. W sądzie I instancji sprawy cywilne rozpatrywane są przez 1 sędziego (wyjątek - sprawy rozwodowe 1 sędzia i 2 ławników).
2. W sądzie II instancji zasadą jest, że sprawy rozpatrywane są przez 3 sędziów.
Sąd rejonowy - sądem I instancji dla jego orzeczeń jest sąd okręgowy.
Sad okręgowy - sąd II instancji (podwójna rola sądu okręgowego).
Sąd apelacyjny - jest tylko i wyłącznie sądem II instancji (odwołania od orzeczeń wydanych przez sąd I instancji.
Sąd Najwyższy - rozpatrywanie skarg kasacyjnych od orzeczeń wydanych przez sąd apelacyjny bądź sąd okręgowy działający jako sąd II instancji.
Koszty procesu
Aby sąd podjął jakąkolwiek czynność, osoba, która inicjuje sprawę, musi zapłacić ustalone przez ustawodawcę koszty sądowe (wyjątek - w pewnych kategoriach spraw nie pobiera się kosztów sądowych. W pewnych okolicznościach, strona może uzyskać zwolnienie od kosztów sadowych.
Koszty sądowe ustala oprócz KPC ustawa o kosztach sądowych (nie ponoszą kosztów sadowych osoby dochodzące alimentów).
Strony mogą domagać się zwolnienia z kosztów sądowych, jeśli nie są w stanie tych kosztów ponieść (są ubogie).
Koszty procesu (ostateczne) ponosi ten, kto przegrał sprawę w wyniku procesu.
Opłaty sądowe
Domaganie się zapłaty od pozwanego (zapłata) 5 % od kwoty sporu. Maksymalnie opłata sądowa nie może przekroczyć 100 tys. zł.
Przykłady:
- rozwód 600 zł.,
- uchylenie uchwały spółdzielni 200 zł.,
- rozwiązanie spółki 2000 zł.
Koszty należne adwokatowi bądź radcy prawnemu (rozporządzenie ministra sprawiedliwości)
- 10 tyś zł. - 50 Tyś zł. - Wynagrodzenie 2400 zł.
- wyższa niż 200 tyś zł. - 7200 Zł.
Pełnomocnictwo procesowe
Strona może występować samodzielnie bądź z pełnomocnikiem.
Pełnomocnikiem może być:
- adwokat
- radca prawny
- rzecznik patentowy
- małżonek
- zstępny (dzieci, wnuki)
- rodzic
- rodzeństwo.
Pełnomocnik reprezentuje stronę przed sądem, działa w imieniu i na rzecz strony.
Jego czynności odnoszą skutek dla mocodawcy.
Pełnomocnictwo może mieć charakter:
- ogólny - dotyczy wszystkich spraw, w których może występować mocodawca,
- szczególne - w pewnych kategoriach spraw,
- do niektórych czynności (pełnomocnik jest uprawniony tylko do konkretnych czynności).
W pewnych sytuacjach strona może wystąpić o przyznanie jej przez sąd pełnomocnika z urzędu:
- strona musi uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych,
- udział adwokata bądź radcy prawnego jest potrzebny (nieporadność, choroba, wiek, bardzo skomplikowana sprawa).
Jeśli adwokat lub radca jest ustalony, to koszty dla niego płaci skarb państwa, bądź, jeśli strona wygrała, to płaci strona przegrana.
Pisma procesowe
Pozew - pismo, w którym inicjuje się postępowanie cywilne procesowe. Musi w nim być:
1. Wyznaczenie sądu, do którego ślemy pozew.
2. Oznaczenie stron ( z imienia, nazwiska, bądź wskazanie nazwy stron).
3. Wskazanie adresatów stron.
4. Dokładne oznaczenie żądania, np. dokładna kwota (powództwo).
5. Przytoczenie faktycznych okoliczności, które uzasadniają żądanie (powództwo).
6. Podpis.
7. Wymienienie załączników.
Każde pismo procesowe musi mieć odpis dla strony przeciwnej.
W niektórych przypadkach pozew musi być sporządzony na urzędowym formularzu.
Orzeczenia sądu
Rozstrzygnięcie sprawy cywilnej:
a) wyroki,
b) postanowienia.
Ad a) Wyrok- rozstrzyga sprawę merytorycznie (zasadność bądź bezzasadność pozwu - sąd mówi, kto ma rację).
Ad b) Postanowienie - (dwojaki charakter):
- postanowienie kończące postępowanie,
- postanowienie niekończące postępowania (w kwestiach incydentalnych. Np. zwolnienie od kosztów sądowych).
Środki odwoławcze
Strona ma prawo do odwołania sprawy w II instancji:
- apelacja - przysługuje tylko od wyroku. Od apelacji (oraz kasacji) płaci się opłatę sądową. W apelacji sąd kontynuuje sprawę rozpatrywaną w I instancji,
- zażalenie - przysługuje tylko od postanowień. Zażalenie przysługuje na wszystkie postanowienia kończące oraz enumeratywnie wskazane polecenia niekończące.
Prawo spadkowe
Śmierć osoby fizycznej - dziedziczenie po osobie zmarłej. Reguluje Ustawa Kodeks Cywilny.
Co stanowi spadek?
Jest to ogół praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej, o charakterze majątkowym (charakter cywilno-prawny):
- prawa własności (lokal, samochód, środki pieniężne, prawo wieczystego użytkowania),
- obowiązki (kredyt, pożyczka, obowiązek wykonania umowy przedwstępnej).
Nie stanowią obowiązku spadkowego zobowiązania karno-spadkowe (grzywna, więzienie).
Prawa i obowiązki osoby zmarłej przechodzą z chwilą jej śmierci na jedną lub kilka osób (dziedziczenie).
Z chwilą śmierci otwiera się spadek, a z chwilą otwarcia spadku, spadkobiercy spadek nabywają.
Powołanie do spadku może wynikać z ustawy lub z testamentu:
- dziedziczenie ustawowe - spadkodawca nie pozostawił testamentu bądź sporządzony przez niego testament w świetle prawa jest nie ważny,
- dziedziczenie testamentowe - spadkodawca sporządził ważny testament.
Spadkobiercą może być każda osoba fizyczna, która żyła w chwili otwarcia spadku (spadkobiercą może być dziecko poczęte, jeśli urodzi się żywe).
Dziedziczenie ustawowe:
1. Do pierwszego kręgu dziedziczenia należą:
- dzieci spadkodawcy,
- jego małżonek
W częściach równych.
Udział spadkowy małżonka nie może być mniejszy niż ¼ spadku.
2. Jeżeli dziecko spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą, jego udział dziedziczą w częściach równych jego dzieci (wnuki spadkodawcy).
3. Trzeci krąg - jeśli spadkodawca nie posiadał zstępnych, spadek dziedziczy małżonek, rodzice oraz rodzeństwo.
Udział spadkowy małżonka wynosi ½ spadku. Druga połowa przypada w równych częściach pozostałym spadkobiercom.
4. Jeśli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, to jego udział przypada w połowie drugiemu z rodziców, a druga połowa rodzeństwu.
5. Jeżeli jedno z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, a zostawiło własne dzieci, to one dziedziczą jego udział.
6. Z braku zstępnych, rodziców lub rodzeństwa czy ich dzieci, cały spadek przypada małżonkowi.
7. Z braku wszystkich krewnych oraz małżonka spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
8. Gdyby nie miał miejsca zamieszkania, spadek przypada skarbowi państwa.
Reguła spadkobrania dziedziczenia ustawowego przypada w stosunku przysposobionego po przysposabiającym.
Testament
Jest to rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci:
- Określa, co ma się z majątkiem stać, kto ma być spadkobiercą.
- Testament może zawierać rozrządzenie tylko jednego spadkodawcy.
- Testament można w każdej chwili i czasie odwołać w całości lub w części.
Odwołanie może nastąpić poprzez:
- przekreślenie i parafkę,
- sporządzenie drugiego testamentu, w którym się stary odwołuje.
Testament może sporządzić jedynie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (18 lat i nieubezwłasnowolniona). Nie może sporządzić za kogoś rodzic, rodzice, czy inny pełnomocnik.
Nieważność testamentu:
1. Spadkodawca w chwili sporządzania testamentu był w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.
2. Testament byłby sporządzony pod wpływem groźby (osoby drugiej).
3. Działanie spadkodawcy odbywałoby się pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby nie błąd, to takiego testamentu by nie sporządził.
Formy testamentów
Testament sporządza się w jednej ze wskazanych form:
1. Testament własnoręczny.
2. Testament w formie aktu.
3. Testament sporządzony w obecności dwóch świadków ustnie przed czy to wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, kierownikiem USC, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem gminy lub powiatu.
Ad 1) Spadkodawca własnoręcznie pisze testament w całości (własnoręcznie podpisany i posiadający datę).
Ad 2) Spadkodawca ustnie oświadcza wolę w obecności notariusza i sporządza dokument w formie aktu notarialnego.
Ad 3) Spadkodawca ustnie rozporządza spadkiem w obecności wymienionych osób i podpisuje w ich obecności.
Testamenty szczególne - przesłanki:
1. Istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy.
2. Zachowanie zwykłej formy testamentu jest nie możliwe lub bardzo utrudnione.
3. Spadkodawca może oświadczyć ustnie ostatnią wolę, przy jednoczesnej obecności, co najmniej trzech świadków. Z tego ustnego oświadczenia sporządza się protokół, który podpisuje spadkodawca lub dwóch świadków, albo wszyscy świadkowie.
Ad 1) Występuje element subiektywny:
- odczucie spadkodawcy
- przesłanki medyczne (obiektywne) mówią, że grozi mu rychła śmierć. Kodeks cywilny tego nie wyjaśnia. Orzecznictwo sądu mówi, że należy stosować czynnik subiektywno-obiektywny.
Ad 2) Występuje wtedy, gdy spadkodawca nie może wyjechać ze swojej miejscowości lub nie może sam go sporządzić a ma taką wolę.
Ad 3) Świadkowie muszą być obecni jednocześnie. Z wypowiedzi spadkodawcy sporządza się protokół. Może on być sporządzony w terminie do 1 roku od chwili wyartykułowania.
Testament może być sporządzony w czasie podróży na polskim statku lub w samolocie.
Spadkodawca składa ustnie oświadczenie przed dowódcą statku lub zastępcą, w obecności dwóch świadków.
Świadkiem nie może być:
1. Osoba, dla której w testamencie przewidziano jakiekolwiek korzyści.
2. Krewni takiej osoby.
3. Głusi, niemi, niewidomi itd.
4. Skazany za fałszywe zeznania.
Spadkodawca może rozrządzić swym majątkiem na rzecz jednej lub kilku osób.
Jeśli są to co najmniej 2 osoby (a nie ma nic o tym w testamencie), to dziedziczą one w częściach równych.
Pojęcia:
- spadkobierca - jeśli dziedziczy większość, Np. 90% spadku,
- zapisobiorca - jeśli dziedziczy w niewielkiej części, Np. 10%.
Zachowek
Łączy się ze spadkobierstwem testamentowym.
Przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, a nie są, bo testament jest, na kogo innego.
Osobom tym należy się, co do zasady połowa wartości udziału spadkowego, który by im przypadał, przy dziedziczeniu ustawowym, a jeżeli uprawniona osoba jest trwale niezdolna do pracy, lub uprawniony zstępny jest małoletni, należy się 2/3 udziału, który dziedziczyłby w ramach dziedziczenia ustawowego.
Roszczenie o wypłatę zachowku przysługuje wobec spadkobiercy testamentowego.
Roszczenie o zachowek ma wyjątki (na podstawie różnych sytuacji życiowych):
1. Darowizna wobec osoby uprawnionej do zachowku. O tę wartość darowizny uczynionej przez spadkodawcę na rzecz ustawowego spadkobiercy (do 15 lat przed śmiercią spadkodawcy).
2. Większe niż standardowo przyjęte koszty - wydatki na wykształcenie (wychowanie) spadkobiercy. Np. na naukę w USA.
Zachowek obowiązuje do 3 lat od śmierci spadkodawcy.
Wydziedziczenie
Jest pozbawieniem prawa do zachowku. Może nastąpić tylko w testamencie i tylko z powodu, jeśli zachodzi choćby jedna z przyczyn zapisanych w KC:
1. Uprawniony do zachowku uporczywie postępuje wbrew woli spadkodawcy, niezgodnie z zasadami współżycia społecznego (nadużywanie alkoholu, nie dbanie o rodzinę itd.).
2. Uprawniony do zachowku dopuścił się w stosunku do spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, obrazy czci (Np. pobił go, kogoś z rodziny lub przyjaciela).
3. Uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (nie opiekuje się nim, mając ku temu możliwości).
Przyjęcie i odrzucenie spadku
Nie ma obowiązku dziedziczenia. Spadkobierca może przyjąć spadek wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub spadek odrzucić:
- wprost - z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe,
- z dobrodziejstwem inwentarza - spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości czynnej masy spadkowej (wartości aktywów spadku).
Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może być złożone w terminie 6 miesięcy od daty, w której spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Oświadczenie może być złożone u notariusza bądź w sądzie.
Stwierdzenie nabycia spadku
Pierwsze kroki prawne spadkobierców, aby uporządkować sprawy związane z nabyciem spadku - przed sądem.
- ustalenie, czy ma miejsce spadkobranie ustawowe, czy testamentowe, oraz, kto dziedziczy i w jakim udziale (krąg spadkobierców po osobie zmarłej).
Jeśli jest to dziedziczenie testamentowe, to muszą brać udział wszyscy spadkobiercy ustawowi.
Jest to jedyne postępowanie, gdzie można podnosić zarzuty.
W wyniku tego postępowania są ustala, kto dziedziczy (na podstawie testamentu czy ustawy).
Postępowanie jest płatne w wysokości 50 zł.
Pod pewnym warunkami odrzucenie spadku może by zakwestionowane przez wierzycieli spadkodawcy.
Odpowiedzialność za długi spadkowe
Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko majątkiem spadkowym.
Od chwili przyjęcia spadku całym swoim majątkiem.
Jeśli jest dwóch lub więcej spadkobierców, to ponoszą oni tak zwaną solidarną odpowiedzialność za długi. Ma to miejsce do chwili tzw. działu spadku.
Od tej chwili dziedziczą do wielkości udziału w spadku.
Dział spadku
Może być dokonany w umowie lub za pomocą sądowego działu spadku, Jeśli do spadku wchodzi nieruchomość, to musi być akt notarialny.
Wyjście z działu:
- podział fizyczny spadku - jeden syn samochód, drugi lokal, trzeci działkę - wyrównanie udziałów, w tym przypadku po 1/3,
- przyznanie całego spadku na rzecz jednego ze spadkobierców, który musi spłacić pozostałych,
- sprzedaż majątku spadkowego.
Przyjęcie spadku - jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to pozostali dziedziczą w ten sam sposób, mimo że tego nie zadeklarowali.
Jeśli spadkobiercą jest osoba poniżej 18 - tu lat, to zawsze ta osoba przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a w ślad za tym, reszta spadkobierców (także osoby pełnoletnie), też muszą przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.
Prawo rodzinne
1. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy od 01.01.1965 r.
2. Ustawa o aktach stanu cywilnego KPC, KC.
3. Konstytucja RP:
- ochrona prawna rodziny (macierzyństwo i rodzicielstwo),
- gwarancja prawa do wychowania dzieci wg własnych przekonań, w tym przekonania religijne.
Zasady prawa rodzinnego
1. Zasada monogamii - niedopuszczalne jest wielożeństwo.
2. Zasada trwałości małżeństwa - powinno być dozgonnym związkiem kobiety i mężczyzny.
3. Ochrona dobra dziecka - władz rodzicielska powinna być zgodna z dobrem dziecka.
4. Zasada równouprawnienia małżonków - mają takie same uprawnienia i obowiązki.
5. Zasada ochrony rodziny.
Zasada monogamii - przesłanki istnienia małżeństwa.
Niezachowanie tych przesłanek powoduje, że w świetle prawa małżeństwo jest nie ważne:
a) odmienność płci;
b) równoczesna obecność kobiety i mężczyzny w momencie zawarcia małżeństwa (nupturienci - osoby, którym udziela się małżeństwa). Prawo wyłącza możliwość zwarcia małżeństwa przez pełnomocnika. Z ważnych powodów sąd może dopuścić do zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika, ale nie może to być dwóch pełnomocników;
c) zgodne oświadczenie nupturientów, że wstępują w związek małżeński;
d) obecność osoby, przed którą można zawrzeć związek małżeński:
- kierownik USC
- duchowny.
Procedura przed duchownym:
- po złożeniu zgodnych oświadczeń przez nupturientów, osoba duchowna musi w ciągu 5 dni sporządzić dokument, że oświadczenie zostało złożone i przesłać je do kierownika USC,
- kierownik USC sporządza akt małżeństwa.
Przeszkody do zawarcia małżeństwa:
a) wiek (powyżej 18 tu lat), za zezwoleniem sądu kobieta może mieć 16 lat,
b) ubezwłasnowolnienie całkowite jednego z nupturientów,
c) choroba psychiczna lub niedorozwój jednego z nupturientów,
d) pozostawanie w związku małżeńskim jednego z nupturientów,
e) pozostawanie nupturientów w stopniu pokrewieństwa lub powinowactwa (z ważnych powodów, za zgodą sądu powinowaci mogą),
f) pozostawanie nupturientów w stosunku przysposobienia.
Gdy kobieta i mężczyzna są przygotowani do małżeństwa, ale jedna ze stron np. kobieta „zrywa za 5 dwunasta” i ucieka sprzed ołtarza, to mężczyzna może dochodzić zwrotu kosztów.
Zasady majątkowe
Majątkowa wspólność ustawowa. Powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa.
Obejmuje ona majątek nabyty przez małżonków wspólnie lub każdego z nich w trakcie trwania małżeństwa, a w szczególności:
- pobranie wynagrodzenia za pracę (już wypłacone, a nie to, co ma być),
- dochody z jakiejkolwiek działalności zarobkowej małżonków,
- dochody, które przynosi majątek wspólny, bądź odrębny każdego z małżonków.
Z chwilą powstania wspólnoty majątkowej można mówić o 3 majątkach małżonków:
1. Wspólny.
2. Odrębny męża.
3. Odrębny żony, uzyskany np. przed zawarciem małżeństwa.
Zasadnicza cecha majątku wspólnego:
- jest to tzw. współwłasność łączna (małżonkowie nie mają w tym majątku określonych udziałów), tzn., że każdy ma tyle samo. Z tego wynika, że małżonkowie nie mogą domagać się podziału majątku (w czasie trwania wspólności ustawowej).
Sposoby zarządu majątkiem wspólnym
1. Każdy z małżonków jest obowiązany współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, ma obowiązek informować o wszystkim, co dotyczy majątku wspólnego.
2. Każdy z małżonków może samodzielnie dokonywać czynności, które są związane z zarządem majątkiem.
Pewne czynności muszą mieć zgodę drugiego małżonka, Np.:
1. Zbycie, obciążenie nieruchomości lub prawo wieczystego użytkowania, zbycie mieszkania, darowizna itd.
2. Odpłatne nabycie nieruchomości, wieczystego użytkowania, mieszkania itp.
3. Darowizna przedmiotu majątkowego wchodzącego w skład majątku wspólnego.
Jedynie sąd może dopuścić do samodzielnego wykonania takiej czynności z ważnych powodów. Z ważnych powodów sąd może pozbawić jednego z małżonków uprawnienia do zarządu majątkiem wspólnym.
Odpowiedzialność za zobowiązania.
1. Małżonkowie odpowiadają solidarnie za zobowiązania dotyczące zwykłych czynności życia codziennego, chociaż byłyby zaciągane przez jednego z małżonków (Np. wszelkie opłaty - energia elektryczna).
2. Oboje małżonkowie odpowiadają majątkiem wspólnym za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków za zgodą drugiego.
3. Zobowiązania zaciągnięte bez zgody drugiego małżonka, wierzyciel może domagać się zaspokojenia jedynie z:
- majątku tego małżonka, który zaciągnął zobowiązanie (osobiste),
- jeśli chodzi o majątek wspólny, to tylko z wynagrodzenia za pracę lub innych dochodów z działalności zarobkowej.
Wyjątek: odpowiedzialność nie dotyczy kobiety, jeśli mężczyzna prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu miał zobowiązania.
Ustanie wspólności majątkowej
1. Z momentem ustania małżeństwa np. na skutek:
- śmierci,
- rozwodu,
- uznania nieważności małżeństwa.
2. Ubezwłasnowolniania jednego z małżonków.
3. Ogłoszenie upadłości jednego z małżonków.
4. Zniesienia wspólności ustawowej orzeczeniem sądu, z ważnych powodów.
5. W razie zawarcia umowy, którą małżonkowie wprowadzają rozdzielność majątkową.
6. Orzeczenia separacji.
Z ważnych powodów można domagać się nierównego podziału majątku np.:
- stopnia wniesienia majątku,
- małżonek trwoni lub trwonił majątek.
W ramach podziału majątków, małżonkowie mogą domagać się zwrotu nakładów na majątek odrębny z majątku wspólnego i odwrotnie.
Przedmioty majątkowe, które stanowią majątek osobisty małżonków, pomimo, że łączy ich wspólność majątkowa
1. Przedmioty majątkowe nabyte w drodze darowizny albo dziedziczenia. Wyjątek:
- spadkobierca lub darczyńca
2. Przedmioty majątkowe, które każdy z małżonków nabył przed powstaniem wspólnoty ustawowej.
3. Prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie (zadośćuczynienie za obrażenie kogoś - majątek odrębny).
Rozdzielność majątkowa
3 sytuacje:
1. Na mocy orzeczenia sądu znoszącego wspólność ustawową (tylko z ważnych przyczyn).
Nie zachodzi, jeśli jeden z małżonków ma zadłużenie i wierzyciele nie mogliby dochodzić od niego swoich roszczeń.
Zachodzi, jeśli jeden z małżonków bezmyślnie trwoni majątek lub nie przyczynia się do jego pomnożenia - wtedy wprowadza się rozdzielność.
2. Ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków (z mocy prawa następuje rozdzielność majątkowa).
3. Umowne zniesienie wspólności majątkowej. Małżonkowie w drodze umowy potwierdzonej aktem notarialnym znoszą wspólność majątkową.
Z chwilą powstania rozdzielności majątkowej małżonkowie mają udział równy w majątku dotychczasowym.
Od chwili powstania rozdzielności majątkowej są majątki odrębne.
W drodze umowy małżonkowie mogą wspólność ustawową rozszerzyć bądź ograniczyć (w formie aktu notarialnego.
Mogą też ustalić, że włączają do majątku wspólnego także majątek sprzed powstania wspólności ustawowej.
Na mocy umowy o ograniczeniu wspólności majątkowej rzeczy, które co do zasady stanowią majątek wspólny nie będą już takim majątkiem
Ustanie małżeństwa.
1. Z chwilą śmierci jednego bądź obojga małżonków.
2. Z chwilą uznania za zmarłego jednego bądź obojga małżonków.
3. Z chwilą orzeczenia rozwodu.
Rozwód:
1. Może być orzeczony przez sąd.
2. Orzekają sądy okręgowe.
3. W KRiO wskazane są dwie przesłanki orzeczenia rozwodu: trwały i zupełny rozpad pożycia małżeńskiego.
- zupełny rozpad - jeśli pomiędzy małżonkami ustały wszelkie więzi,
- trwałość rozpadu - brak perspektyw na to, że te więzi mogą być kiedykolwiek odbudowane.
Najczęstsze przypadki rozwodów: zdrady małżeńskie, alkohol.
Negatywne przesłanki rozwodu (rozwodu nie będzie, jeśli one nie zejdą):
1. Żąda rozwodu małżonek wyłącznie winny rozpadu małżeństwa (w tej sytuacji małżonek niewinny może nie dać zgody na rozwód). Wyjątki:
- małżonek niewinny wyrazi zgodę na rozwód,
- małżonek niewinny nie wyrazi zgody na rozwód, lecz odmowa tej zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (Np. gdyby ustalono, że małżonek winny prowadzi rodzinę z drugą osobą, ma z nią dzieci itp., a odmowa ma charakter złości, złośliwości itd.).
2. Dobro wspólnych małoletnich dzieci (jeśli sytuacja dzieci będzie dramatycznie pogorszona).
3. Zasady współżycia społecznego (Np. po długotrwałym pożyciu jeden z małżonków ciężko zachorował - nie ma ucieczki - odmowa rozwodu).
W wyroku rozwodowym sąd orzeka:
1. Który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa (jeden z nich, oboje, żaden - bez
orzekania o winie).
2. Rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków (sąd powierza temu z rodziców, przy którym będzie stale przebywać a drugiemu ogranicza).
3. Sąd orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków.
4. Sąd orzeka o alimentach, które każdy z małżonków poniesie na rzecz wspólnych dzieci.
Instytucja separacji (prawie rozwód)
Jedna przesłanka, którą orzeka Sąd Okręgowy - zupełny rozpad pożycia małżeńskiego, ustanie więzi itd.
(Są pewne perspektywy, że małżeństwo odbuduje więzi, a ten stan jest przejściowy).
Negatywne przesłanki separacji:
- dobro wspólnych małoletnich dzieci,
- zasady współżycia społecznego.
Skutki separacji:
Takie jak przy rozwodzie za wyjątkiem:
- żaden z małżonków nie może zawrzeć związku małżeńskiego,
- małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego zasady słuszności,
- kobieta nie może powrócić do poprzedniego nazwiska,
- powstaje pomiędzy małżonkami rozdzielność majątkowa.
Separacja nie jest stanem stałym. Jedynie na zgodny wniosek małżonków sąd znosi instytucję separacji.
Władza rodzicielska
Relacje prawne i faktyczne pomiędzy dzieckiem a rodzicami.
Ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka.
Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do chwili ukończenia 18 - tu lat.
Przejawy tej władzy:
1. Sprawowanie pieczy nad osobą oraz majątkiem dziecka.
Piecza nad majątkiem - rodzicom przysługuje uprawnienie do zarządu majątkiem dziecka (Np. mieszkanie darowane przez dziadków)
2. Stanowienie o tym, że dziecko, które pozostaje pod władzą rodzicielską musi wyrażać posłuszeństwo wobec rodziców.
Do czynności, które przekraczają zwykły zarząd (które mają istotny skutek dla tego majątku, np. sprzedaż) konieczna jest zgoda (postanowienie) sądu.
Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Reprezentują je przy czynnościach prawnych, podejmowanych przez to dziecko.
Przedstawicielstwo ustawowe może być wykonywane przez oboje rodziców lub jedno z nich (Np. dziecko domaga się alimentów od ojca, przedstawicielem ustawowym jest matka).
Jeśli rodzice nie są w stanie podjąć zgodnej decyzji dotyczącej przyszłości dziecka, to każde z rodziców występuje do sądu o rozstrzygnięcie.
Obowiązek alimentacyjny
Polega na podejmowaniu czynności, których skutkiem ma być zaspokojenie potrzeb osoby, która nie może utrzymać się samodzielnie.
Adresatem obowiązku alimentacyjnego może być:
- dziecko, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie (Np. kontynuuje naukę po 18 - tym roku życia),
- osoba znajdująca się w niedostatku (nie może się sama utrzymać na przykład z powodu choroby).
Cechy obowiązku alimentacyjnego:
1. Ma charakter osobisty:
- uprawnienia do alimentów nie można przenieść na inną osobę,
- obowiązek alimentacyjny wygasa z chwilą śmierci osoby uprawnionej.
2. Źródłem tego obowiązku są jedynie stosunki rodzinne (pokrewieństwo, przysposobienie, małżeństwo), a nie czynności prawne np. umowa.
Zakres obowiązku alimentacyjnego
Wyznacza pewne granice, w jakich powinien być spełniony.
Zależy od:
1. Usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów.
2. Zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego do alimentów (nie tylko to co ma, ale też co mógłby mieć, gdyby chciał).
Opieka i kuratela
Opiekę ustala się dla:
1. Osoby małoletniej,
2. Osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie.
Ad 1.
a) rodzice dziecka nie żyją,
b) rodzice dziecka zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej,
c) rodzice dziecka zostali ubezwłasnowolnieni częściowo.
Opiekun, co jakiś czas przedstawia sądowi sprawozdanie ze sprawowania opieki (leczenie, szkoła itp.).
Sąd kontroluje poprzez kuratorów sądowych.
Ad 2. Ten sam zakres.
Kuratela (rola kuratora podobna do opiekuna)
Ustala się dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, osób potrzebujących pomocy (starszych, obłożnie chorych) i dla osób ułomnych.
Prawo wekslowe
Przepisy prawa wekslowego wynikają z Ustawy o Prawie Wekslowym z 1936 r.
Kredyty bankowe często zabezpiecza się wekslem.
Weksel:
1. Jest papierem wartościowym.
2. Musi posiadać pewna ściśle określoną przez prawo wekslowe treść.
3. Samo złożenie podpisu pod wekslem rodzi zobowiązania wekslowe (zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, czyli oderwany od przyczyny wystawienia weksla).
4. Jedynym uprawnionym do zapłaty sumy wekslowej jest ten, kto weksel fizycznie posiada.
5. Ma funkcję gwarancyjną (zabezpieczającą). Weksel wystawiony w związku z podjęciem innej czynności prawnej (Np. umowy pożyczki, kredytu, najmu) zabezpiecza każdą tę czynność.
6. Ułatwia dochodzenie roszczeń (do sądu występuje się załączając jedynie weksel i żąda się zapłaty kwoty, która na nim jest wpisana. Nie ma potrzeby wyjaśniać sytuacji wystawienia weksla).
Wyróżniamy dwa zasadnicze rodzaje weksli:
- weksel In blanco - na dokumencie jest podpis, treść bez danych i personalia. Co do szczegółów treści jest pusty. Ten weksel stosuje się przeważnie w stosunkach z bankiem.,
- weksel trasowany - polega na tym, że zawiera polecenie zapłaty wskazanej w wekslu kwoty przez osoby trzecie. Są na nim wszystkie dane już w momencie wystawienia (suma pieniędzy, data, dane osoby, która ma zapłacić.
Poręczenie wekslowe - to przyjęcie odpowiedzialności przez daną osobę za dług innej osoby.
Przez to ten, kto tę odpowiedzialność przyjmuje staje się współdłużnikiem.
Poręczyciel według prawa wekslowego to awalista.
Na poręczeniu wekslowym muszą być dane biorącego kredyt i poręczyciela.
Deklaracja wekslowa.
W prawie wekslowym występuje instytucja indosu czyli przeniesienia uprawnień z weksla przez dotychczasowego posiadacza na innego.