Psychologia polityki - wg Stanisława Kuśmierskiego zajmuje się zastosowaniem wiedzy psychologicznej do badania i wyjaśniania procesów psychologicznych człowieka, dotyczących jego związków z otoczeniem politycznym, kształtowaniem się jego dyspozycji wobec władzy politycznej i uczestniczenia w tej władzy.

P pol- to studium zjawisk politycznych w obszarze psychologii i wykorzystania wiedzy psychologicznej w polityce.

P pol - jest interdyscyplinarna, głównie bazuje na psychologii społecznej i socjologii

1. Psychologia polityki- narodziny i rozwój dyscypliny do II wojny światowej.

Narodziny dyscypliny nastąpiły w XIX wieku. Zainteresowanie psychologia narodową i psychologia tłumu Psychologia Narodowa ( W. Wundt- zainteresowanie materiałami folkloru - bajki!!!). Psychologia tłumu- przedstawiciele: Gustav LeBon ( dzieło: Psychologia tłumu) oraz G. Sighele ( dzieło: Tłum zbrodniczy). Przedstawiali teorie psychologiczne tłumu- Sighele uważał, iż tłum jest zawsze zbrodniczy natomiast LeBon, iż nie zawsze. Uwidacznia się wpływ Freudyzmu. Wg Freuda w tłumie wyłącza się sumienie. Powstają psychobiografie polityków- zwraca się uwagę na kwestie osobowości ( tym różni się od biografii). Powstaje szkoła chicagowska ( H. Caswell, dzieło: Psychopatologia i Polityka)- definicja człowieka politycznego.

2. Psychologia polityki- rozwój dyscypliny po II wojnie światowej.

trzy okresy rozwoju:

I okres - lata '40 u '50 XX wieku - tzw. era osobowości i kultury- dominuje spojrzenie na osobowość polityków -psychobiografie Hitlera, Lutra.. Wg. poglądów z tamtego okresu czynniki socjalizujące kształtują się w dzieciństwie. Teza: człowiek jest socjalizowany w zależności od kultury. Przedstawiciele: Eric Erriccson. P. Benedit

II okres - Lata '60 i '70 - era postaw i zachowań wyborczych; początek badań sondażowych (przejście z badań jakościowych na ilościowe). Badania opinii publicznej. Badano preferencje wyborcze i zachowania oraz rolę kampanii wyborczych [zwłaszcza massmedia] w kształtowaniu postaw i zachowań. Człowiek polityczny- homopoliticus.

III okres - lata '80 i '90 - era ideologii i konfliktów, badania dotyczące podstawy konfliktów- badania socjalizacji politycznej, psychologia polityczna-badanie zjawisk psychologicznych zachodzących podczas transformacji ustrojowej

W latach 70-tych XX w. powstaje Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Politycznej (ISPP) i zostaje wydawany kwartalnik psychologiczny ( do tej pory ukazały się trzy kwartalniki).

• W polskiej psychologii polityki funkcjonują badania ilościowe i statystyczne

• Znani psychologowie:

• Janusz Rejchowski

• Krystyna Skarżyńska,

• Urszula Jakubowska

• Krzysztof Korzeniowski

3. Metody badawcze w psychologii polityki.

Podejście idiograficzne: polega na analizowaniu ludzkiego zachowania w pogłębionych studiach jednostkowych (zakładających niepowtarzalność ludzkiej osoby) prowadzących do odkrycia praw odnoszących się tylko do danego konkretnego przypadku.

Podejście nomotetyczne polega na badaniu grup ludzkich (w których, jak się zakłada, jednostki mają wiele wspólnych cech), co umożliwia odkrycie praw ogólnych i stosujących się do wszystkich.

Metody badawcze

• Jakościowe (zwane też motywacyjnymi, skoncentrowane są na pojedynczych osobach lub małych grupach celowo dobranych osób i dotyczą na ogół czynników trudno wymiernych. Polegają na rozmowie osoby badanej lub niewielkiej grupy osób badanych z udziałem osoby prowadzącej badanie, inicjującej i sterującej przebiegiem rozmowy lub dyskusji na określony z góry temat. Badania jakościowe maja na celu wyjaśnić i zrozumieć motywy postępowania, dotrzeć do nie ujawnianych w sposób bezpośredni przyczyn zachowania, ustalić i zinterpretować głęboko ukryte przekonania i emocje. Udzielają odpowiedzi na pytanie "jak?, dlaczego?". Nie interesują nas liczby, lecz skojarzenia związane z markami lub produktami, motywy, które kierują zachowaniem konsumentów. Badania tego rodzaju pozwalają bardzo szczegółowo odtwarzać stereotypy, wzory myślenia, oceniania lub reagowania, sposoby wyrażania myśli, nieuświadomione motywy, zwyczaje i przyzwyczajenia.)

• Ilościowe (to sondaże kwestionariuszowe przeprowadzane na stosunkowo dużych próbach respondentów, najczęściej reprezentatywnych dla populacji celowej, z wykorzystaniem metod statystyczno - matematycznych przy doborze próby i obliczeniach wyników. Polegają na gromadzeniu danych, zbieranych od respondentów za pomocą formularzy - kwestionariuszy ankiet i wywiadów. Określona liczba respondentów, dobrana według reguł statystyki, odpowiada na zawarte w kwestionariuszach pytania)

• Badania dokumentacyjne - Są to badania danych ze źródeł wtórnych, pozyskiwane z tzw. "drugiej ręki". Dane pozyskiwane są z oficjalnych statystyk, publikacji urzędowych, z książek i periodyków, z informacji prasowych, gromadzonych przez różne instytucje, stowarzyszenia, banki danych, agencje badawcze i konsultingowe, itd. Pewne dane można uzyskać z publikowanych w monitorach urzędowych sprawozdań finansowych, z zestawień i rankingów przedsiębiorstw, branż, itp.

• Eksperyment laboratoryjny

• Eksperyment naturalny

• Obserwacja.

• Wywiad pogłębiony

4. Geograficzne i religijne uwarunkowania polskiego charakteru narodowego.

Charakter narodowy - zestaw cech, norm kulturowych typowy dla danej społeczności, a przynajmniej dla większości.

Charakter narodowy można określić jako panujący w danym narodzie, widoczny w postawach życiowych jego członków system treści duchowych. Jest to więc pojęcie dotyczące psychiki, charakterystycznej dla poszczególnych jednostek ludzkich składający się na dany naród.

Istotnym elementem tożsamości narodowej jest świadomość wspólnych dziejów, tradycja narodowa

• Geograficzne: ( położenie na wschód lub na zachód od Łaby)

• Religijne : uzależnione od wyznawanej wiary ( kraje katolickie i protestanckie):

• Wiara katolicka sprzyja konserwacji zastanych stosunków społecznych, nie sprzyjała rozwojowi gospodarczemu, religia na pokaz, -bez przeżywania duchowego

• Protestantyzm - sprzyja przedsiębiorczości, rozwojowi człowieka i gospodarki, wiara w siebie.

5. Historyczne uwarunkowania polskiego charakteru narodowego

• Przynależność do grupy słowiańskiej (mentalność niewolnika, zapóźnienie, nieporządek, nieład),

• Feudalizm- stosunki feudalne ( podział na dwa stany: panów i chamów)

• Komunizm- wzmocnił elementy patologiczne: brak poszanowania dla pracy, prawa, własności, silna roszczeniowość ( bo mi się należy)

6. Stanowo-klasowe uwarunkowania polskiego charakteru narodowego

7. cechy polskiego charakteru narodowego

Kazimierz Dąbrowski wyróżnił u Polaków osiem cech dodatnich i dwanaście ujemnych.

Za pozytywne uznał:

1) skłonność do idealizowania, romantyzmu, spirytualizmu, mistycyzmu;

2) odwagę, bohaterstwo, rycerskość, donkiszoterię;

3) humanitaryzm, łagodność, wspaniałomyślność, brak okrucieństwa;

4)szczerość, prawdomówność, wierność, dotrzymywanie zobowiązań;

5) gościnność, szczególnie wobec obcych z odległych stron;

6) upór, podatność na rozwój;

7)poczucie wolności, niezależności, indywidualności;

8) duże zdolności w różnych dziedzinach.

A negatywne są:

1) nadmierna pobudliwość emocjonalna, labilność, słomiany ogień, podejrzliwość, nieufność, niecierpliwość, stosowanie zasady wszystko albo nic;

2)lekkomyślność, powierzchowność, skłonność do pochopnej syntezy, branie pragnień za rzeczywistość;

3) personalizm, uwzględnianie ogólnego wrażenia (gestu, uśmiechu, sposobu bycia) zamiast przesłanek obiektywnych;

4)klikowość, podatność na oddziaływanie nielicznych, lecz dobrze zorganizowanych zespołów;

5) skłonność do prywaty, opozycji, protestów, warcholstwa;

6) tolerancja bezkarności;

7) słabe uzdolnienia organizacyjne (polska improwizacja);

8) brak ciągłości wysiłku umysłowego;

9) kult niekompetencji;

10) niedbałość o ludzi wartościowych;

11) egocentryzm;

12) brak właściwej samooceny.

Julian Ochorowicz twierdził, że Polacy mają umysły bardzo lotne, lecz mało ścisłe. Przez to w Polsce "co głowa, to rozum". Gdy zbierze się trzech Niemców, zaraz tworzą związek, a trzech Polaków to cztery stronnictwa. Niektórzy sądzą, że cechuje nas dyletantyzm, niechęć do analizy i skłonność do pochopnych uogólnień. W 1885 r. duński historyk literatury Georg Brandes, proszony o scharakteryzowanie Polaków, powiedział krótko: "Jesteście społeczeństwem dyletantów".

8. Typy psychiatryczne Polaków

Interesujące koncepcje osobowości Polaków przedstawili wybitni psychiatrzy: Eugeniusz Brzezicki, Antoni Kępiński, Kazimierz Dąbrowski. Pierwszy uzupełnił typologię Ernsta Kretschmera, wyróżniając typ skirtotymiczny, występujący najczęściej wśród Polaków. Tego typu osoby charakteryzują:

• słomiany ogień uczuć (gwałtowny, zmienny, wielokierunkowy, krótkotrwały);

• życie z gestem i fantazją (próżność, lekkomyślność, indywidualizm, samowola, brawura, odwaga);

• altruistyczna zwartość, (altruizm- bezinteresowna troska o dobro innych)

• wytrwałość i cierpliwość w trudnych sytuacjach,

• egotyczna beztroska, miękkość, rozklejalność i lekkomyślność w okresach powodzenia. (Egotyzm - przesadne kierowanie zarówno własnej, jak i cudzej uwagi na siebie samego, nieustanne myślenie o sobie i nadmierne zajmowanie się własną osobą)

Skirotymicy najlepiej sprawdzają się, gdy potrzebna jest szybka orientacja, bogata wyobraźnia, inicjatywa. Mają oni fantastyczne pomysły, dużo dobrych chęci, ale bujają w obłokach, myślą kategoriami arealnymi, są niewytrwali i przez to nieproduktywni. Potrafią wczuwać się w sytuację innych, dlatego mogą być dobrymi spowiednikami, ale nie szanują zbytnio cudzej własności i łatwo rozgrzeszają się z kradzieży.

Antoni Kępiński wyróżnił w naszym społeczeństwie dwa przeważające typy osobowości: histeryczny (szlachecki) i psychasteniczny (chłopski).

Pierwszy odpowiada skirotymikowi. Jego zachowania charakteryzują:

• zastaw się a postaw się,

• polonez, Samosierra, szarża ułanów na czołgi, sejmikowanie, liberum veto, polnische Wirtschaft (pol. polska gospodarka, polskie gospodarzenie) - stereotypowe określenie funkcjonujące w społeczeństwie niemieckim, dotyczące organizacji społeczeństwa polskiego. Według tego stereotypu domyślnie "polnische Wirtschaft" oznacza skrajną niegospodarność, brud i brak planowania oraz manier

• chciejstwo, myślenie życzeniowe, branie pragnień za rzeczywistość,

• podświadome zniekształcanie obrazu rzeczywistości, nie tyle kłamstwo, co urojenie

• urocza beztroska, bagatelizowanie wywołanej przez siebie burzy

Natomiast psychastenik jest

• cichy, spokojny i pracowity,

• w ciężkich czasach uparty i twardy.

Ten poczciwy kmieć niekiedy jednak ukazuje swój steniczny kolec i przeraża obrazem Jakuba Szeli. W ten sposób jedni Polacy gadają, a drudzy pracują. Tak jest u nas od wieków, choć zmieniają się warunki życia, systemy gospodarcze i polityczne.

9. Cechy charakterystyczne tłumu.

• Jedność działania i odczuwania tłumu, zanika poczucie własnej odrębności, tworzy sie „ dusza zbiorowa tłumu” oddziaływująca na jednostki tłumu. Uczucia i myśli i działania wszystkich zaczynają mieć własny, wspólny kierunek.

• Intelekt tłumu jest znacznie obniżony w stosunku do poziomu inteligencji poszczególnych jednostek. Decyzje podejmowane w tłumie są, wiec zwykle prymitywne i najprostsze.

• Tłum jest uczuciowy nie racjonalny. Tłum jest impulsywny. Uczucia tłumu są zwykle proste i przesadne, nieraz gwałtowne. Tłum może ulegać niskim instynktom, ale może też być wyjątkowo moralny i pociągać do moralności wszystkich członków.

• Jednostka w tłumie nabywa poczucia niezwyciężonej potęgi, dzięki czemu czasem pozwala sobie na upust tych namiętności, które, będąc sama, z pewnością by stłumiła.

• Zanika poczucie odpowiedzialności. Tłum jest anonimowy, jest, wiec nieodpowiedzialny.

• Tłum jest zaraźliwy - podatny na sugestie. Zaraźliwość, a konkretnie zaraźliwość uczuć i czynów uczestników jest typowym zjawiskiem występującym w tłumie. Osoba w tłumie jest podatna na sugestie i ma zmniejszony stan świadomości i w dużym stopniu stłumione racjonalne myślenie.

• Każda osoba stając sie częścią tłumu zstępuje kilka stopni niżej w rozwoju kulturowym

• Tłum kieruje się najniższymi podnietami, instynktami; nie myśli, jest pozbawiony logiki ;popada w skrajności - może być w jednej chwili patriotyczny, aby za chwilę stać się zbrodniczym.

TŁUM

to zgromadzenie ludzi, blisko siebie skupionych, związanych silną więzią psychiczną przejawiającą się, we wspólnym spontanicznym zachowaniu

Aby wpłynąć na wyobraźnie tłumu należy przedstawić mu żywy, jasny obraz, bez jakichkolwiek dodatkowych interpretacji, ale zawierający nadzwyczajne fakty.

Podział tłumów: - Tłumy heterogeniczne,

bezimienne (np. tłum uliczny, gromada gapiów), nie anonimowe (parlament, ława przysięgłych,) - Tłumy homogeniczne sekty( religijne, polityczne) kasty (wojskowa, kapłańska, robotnicza) warstwy (mieszczaństwo, chłopi).

10. Elektorat jako tłum w koncepcji G. Le Bona

Tłum wyborczy posiada cechy typowe tłumu.

Cechuje go zanik zdolności rozumowania, brak krytycyzmu, łatwowierność, prostota uczuć, ulega on przemówieniom, zawsze ulegają osobom im schlebiającym. Aby wpłynąć na wyobraźnie tłumu należy przedstawić mu żywy, jasny obraz, bez jakichkolwiek dodatkowych interpretacji, ale zawierający nadzwyczajne fakty. Elektorat to ludzie prości różnych zawodów, lud. Można przekonać ich do swojej kandydatury prostym programem, operowaniem obrazami, oczernianiem kontrkandydatów, obietnicami reform, schlebianiu, obietnicami dużych profitów.

11. Publiczność i opinia a tłum-podobieństwa i różnice

Publiczność to typ zbiorowości której uwaga koncentruje się na konkretnym przekazie. Publiczność znajduje się na tej samej przestrzeni, może też być rozproszona w czasie i przestrzeni dzięki środkom masowego przekazu.

Tłum to zbiorowość ludzka czasowa i niezorganizowana ale istnieje bliskość fizyczna między uczestnikami, brak jest więzi między nimi lecz jest więź z tym lub czym dla której się tłum zgromadził. Tłum jest chodź nie musi nie zorganizowany.

Opinia to zjawisko pojawienia się sądów, ocen ludzi dobrze poinformowanych opisująca poglądy zwyczaje, sposoby zachowani itp.

Posiada ona niepisaną moc sądzenia, jej klimat i nastroje możemy poznać dzięki sondażom opinii, głosowaniu, demonstracjach itd.

Powstawaniu opinii sprzyja wysoki poziom edukacji funkcjonowania społeczeństwa, świata,

12. Pojęcie, źródła, struktura i warstwy świadomości politycznej

Świadomość polityczna:

- ogół wiedzy danej jednostki na tematy polityczne, całokształt zdobytej wiedzy.

- wiedza oraz ustosunkowanie się społeczeństwa do polityki, przy czym to ustosunkowanie sprowadza się do ocen i postaw wobec celów i zasad życia politycznego i instytucji je regulujących oraz ewentualnych postulatów dotyczących zmiany tych zasad.

Źródła świadomości politycznej: - własne doświadczenia grup i jednostek, własna aktywność poznawcza, całokształt praktyki społeczno politycznej
Struktura świadomości politycznej: - wiedza o polityce - ocena wartości, motywacje, emocje - wzory zachowań odziedziczone-patriotyzm, religia współczesne-wielość partii politycznych, wybory demokratyczne, tolerancja polityczna

Warstwy świadomości politycznej

- potoczna- poglądy, przekonania wynikające z codziennego doświadczenia ludzi.
- teoretyczna ( refleksyjna )- zawiera wiedzę wytworzoną w ramach nauk społecznych. Są teorie prawdziwe i hipotezy

- mieszana- zawiera elementy świadomości potocznej i teoretycznej- jest obecnie dominująca

Funkcje świadomości: poznawcza (sposób rozpoznawania otoczenia) oraz praktyczna (odkrywanie praktycznych sposobów działania adekwatnych do wiedzy i doświadczenia)

13. Pojęcie, budowa i typy postawy politycznej

Postawa polityczna - względnie trwały stosunek jednostek lub grup społecznych do podmiotów polityki i ich działań, systemu politycznego i jego składników, elit politycznych, idei i wartości politycznych oraz decyzji politycznych.

- jest to trwała dyspozycja w stosunku do danego przedmiotu (osoby), do emocjonalnego reagowania na ten przedmiot do racjonalnego ocenienia przedmiotu i ewentualnie zachowania do tego przedmiotu.

Zbudowana jest z następujących komponentów:
1. Poznawczy - oznaczającego całokształt wiedzy dotyczący obiektu
2. Emocjonalny- oceniający lub inaczej zwanego afektywnego obejmujący emocje wobec przedmiotu, obejmującego uczucia wobec danego obiektu, takie jak np. radość, miłość, zachwyt, szacunek oraz ich przeciwieństwa;
3. behawioralnego - z dyspozycją do zachowania wobec tego przedmiotu: np. chciałbym coś zrobić wobec tego przedmiotu.
Te 3 elementy przejawiają się w każdej postawie, ale w różnych proporcjach np. w postawie ucznia wobec szkoły dominuje element poznawczy, natomiast matki wobec dziecka emocjonalny.

Postawy:

postawa pełna; występują wszystkie 3 komponenty,

postawa niepełna - brak jednego z 3 komponentów,

postawa nieświadomości- jeżeli brak jest komponenty poznawczego,

postawa doświadomości

14. Podstawy, składowe i poziomy myślenia politycznego

Myślenie polityczne - termin ten używany jest do określenia procesów myślowych tych sfer życia społecznego, które dotyczą życia politycznego.

przejawem myślenia politycznego jest formułowanie sądów . Sprawdzamy na pdst. wyrażanych sądów (formułowanie sądów):

• Diagnostycznych ─ dotyczą opisu danego zjawiska, sytuacji, jak jest,

• Wyjaśniających ─ ma na celu określenie dlaczego dana sytuacja zaistniała, jakie są jej przyczyny i kto za to odpowiada. Dlaczego tak jest jak jest

• Prognostycznych ─ odpowiada na pytania związane z przyszłością rozwoju danej sytuacji.

• Oceniających ─ ma na celu wyrażenie opinii na temat danej sytuacji.

• Normatywnych ─ ma na celu odpowiedź na pytanie: jak powinno być?

Myślenie polityczne nie jest tylko formułowaniem sądów. Podstawową funkcją procesów przetwarzania informacji w umyśle jest kształtowanie obrazu danego obszaru rzeczywistości.

Myślenie: obrazowe ( odwoływanie się do obrazu, który człowiek ma w głowie) oraz myślenie zdaniowe ( ktoś wypowiada sądy, używa zdań utartych i zasłyszanych)

Wyróżniamy trzy poziomy myślenia politycznego:

-sekwencyjny - widzimy oderwane obrazy, nie łączymy ich w całość,

-linearny - łączenie zjawisk, skutków,

-systemowy - polityka to pewien system np.: polityka rolna

Jak oceniać myślenie polityczne?:

• Stopień werbalizacji (przekazanie własnego zdania)

• Zakres przetwarzania informacji - nasze sądy na podstawie informacji,

• Stopień złożoności i integracji (zmian)

• Interpretowanie przyczyn,

• Stopień obiektywizacji

15. Błędy w myśleniu politycznym.

Błędy w myśleniu politycznym:

• wydawanie sądów bez dostatecznych dowodów

• skupianie się na przypadkach

• gdy pomijamy alternatywne rozwiązania

• gdy uznajemy sprzeczne twierdzenia

• fałszywe analogie

przyczyny błędów:

• źródło centracji - skupienie się na jednym aspekcie pomijamy inne,

• egocentryzm poznawczy - nasze myśli są trafne, słuszne nieomylne,

• fałszywy konsensus - nasze opinie są oczywiste, jasne i podzielane przez wszystkich, jeżeli ja myśle tak to inni też tak musza myśleć. Jeżeli myśli inaczej to jest chory psychicznie,

• naiwny realizm - niedopuszczanie do siebie, że inni mogą myśleć inaczej

Przyczyny systematycznych błędów:

• określona struktura osobowościowa - osobowość dogmatyczna,

• posługiwanie się stereotypami,

• Heurystyki (heurystyka - uproszczona strategia wnioskowania).

16. Psychospołeczna specyfika przywództwa politycznego

Przywództwo polityczne, osoba (czasami grupa osób), która dzięki swoim zdolnościom kierowniczym wywiera zdecydowany wpływ na działalność struktur politycznych (np. państwo, partie polityczne, związki zawodowe) i zachowania zbiorowości społecznej.

Przywództwo jest określane jako połączenie wrodzonego talentu z umiejętnościami nabytymi w trakcie edukacji oraz doświadczeniem. Przywództwo to ten element, który pozwala menedżerowi przekonać innych do realizacji celów firmy.

Skuteczna władza przywódcza opiera się na trzech elementach: władzy eksperckiej, władzy formalnej i władzy przypisanej.

• Władza ekspercka związana jest z wiedzą profesjonalną i umiejętnościami. Kwalifikacje te mogą być nabywane i doskonalone.

• Władza formalna - to władza wynikająca z podziału władzy w ramach organizacji formalnej.

• Władza przypisana związana jest z cechami osobowymi; zwana jest charyzmą, która przyciąga i fascynuje. Jest raczej wrodzona, niż nabyta.

Przywództwo charyzmatyczne - wypracowanie wzniosłej wizji, porywającej pracowników do pracy z zapałem i entuzjazmem. Odgrywa ważną rolę w procesie budowania zespołu i kierowania. Popycha ludzi we właściwym kierunku, motywuje ich, podkreślając ich wkład w realizację celów.

Głównym celem przywódcy jest zjednanie potencjalnych zwolenników, stwarzając im nadzieję zaspokojenia ich oczekiwań. Przywództwo polityczne może wynikać z zajmowanego stanowiska w hierarchii władzy (np. sprawowanie wysokiego urzędu) i posiadanych przez daną osobę określonych cech i przymiotów (np. umiejętność przekonywania, mobilizowania do działania, kształtowania wizji i celów). Uznaje się jednak, że decydujący wpływ na fenomem przywództwa politycznego wywiera określona sytuacja społeczno-polityczna (np. ostry kryzys polityczny, rozmiar poparcia wyborczego udzielony danej jednostce czy też podjęty przez nią charakter działań reformatorskich), która kreuje przywódcę, czyniąc go efektywnym i silnym.

Warunki przywództwa politycznego:

• przywódca musi być postacią nr 1,

• musi mieć największy wpływ na pracowników,

• umiejętność funkcjonowania w obecnej kulturze obrazkowej

• umiejętność porywania tłumu i sprawiania dobrego wrażenia

Przywództwo polityczne jest to postrzegane przez innych gotowość wywierania lub samo wywieranie pozytywnego wpływu na związane z celami grupy myśli, uczucia i działania ich członków. Przywództwo nie jest cecha wrodzoną. Jest efektem kontaktu z innymi. Należy rozróżnić przywódców od przywództwa.

Najczęściej przypisywanym przywódcom motywem podjęcia aktywności politycznej i osiągnięcia kolejnych szczebli awansu do pozycji przywódczej włącznie jest dążenie do władzy tzn. chęć wywierania wpływu na innych. Motyw sprawowania władzy może wynikać z poczucia obowiązku i potrzeby altruistycznej.

niepowodzenia seksualne skłaniają mężczyzn do rekompensaty: sport, polityka

17. Typy kierowania a przywództwo

• Władza formalna (przywództwo państwa) - kierowanie - kierownik

• Władza nieformalna - przywódca

Władza formalna to władza nagradzania, karania i eksperta (wydaje się nam, że kierownik jest ekspertem)

Przewodzenie grupami nieformalnymi - wydaje nam się, że przywódca jest niezauważalny.

Teoria kierowania przewodzenia - kierowanie:

• Demokratyczne - Przywódca pomaga w trudnościach, ale grupa sama decyduje. Jest obiektywny w nagradzaniu i karaniu. Ilość wykonanej pracy pod kierownictwem demokratycznym jest mniejsza, ale jakość jest wyższa. Występuje większa motywacja do pracy. Stosunki wewnątrz grupowe oparte są na przyjaźni i życzliwości. Istnieje duże zadowolenie w uczestnictwie w grupie. Ten typ kierowania nie występuje

• Autokratyczne - przywódca sam określa cele grupowe i czynności do wykonania, wydaje rozkazy i polecenia, częściej stosuje kary niż nagrody. Ilość pracy wykonywanej w grupie jest największa, ale jakość mierna. Występuje niska motywacja do pracy. Stosunki wewnątrz grupowe cechuje agresja lub apatia. Istnieje duże niezadowolenie członków grupy z kierowania autokratycznego a wielu przeżywa silne frustracje

• Liberalne - kierownik liberalny nie jest przywódcą, ma wszystko „gdzieś”, brak inicjatywy, zaangażowania, wolna ręka dla ludzi. Przywódca pozostawia wszelką swobodę członkom grupy w podejmowaniu decyzji. Stara się nie ingerować, chyba, że jest o coś pytany. Nie dokonuje ocen, .chyba, że jest o to proszony. Kierowanie kończy się zazwyczaj śmiercią instytucji. Taka grupa manajgorsze efekty pracy pod względem ilości i jakości. W takich grupach powstają nieformalne struktury, w przywódcom zostaje jeden z członków i kieruje zwykle w sposób autokratyczny. Członkowie krytykują ten rodzaj kierowania i chcą być kierowani demokratycznie.

Najbardziej efektywne kierowanie: demokratyczno-atokratyczne.

Ewolucyjna teoria kierowania: trzeba zmieniać styl kierowania w zależności od tego kim się kieruje - styl kierowania dostosowywać do grupy. Styl kierowania jest taki jaki jest kierownik. Żeby zmienić styl kierowania należy zmienić kierownika

18. Przywództwo charyzmatyczne - charakterystyka, rozproszenie i instytucjonalizacja.

Przywództwo charyzmatyczne - swoistość magiczna człowieka, zwana kiedyś prestiżem, przywódca charyzmatyczny jest wyrazisty. Przywództwo charyzmatyczne występuje tam gdzie nie ma demokratyzacji. Opiera się na wierze w nadzwyczajne cechy przywódcze panującego. Pojęcie to przejął M.Weber od religioznawców. Panujący jest przywódcą a słuchający zwolennikami. Wierzą oni w nadzwyczajne cechy przywódcy. Ten typ charakteryzuje płynność. Panujący musi się wykazać charyzmatycznymi czynami, jeżeli nie to traci władzę. Charyzmatycy pojawiają się w polityce wtedy kiedy mamy sytuacje kryzysowe (np. Napoleon, Piłsudski bronią niepodległości lub ją wywalczają). Politycy charyzmatyczni odgrywają rolę innowacyjną (np. Wałęsa). Charyzmę może posiadać instytucja lub grupa (kościół katolicki) przez pewien czas była „Solidarność”.

19. Teoria genezy konfliktów

Konflikt - sytuacja powstała w wyniku różnicy interesów i prowadzących do antagonizmów skierowanych przeciwko stronie konfliktu.

Teorie przyczyny konfliktów:

• teoria realistyczna- konflikt wybucha na podstawie sprzeczności interesów. Nie zawsze w konfliktach chodzi o sprzeczność interesów- człowiek jest z natury osobowością konfliktową.

• teoria społecznej kategoryzacji- człowiek utozsamia się z danymi grupami, jest podział my i oni i już jest potencjalny konflikt. Ocena na zasadzie przeciwnym niż my ( my społeczeństwo, oni- władza). Konflikty powstają na podstawie kategoryzacji.

• teoria opanowania trwogi- mamy kolektywny system znaczeń (Jest to system wierzeń i przekonań określonych wspólnot) , jeżeli uznamy, iż ten kolektywny system jest zagrożony to uderzamy-mamy konflikt.

Konflikty symboliczne: ich przyczyna: o cmentarze, pomniki, nazwy ulic itp.

20. Dynamika konfliktu

• Zanika dialog między stronami - strony nie rozmawiają ze sobą a tylko mówią do siebie,

• Deprecjonowanie - wybielanie jednej strony, a oczernianie drugiej,

• Włącza się syndrom myślenia grupowego - idealizacja własnej grupy,

• Zrywa się więzi

• Przeciwnik staje się rywalem, którego należy zniszczyć

21. Sposoby rozwiązywania konfliktów

• Wspólne działanie

• Zacząć rozmawiać nie mówić

• Strona silniejsza może narzucić rozwiązanie

• Kompromis

• Negocjacje

• Arbitraż

22. Psychologiczna charakterystyka ekstremistów.

Ekstremizm -to wyznawanie skrajnych poglądów, stosowanie radykalnych środków dla osiągnięcia zakładanych celów politycznych, ideowych czy ekonomicznych ze stosowaniem przemocy w osiąganiu celów.

- podział na żołnierzy i przywódców.

Przywódcy - wyżej niż przeciętne walory intelektualne, nie mają niskiego położenia społecznego

Żołnierze - konserwatyzm poznawczy, „zamkniętość umysłu” autorytarna rodzina, osobowość autorytarna.

Działalność eksternistyczna jest nielegalna.

23. Indywidualizm-charakterystyka i funkcjonowanie w społeczeństwie polskim

Trzy aspekty:

Psychologiczny- zwraca uwagę na tożsamość

Socjologiczny- w jakich grupach jednostka lubi być

Politologiczny-wizje państwa

Psychologiczny: jednostka pragmatyczna: tu jestem taki a tam taki, zmieniam się w zależności od sytuacji od otoczenia. Indywidualiści preferują w ludziach sprawność zadaniową ( inteligencja, pomysłowość), mają więcej kontaktów interpersonalnych opartych na interesie-indywidualista ma dobry pierwszy kontakt

Socjologiczny: preferują stowarzyszenia- więź oparta na interesie, konkurują jej członkowie, grupa oparta na interesie, rywalizacja

Politologiczny: legalizm demokratyczny: kompetencja władzy jasno określona, odpowiedzialność za to co się robi, do władzy ludzie inteligentni, kompetentni

24. Kolektywizm- charakterystyka i funkcjonowanie w społeczeństwie polskim

Trzy aspekty:

Psychologiczny- zwraca uwagę na tożsamość

Socjologiczny- w jakich grupach jednostka lubi być

Politologiczny-wizje państwa

Psychologiczny: jednostka pryncypialna: ja zawsze i wszędzie jestem taki sam, kolektywiści preferują sprawność moralną (uczynność, wstydliwość), kolektywista ma głębsze kontakty interpersonalne, dla kolektywisty pierwszy kontakt to stres, dopiero po dłuższym kontakcie ocenia ludzi

Socjologiczny: dla kolektywisty liczy się wspólnota, grupa oparta o więziach emocjonalnych, liczy się interes grupy jako całości a nie tylko swój, współpraca, kompromis

Politologiczny: demokracja uczestnicząca: naród jest panem, władza powinna działać w interesie wszystkich ludzi, jeżeli ludzie łamią prawo to władza nie ma prawa ingerować- ważniejszy jest interes. Dobór władzy wedle sprawności moralnej( nie chodzi o kompetencje, lepszy nasz bez kompetencji, niż ich z kompetencjami)

25. Wymiar mentalności podmiotowość-podporządkowanie - charakterystyka i funkcjonowanie w społeczeństwie polskim.

Mentalność - system zasad oparty na założeniach normatywnych, poprzez które człowiek przetwarza informacje o życiu społecznym.

Założenia normatywne są podstawą, dotyczą tego jak być powinno

Podmiotowość-podporządkowanie: wpływ na rzeczywistość, partycypowanie w podejmowaniu decyzji.

Podział (trzy wymiary wartości):

• Macro- dotyczy władzy, czy chciałbyś mieć wpływ na władzę? - wpływ na władze znikomy( nikły wysiłek bo tylko pójście na wybory),

• Mezo - strefa społeczności lokalnej, czy powinniśmy mieć wpływ na to co się dzieje? - w porównaniu z micro wpływ na władze większy- nie tylko pójście na wybory ( micro), ale też własna inicjatywa

• Micro- rodzina- wszyscy członkowie żeby mieli wpływ na rodzinę, podmiotowość w tej sferze jest najniższa.

26. Wymiar mentalności produktywność-receptywność - charakterystyka i funkcjonowanie w społeczeństwie polskim.

Produktywność - dążenie do wytwarzania czegoś nowego (pasywna, bierna -wytwarzanie rzeczy podobnych do tego co było, aktywna - tworzenie czegoś nowego, czego jeszcze nie ma)

Receptywność- skłonność do dzielenia tego co zostało wytworzone : aktywna - domagam się tego, abym cos dostał, podejmuje w tym kierunku działania- roszczeniowość, pasywna - czekam na to aż mi dadzą ( bo mi się należy)

• Receptywność wyrównawcza - uważam, że należy mi się średnio, tj. tyle co innym.

• Receptywność uprzywilejowana - jestem wyjątkowy, więc mi się należy, mam ciężką pracę i należy mi się wcześniejsza emerytura

• Receptywność wobec państwa - rośnie wraz ze wzrostem wieku ( ludzie starsi) im większe wykształcenie tym mniejsza receptywnośc, im mniejszy dochód tym większa receptywność

• Receptywność wobec najbliższych (rodziny) - trudno znaleźć prawidłowość- młodym wieku jest silna, potem spada by na starość znowu wzrosnąć.

27. Osobowość autorytarna

osobowość charakteryzująca się bezkrytycznym podporządkowaniem się autorytetom, skłonnością do przyjmowania postaw antydemokratycznych, konserwatyzmem poglądów i obyczajów, nietolerancją, sztywnością rozumowania, kultem siły, a także tendencją do podziału świata na “swoich” i “obcych”. Uwarunkowania osobowości autorytarnej tkwią najczęściej w środowisku wychowawczym, w którym dominuje surowa dyscyplina i tłumienie uczuć. Po raz pierwszy pojęcia osobowość autorytarna użył E. Fromm do określenia osób podatnych na ideologię faszystowską. Badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego spopularyzowali pojęcie, tworząc tzw. skalę F (skala faszyzmu) do pomiaru osobowości autorytarnej.

• Autorytarne podporządkowanie - bezkrytyczne podporządkowanie się autorytetom

• Autorytarna agresja - skierowana wobec tych, których wskazuje autorytet i wobec słabszych

• Antyintracepcja - nie chce, nie lubi wnikać w stany psychiczne swoje i innych ludzi, brak zrozumienia innych

• Konwencjonalizm - przywiązanie do norm typowych dla społeczeństwa

65% polskiego społeczeństwa ma osobowość autorytarną - im mniejsze wykształcenie tym większy autorytaryzm

Przeciwieństwo autorytaryzmu - postawa demokratyczna.

Osobowość autorytarna - to nie reżim autorytarny, osoba autorytarna wcale nie musi (nie chce) mieszkać w reżimie autorytarnym

28. Alienacja polityczna.

4 wymiary:

• Anomia - to poczucie, że normy nie funkcjonują,

• Bezsensu - system który jest, jest przez nas niezrozumiały,

• Bezsilności - nie mam żadnego wpływu na system, na rzeczywistość,

• Wyobcowanie - to nie mój system, mnie nie dotyczy, mnie nie interesuje.

Alienacja nie ma żadnego wpływu na frekwencję.

29. Paranoja polityczna.

Wyróżniamy cztery kliniczne stany paranoiczne: urojenia prześladowcze, urojenia wielkościowe, zazdrości i erotyczne. Najczęściej występujące to urojenia prześladowcze i wielkościowe, i te objawiają się w świecie polityki. Paranoję polityczną trudno zdefiniować i zrozumieć, gdyż na początku jest ona wypaczeniem właściwej reakcji (podejrzliwość, ograniczone zaufanie do współpracowników) dopiero gdy przekroczy pewną granicę jest niebezpieczna nie tylko dla polityka ale dla całego otoczenia. Politycy na szczytach władzy często mają wrażenie, że są obiektem spisku i nienawiści. W walce o władzę politycy mają rywali, polityk-paranoik widzi tylko w nich bezwzględnych wrogów, których należy szybko zniszczyć, bo oni mogą zniszczyć jego.

Wiek XX dostarczył wielu paranoicznych polityków, którzy zmienili losy swoich narodów i państw, Adolf Hitler, Józef Stalin, Pol Pot, Idi Amin, Ajatolach Chomeini itd.

Paranoja polityczna władzy - sytuacja reżimów dyktatorskich, mają pewien pomyślny wpływ na rzeczywistość np. Hitler, Stalin

Paranoja polityczna społeczeństwa - nie są wyssane z palca, człowiek, który wszędzie widzi spiski, rządzą masoni, korporacje m/narodowe.

30. Psychologiczne przyczyny niepowodzeń psychotransformacji społeczeństwa polskiego

31. Marginalizacja i trauma w społeczeństwie polskim-przyczyny, objawy, strategie działania

32. Komunizm a postkomunizm

Komunizm- nie było walki klas, system bezklasowy, ale były konflikty społeczne- komunizm nie stworzył systemu ich rozwiązywania. Był systemem robotniczym-czysta ideologia. Klasą panującą była nomenklatura ( najwyższe stanowiska państwowe = elita rządząca, która posiadała narzędzia produkcji, media ( feudalny socjalizm)-żyje w lepszych warunkach niż pozostali. System by nie funkcjonował gdyby nie więzi nieformalne ( ja tobie ty mni) i system patronalno-klientalny

Postkomunizm - Mianem tym określa się system polityczny i gospodarczy, który łączy w sobie cechy rządów totalitarnych (m. in. sprawowanie władzy przez nomenklaturę, niszczenie opozycji, stosowanie metod sprzecznych z prawem w walce politycznej) z budowaniem społeczeństwa obywatelskiego. Postkomunizm istnieje równolegle z demokracją i wolnym rynkiem, wpływa jednak hamująco na rozwój danego kraju m. in. poprzez korupcję i tworzenie nieformalnych sieci powiązań biznesu i polityki

Postkomunizm - nazwa określająca czł. partii polit., które po upadku komunizmu zweryfikowały swoje programy i statuty, przyjmując przeważnie orientację socjaldemokratyczną, niemniej uznały się (lub są uznawane) za kontynuatora wcześniej istniejących partii komunistycznych; np. w Polsce - Sojusz Lewicy Demokratycznej, Postkomunizm skończył się gdy skończyło się SLD.

33. Walka o przestrzeń symboliczną w okresie transformacji systemowej w Polsce

Symbole odgrywają istotną rolę w państwie społeczeństwie w postrzeganiu rzeczywistości politycznej. Okres transformacji ustrojowej, przechodzenia z jednej rzeczywistości do drugiej oprócz konsensu co do kierunku spraw zasadniczych naturalnie rodził pole konfliktu na polu przestrzeni symbolicznej pomiędzy siłami politycznymi jak i poszczególnymi segmentami sfragmentaryzowanego społeczeństwa polskiego. Była to rywalizacja o mit narodowy jak i cały system symboli na którym ma być osadzona nowa Polska. Była to także rywalizacja o przeszłość i stosunek do PRL. Na pierwszy plan wysuwał się pogląd o charakter polski środowisk narodowo- katolickich. To tu w rywalizację wpisywało się miejsce kościoła katolickiego i religii w życiu publicznym, dotyczy to w szczególności krzyża w miejscach publicznych, w Sejmie, Senacie , szkołach, później preambuła do nowej konstytucji, itd.

Ważnym polem konfliktu a może też najważniejszym był stosunek do historii a dokładnie stosunek do PRL. Nazwa państwa godło, istniejący jeszcze na emigracji rząd emigracyjny Ryszarda Kaczorowskiego (posiadał wszystkie insygnia i pieczęcie II Rzeczpospolitej) ,nazwy ulic, patroni instytucji, pomniki, święta narodowe( 3 maja, 11 listopada 15 sierpnia), to wszystko było częścią tej walki. Środowiska postkomunistyczne tę walkę przegrały, nie obroniły symboliki PRL. Na ile była to oznaka słabości a na ile gorliwość neofity trudno ocenić. Całkowicie nastąpił powrót do symboli II Rzeczpospolitej, dorobek PRL został zmarginalizowany, nastąpiła dekomunizacja życia politycznego, społecznego, odrzucenie wszystkiego co kojarzyło się z poprzednia epoką.

34. Specyfika polskiej nostalgii za komunizmem

35. Tożsamość narodowa w dyskursie naukowym

36. Warstwy tożsamości etnicznej a polityka (przykład Azji Centralnej)

37. Treści tożsamości narodowej a postawy polityczne (przykład Ukrainy)

Administracyjnie nie można zmienić tożsamości.

Można jednak konwertować na polskość albo na rosyjskość. Taka tożsamość nosi nazwę tożsamości splątanej. Ukraina podobnie jak Polska ma swoja tożsamość splataną. Głównie odczuwany jest tam czynnik rosyjski związany z faktem iż Ukraina za czasów Związku Radzieckiego była jedna z republik „kraju rad”. Wpływy historyczne znajdują głęboki oddźwięk w życiu społeczeństwa Ukrainy. Mówi się o Ukrainie i odbiera się a nawet sama Ukraina dzieli się na Ukrainę Zachodnią (pro zachodnią)

Ukrainę wschodnią (prorosyjską )

Zwanym jest fakt że ogólnie tożsamość narodowa jest najsilniejsza na pograniczu.

38 Treści tożsamości narodowej a postawy polityczne (przykład Rosji)

Treści tożsamości tworzone są nie tylko przez politykę ale także poprzez literaturę, sztukę twórczość innego typu np.; artystyczną. Także historia tworzy i podtrzymuje treści tożsamości .

W przypadku Rosji treść odnosi się jako do imperium. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich posiadał swoje pomniki Historii. J. Stalin, W. Lenin, treść hymnu radzieckiego.

Według imperium niema wojen jest tylko „interwencja” albo „wzięcie w opiekę”.

Najogólniej imperium tworzy treść tożsamości.

To do tej tożsamości odnoszą się przywódcy Rosji gdy chcą osiągnąć swoje cele.

Także treść tożsamości często warunkuje politykę

39. socjalizacja polityczna

Socjalizacja polityczna oznacza proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej człowieka. Jednostka przyswajając sobie różne informacje o systemie politycznym, wartościach, normach i wzorach zachowań politycznych, a także dzięki własnej aktywności zdobywa wiedzę i reguluje własnymi zachowaniami.
Na socjalizację polityczną wpływają np.: partie polityczne, środki masowego przekazu, instytucje państw, znajomi, koledzy itd. Istotną rolę w socjalizacji politycznej odgrywa też edukacja polityczna. Rezultatem tych wielorakich oddziaływań jest ukształtowanie się różnych postaw, emocji i zachowań poszczególnych ludzi w odniesieniu do zaistniałych zjawisk i podmiotów politycznych oraz wyobrażeń i koncepcji stanowiących podstawę ich aktywności publicznej. Według stanowiska psychologicznego akcentuje się podstawową rolę jednostki nabywającej wiedzę i umiejętności oraz kształtującej swoją osobowość.

Należy pamiętać, że media są jednym z ważniejszych podmiotów socjalizacji politycznej. Nie bez powodu nazywa się je czwartą władzą a czasami ich rolę porównuje się nawet do roli kapłanów w starożytnych religiach. Pogląd ten nie odnosi się tylko do systemów totalitarnych. Również w państwach demokratycznych, w których jest instytucjonalnie zagwarantowana wolność słowa oraz mediów, trudno mówić o całkowitej niezależności dziennikarzy.

40 Polityka w życiu współczesnych Polaków na tle Europejczyków oraz własnej przeszłości.

Ma znaczenie dośc niskie, stopień zainteresowania się zmniejszył, nastąpił spadek w porównaniu z okresem PRL. Wiedzę czerpie się z TV ( wzrost), radia, prasy ( spadło), Internet, książki , szkoła

Dla dorosłej części społeczeństwa aktualnie wiedza polityczną jest oglądanie telewizji - ok. 80% ankietowanych

Telewizja wg. ankietowanych jest wiarygodna, pluralistyczna, jest to tzw. Kultura obrazkowa.

Przykład : Jedziemy do pracy włączamy radia w godz. 7-9 potem jest spadek słuchalności.

Źródłem nasze

Prasa - w porównaniu z PRL spadła czytelność

Inne źródła informacji politycznej:.

Internet , książka , środowisko szkolne, środowisko w pracy.

Także dla naszych dzieci wszystko to co mówimy na tematy polityczne staje się źródłem ich wiedzy politycznej i procesem socjalizacji politycznej.

Ogólnie nasze postawy polityczne zależą w znacznym stopniu id mediów. Na niektóre jednostki mają wręcz wpływ hipnotyczny.

41. Postrzeganie demokracji i transformacji systemowej w społeczeństwie polskim.

Jako idea demokracja jest postrzegana jest dość dobrze, traktowana jest jako najlepszy system, 30% uważa, że dobrze. Polska demokracja nie jest dobra, prawo i wolności socjalne są ważniejsze niż polityczne. Postawy wobec transformacji systemowej są pozytywne, ok. 50%twierdzi, że dobrze się stało a ok. 20%, że źle.

- transformacja polityczna - jest odbierana dobrze ( pojawiła się wolność, której wcześniej nie było)

-transformacja społeczna- jest odbierana źle ( rozwarstwienie dochodów)

-transformacja gospodarcza-ocena jest złożona. Wartościowe jest to, że są pełne półki w sklepach, negatywnie oceniana jest prywatyzacja ( uwłaszczyli się komuniści)

42. Ocena elit władzy przez społeczeństwo polskie.

Polska scena polityczna, po szesnastu latach funkcjonowania w porządku demokratycznym, jest postrzegana jako synonim kłamstwa, obłudy, prywaty. Następuje ciągły spadek zaufania (nawiasem mówiąc, zasłużony) do elit rządzących. Tak negatywna ocena elit władzy wynika z tego, iż ogromna większość naszego społeczeństwa uważa ogromną większość naszych polityków za osoby, które do polityki trafiły li tylko dla uzyskania materialnych profitów. Zysk duchowy, samozadowolenie, samorealizacja, szczere oddanie się społecznej działalności — to rzeczy nieuchwytne dla wyborców.

Problem polega na tym, że znaczna część polityków, także lokalnych, już w momencie zgłoszenia akcesu do świata polityki wie, że puka do jego drzwi wyłącznie z powodu czekających tam korzyści materialnych. większość Polaków sądzi dziś, że polityka to zajęcie z założenia brudne, a środowisko stanowiące „elitę" władzy nie zasługuje na zbytni szacunek. Wówczas właśnie do świata polityki trafiają osoby nie widzące moralnego problemu w wykorzystywaniu zdobytej władzy, stanowiska dla celów osobistych. Ci z kolei ludzie nad wyraz skutecznie pracują na wspomniany wcześniej spadek szacunku Polaków do klasy politycznej. wielu Polaków straciło przekonanie, że sprawowanie władzy przez daną osobę lub grupę ludzi jest należyte, sprawiedliwe i zasługujące na aprobatę. Stąd autorytet naszych polityków jest na bardzo niskim poziomie.

43 Pojęcie ładu postulowanego przez społeczeństwo polskie.

Ma być jak na zachodzie-stopa życiowa większa

44. Stan niekonwencjonalnej partycypacji politycznej w społeczeństwie polskim

Partycypacja polityczna niekonwencjonalna - kojarzona z bezpośrednim uczestnictwem w polityce - bez pośrednictwa instytucji państwowych (strajki, okupacje budynków). Wyróżnić można partycypacje legalną (pisanie petycji, manifestacja zgodna z prawem) i partycypację nielegalną (blokowanie ruchu, bójki).

45. Kondycja społeczeństwa obywatelskiego w Polsce na tle Europy

Organizacje społeczeństwa obywatelskiego to dobrowolne, suwerenne, nie działające dla zysku zrzeszenia i instytucje służące realizacji celów wyznaczonych przez ich członków / założycieli. Mogą one działać zarówno wyłącznie na rzecz własnych członków, jak i na rzecz szerzej rozumianego dobra ogólnego. Należą do nich przede wszystkim stowarzyszenia i fundacje, ale także związki wyznaniowe, związki zawodowe i organizacje przedsiębiorców itp.

W stosunku do PRL spadło, jest obecnie słabsze bo osłabiło się zaufanie społeczne ( przez rozwój mediów). Najlepsze zaufanie społeczne w państwach skandynawskich i w Rosji- tam też o wiele lepsze funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego. Nadmierne rozwarstwienie społeczne, ubóstwo i patologie społeczne i instytucjonalne, początki anomii, komercjalizacji medializacji kultury i w końcu kryzys życia politycznego - wszystkie te nowoczesne plagi niedojrzałych demokracji nie są również obce polskiemu państwu i społeczeństwu i mają swą przyczynę w niedorozwoju partycypacji społecznej”. Największą przeszkodą na drodze budowania społeczeństwa obywatelskiego jest zła sytuacja finansowa. Głównymi źródłami finansowania obok wpłat dobrowolnych są środki publiczne stanowiące prawie 36 procent. Udział środków publicznych na wspieranie społeczeństwa obywatelskiego jest natomiast dwu- a nawet trzykrotnie niższy niż w krajach zachodnioeuropejskich. Polski sektor organizacji pozarządowych jest pod względem ekonomicznym według ostrożnych szacunków przynajmniej pięciokrotnie słabszy niż przeciętnie w krajach zachodnich.

46. Specyfika autoidentyfikacji lewicowość-prawicowość w społeczeństwie polskim

Lewicowość prawicowość. Pojawia się w wieku XVIII i jest związana z kwestiami światopoglądowymi, w XIX wieku dochodzi jeszcze kwestia podziału społeczno-gospodarczego.

Światopogląd P

konserwatyści

L

podział społ-gosp.

P

komuniści

L liberałowie

W pierwszej fazie - od lipca 1990 do października 1992 roku - a więc w okresie największych zmian systemowych, obserwowaliśmy wyraźną przewagę deklaracji prawicowych. Poglądy rozumiane jako lewicowe były wtedy wyraźnie na cenzurowanym. Drugi okres - od listopada 1992 do maja 1995 - charakteryzował się brakiem jednoznacznej przewagi którejś ze stron mimo iż dało się w tym okresie zaobserwować wyraźny, choć nietrwały ruch w stronę odrodzenia popularności lewicy. Trzecia faza - od września 1995 do kwietnia 1999 - to ponownie okres przewagi odsetka osób utożsamiających się z prawicą. Piąty okres (rozpoczynający się w kwietniu 1999 roku) to trwająca ponad dwa lata przewaga poglądów lewicowych nad prawicowymi. Do 2002 roku obserwujemy przewagę poglądów lewicowych nad prawicowymi. Okres rządów SLD doprowadził do niebywałego spadku liczby Polaków

utożsamiających się z lewicą, czyli opcją polityczną, z którą najsilniej kojarzyło się właśnie to

ugrupowanie. (Tak niską popularność lewicy notowaliśmy tylko w pierwszej fazie przemian

ustrojowych.) Jednocześnie wyraźnie wzrosła popularność poglądów prawicowych.

W okresie rządów Leszka Millera powtórzyła się à rebours sytuacja, której doświadczył rząd

Jerzego Buzka. W czasie sprawowania władzy przez AWS dramatycznie spadła liczba osób

określających swoje poglądy jako prawicowe, natomiast rosła popularność lewicy.

47. Orientacje polityczne społeczeństwa polskiego

Raciborski wyróżnił 4 podstawowe typy orientacji

• Narodowo-katolicka 35%

• Socjal-demokratyczna 25%

• Orientacja populistyczna 20%

• Liberalna 5-10 %

Dominuje typ 1 i typ 2, zasadnicze różnice to światopogląd na który składa się ważność religii w życiu publicznym. Nikłe różnice społeczno-gospodarcze.

Pozostałe orientacje - dużo rzeczy odrębnych.

Orientacja liberalna sprzeczna z innymi orientacjami, w kwestii gospodarki typowe założenia liberalizmu (mało państwa w gospodarce i ograniczona polityka socjalna)

Różnicuje ją z lewicą to że nie krytykuje kościoła, łączy zaś stosunek do aborcji.

Mirosława Marody wyróżniła 5 orientacji

• Orientacja protransformacyjna (preferują ją ludzie z wyższym wykształceniem, z wyższych dochodem) - jest jako antykomunistyczna,

• Orientacja na rzecz organizacji lokalnych- kwestie polityki centralnej nie mają znaczenia

• Orientacja tradycjonalistyczna- polega na tym, że od państwa żąda się pracy ( nie socjał) i powiązana jest słabo z religią

• Orientacja antyliberalna

48. Teoria racjonalnego wyboru-założenia i krytyka

Jej założenia- zakłada się, że wyborca jest racjonalny, podejmuje decyzję indywidualnie, we własnym interesie, partie kandydackie traktuje jak towar ( rynkowe współzawodnictwo), wyborca działa jak konsument, przy czym jest świadomy i na tej bazie podejmuje racjonalne decyzje-wybiera to co jest dla niego najbardziej korzystne

Krytyka-założenia sa bardzo idealistyczne. 1)Wyborcy sa leniwi i im się nie chce, 2) brak jest dokładnych i szczegółowych programów, 3) wyborca musiałby je przeczytać, 4) gdyby był racjonalny to w ogóle nie głosowałby , jeden głos nic nie zmieni.

49. Czynniki społeczne a głosowanie społeczeństwa polskiego

W Polsce brak jest mechanizmu jaki ma miejsce w teorii Lipseta głosowania socjalno-strukturalnego (wyjątek PSL) jest tylko korelacja z nim.

Przegrani transformacji- głosują LPR, Samoobrona

Kryterium dochodu do 2001 raczej znaczenie miała identyfikacja ideologiczna na linii lewica prawica, czynniki społeczne nie miały dużego znaczenia, od 2001 mały dochód Samoobrona, duży dochód PO

Słabe wyniki PSL w obszarach gdzie słabo rozwinięte indywidualne gospodarstwa rolne.

Dobre wyniki Samoobrony gzie były PGR,

Płeć nie miała większego znaczenia, chociaż w parlamentarnych więcej poparcia kobiety LPR, faceci Samoobrona, prezydenckie kobiety preferują przystojnych.

Wiek duża zależność LPR (obraz wyborcy starsza kobieta)

50. Głosowanie ekonomiczne a ideologiczne społeczeństwa polskiego

Brak jest jednoznacznych ocen i wyników badań, które jednoznacznie stwierdzały zależności, być może jest to skutek zmieniających się warunków jak i nieustabilizowanej sceny politycznej, partyjnej jak i reguł kampanii wyborczych, powoduje to przemieszanie się grup wyborców głosujących ekonomicznie lub ideologicznie.

W latach 90 ideologia odgrywała znaczna rolę (głosowanie różańcem) wraz ze wzrostem dochodów nabiera znaczenia głosowanie portfelem

Źle oceniając komunizm piętnowano jednocześnie każde odstępstwo od niego w kierunku nierówności społecznej. Gdy w przywrócono kapitalizm, niezwłocznie podniósł się zaraz bunt przeciwko jego bezlitosnym zasadom. Wymarzonym ustrojem byłby zatem taki, w którym obywatele mogliby się bez ograniczeń bogacić, a jednocześnie mieć równe dochody, żeby nikt nie czuł się pokrzywdzony.
Prawie każdy Polak wie, jak należy rządzić państwem, nawet jeśli na własnym podwórku radzi sobie kiepsko. Powszechne są pretensje o niedocenianie i zawiść wobec powodzenia innych. Nie ma wiary w sens trudzenia się we własnym kraju. Natomiast za granicą każdy potrafi pracować lepiej i mniej wymagać. Umie też zdobyć się na duży wysiłek wówczas, gdy pragnie zaćmić dochodami innych.

---