Proces rozwoju człowieka jest nie tylko ciągiem zmian następujących po sobie w określonej kolejności, ale ma również charakter dynamiczny, czyli mający siłę, zdolność do działania, energię, prężność i będący w ruchu. Dynamika rozwoju przejawia się w 3 kategoriach: 1. Wzrastanie - oznacza rzeczywiste, biologiczne czy też ilościowe zwiększanie się wymiarów ciała, np. długość, szerokość (niemowlę mierzy 50 cm, a po tym okresie 75 cm). 2. Dojrzewanie - rozwój komórek jakościowy, do takiego stanu, w którym organizm może je w pełni wykorzystać. Obejmuje genetycznie kontrolowane przemiany, które doprowadzają komórkę do stanu dojrzałego, czy też gotowości funkcjonalnej, np. lokomocja, mowa, rozród, dlatego wyróżniamy wczesne dojrzewanie (dojrzewanie gonad). 3. Uczenie się - zdolność do zastosowania zdobytych doświadczeń w zaistniałych sytuacjach (definicja uczenia się w rozumieniu psychologów). To stosunkowo stała zmiana zachowania będąca rezultatem doświadczenia. Proces uczenia się to nie tylko uczenie szkolne, ale też nabieranie doświadczenia w życiu ogólnym. Proces uczenia się jest zależny od dojrzewania, ponieważ nie może on zachodzić dopóki komórki kory mózgowej (komórki neuronów) nie osiągną gotowości w wyniku wzrostu i dojrzewania do myślenia abstrakcyjnego, tworzą się połączenia. Jest to stosunkowo stała kategoria dynamiki rozwoju. Program wzrostu i rozwoju biologicznego człowieka to program genetyczny, które daje pewne predyspozycje. Każda komórka posiada pełen zestaw wskazówek zamkniętych wewnątrz jądra. Zestaw ten sprawia właśnie, że mysz różni się od ptaka, kwiat od drzewa, a rodzeństwo wzajemnie od siebie (np. kolor oczu, włosów). Genetyka odnosi się do źródła pochodzenia czegoś, to początek życia komórki i jej progresywny rozwój. Ponieważ komórka otrzymała instrukcje rozwojowe od obojga rodziców, organizm uzyskał przekaz ich cech. Dziedziczenie odnosi się do przekazu pewnych cech rodzicielskich potomstwu, a różnice które występują między rodzeństwem a rodzicami lub pomiędzy rodzeństwem między sobą to odmiana. Zmiany występują wspólnie, w jednym czasie. Rozwój określamy wspólnie w sferze polis, psyche i coma (Arystoteles). W pewnym sensie nasz rozwój jest ograniczony w sposób genetyczny. Warunki dopasowujemy do temperamentu, a nie na odwrót. Typ układu nerwowego nie jest formowany genetycznie. Mózg charakteryzują stan pobudzenia (stan w wyniku którego człowiek podejmuje działania) i stan hamowania (stan w wyniku którego człowiek hamuje się od działania). Są to stany aktywności kory mózgowej. Na dynamizm rozwoju mają wpływ czynniki biologiczne. Tor naszego rozwoju jest zaprogramowany genetycznie. Kontekst wewnętrznego i zewnętrznego społecznego rozwoju stanowią warunki rozwoju, są siłą sprawczą. W każdym okresie człowiek realizuje zadania rozwojowe, zmienia się też sposób uczestnictwa w świecie. Każda zmiana tworzy nową sytuację psychologiczną człowieka wymagającą opanowania nowych kompetencji. Rozwój jest fenomenem, właściwością każdego człowieka. Każdy okres życia wnosi swój własny specyficzny i ważny wkład do struktury życia i ma wpływ na jego jakość. Dzięki siłom ulokowanym w tych kontekstach i ich kooperacji uzyskujemy wzrost siły i zakres naszego oddziaływania na otoczenie. Miarą tej siły jest potencjał człowieka i dla jego osiągnięcia każdy szuka dla siebie najkorzystniejszego kontekstu rozwoju.
Kluczowym czynnikiem rozwoju w każdym okresie życia człowieka są inni ludzie. Człowiek wchodząc w różnego rodzaju interakcje z 2 os. chce mieć zapewnione jednocześnie: poczucie bezpieczeństwa i autonomii, poczucie swobody działania i kontroli nad sytuacją, bliskości, przynależenia do kogoś i gotowości do samodzielnych, twórczych działań. Od okresu niemowlęcego po koniec okresu dorastania dziecko zwykle ma częsty i stały kontakt z: rodzicami lub zastępującymi ich opiekunami i dziadkami; rodzeństwem i kuzynami; dziećmi sąsiadów i znajomych rodziców, kolegami przedszkolnymi i szkolnymi; innymi dorosłymi, sąsiadami, rodzicami swych kolegów podwórkowych czy wakacyjnych, nauczycielami, dalekimi krewnymi, os. spotykanymi rzadko, ale systematycznie, np. lekarz oraz os. spotykanymi przypadkowo, ale czasami pozostawiającymi trwały ślad we wspomnieniach; każde dziecko uczestniczy w szeroko pojmowanej kulturze (niskiej i wysokiej), pośrednio poprzez innych ludzi lub bezpośrednio poprzez własne uczestnictwo (w roli widza, odbiorcy) lub podejmowane działania, ma kontakt z różnymi wytworami kultury (bohaterami filmów, książek, idolami muzycznymi, bohaterami programów telewizyjnych, gier komputerowych), z których część staje się dla niego znaczącymi wzorami postępowania, często nieakceptowanego przez dorosłych. Człowiek znaczący to os. w jakiś sposób wyróżniona z kręgu ludzi obecnych w naszym życiu, wiąże się to z dużą częstotliwością i wagą kontaktów z tą osobą. Os. ta w większym stopniu niż inne uczestniczy w naszym życiu i umożliwia zaspokojenie ważnych dla nas potrzeb. Os. znacząca to taka, z którą wiąże nas szczególna więź emocjonalna, oparta na dużej bliskości, obopólnym zaufaniu, czego skutkiem jest wzajemna przewidywalność swego zachowania w trakcie interakcji w różnych sytuacjach. Os. taka stanowi swoisty wzór postępowania. Małe dziecko naśladuje jej zachowania, gesty, sposób mówienia, niektóre wyrażenia. Dziecko trochę starsze zaczyna się z taką osobą identyfikować, przejmuje jej sposób wartościowania świata i ludzi, różnych zdarzeń i sytuacji, wyraża podobne opinie, w podobny sposób zaczyna patrzeć na rzeczywistość. Osoba znacząca często jest autorytetem, pytamy ją o zdanie w ważnych dla nas sprawach, liczymy się z jej opinią, radzimy w trudnych sytuacjach.
Socjalizacja to wszelkie oddziaływania, których celem jest jak najszybsze wprowadzenie nas w rzeczywistość reguł kulturowych, którymi rządzi się świat społeczny wokół nas (począwszy od interakcji z drugą osobą, poprzez to, co dzieje się w rodzinie, grupie sąsiedzkiej, lokalnej społeczności po ogólne reguły funkcjonowania społeczeństwa). To kontekst wpływów zewnętrznych, społecznych. Edukacja to oddziaływania intencjonalne nastawione na opanowanie przez nas określonej wiedzy o świecie i podstawowych umiejętności dających nam samodzielność w jej zdobywaniu. Oddziaływanie podejmowane świadomie na każdego człowieka (dziecka), chcąc osiągnąć określone właściwości społeczne.
Erik Erikson za przedmiot swojego badania przyjął zabawę dziecka, w związku ze sposobami wychowania dzieci przez rodziców, podzielił psychikę na 3 świadomości: ego (świadomość), id (podświadomość), superego (nadświadomość). Stwierdził, że dla rozwoju każdego człowieka liczy się wzrost i rozwój ego. Zastosował on teorię psychoanalityczną do problemów wychowawczych. Podst. tezy teorii Eriksona: proces socjalizacji dok. się stopniowo w czasie przechodzenia przez dziecko w 8 genetycznie zdeterminowanych stadiach; siłą napędową są interakcje dziecka ze środowiskiem, zachowanie dziecka jest efektem wpływów społecznych; ego a nie id jest siłą rozwoju ludzkiego zachowania, od siły ego (poczucia ja) zależy zdolność do rozwiązywania konfliktów, kryzysów rozwojowych, które jednostka napotka w ciągu swojego życia, rozwój osobowości rozpoczyna się wówczas, gdy powstaną siły ego; Kriss - punkt zwrotny, dla niektórych ludzi oznacza podnoszenie się z upadku lub upadek. Pary słów, które są nazwami konfliktów po poszczególnych okresach (jednostka rozwija kryzysy w ciągu swojego życia): 1. 0-1 podstawowe zaufanie - podstawowa nieufność: czynnikiem krytycznym jest charakter rodzicielskich interakcji z niemowlęciem. Czynniki takie mogą sprzyjać lub być niesprzyjające. Jeżeli rodzic należycie zaopiekuje się dzieckiem, obdarzy troską i przywiązaniem, to dziecko rozwinie poczucie zaufania. Gdy podstawowe potrzeby nie są zaspokajane, dziecko staje się podejrzliwe, pełne lęku i nie ma zaufania do otoczenia, jest bierne. 2. 1-3 autonomia - poczucie zwątpienia: rozwój motoryczny i umysłowy daje dziecku możliwość doświadczenia niezależności. Chęć i pęd do badania świata i otoczenia wzrasta, gdy jest wzmacniana przez rodziców. Dzieci wyrastają na bardziej ufające sobie z autonomią, na osoby bardziej niezależne od rodziców. Jeżeli niezależność rozwojowa dziecka spotyka się z dezaprobatą rodzicielską lub niechęcią to u dziecka może się wytworzyć brak wiary we własne siły i zdolności oraz zwątpienie w kompetencje. 3. 3-5 inicjatywa - poczucie winy: dalszy rozwój skłania dziecko do przejmowania inicjatywy, spontanicznego badania środowiska i dokonywania odkryć. Rodzicielskie wzmacnianie pomaga w podejmowaniu działań celowych. Ograniczenia mogą wzbudzać poczucie winy, gdy dziecko będzie próbować odkryć świat na własną rękę. 4. 6-11 przedsiębiorczość - poczucie niższości: wyrażone poprzez dziecięce pragnienie manipulowania obiektami i zdobywania wiedzy o tym za jakiej zasadzie funkcjonują rzeczy. Taka postawa zwykle prowadzi do ukształtowania się poczucia porządku i zrozumienia natury otoczenia. Jeżeli rodzice uważają to na niemądre to może to prowadzić do poczucia niższości. 5. 12-19 tożsamość - pomieszanie ról: okres dorastania, zadania tego okresu polegają na ukształtowaniu zintegrowanego poczucia ja, które jest osobiście akceptowane przez jednostkę i odmiennie od innych. Niepowodzenia w uformowaniu adekwatnego poczucia własnej tożsamości może doprowadzić do dylematu pomieszania ról. To zaś często rodzi poczucie nieadekwatności, izolacji i niezdecydowania. 6. Powyżej 19 intymność - samotność: wczesna dorosłość, zadaniem jest rozwój bliskich i głębokich relacji z innymi, dzięki poczuciu tożsamości jednostka staje się zdolna do dzielenia się w sferze moralnej, emocjonalnej i seksualnej. Dla jednych intymność oznacza małżeństwo, dla innych przyjaźń. Ci którzy potrafią dzielić się z innymi cierpią z powodu izolacji i osamotnienia. 7. Średnia dorosłość produktywność - stagnacja: stadium produktywności, pozytywny biegun oznacza iż dorośli mają ochotę patrzeć poza siebie i wyrażać zainteresowanie przyszłością świata. Postawa w kierunku doskonalenia świata i przyszłych pokoleń, gdy jednostka jest nadmiernie zaobsorwowana sobą, zajmuje się własnym samopoczuciem i życiem materialnym. 8. Późna dorosłość integracja - rozpacz: osoby, które ukształtowały poczucie integracji zwykle pozytywnie rozwiązały poprzednie kryzysy. Bilans życia jest wtedy pozytywny, występuje poczucie spełnienia lub przeciwność → spostrzegają całe swoje życie, minione lata jako serię błędów i porażek (brak światełka w tunelu), rośnie poczucie rozpaczy.
Piaget swoje zainteresowania zaczął od obserwacji własnych dzieci. Zauważył, że każde z jego dzieci w tym samym czasie, a mające inny wiek, inaczej postrzega świat, mimo że patrzą na to samo, że porównując coś kierują się zupełnie inaczej i inaczej wnioskują. Stworzył tzw. „TEST 3 GÓR”, który podał jako dowód, że inaczej umysłowo w różnym wieku ocenia to samo. Jego dzieci obserwując górę z mieszkania nazywały ją „tą górą”, kiedy były na ulicy tą samą górę nazywały „inną górą”, a kiedy zbliżały się do niej była już „trzecią górą” (stąd TEST 3 GÓR). Dopiero kiedy dzieci stały się zdolne do myślenia pojęciowego, doszły do tego, że jest to ta sama góra. To pozwoliło Piagetowi przyjąć założenie, że człowiek w myśleniu przechodzi przez etapy rozwojowe i są to 4 fazy, w których inaczej rozumuje w tej samej sprawie. 4 stadia rozwoju wyróżnione przez Piageta: 1. Sensoryczno - motoryczne (0 - 2 lata) istotne osiągnięcia dla tej fazy to zaangażowanie w prymitywną aktywność odruchową, stopniowy wzrost świadomości sensorycznej (dziecko wie, że wchodzi matka albo ktoś obcy) i motorycznej, słabe odróżnienie między sobą a otoczeniem (ważny jest w procesie przywiązania 1 etap, który mówi że jest to symbioza, dziecko jest odbiciem matrycowym matki, im bardziej czuje się jako jej część, tym ma większe poczucie bezpieczeństwa). Późniejszą fazą tego charakterystyczne jest świadomość zależności dziecka od otoczenia. W ten sposób, pod koniec tej fazy, tworzy się pojęcie stałości przedmiotu. Wystarczy, że na sygnał dziecka głodnego, które potrafi wyartykułować swój stan wobec matki, matka zaczyna się krzątać, czyli wykonywać stałe czynności, w roli przygotowującej pokarm i dziecko się uspokaja, bo ma świadomość, że dostanie pokarm. 2. Myślenie przedoperacyjne (2 - 7 lat) myślenie dokonuje się wtedy, kiedy zachodzą operacje. Operacja to zabieg w wyniku którego nasza świadomość o czymś jest inna niż przed chwilą w wyniku przeprowadzonej operacji. Należy zwrócić uwagę na rozwój języka i pojęć. Dziecko myśli, ale egocentrycznie, ze swojego punktu widzenia, często stosując animizm, coraz częściej posługuje się obrazami umysłowymi w celu odzwierciedlenia świata. Wzrasta wrażliwość percepcyjna. Myślenie przedoperacyjne ma charakter zewnętrznego poznania. Jeżeli dziecko posługuje się rozumem to jest to rozumowanie intuicyjne, czyli co podpowiada mu doświadczenie. 3. Operacje konkretne (7 - 12 lat) sugestia wynikająca z nazwy wskazuje na to, że muszą być konkrety odpowiadające np. zbiorom. Różnego rodzaju wnioski (np. wyniki w liczeniu) dzieci osiągają dzięki pracy na konkretach. Myślenie logiczne musi być oparte na konkretach, dlatego metody nauczania są oparte na metodzie konkretno-obrazowej. Przygotowanie do nauki pisania i czytania opiera się na analizie dźwiękowej. Możliwe jest w tym okresie rozumienie prawa stałości i odwracalności operacji umysłowych. Cechą myślenia logicznego jest ujmowanie związków i stosunków między przedmiotami, czyli operacje. Człowiek w tych operacjach ujmuje co od czego zależy. Na zakończenie tej fazy myślenie pojęciowe (abstrakcyjne) jest nieuchwytne, niedostępne. 4. Operacje formalne (od 11/12 lat) wszystkie operacje dokonują się formalnie, czyli na materiale informującym, uogólnionym, czyli analizujemy dane, które nam są dostępne. W zależności ile tych danych mamy, na ile są one ważne, to wpływają one na uspokojenie nastroju. W operacjach formalnych wyłania się myślenie abstrakcyjne, czyli możliwe staje się myślenie naukowe. Dzieci w tym wieku w swoim myśleniu przypominają naukowca. Do rozwiązywania zadań poznawczych przystępuje się z rozwiniętymi zdolnościami logicznego i uporządkowanego rozumowania. Jednostka formułuje logiczne założenia i rozumuje tworząc hipotezę. Problem to trudne zadanie, do którego nie znamy rozwiązania, musimy do niego dojść metodą najwyższych form operacji formalnych. Chcąc badać dane stanowisko człowiek musi sprawdzić występujące prawdopodobieństwa. Musi dopasować metody i narzędzia pracy do postawionej tezy.
Więź emocjonalna to poczucie silnego związku z pewnym kręgiem osób, wynikające nie tylko z więzów krwi, ale przede wszystkim ze wspólnego przeżywania trosk i radości, z poczucia pewności, że w każdej sytuacji trudnej otrzyma pomoc. Więź emocjonalna polega głównie na uczuciach przywiązania i sympatii oraz miłości. Rozwój przywiązania jest procesem samym w sobie i mieści się w części rozwoju w ogóle, wyróżniony został z tego powodu, że przywiązanie, czyli więź emocjonalna odgrywa bardzo ważną rolę. Przywiązanie to więź pierwotna emocjonalna między osobą bliską (matką) a dzieckiem. Fazy (etapy) rozwoju przywiązania (więzi): 1. Przedprzywiązanie (0-2 miesiąc) wstępny etap w tworzeniu się przywiązania, niezróżnicowane reakcje społeczne. Selektywność percepcyjna to pierwsza funkcja, dzięki której więź przechodzi przez cały proces rozwoju, to pewna tendencyjność reakcji wzrokowo-słuchowych, które od urodzenia przygotowują dziecko do zwracania uwagi na innych ludzi. Reakcje społeczne nie są zróżnicowane. Dziecko nie wybiera osób za którymi wodzi wzrokiem, tylko wszystkie osoby które się w jego polu widzenia znajdą są spostrzegane. Dziecko sygnalizuje, że potrafi to zrobić, że jest gotowe do reagowania, do przyjmowania czegoś i wszystkiego od innych ludzi. Więź zależy od obecności i od oddania do dyspozycji drugiego człowieka, ma charakter społeczny. Zach. sygnałowe to takie środki jak np. płacz czy śmiech, z pomocą których dzieci przyciągają i utrzymują na sobie uwagę innych ludzi. Dzięki tym narzędziom z którymi człowiek przychodzi na świat, może on sygnalizować światu, że spostrzega innych ludzi, może przywołać i zatrzymać przy sobie drugą osobę. Selektywność percepcyjna i zach. sygnałowe to właściwości percepcyjno-komunikacyjne, formy za pomocą których człowiek może wyrazić emocje podstawowe i może z otoczenia wskazać na wybrane osoby i sytuacje, w których jest mu dobrze. Wszystkie automaty, z którymi człowiek przychodzi na świat, mają char. funkcjonalny, one czemuś służą (tak jak służy sama więź jako wyposażenie emocjonalne). Dzieci dostarczają oczywistych dowodów, że pod wieloma względami przychodzą na świat przygotowane do nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Selektywność percepcyjna i zachowania sygnałowe pozwalają, w okresie znacznego ograniczenia samodzielności, dziecku wejść w kontakt z innymi ludźmi i zwiększyć swoje szanse na przeżycie. Przedprzywiązanie to jest przeżycie dziecka jako organizm dzięki zachowaniom sygnałowym i selektywności percepcyjnej. Jest to faza wstępna przywiązania, czyli dziecko ma taką gotowość i ją przedstawia i cały czas jej używa. Jeśli dorośli odpowiadają pozytywnie to dziecko ma szansę przeżyć. 2. Przywiązanie w trakcie tworzenia (2-7 miesiąc życia) uczenie się zasad. Dzieci zapoznają się z podstawowymi zasadami kontaktów z innymi ludźmi, np. czekanie na swoją kolej. Matka za każdym razem podczas przygotowania posiłku określa dziecku konieczność chwilowego czekania, a dziecko potrafi to skojarzyć z efektem końcowym. Ważna jest nauka zasad wzajemnych kontaktów w bardzo bliskich relacjach, czyli twarzą w twarz (zazwyczaj matka-dziecko). Wzajemna regulacja uwagi i wrażliwości zwłaszcza w kontaktach twarzą w twarz, które sprawiają matkom i dzieciom wiele przyjemności. By kontakty przebiegały płynnie, zasady wprowadzamy stopniowo, działania obu osób muszą być zsynchronizowane, zgrane ze sobą, dopasowane do siebie. Np. czekanie na swoją kolej jako warunek istotny w różnych rodzajach kontaktów. Z początku czeka wyłącznie matka, chodzi np. o wokalizację, matka wysłuchuje jej od dziecka, potem umiejętnie włącza się do „rozmowy”, w przerwach między reakcjami to matka bierze odpowiedzialność za utrwalenie wzorca naprzemiennych reakcji. Ideałem komunikacji międzyludzkiej jest komunikacja symetryczna, czyli tyle ile nadawca tyle też odbiorca (proporcjonalnie). Matka bierze odpowiedzialność za wzorzec wzajemnych kontaktów. Z czasem dziecko nauczy się, że jest pora na to, żeby mówić i pora, żeby milczeć, co umożliwia wymianę wzajemną. 3. Wyraźnie ukształtowane przywiązanie (7-24 miesiąc) obserwujemy wyraźne oznaki tego, że kontakty dziecka przekształciły się w określony i trwały związek. Począwszy od 7/8 miesiąca życia dzieci zdolne są do okazywania tęsknoty za matką, podczas gdy wcześniej nie bardzo orientowały się, że jej nie ma i chętnie akceptowały to, że zamiast niej inne osoby poświęcały mu uwagę. Widać to bardzo przejrzyście u dzieci, które są oddawane do żłobka. Opiekunka ma takie same dla dziecka znaczenie jak matka. Im dziecko jest starsze emocjonalnie tym wyraźniej pokazuje kto jest dla niego osobą najbliższą, a kto nie jest i ten proces jest właściwy. Dzieci przechodzące z „rąk do rąk”, bez problemu, nie są właściwie rozwinięte emocjonalnie, ponieważ jest im obojętne u kogo są. Człowiek kilkumiesięczny powinien wyraźnie sygnalizować osoby z którymi czuje się bisko. Więź matki z dzieckiem oparta jest na dwóch płaszczyznach, na bliskości emocjonalnej i fizycznej. Więź poznajemy po tym, że ta osoba, która jest nam bliska jest nam niezbędna do przeżywania wspólnej płaszczyzny psychicznej i jej obecność nie jest nam obojętna. Rozstanie z matką jest dla dziecka przeżyciem, ale również niechęć do kontaktów z obcymi ludźmi świadczy o wyraźnie powstałej więzi. Dziecko może być silnie przywiązane, ale ta więź może mieć konotacje ujemną, np. ludzi wiąże nienawiść. Poza bezpośrednią obecnością o przywiązaniu dziecka świadczy fakt, że matka przybędzie i podanie określonych warunków albo sytuacji, w których to się stanie, czyli teraz jeszcze nie, masz jeszcze czas na zabawę, potem będzie obiad, po obiedzie odpoczynek, ale zaraz po przebudzeniu mama po ciebie przyjdzie. Jest to najwyższy poziom przywiązania. 4. Związek ustanowiony ze względu na cel (od 24 miesiąca i wzwyż) związek celowy. Zachowanie dziecka szczególnie wobec innych osób przyjmuje zupełnie inny charakter (dostrajanie wzajemne). Obie strony uzgadniają cel, który może być wspólny a może być zupełnie inny dla każdej ze stron. Młodsze dziecko nie ma zdolności przewidywania skutków własnego zachowania, dlatego starsze dziecko płacze, by uzyskać pomoc w bólu brzucha, a młodsze że go boli. Starsze dziecko im dalej jest od matki tym głośniej płacze, a małe dziecko jednakowo nawołuje. Starsze dziecko nawołuje i podąża za rodzicami i czyta z twarzy nastroje dorosłych. Dziecku nie jest obojętne uczucie dorosłego, dostraja się. Związek ustanowiony na cel to uzgodnienia. Badania wykazały, że większość ludzi przywiązana jest głęboko i trwale. Jest to najlepszy model związku. Więź emocjonalna pierwotna to najtrwalszy, najgłębszy i oparty na dodatnich emocjach związek. Jesteśmy bezpieczni w trwałych związkach pierwotnych. Więź emocjonalna odgrywa funkcję regulacyjną, pomaga przetrwać i wejść w relacje z innymi ludźmi. Człowiek jest istotą społeczną, musi wymieniać się „energią” społeczną, bo się nie rozwinie. Skoro to jest takie ważne, tak ułatwia życie człowiekowi, to człowiek czuje się bezpieczny, bo sama świadomość, że jest obok osoba bliska sprawia, że czuje się dobrze i może się interesować światem i poznawać go. Człowiek nie boi się świata i jest na niego otwarty. Człowiek podejmuje się zadań, bo wie że jest ktoś na kogo może liczyć. Więź emocjonalna pierwotna pomaga człowiekowi, ułatwia, warunkuje jego przeżycie wieku małego dziecka.
Kompetencja emocjonalna to ujawnienie zdolności i umiejętności emocjonalnych nabytych w toku rozwoju, pozwalające na adekwatne funkcjonowanie w sytuacjach społecznych. Elementy składowe to: adekwatny poziom głębokości przeżywania, adekwatna ekspresja i kontrola emocjonalna, zdolność do funkcjonowania z emocjami oraz emocjami stwarzającymi problemy, promowanie pozytywnych emocji w życiu, czynniki kształtujące to: wpływ środowiska i własnej aktywności. Efekty wynikające z wysokiego rozwoju kompetencji emocjonalnych to: umiejętność funkcjonowania w sytuacjach społecznych, uruchamiając emocje tak, aby osiągnąć określone cele, skuteczność funkcjonowania w środowisku społecznym. Kompetencja emocjonalna - to znaczy człowiek ma możliwość w odpowiedniej sytuacji zachować się w sposób dojrzały emocjonalnie. Być kompetentnym - mieć za zadanie, mieć możliwość. Kompetencja emocjonalna jest wymierną umiejętnością wywodzącą się z inteligencji emocjonalnej, daje nam wybór co do sposobu wyrażania uczuć. Co się składa na kompetencje emocjonalne: 1. Świadomość własnego stanu emocjonalnego. 2. Zdolność dostrzegania cudzych emocji np. dziecko dostrzega, że rodzic wyraża strach, zwracanie dziecku uwagi na emocje innych. 3. Zdolność używania słownictwa związanego z emocjami, powszechnie używanego w danej kulturze np. dziecko pokonując jakąś trudność z wynikiem zadowalającym mówi, że jest z siebie dumne; używa wyrazów: proszę, dziękuje, jestem wdzięczny, przykro mi, ale nie mogę ci pomóc, ale znajdę kogoś kto ci pomoże. 4. Zdolność do współczującego zaangażowania w cudze doświadczenia emocjonalne np. identyfikowanie się poprzez wyrażanie swojego stosunku emocjonalnego, empatia, współodczuwanie „na odległość”, pomoc.5. Umiejętność zdawania sobie sprawy, że wewnętrzny stan emocjonalny - uczucie nie musi korespondować (odpowiadać) z ich zewnętrznymi oznakami np. prawienie komplementów, pochwał; umiejętność rozróżnienia między tym co chce wyrazić a tym co czuje; najczęściej problem z tym mają dzieci z domów dziecka. 6. Zdolność adaptacyjnego radzenia sobie z przykrymi i nieprzyjemnymi emocjami niektórzy mówią, że dobrze jest stosować takie zabiegi, które służą oswajaniu pewnych przykrych stanów emocjonalnych; umiejętność tworzenia sobie sytuacji, w których wiemy, że przeżyjemy coś przyjemnego, dlatego unikamy pewnych środowisk, a lgniemy do innych środowisk. 7. Świadomość, że rodzaj różnych relacji (związków) określa się w duże mierze na podstawie sposobu komunikowania emocji i wzajemności emocji w związku np. jeżeli rodzice lub nauczyciel mówią to i to osiągnąłeś, mimo dużych trudności i za to będziesz doceniony, ale masz jeszcze kilka rzeczy do osiągnięcia i wierzę, że przy twoich możliwościach i motywacji sobie poradzisz → to jest to komunikat o życzliwości tego człowieka dla drugiej osoby. Ta druga osoba powinna się odwzajemnić, aby relacja pozytywnej wymiany emocjonalnej stała się. Tyle człowiek dostaje od ludzi ile sam do nich skieruje w zakresie przekazania pozytywnych komunikatów emocjonalnych, każdego człowieka jest za co pochwalić. 8. Zdolność do samoskuteczności emocjonalnej to znaczy do poczucia kontroli i akceptacji własnych stanów emocjonalnych jeżeli człowiek dość często się złości i jest z tego znany i inni nazwali to, a dany człowiek się na to obrazi, choć tak naprawdę wie, że jest to prawda i mu to przechodzi i akceptuje to, że częściej od innych wpada w złość. Jeśli ktoś mu to wypomni to się nie obraża, tylko potwierdza, że tak jest, bo taki jest sposób jego emocjonalności i wie, że nie kontroluje tego. Jeśli kontroluje to jest to radzenie sobie z emocjami.