Przywiazanie, studia, II rok Pedagogiki


Rozwój przywiązania i jego znaczenie

dla prawidłowego rozwoju dziecka

TEORIA PRZYWIĄZANIA wg Johna Bowlby'ego

Teoria ta stała się dominującym sposobem podejścia do analizy wczesnego rozwoju społecznego i przyczyniła się do przeprowadzenia ogromnej liczby badań empirycznych nad tworzeniem przez dzieci bliskich relacji. „To, co dla wygody nazywam teorią przywiązania, to sposób ujęcia w koncepcję, ludzkiej skłonności do tworzenia silnych afektywnych więzi z ważnymi, bliskimi osobami oraz sposób wyjaśniania różnych form dystresu emocjonalnego i zaburzeń osobowości, włączając tu lęk, złość, depresję, emocjonalne odizolowanie, których przyczyną jest niechciana separacja bądź utrata”. (Bowlby, 1969).

PRZYWIAZANIE - długotrwały, silny, emocjonalny i społeczny związek z konkretną (znaczącą) osobą.

 

Cechy więzi:

•   selektywność - skupienie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i zakresie nie spotykanym w relacjach z inną osobą;

•   poszukiwanie fizycznej bliskości - polega na staraniu się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania;

•   komfort i bezpieczeństwo - wynikające z osiągnięcia bliskości;

•   lęk separacyjny - pojawiający się, gdy więź zostanie zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości.

 

Specyfika więzi:

Zachowanie przywiązaniowe jest skierowane do jednej lub więcej bliskich osób. Tymi osobami są pierwotni opiekunowie, czyli osoby pełniące funkcje rodziców (zazwyczaj są to biologiczni rodzice, ale nie zawsze). Więź trwa przez większość cyklu życia. Chociaż w okresie wczesnej dorosłości mogą pojawiać się nowe więzi - w relacji miłosnej - to jednak wczesne więzi nie dają się łatwo porzucić i zazwyczaj utrzymują się, trwają.

Funkcje przywiązania:

•         biologiczna - zwiększenie szansy na przeżycie

•        psychologiczna -zapewnienie sobie bezpieczeństwa

 

funkcja biologiczna:

więzi mają swoje źródło w ewolucji i pełnią ważną funkcję biologiczną. Utrzymywanie bliskości z wybranym osobnikiem (prawie zawsze matką) zapewnia ochronę i zwiększa szanse na przeżycie.

funkcja psychologiczna:

Dzieci są genetycznie tak „zaprogramowane”, by pozostawać w pobliżu osób mogących je chronić, ostrzegać i pomagać w trudnych chwilach.

Zachowania sygnałowe, to zachowania przywiązaniowe (służą utrzymywaniu bliskości z opiekunem), obecne są od urodzenia lub pojawiające się bardzo wcześnie w rozwoju dziecka.

Należą do nich zachowania służące:

Początkowo działają one w sposób automatyczny, stereotypowo i są reakcją na wielu dorosłych, jednak w ciągu 1 roku życia zaczynają dotyczyć tylko jednej lub dwóch osób i ulegają przekształceniu w bardziej elastyczne i złożone systemy zachowań podlegające celowemu planowaniu. W chwili odzyskania równowagi - gesty przywiązania ulegają wyciszeniu (dziecko nie musi płakać, czepiać się, ale poświęca się zabawie, czy eksploracji otoczenia). Kiedy stan ten zostaje zagrożony (np. matka znika z pola widzenia lub zbliża się ktoś obcy), dziecko podejmuje wysiłek ponownego odzyskania równowagi.

Sposób w jaki to czyni zależy od:

•         wieku,

•         wzrostu kompetencji poznawczych i behawioralnych,

•         kondycji dziecka (choroba, zmęczenie),

•         sytuacji zewnętrznej (otoczenie znane/obce).

 

ETAPY ROZWOJU PRZYWIĄZANIA wg Bowlby'ego

 

FAZA I

0 - 12 tydzień życia

Przed-przywiązanie

Orientacja i sygnalizowanie bez wyróżniania figury

FAZA II

4 - 6 miesiąc życia

Przywiązanie w trakcie tworzenia

Orientacja i sygnalizowanie skierowanie do wyróżnionej figury

FAZA III

7 miesiąc - 2,5 rok życia

Wyraźnie ukształtowane przywiązanie

Utrzymanie bliskości z wyróżnioną figurą

FAZA IV

Od około 2,5 roku życia

Związek ustanowiony ze względu na cel

Kształtowanie relacji partnerskiej

 

Faza I

Dziecko wysyłała sygnały dotyczące swojego stanu psychofizjologicznego (głód, zimno, niewygoda, mokro ...) poprzez płacz, krzyk, uśmiech, pobudzenie ruchowe.

Sygnały te oparte są na wrodzonych mechanizmach.

Nie są skierowane do nikogo szczególnego.

Dziecko samo z siebie nie angażuje się w aktywną komunikację z opiekunem, ale jest niezwykle wrażliwe na jego reakcje (kładą one podwaliny pod jego poczucie bezpieczeństwa i kształtujące się podstawowe przekonania na temat świata i siebie).

Zadania opiekuna:

Bardzo ważne jest, aby zachowania opiekuna, (adekwatne do potrzeb dziecka), powtarzały się za każdym razem (lub prawie każdym), gdy dziecko sygnalizuje dyskomfort. Tylko dzięki wielokrotnym powtórzeniom tego samego schematu: dyskomfort-ukojenie (tzn. dzięki harmonijnej rutynie), niemowlę nabierze pewności, że jego potrzeby są ważne, a wrażliwe na nie otoczenie zareaguje życzliwą pomocą.

 

FAZA II

Tworzenie się przywiązania do określonej osoby. Zdolność do odróżniania osób znajomych od nieznajomych, ale również osób bliskich od obcych. W zachowaniu zaznaczają się różnice w stosunku do konkretnych osób (np. dziecko szybciej się uspokaja pod wpływem oddziaływań matki niż innych osób z rodziny). Wzrost aktywności i coraz częstsze inicjowanie interakcji społecznych z opiekunem (np. kieruje do matki uśmiech, wyciąga ręce, wyraźnie się ożywia, gdy ona nadchodzi).

Zadania opiekuna:

Dbanie o to, aby dziecko nie doznawało nadmiernego napięcia, tzn. ingerować, gdy np. silnie płacze, krzyczy. Niemowlę doświadcza, że wzrostowi nieprzyjemnego napięcia towarzyszy ukojenie i w przyszłości będzie zdolne do przewidywania takiej sytuacji oraz podejmowania działań prowadzących do obniżenia napięcia. Ma to ogromny wpływ na późniejsze nastawienie dziecka do świata, ludzi i samego siebie - daje poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że trudności można pokonać, jeśli podejmie się odpowiednie działania lub zwróci się po pomoc do innych.

Rozpoznawanie i wywoływanie pozytywnego napięcia u dziecka oraz towarzyszenie mu w takich momentach. W czasie bezpośrednich kontaktów (np. uśmiechania się do dziecka, zabaw...) doznaje ono bardzo silnego pozytywnego napięcia (afektu). Tego rodzaju interakcje wzmacniają przyjemne odczucia i zwiększają emocjonalną synchronizację między matką a dzieckiem.

Poznawanie dziecka z nowymi bodźcami i kierowanie jego napięciem, biorąc je np. na ręce, uspokajając, tak, aby napięcie nie było zbyt duże, a dziecko nabrało pozytywnego nastawienia do nowych bodźców. Takie doświadczania zwiększają jego pewność siebie, zdolność eksploracji otoczenia, poznawania nowych sytuacji - wzbogacając tym samym jego rozwój społeczny i poznawczy.

 

FAZA III

Określony i trwały związek dziecka z opiekunem. Obecność figury przywiązania staje się podstawą bezpieczeństwa. Dążenie dziecka do osiągnięcia i utrzymania bliskości z matką; (osiągnięcia w zakresie rozwoju motorycznego i poznawczego pozwalają mu na podążanie za matką i kontrolowanie bliskości). Matka jako „bezpieczna baza” do eksploracji otaczającego świata (gdy matka jest blisko, odchodzi od niej, aby poznawać nowe otoczenie i doświadczać nowych sytuacji, ale od czasu do czasu wraca, by upewnić się, że jest bezpieczne). Intencjonalne kierowanie komunikatów do określonej osoby (figury przywiązania), podejmowanie celowych działań, by nawiązać kontakt i zmiana swoich zachowań tak długo, aż możliwe będzie osiągnięcie celu (zaspokojenie potrzeby i powrót do stabilizacji). Wzrost doświadczenia w samodzielnym rozpoznawaniu swoich potrzeb i uczuć oraz radzeniu sobie z napięciem. Nabywanie umiejętności w dostosowywaniu się  do otoczenia i hamowaniu impulsów. W ten sposób dziecko zapoczątkowuje proces samodzielnego orientowania się we własnych potrzebach i stanach emocjonalnych oraz przyswajania reguł społecznych, prowadzących do powstania Ja.

Zachowania opiekuna:

Opiekun powinien dostosować się do nowych możliwości dziecka, pozwolić mu na aktywniejsze uczestniczenie w interakcji i podjąć rolę partnera, a nie jak wcześniej „kierownika”. Nadal jest oczywiście odpowiedzialny za przebieg kontaktu, jednak pozostawia również inicjatywę dziecku, poszerzając kontakt i jego intencje.

 

FAZA IV

Zachowanie dziecka względem innych osób przyjmuje bardziej celowy charakter, tzn. dzieci planują działania pod kątem własnych celów przy jednoczesnym uwzględnieniu celów innej osoby. Dziecko coraz bardziej podlega działaniu wewnętrznych modeli operacyjnych. Są to struktury poznawcze reprezentujące wzajemne relacje i emocje doświadczane dzień po dniu w kontaktach z głównymi postaciami przywiązania. Z czasem zaczynają kierować zachowaniem w kolejnych etapach życia we wszystkich bliskich relacjach.

Wzorce przywiązania:  

-- wzorzec ambiwalentny

-- wzorzec unikający

 

wzorzec bezpieczny:

Opiekuna cechuje:

•     wysoki poziom wrażliwości (dostrzeganie sygnałów i komunikatów niemowlęcia, zdolność właściwego ich interpretowania i szybkiego, adekwatnego reagowania. Wrażliwość wyraża się w stałym nakierowaniu uwagi na dziecko, rejestrowaniu nawet bardzo subtelnych sygnałów. Pomimo, iż matka jest zaangażowana w inne czynności, znajduje się w innym pomieszczeniu - pozostaje nadal zainteresowana dzieckiem i nastawiona na odbiór jego sygnałów. Dla prawidłowego odczytania sygnałów dziecka niezbędna okazuje się empatia.

•     Zachowania opiekuna polegające wyłącznie na spełnianiu oczekiwań dziecka są właściwe w zasadzie tylko w odniesieniu do dzieci w 1 r.ż. Już na początku 2 r.ż. Podstawą właściwej relacji są także pewne społeczne standardy zachowania, do realizowania których opiekun stara się wdrożyć dziecko.

Przywiązanie bezpieczne, czyli przekonanie o istnieniu stałego, niezagrożonego dostępu do źródła, które gwarantuje równowagę emocjonalną i poczucie bezpieczeństwa. Uformowanie bezpiecznego przywiązania w niemowlęctwie stanowi istotną podstawę prawidłowego rozwoju psychicznego w kolejnych okresach życia.  

Konsekwencje dla rozwoju dziecka:

•   przekonanie, że inni ludzie są dostępni i życzliwi.

•   ciekawość oraz zaangażowanie w aktywne i spontaniczne kontakty społeczne.

•   w sytuacjach trudnych aktywne poszukiwanie rozwiązań w oparciu o wyniesioną z pierwszych lat życia wiarę w możliwość zmiany na lepsze i wyjścia z trudnych sytuacji.

•   przekonanie o własnej wartości oraz życzliwości i pozytywnych intencjach innych wobec nich i siebie nawzajem, co pozwoli na swobodne nawiązywanie i podtrzymywanie przyjaźni i związków intymnych

•  spostrzeganie ludzi adekwatne do rzeczywistości;

•    łatwość w rozróżnianiu i adekwatnym reagowaniu na stany emocjonalne innych, adekwatna ekspresja własnych emocji i uczuć;

•   większa niezależność (autonomia, umiejętność rozpoznawania swoich potrzeb i emocji przy równoczesnym szanowaniu reguł społecznych i innych ludzi, co umożliwia współpracę z innymi i pozostawanie w zgodzie z samym sobą, w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.

 

Wzorzec ambiwalentny:

Opiekuna cechuje:

•   brak stałości (nieprzewidywalności) w sposobie reagowania na sygnały, brak konsekwentnej opieki.

•   Słabe zaangażowanie w interakcje.

•   Nieumiejętność odczytywania sygnałów dziecka i niereagowanie na nie lub reagowanie w sposób niewystarczający.

•   Zajmowanie się dzieckiem głównie wtedy, gdy sam opiekun ma na to ochotę.

•   Zachowania sterowane przez aktualny nastrój i samopoczucie, a nie potrzeby dziecka.

•   Trudność w uspokojeniu dziecka i zapewnienia mu bezpieczeństwa, bezradność i nieefektywność działań.

•  Nieradzenie sobie przez opiekuna z własnym napięciem.

Konsekwencje dla rozwoju dziecka:

•    Lęk w sytuacjach oddzielenia od opiekuna, a w kontakcie z nimniepewność i zachowania ambiwalentne.

•    Poszukiwanie własnych sposobów zaspokajania potrzeb (ponieważ nierozumie od czego zależą reakcje opiekuna) .

•    reakcje dziecka nieprzewidywalne i nieadekwatne do sytuacji (rozpacza z powodu zniknięcia matki, a zaraz potem okazuje jej złość).

•    Zahamowanie w eksploracji otoczenia, a tym samym brak swobody w swobodnym realizowaniu zadań rozwojowych.

Wzorzec unikający:

Zachowania opiekuna:

Konsekwencje dla rozwoju dziecka:

Dezorganizacja wzorca

Powstaje, gdy niemowlę doświadcza przemocy lub dziwacznych, budzących lęk zachowań opiekuna (niespójnych, gwałtownych, odbiegających od norm społecznych, np. nagłych zmian nastroju, nadmiernie okazywanego lęku).

Źródła strachu niemowlęcia:

Konsekwencje dla rozwoju dziecka:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
„EDUKACJA PRZYRODNICZA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM”, studia, II rok Pedagogiki
psychologia rozwoju egzamin ściąga, studia, II rok Pedagogiki
egzamin metodyka wychowania przedszk, studia, II rok Pedagogiki
Zagadnienia egzamin, studia, II rok Pedagogiki
Definicja przedmiotu badań, studia, II rok Pedagogiki
treści programowe, studia, II rok Pedagogiki
Pedagogika specjalna 15, studia, II ROK, Pedagogika specjalna
organizacja-środowiska-wspierającego, studia, II rok Pedagogiki
Pedagog specjalny, studia, II ROK, Pedagogika specjalna
Psychologia rozwoju małego dziecka, studia, II rok Pedagogiki
Polonia Sacra - 2002-1 - DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA - cz. 2, studia, II rok Pedagogiki
integracja, studia, II rok Pedagogiki
INTEGRACJA SPOLECZNA, studia, II rok Pedagogiki
wywiad, studia, II rok Pedagogiki
Pedagogika specjalna 27, studia, II ROK, Pedagogika specjalna
pedagogika społeczna, studia, II rok Pedagogiki
Notatka, studia, II rok Pedagogiki

więcej podobnych podstron