POWIATOWY OŚRODEK EDUKACJI NAUCZYCIELI W JAŚLE

KURS KWALIFIKACYJNY

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA II EDYCJA

Zbiór przykładów

scenariuszy zajęć integracyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych

z uczniami

niepełnosprawnymi intelektualnie

Opracowanie: mgr Anna Ostalecka,

mgr Tamara Okońska

JASŁO 2006

KOMENTARZ

W ostatnich dziesiątkach lat nastąpiło znaczne zróżnicowanie form i stylu ludzi niepełnosprawnych - dzieci, młodzieży i dorosłych. Bierne, segregacyjne formy egzystencji tych osób przekształcają się w aktywne uczestnictwo w życiu indywidualnym i zbiorowym. Ten kierunek działań określa się powszechnie „integracją”, „integracją w głównym nurcie” lub „życiem w jak najmniej ograniczającym środowisku”.

Integracyjny system kształcenia i wychowania polega na maksymalnym włączeniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy do zwykłych szkół i innych placówek oświatowych, umożliwiając im - w miarę możliwości - wzrastanie w gronie zdrowych rówieśników. Już Amos Komeński pisał „... szkoła powinna objąć wszystkie dzieci, skoro bowiem do tej samej szkoły uczęszczają dzieci rodziców bogatych i biednych, dziewczęta i chłopcy, starsze i młodsze, to mogą także uczęszczać bardziej i mniej zdolne. Dzieciom słabszym i ograniczonym szkoła powinna poświęcić więcej czasu, wysiłku i troski ...”.

Podstawowym sposobem realizowania idei integracji w edukacji jest tworzenie klas integracyjnych w szkołach i placówkach masowych. Klasa integracyjna jest formą edukacji stworzoną w celu wspólnego nauczania i wychowania dzieci o różnych możliwościach rozwojowych, zakładając konieczność liczenia się z różnorodnością potrzeb i możliwości dzieci oraz rozwinięcia między nimi pozytywnych więzi emocjonalno-społecznych. W związku z czym ta forma edukacji opiera się na szeroko rozumianej indywidualizacji. Szkoły integracyjne włączają do klas szkolnych dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Najliczniejszą jednak grupę stanowią dzieci niepełnosprawne intelektualnie, wśród nich dzieci z pogranicza upośledzenia oraz z upośledzeniem w stopniu lekkim i umiarkowanym. W klasie integracyjnej liczebność uczniów nie powinna przekraczać 20 osób. Stosunek ilościowy między uczniami zdrowymi a niepełnosprawnymi powinien być elastyczny w zależności od stopnia i rozwoju niepełnosprawności. Nie powinno być więcej niż pięcioro dzieci o słabszej kondycji, ale nie mniej niż dwoje. Klasę integracyjną prowadzi dwóch nauczycieli, w tym jeden z przygotowaniem ogólnym, drugi z przygotowaniem specjalnym. Nauczyciel z przygotowaniem ogólnym realizuje ramowe treści, natomiast nauczyciel z przygotowaniem specjalnym dostosowuje zakres treści do możliwości dzieci specjalnej troski. Klasa integracyjna ma być traktowana jako jedna grupa pracująca
w oparciu o jeden i ten sam program nauczania i wychowania. Podczas każdej lekcji nauczyciele powinni dążyć do stworzenia okazji do wspólnej aktywności wszystkich dzieci, ale z drugiej strony powinni dostosować program i metody do możliwości, potrzeb i tempa uczenia się dzieci.

Rewalidacja indywidualna stanowi integralną część edukacji dzieci upośledzonych umysłowo. Dzieci głębiej upośledzone umysłowo nie mogą uczestniczyć w procesie kształcenia i wychowania w klasach integracyjnych i wymagają indywidualnych zajęć rewalidacyjno-wychowawczych prowadzonych przez nauczuciela-terapeutę z przygotowaniem specjalnym. W zajęciach takich często uczestniczą rodzice dziecka. Rewalidacja indywidualna jest blokiem zajęć wspomagających rozwój dziecka: korekcyjnym, kompensacyjnym, usprawniającym.

Dzieci niepełnosprawne intelektualnie charakteryzują się niedołęstwem myślowym i ruchowym oraz szybko następującym zniechęceniem przy działaniu, które wymaga pewnego wysiłku. Dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć im warunki kształcenia i wychowania sprzyjające aktywizacji całego organizmu, które pozwalałyby na częste zmiany metod i form zajęć nie odrywając dzieci od zasadniczej linii działania.

Zamieszczone w zbiorze przykłady scenariuszy zajęć są próbą poszukiwań metod i form pracy, które sprostałyby temu trudnemu zadaniu. Scenariusze zajęć są rezultatem naszej długoletniej pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo i stanowią formę wymiany doświadczeń z innymi nauczycielami. Niniejszy zbiór zawiera jeden konspekt szczegółowy do zajęć w klasie integracyjnej dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w I etapie edukacyjnym, który składa się z charakterystyki ogólnej, celów operacyjnych, procedury osiągania celów, toku zajęć uwzględniającego: ogniwa, czynności nauczyciela i czynności uczniów. Ponadto w zbiorze zamieszczonych jest sześć scenariuszy zajęć ( różne etapy edukacyjne ), będących zarysem działań edukacyjnych uwzględniających możliwości rozwojowe i potrzeby uczniów upośledzonych umysłowo w różnym stopniu, zaplanowanych w taki sposób, aby skupiały one zainteresowanie wszystkich uczniów ( po trzy scenariusze zajęć w klasie integracyjnej i zajęć rewalidacyjno- wychowawczych ).

Praca z uczniami specjalnej troski stanowi wielkie wyzwanie dla nauczyciela. Musi on ciągle poszukiwać, modyfikować, doskonalić metody i formy pracy, gdyż nie ma gotowych recept na sukces. Jest to mozolne, długotrwałe działanie, wymagające poświęcenia czasu i zaangażowania emocjonalnego, bogatej wiedzy na temat dziecka niepełnosprawnego intelektualnie oraz intuicji w właściwym postępowaniu z tym dzieckiem.

KONSPEKT

DZIENNEGO OŚRODKA PRACY

Charakterystyka ogólna

I etap edukacyjny, kl. I, oddział integracyjny dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim

Prowadzący: nauczyciel z przygotowaniem ogólnym, nauczyciel z przygotowaniem specjalnym

Czas trwania: 4 godziny lekcyjne

Krąg tematyczny: Wiosna na działce.

Temat dnia: Kwiaty na działce.

Cele edukacyjne

• Uczeń rozpoznaje i nazywa pierwsze kwiaty wiosenne

• Uczeń rozróżnia kolory i kształty kwiatów

• Prawidłowo dobiera kolory kwiatów

• Rozumie potrzebę ochrony przyrody

• Rozwiązuje proste zadania z treścią- zapisuje i odczytuje działania

• Umie współpracować w grupie rówieśniczej

• Bierze udział we wspólnych zabawach

• Uważnie słucha poleceń nauczyciela

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

1. Środki proste słowne: zagadki, tekst czytanki, wiersz „Pierwiosnek”, etykiety z nazwami kwiatów wiosennych,

2. Środki proste wzrokowe: w postaci bezpośredniej naturalne okazy w klasie czyli w środowisku sztucznym)- pierwsze kwiaty wiosenne zebrane na działce; w postaci pośredniej- obrazki i zdjęcia kwiatów, ilustracje do zadań tekstowych, obrazki do kolorowania i wyklejania papierem kolorowym.

Forma organizacji nauczania: dzienny ośrodek pracy.

Metody pracy:

• Metody asymilacji wiedzy, oparte na słowie- pogadanka, opis, praca z tekstem

• Metody praktyczne

• Metody oglądowe- pokaz

TOK ZAJĘĆ

OGNIWA	CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA	CZYNNOŚCI UCZNIÓW
1. Zajęcia wstępne	1. Przywitanie z dziećmi. 2. Ustalenia daty. 3. Ustalenie pory roku. 4. Sprawdzenie listy obecności. 5. Przypomnienie wiadomości z poprzedniego dnia: - Gdzie byliśmy wczoraj? - Co tam widzieliśmy? - Jakie kwiaty poznaliśmy? 6. Wprowadzenie do tematu. Odczytanie plątaninki.	Wybrany uczeń puszcza iskierkę. „Iskierkę radości puszczam w krąg, niech dotrze do każdego i wróci do mych rąk” Uczniowie podają, jaki dzień jest dzisiaj, jaki był wczoraj, jaki będzie jutro. Uczniowie śpiewają piosenkę „ Wkrótce wiosna”, zabawa rytmiczna przy piosence. Dzieci zaznaczają swoja obecność na planszy- przyklejają swój znaczek obok swojego nazwiska. W ogródku szkolnym, na działce. Pierwsze kwiaty wiosenne. Pierwiosnek, krokus, przebiśnieg, zawilec, sasanka. Uczniowie odczytują hasło: Wybrany uczeń odczytuje hasło „KWIATY WIOSENNE”
2. Obserwacja	1. Obserwacja spontaniczna- dowolna. 2. Obserwacja kierowana. - Zwróćcie uwagę na kolor i kształt płatków kwiatów wiosennych. - Jakiego koloru jest ten kwiatek? - Jak się nazywa? - A ten kwiatek? - Zwróćcie uwagę na kształt płatków	Uczniowie oglądają naturalne okazy kwiatów przyniesionych z działki oraz zdjęcia i ilustracje. Żółty - Uczniowie przypominają sobie nazwę kwiatka: pierwiosnek. - Uczniowie porównują kształt zawilca i krokusa.
3. Opracowanie zebranego materiału- kojarzenie w czasie i przestrzeni	1. Nauczyciel przypina w różnych częściach sali napisy z nazwami kwiatów- krokus, zawilec, przebiśnieg. 2. Nauczyciel rozdaje każdemu dziecku etykietkę z narysowanym kwiatkiem. 3. Zabawa ruchowa „Znajdź swoje miejsce”. -Na sygnał biegacie po sali -Na drugi sygnał każdy z was ustawia się w miejscu, gdzie przypięta jest nazwa waszego kwiatka.(po dwóch trzech rundach nauczyciel przenosi nazwy w inne miejsce).	- Uczniowie odczytują poszczególne nazwy najpierw indywidualnie, później zbiorowo. - Uczniowie przyglądają się otrzymanym etykietkom i odgadują nazwę kwiatka. - Dzieci biegają po sali, na sygnał ustawiają się pod napisem oznaczającym nazwę ich kwiatków. - Uczniowie na nowo odszukują nazwę swojego kwiatka.
4. Ekspresja	1. Przypomnienie piosenki „ Wkrótce przyjdzie wiosna” 2. Działanie praktyczne. A teraz będziemy robić wydzierankę kolorowego papieru. Wiecie już, jak to się robi takie prace. Wybierzcie sobie kwiatek, który chcecie wykonać. Pamiętajcie, jakiego koloru są płatki tego kwiatka. 3. Rozmowa na temat wiersza. - Teraz usiądźcie na dywanie i posłuchajcie.(Nauczyciel czyta wiersz „Pierwiosnek”). - O jakim kwiatku jest mowa w wierszu? - Jaki był pierwiosnek? - A kto z was wyklejał pierwiosnka? 4. Rozwiązanie zadania z treścią. Nauczyciel rozdaje kartki z treścią zadania. Teraz przyklejacie kartkę z zadaniem w zeszycie.	- Dzieci śpiewają piosenkę - Uczniowie wybierają sobie kartkę z narysowanym kwiatkiem wiosennym, odszukują właściwy kolor papieru i zaczynają pracę. Zwracają uwagę na dokładność i estetykę pracy. Po zakończonym zadaniu porządkują swoje stanowisko pracy. - Uczniowie siadają w kręgu i słuchają wiersza. - O pierwiosnku - Pierwiosnek był miły i uśmiechnięty - Uczniowie podchodzą do swoich prac i pokazują pierwiosnki, po czym wracają do swoich ławek. - Dzieci odczytują treść zadania: „ Na działce zakwitło najpierw 15 pierwiosnków, a potem jeszcze 3 pierwiosnki. Ile pierwiosnków kwitnie teraz na działce?” - Wybrani uczniowie powtarzają treść zadania. - Rozwiązanie zadania przy użyciu konkretów. - Ułożenie i zapisanie działania do zadania, obliczenie, sformułowanie odpowiedzi. - Uczniowie wklejają kartkę, zapisują rozwiązanie i odpowiedź.
5. Zajęcia końcowe	1. Przypomnienie wiadomości z całego dnia. -Jakie kwiaty wiosenne poznaliśmy? -Które z tych kwiatów można zrywać w naturze? -Kto z was odgadnie, o jakich kwiatach jest mowa w tych zagadkach?	- Pierwiosnek, krokus, przebiśnieg, sasanka - Żadne, gdyż są one pod ochroną. Można zrywać hodowane w ogródku lub na działce. - Uczniowie rozwiązują zagadki - niezapominajka - kaczeńce.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ INTEGRACYJNYCH NR 1

Charakterystyka ogólna

II etap edukacyjny - kl. IV, klasa integracyjna dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym z lekkim upośledzeniem narządu ruchu.

Prowadzący: nauczyciel z przygotowaniem ogólnym, nauczyciel z przygotowaniem specjalnym

Przedmiot: muzyka

Czas trwania: 2 godz. lekcyjne.

Temat: Tworzenie muzyki.

Cele operacyjne

• Uczeń zna nuty,

• Uczeń rozpoznaje wartości nut.

• Posługuje się pojęciami: pięciolinia, nuta, utwór muzyczny, cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, ósemka.

• Potrafi odreagować napięcia psycho- fizyczne, agresję,

• Ujawnia zdolności twórcze - spontaniczne

• Następuje integracja komunikacji w grupie,

• Uczeń uczy się autorelaksu.

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

• Płyty CD z muzyką klasyczną i popularno-rozrywkową,

• Apaszki, chustki na głowę dla dzieci,

• Kartoniki z wizerunkiem wartości nut, plansza z pięciolinią, nuty utworów do pokazania dzieciom,

• Pianino,

• Piłki rehabilitacyjne.

Metody pracy:

• Pogadanka,

• Pokaz

• Metoda praktyczna,

• Metody odreagowująco - wyobrażeniowe,

• Treningowe,

• Relaksacyjne,

• Komunikatywne,

• Kreatywne.

Forma organizacyjna:

• Praca grupowa

• Praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ:

1. Odreagowanie „ Taniec duchów”

1. Dzieci maszerują do muzyki Phila Colinsa „Paradisse”.

2. Nauczyciel rozdaje apaszki - zabawa - ćwiczenia oddechowe.

3. Dzieci zakładają apaszki na głowę - zabawa „Duchy” - wzajemne straszenie się do muzyki C. Saint - Seansa „Taniec szkieletów”.

2. Uwrażliwienie „Mówienie gestami”

Dzieci siadają w półkolu przed lustrem. Nauczyciel wybiera jedno dziecko, które próbuje gestem, ruchem, miną odtworzyć muzykę. Następny utwór zmiana dziecka.

Propozycje utworów:

1. Gershwin „Błękitna rapsodia”.

2. Mussorgski „ Obrazki z wystawy”.

3. Rymski - Korsakow „Lot trzmiela”

4. E. Grieg „ W grocie Króla Gór”.

5. J. S. Bach „Toccata i fuga d-moll”.

3. Uwrażliwienie c.d. „Tworzenie muzyki”

1. Nauczyciel pokazuje dzieciom nuty z różnymi utworami.

2. W rytm muzyki dzieci wybierają się na spacer w poszukiwaniu nut - kartoniki z wizerunkiem całej nuty, półnuty, ćwierćnuty i ósemki ukryte są po całej sali. Dzieci zbierają je, określają, jaka to wartość, a następnie układają na dużej pięciolinii - tak jak chcą.

3. Chętne dzieci próbują zagrać ten utwór na pianinie.

4. Muzykowanie. Jedno z uczniów siada przy pianinie i improwizuje własny utwór, z głowy, następnie inne dziecko itp.

4. Relaks

1. Dzieci wygodnie leżą na podłodze i słuchają muzyki łagodnej, wyciszającej - ćwiczenia oddechowe, wznoszenie ramion, obrót dookoła siebie.

2. Dzieci wałkują piłką rehabilitacyjną.

5. Łagodna aktywizacja

• ćwiczenia izometryczne - napinanie i rozluźnianie mięśni,

• ćwiczenia oddechowe.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ INTEGRACYJNYCH NR 2

Charakterystyka ogólna

II etap edukacyjny - kl. V, klasa integracyjna dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym.

Prowadzący: nauczyciel z przygotowaniem ogólnym, nauczyciel z przygotowaniem specjalnym

Przedmiot: przyroda

Czas trwania: 2 godz. lekcyjne.

Temat: „ Nad morzem”.

Cele operacyjne

• Uczeń zna pojęcia: morze bałtyckie, fale, plaża, wydmy, molo, małże, muszle, ryby, wieloryby, wodorosty, glony, ukwiały, koralowce, meduzy, rozgwiazdy, ośmiornica itp., flora i fauna.

• Potrafi pokazać morze bałtyckie na mapie,

• Potrafi dobrać, wyodrębnić, różnicować,

• Uważnie słucha poleceń nauczyciela,

• Uczeń współpracuje w grupie rówieśniczej,

• Potrafi odreagować napięcia psycho- fizyczne, agresję, zmęczenie, lęk, stres,

• Jest uwrażliwiony na działanie muzyki.

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

• Ilustracje, widokówki obrazujące morze bałtyckie,

• Kartoniki z obrazkami flory i fauny Bałtyku oraz innych mórz i oceanów.

• Mapa

• Płyta CD z muzyką J. M. Jarre,

• Gwizdki dla dzieci,

• Chusta animatorska.

Metody pracy:

• Pogadanka,

• Pokaz,

• Metody praktyczne

• Metody odreagowująco - wyobrażeniowe,

• Treningowe,

• Relaksacyjne,

• Estetyzujące,

Forma organizacyjna:

• Praca grupowa

• Praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ:

1. Odreagowanie - Zrytmizowanie

1. Oklepywanie własnego ciała - dłonie złożone w „muszelki”. Rytmizowanie imion.

2. Ćwiczenia oddechowe: dmuchanie na muszelki zawieszone na sznurkach, mocno i słabo.

2. Odreagowanie c.d. „Zabawa z gwizdkami”

1. Dzieci otrzymują gwizdki i próbują gwizdać na nich naśladując wiatr mocny i słaby. Dmuchają sobie na buzie w parach.

2. Zabawa ruchowa: dzieci poruszają się w rytm dynamicznej muzyki, na przerwę próbują zagwizdać bardzo mocno na gwizdkach.

3. Uwrażliwienie - Morze bałtyckie, jego flora i fauna.

1. Nauczyciel pokazuje dzieciom obrazki i widokówki związane z morzem bałtyckim i jego mieszkańcami - florą i fauną. Dzieci wypowiadają się na temat tego, co widzą, stosując pojęcia: morze bałtyckie, fale, plaża, wydmy, molo, małże, muszle, ryby, wodorosty, glony, meduzy itp., flora i fauna morza bałtyckiego.

2. Dzieci po kolei pokazują wskaźnikiem morze bałtyckie na mapie.

3. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy:

• I grupa - Bałtyk,

• II grupa - egzotyczne morza i oceany

4. W rytm szumu fal morskich uczniowie poruszają się po sali w różnych kierunkach. Na przerwę w muzyce zbierają kartoniki z obrazkami flory i fauny Bałtyku oraz innych mórz i oceanów - po jednym wybranym obrazku.

5. Dzieci dobierają się w dwie grupy w zależności od wybranych obrazków.

6. Uczniowie przy pomocy nauczyciela określają różnicę pomiędzy florą i fauną Bałtyku oraz egzotycznych mórz i oceanów - flora i fauna Bałtyku jest mało urozmaicona, mniej kolorowa; flora i fauna egzotycznych mórz i oceanów jest bardziej kolorowa, ma ciekawe formy i kształty, występuje dużo więcej ryb i wodorostów ponadto koralowce, ukwiały, rozgwiazdy, ośmiornice, wieloryby itp.

4. Uwrażliwienie c.d. - Relaksacja

Dzieci siadają wokół chusty animatorskiej. Wyobrażają sobie, że jest to morze. Falują raz mocniej, raz słabiej przy muzyce J. M. Jarre - tlen. Nauczyciel dotyka głowy jednego z dzieci, które wstaje i wolno spaceruje po chuście, tak jak po morskich falach. Ćwiczenie trwa dotąd, aż przejdą wszystkie dzieci. Dzieci mogą turlać się, naśladować pływanie pod lub nad chustą itp.

5. Aktywizacja

1. Uczniowie siadają pod chustą, a nauczyciel prowadzący i wspomagający zakrywają bądź odsłaniają je, zabawie towarzyszą okrzyki radości.

2. Ćwiczenia oddechowe.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ INTEGRACYJNYCH NR 3

Charakterystyka ogólna

III etap edukacyjny - kl. III, klasa integracyjna dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym oraz z upośledzeniami narządu ruchu.

Prowadzący: nauczyciel z przygotowaniem ogólnym, nauczyciel z przygotowaniem specjalnym

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Czas trwania: 2 godz. lekcyjne.

Temat: „ Nasze tradycje rodzinne”.

Cele operacyjne

• Uczeń potrafi wymienić polskie tradycje narodowe i chrześcijańskie oraz w swojej rodzinie,

• Zdefiniować pojęcia: tradycje, zwyczaje, drzewo genealogiczne,

• Umie wyjaśnić rolę rodziny w kultywowaniu tradycji i zwyczajów,

• Podać skojarzenia do pojęcia „ tradycje rodzinne”,

• Zaproponować kalendarz świąt w swojej przyszłej rodzinie,

• Wykazać poczucie przynależności i dumy ze swojej rodziny,

• Ma świadomość, że kultywując tradycje w swoich rodzinach nie tylko nawiązuje się do przeszłości, lecz także przekazuje się przyszłości tradycję ciągłości dziejów rodziny.

• Uważnie słucha poleceń nauczyciela,

• Uczeń współpracuje w grupie rówieśniczej,

• potrafi odreagować napięcia psycho- fizyczne, agresję, zmęczenie, lęk, stres,

• Jest uwrażliwiony na działanie muzyki.

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

• Książka pt.: „Rytuał rodzinny” J. Wybickiego. WWD Olsztyn 1984.

• Płyta CD z muzyką relaksacyjną,

• Encyklopedie, słowniki.

• Brystole, format A-1, po jednym dla czterech uczniów,

• Kolorowe gazety, ilustracje dot. świąt, tradycji, obrzędów, okolicznościowe kartki świąteczne, graficzne wydruki komputerowe dot. tematyki świątecznej,

• Mazaki, farby, kredki,

• Materiały dekoracyjne ( koraliki, włóczka, wata, materiały przyrodnicze ),

• Karty z nazwami świąt państwowych, kościelnych,

• Drzewa genealogiczne wykonane przez uczniów na poprzednich lekcjach,

Metody pracy:

• Pogadanka,

• Praca z tekstem

• „Burza mózgów”

• Dyskusja

• Metody praktyczne

• Metody odreagowująco - wyobrażeniowe,

• Relaksacyjne,

Formy organizacyjne:

• Praca grupowa,

• Praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ:

Odreagowanie „ Uściśnij dłoń”

Ćwiczenie rozluźniające. Uczniowie chodzą swobodnie po sali, a nauczyciel podaje im kolejne instrukcje: uściśnijcie jak najwięcej dłoni, stańcie po lewej stronie klasy, stańcie w kręgu, weźcie się za ręce i zróbcie falę, zróbcie ulicę, dobierzcie się po cztery osoby.

Część organizacyjna

1. Wprowadzenie do tematu - Po czterech uczniów otrzymuje karty z nazwami świąt narodowych, patriotycznych, kościelnych oraz kalendarze, w których odszukują te święta.

2. „Chronologiczne porządki”. Podział klasy na dwie grupy - uczniowie porządkują karty w grupach w kolejności chronologicznej:

• I grupa - święta państwowe,

• II grupa - święta kościelne.

Uwrażliwienie. Część zasadnicza

1. Tablica skojarzeń - uczniowie podają skojarzenia do pojęć: tradycje, obrzędy. Nauczyciel zapisuje na tablicy. Uczniowie (po czterech w grupie) definiują te pojęcia korzystając z encyklopedii, słowników.

2. Rozmowa mająca na celu określenie, czym są tradycje, obrzędy, jakie jest ich znaczenie. Na czym polega przekazywanie i podtrzymywanie tradycji. Nawiązanie do tradycji Święta Patrona Szkoły - kto i w jaki sposób je pielęgnuje? Kto powinien przekazywać nam tradycje narodowe i tradycyjne obrzędy religijne, rodzinne?

3. Wymiana doświadczeń na temat tradycji rodzinnych:

• Jakie święta i w jaki sposób są obchodzone ( jak uzewnętrznia się radość świąteczna ) ?

• Jaką mają formę, kogo się zaprasza?

• Czy pozaświąteczne kontakty z rodziną są również tradycją?

• Chwila refleksji - człowiek żyje ciągłością dziejów ( moje miejsce na drzewie genealogicznym).

4. Uczniowie przy łagodnej muzyce relaksacyjnej opracowują ilustrowany kalendarz świąt w swojej przyszłej rodzinie. Kalendarz opracowują grupy po cztery osoby wykorzystując brystol i przyniesione materiały ( kolorowe gazety, wydruki komputerowe, ilustracje, kartki okolicznościowe, farby, mazaki, kredki, materiały dekoracyjne ), według propozycji: DATA - RODZAJ UROCZYSTOŚCI - SPOSÓB SPĘDZANIA

Zakończenie

Prezentacja i omówienie prac

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

REWALIDACYJNO - WYCHOWAWCZYCH NR 1

Charakterystyka ogólna

Uczeń: chłopiec lat 8 ( niedorozwój umysłowy w stopniu głębokim sprzężony z upośledzeniem fizycznym )

Prowadzący: nauczyciel-terapeuta z przygotowaniem specjalnym

Czas trwania: 45 minut

Temat: Muzyka jako efektywny sposób oddziaływania na dziecko

Cele operacyjne:

• Dziecko jest rozbudzone poznawczo, nawiązuje kontakt wzrokowy z nauczycielem,

• Reaguje na zmiany dynamiczne w utworze muzycznym,

• W prawidłowy sposób posługuje się instrumentami muzycznymi,

• Dziecko odczuwa możliwości ruchowe stawu barkowego,

• Uczeń inicjuje gestem czynności, które chce wykonać.

Procedury osiągnięcia celów

Środki dydaktyczne:

• Płyty CD z utworami muzyki klasycznej,

• Instrumenty muzyczne: tamburyn, dzwonki chromatyczne, triangel.

Metody pracy:

• Podająca: pokaz,

• Praktyczna: ćwiczenia

• Polisensoryczne poznawanie otoczenia

Formy pracy: praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ

1. Zajęcia wstępne ( ok. 5 min)

Czynności mające na celu uspokojenie i odprężenie dziecka: głaskanie policzków, głowy, ramion.

2. Zajęcia właściwe ( 30 min)

1. Słuchanie wybranych fragmentów z muzyki klasycznej, utworów o wyraźnie zróżnicowanej dynamice i różnorodności instrumentów. Obserwowanie reakcji dziecka na poszczególne utwory.

2. Wybór do ponownego odsłuchu tych kompozycji, które wzbudzają największe emocje u dziecka. Ilustrowanie gestem muzyki ( gimnastyka nóg, ramion, „taniec” przy użyciu obrotowego krzesła).

3. Wspólne akompaniowanie przy pomocy instrumentów muzycznych, Zachęcanie ucznia do wyciągania dłoni w kierunku instrumentów, uderzania w nie dłońmi, samodzielnego trzymania, wystukiwania rytmu pałeczką itp.

3. Zajęcia ( ok. 10 min)

Wspólne tańce. Uczeń spontanicznie porusza się w pozycji pionowej, przytrzymywany za ręce.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

REWALIDACYJNO - WYCHOWAWCZYCH NR 2

Charakterystyka ogólna

Uczeń: chłopiec lat 10 ( niedorozwój umysłowy w stopniu głębokim )

Prowadzący: nauczyciel-terapeuta z przygotowaniem specjalnym

Czas trwania: 90 minut

Temat: Ruch jako droga rozwoju poznawczego.

Cele operacyjne:

• Dziecko aktywnie uczestniczy w zajęciach,

• Dziecko przechodzi trening polisensoryczny ( wzrokowy, dotykowy),

• Rozwija świadomość istnienia swojego ciała, poszczególnych jego części i połączeń między nimi; utrwala pojęcia związane z ciałem,

• Potrafi wyróżnić siebie z otoczenia

• Uczeń współpracuje z osobą prowadzącą zajęcia, reaguje na proste polecenia nauczyciela, rozwija relacje zaufania i poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego w obecności osoby prowadzącej zajęcia,

• Dziecko w prawidłowy sposób reaguje na odwracalność dwóch reakcji: padanie, powstawanie, doskonali odczuwanie ciężaru swojego ciała oraz równowagę

• Rozluźnia, zmniejsza tonus mięśni,

• Uczeń odczuwa maksymalną możliwość ruchową stawu barkowego i biodrowego.

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

• Kaseta z programem autorstwa Knillów,

• Koc,

• Tacka z galaretką.

Metody pracy:

• Podająca: pokaz,

• Praktyczna: ćwiczenia

• Polisensoryczne poznawanie otoczenia

• Elementy metody Knilla

• Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Formy pracy: praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ

1. Zajęcia wstępne ( ok. 20 min)

1. Przywitanie z uczniem. Zabawy kontaktowe połączone ze śpiewaniem piosenek:

• „Witały się dzieci, witały paluszkami”.

• „Witam Cię” ( na melodię „Panie Janie”.

Witam Cię, witam Cię,

Jak się masz? Jak się masz?

Wszyscy Cię witamy

Wszyscy Cię kochamy

Bądź wśród nas! Bądź wśród nas!

2. Ćwiczenia na orientację w schemacie własnego ciała, wyróżnianie siebie z otoczenia. Dziecko siada na podłodze, nauczyciel-terapeuta naprzeciw. Dotyka rąk i nóg dziecka w rytm piosenki, którą śpiewa na melodię „Panie Janie”.

Witaj rączko, witaj rączko.

Jak się masz, Jak się masz

Wszyscy Cię witamy

Wszyscy Cię kochamy

Bądź wśród nas! Bądź wśród nas!

Witaj nóżko, witaj nóżko.

Jak się masz, Jak się masz

Wszyscy Cię witamy

Wszyscy Cię kochamy

Bądź wśród nas! Bądź wśród nas!

3. Zabawy równoważne. Podrzucanie do góry, manipulowanie stawem biodrowym podniesionym do góry, ześlizgiwanie z narożnika i podstawy łóżka na podłogę.

2. Zajęcia właściwe ( ok. 50 min )

1. Świadomość ciała, kontakt i komunikacja - ćwiczenia ruchowo - muzyczne. W skład ćwiczeń wchodzą aktywności:

• Kołysanie,

• Wymachiwanie rękoma,

• Zginanie i rozprostowywanie rąk,

• Pocieranie dłoni,

• Zaciskanie i otwieranie dłoni,

• Ruchy palców,

• Klaskanie, głaskanie głowy,

• Głaskanie policzków,

• Głaskanie łokci,

• Głaskanie brzucha,

• Przewracanie się (padanie),

• Relaksacja

2. Zestaw ćwiczeń ruchowych ( na podstawie W. Sherborne):

• „jazda” na kocu ( odczuwanie różnych części ciała: brzuch, plecy, pośladki itp.),

• Porzucanie na kocu ( ciało jako całość),

• Masaż naprzemienny stawu barkowego i biodrowego,

• Gimnastyka ramion i nóg,

• Turlanie ( z boku na bok, z brzucha na plecy, zawijanie w koc),

• Ćwiczenia z wałkiem.

3. Zajęcia manualne. Manipulowanie galaretką - masaż palców i dłoni produktem, przekładanie, rozsmarowywanie, „ubijanie” galaretki.

3. Zajęcia końcowe ( ok. 20 min )

1. Mycie rąk, tacki ( odczuwanie temperatury wody).

2. „Wyścig samochodowy” - uczeń podparty plecami o nauczyciela, omija przeszkody na podłodze.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

REWALIDACYJNO - WYCHOWAWCZYCH NR 3

Charakterystyka ogólna

Uczeń: dziewczynka lat 14 ( niedorozwój umysłowy w stopniu głębokim)

Prowadzący: nauczyciel-terapeuta z przygotowaniem specjalnym z udziałem rodziców

Czas trwania: 45 minut

Temat: Nowa osoba w życiu dziecka - zapoznanie poprzez ćwiczenia ruchowe Weroniki Sherborne. Rozbudzanie poczucia obecności w społeczeństwie.

Cele operacyjne:

• Dziecko doświadcza obecności nowej osoby ( nauczyciel-terapeuta),

• Na powitanie i pożegnanie podaje rękę,

• Dziecko przechodzi trening polisensoryczny ( wzrokowy, dotykowy),

• Rozwija świadomość istnienia swojego ciała,

• Potrafi wyróżnić siebie z otoczenia

• Współpracuje z osobą prowadzącą zajęcia, reaguje na proste polecenia nauczyciela, rozwija relacje zaufania i poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego w obecności nauczyciela i rodziców,

Procedury osiągania celów

Środki dydaktyczne:

• Koc,

• Duża chustka,

• Gąbka do kąpieli,

• Płyta CD z muzyką relaksacyjną

Metody pracy:

• Podająca: pokaz,

• Praktyczna: ćwiczenia

• Polisensoryczne poznawanie otoczenia

• Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne

Formy pracy: praca indywidualna

TOK ZAJĘĆ

1. Zajęcia wstępne ( ok. 15 min )

• Przywitanie z uczniem. Rodzice i terapeuta w obecności dziecka po wejściu do sali podają sobie dłonie na powitanie. Następnie wszyscy tworzą krąg ( w pozycji siedzącej, np. po turecku). Trzymając się za ręce śpiewają na melodię „Happy Birthday to You””

Witam Cię, witam Cię,

Wszyscy witamy Cię

Uśmiechnij się, zostań z nami,

Bo wszyscy Cię tu kochamy

4. Ćwiczenia na orientację w schemacie własnego ciała, wyróżnianie siebie z otoczenia. Dziecko siada w środku koła, rodzice po bokach, nauczyciel-terapeuta naprzeciw. Rodzice dotykają różnych części ciała dziecka w rytm piosenki, wszyscy śpiewają na melodię j/w.

Np.

Witam paluszku, witam Cię.

Wszyscy witamy Cię

Uśmiechnij się, zostań z nami,

Bo wszyscy Cię tu kochamy

Witam główko, witam Cię.

Wszyscy witamy Cię

Uśmiechnij się, zostań z nami,

Bo wszyscy Cię tu kochamy

Witam nosku, witam Cię.

Wszyscy witamy Cię

Uśmiechnij się, zostań z nami,

Bo wszyscy Cię tu kochamy

2. Zajęcia właściwe ( ok. 20 min )

1. Zabawa ruchowo-dotykowa ( zabawa „w chowanego”). Terapeuta nakłada dużą chustkę raz dziecku, raz tacie, raz mamie itd. Osoba schowana pod chustą zostaje rozpoznana poprzez dotyk poszczególnych części ciała. Najpierw rodzice (gdy dziecko pozwoli), nauczyciel-terapeuta głośno komentuje: „ Co to? Ale duża głowa. Jaka wielka ręka! To chyba tata... A tu jakieś małe uszko, główka, drobna rączka. Kasiu to Ty?”. Dziecko sygnalizuje, czy podoba mu się zabawa (jeśli tak, to kontynuujemy ją, jeśli nie - przechodzimy do następnych ćwiczeń).

• Ćwiczenia ruchowe - wyczuwanie podłoża, bliski kontakt z drugą osobą. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.

• „Tunel” - wykonują wszyscy

Rodzice klękając i podpierając się rękoma tworzą tunel. Terapeuta delikatnie umieszcza dziecko wewnątrz tunelu, a następnie przyklęka naprzeciwko i zachęca dziecko do przejścia, przeczołgania się ( np. pokazuje mu interesujący przedmiot).

• „Statek” - wykonuje matka z dzieckiem

Matka kładzie się na plecach na kocu, ugina nogi w kolanach, unosi tułów lekko do góry, jedną ręką podpiera się, a drugą przytrzymuje dziecko. Wykonuje płynnie naprzemienne ruchy: do przodu, do tyłu, w prawą stronę, w lewa stronę. Podczas kołysania może np. śpiewać dziecku ulubioną piosenkę, ściskać jego dłoń itp.

• „Winda” - wykonuje ojciec z dzieckiem

Ojciec kładzie się na plecach na kocu, unosi nogi i ręce do góry. Nauczyciel-terapeuta i matka kładą dziecko na stopy i dłonie ojca. Ojciec rytmicznie podnosi i opuszcza dziecko.

3. Zajęcia końcowe ( ok. 10 min )

Ćwiczenie relaksujące, wyciszające. Wszyscy siedzą w niewielkiej odległości od siebie. Dziecko między rodzicami, terapeuta za nim. Owinięte w koc dziecko pozwala ( lub nie ) głaskać sobie plecy ręką, gąbką. Wszyscy kołyszą się przy muzyce relaksacyjnej.

Opracowanie:

mgr Anna Ostalecka, mgr Tamara Okońska

BIBLIOGRAFIA:

1. Bogdanowicz M., Kisiel B., Przesnycka M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa 1997r.

2. Bogucka J. Kościelska M., Wychowanie i nauczanie integracyjne, STO, Warszawa 1994r.

3. Edukacja uczniów z głębokim upośledzeniem umysłowym, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa 2000r.

4. Hulek A.( red ), Pedagogika rewlidacyjna, PWN, Warszawa 1980r.

5. Hulek A. Grochmal-Bach ( red ), Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1992r.

6. Popławska J., Sierpińska B., Zacznijmy razem. Dzieci specjalnej troski w szkole podstawowej, Wydawnictwo Naukowe WSP, Warszawa 2001r.

SPIS TREŚCI

1. Komentarz s. 2

2. Konspekt dziennego ośrodka pracy s. 4

3. Scenariusz zajęć integracyjnych nr 1 s. 10

4. Scenariusz zajęć integracyjnych nr 2 s. 13

5. Scenariusz zajęć integracyjnych nr 3 s. 16

6. Scenariusz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych nr 1 s. 19

7. Scenariusz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych nr 2 s. 21

8. Scenariusz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych nr 3 s. 24

9. Bibliografia s. 27

POEN Jasło 2006

Oligofrenopedagogika /Scenariusze

28

27

Kwia

ty

wio

sen

ne

POWIATOWY OŚRODEK EDUKACJI NAUCZYCIELI

ul. Sokoła 6, 38-200 Jasło, tel./fax [phone],

e-mail: [e-mail], http://poen.fm.interia.pl

Redaktor naczelny, korekta, skład, projekt: mgr Magdalena Jucha

Kolegium redakcyjne: mgr Anna Zwoleńska, mgr Aleksandra Dacyl, mgr inż. Ewa Lewicz-Szańca, doradcy metodyczni ośrodka.

Redakcja zastrzega sobie możliwość zmian w nadesłanych tekstach.

---