Fundusze Strukturalne

2004-2006

Karolina Kaźmierczak

Mateusz Milczarek

Bartosz Jarosik

9 stycznia 2008

Wprowadzenie

Zgodnie z Traktatem Rzymskim (1957r.) zasadniczym celem polityki strukturalnej UE jest wzmacnianie spójności i zmniejszanie różnic gospodarczych oraz społecznych między najbiedniejszymi i najbogatszymi regionami Unii. Instrumentami finansowania tej polityki są fundusze strukturalne i Fundusz Spójności oraz Europejski Bank Inwestycyjny. Większość środków polityki strukturalnej UE przeznacza się na politykę regionalną.

Fundusze strukturalne umożliwiają pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich drogą interwencji w kluczowych sektorach i regionach. W wyniku przyjęcia tzw. Pakietów Delorsa (projekt reform finansowych UE zmierzających do wygospodarowania dodatkowych środków na pogłębienie integracji drogą m.in. zmniejszenia nierówności rozwoju regionów) dwukrotnie podwajano budżet funduszy strukturalnych.

I Pakiet Delorsa dotyczył lat 1988-1992 i miał na celu stworzenie jednolitego rynku. Pakiet II dotyczył lat 1994-1999 i wprowadzał reformę Wspólnej Polityki Rolnej, dał również początek przemianom strukturalnym, tworzeniu unii gospodarczej i walutowej. Każdy z Pakietów zakładał podwojenie środków przeznaczonych na politykę strukturalną w stosunku do okresu poprzedniego (na lata 1994-1999 przeznaczono 141,5 mld ECU. Plan budżetu UE na lata 2000-2006, Agenda 2000, zakłada 183,6 mld euro dla 15 Krajów Członkowskich).

Polityki Wspólnotowe

Polityka regionalna jest jedną z polityk wspólnotowych UE. Ma na celu wspieranie rozwoju tych regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu rozwoju gospodarczego w UE.

Polityka strukturalna ma na celu zmniejszenie różnic w poziomie życia i rozwoju gospodarczym między najbiedniejszymi a najbogatszymi regionami państw członkowskich.

Cele te są podzielone na trzy grupy:

CEL 1 - wspieranie regionów najsłabiej rozwiniętych - wsparciem objęte są regiony, w których PKB na mieszkańca w trzech ostatnich latach nie przekroczył 75% średniej dla Wspólnoty. dodatkowo tym celem zostały objęte tereny słabo zaludnione oraz obszary peryferyjne. Niemal 75% wszystkich środków funduszy strukturalnych jest przeznaczane na działania w ramach tego celu.

CEL 2 - wspieranie przemian ekonomicznych i społecznych na obszarach o zaburzonej strukturze gospodarki (np.: obszary zdominowane przez rolnictwo, tereny zdegradowane przez przemysł, obszary przemysłów schyłkowych, itp.). celem tym objęte zostały regiony, w których poziom bezrobocia w ostatnich trzech latach był wyższy niż średnia stopa bezrobocia w krajach UE. Na realizację tego celu przeznaczonych jest 12% wszystkich środków funduszy strukturalnych.

CEL 3 - modernizacja rynku pracy - poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy. wskazany cel ma charakter horyzontalny i obejmuje te obszary, które nie zostały zaliczone do celu 1. Na cel 3 przeznaczonych zostało 13% całości środków.

Cele te są realizowane przy uwzględnieniu następujących zasad :

• zasada koncentracji - środki płynące z Unii Europejskiej przeznaczane są na osiągnięcie ograniczonej liczby celów, kierowane są do regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej.

• zasada partnerstwa - polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi zaangażowanymi w programowanie i dystrybucje funduszy strukturalnych

• zasada programowania - wymaga przygotowania na poziomie centralnym bądź regionalnym wieloletnich, kompleksowych programów rozwoju, współfinansowanych następnie przez fundusze strukturalne.

• zasada dodatkowości - oznacza, że środki z funduszy strukturalnych mają uzupełniać fundusze krajowe i nie mogą ich zastępować

• zasada kontroli i monitoringu - wymaga śledzenia przebiegu realizacji programu, pod kątem założonych w nim celów przy wykorzystaniu zidentyfikowanych wskaźników osiągnięć.

Polityka spójności odnosi się do grupy działań mających na celu zmniejszenie ekonomicznych i społecznych dysproporcji między krajami członkowskimi oraz grupami społecznymi.Z funduszy strukturalnych finansowane są dwa rodzaje programów (w zależności od odpowiedzialności za ich przygotowanie i wykonanie):

a) tzw. programy krajowe - przygotowywane przez kraj członkowski i po uzgodnieniu z Komisją Europejską samodzielnie przez ten kraj realizowane,

b) tzw. Inicjatywy Wspólnotowe i działania innowacyjne - programy dotyczące kluczowych zagadnień dla Unii jako całości, opracowane przez właściwe służby Komisji i po uzgodnieniach z Krajami Członkowskimi realizowane bezpośrednio przez Komisję.

Reforma funduszy strukturalnych w latach 2000-2006

W lipcu 1997 roku Komisja Europejska przedstawiła dokument pod nazwą Agenda 2000 zawierający propozycje zmian w polityce strukturalnej, a w marcu 1998 projekty Rozporządzeń w sprawie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które uszczegóławiają zapisy Agendy 2000. Na szczycie w Berlinie (marzec 1999), kiedy przyjęto Agendę 2000, ustanowiono, że zasadniczym celem wprowadzanych reform, jest zapewnienie funduszom strukturalnym i Funduszowi Spójności większej skuteczności działania dla osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej. W tym celu konieczne jest zwiększenie koncentracji pomocy strukturalnej, poprawa zarządzania finansowego funduszy oraz uproszczenie procedur funkcjonowania i administracji, jak również prowadzenie zdecentralizowanego zastosowania.

Fundusze strukturalne Unii europejskiej

Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE.

W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii.

Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych. W skład Unii wchodzą regiony dobrze rozwinięte, takie jak południowa Anglia, okolice Paryża, czy Holandia oraz te, których poziom rozwoju znacznie odbiega od "średniej europejskiej". Są nimi Grecja, Irlandia, Portugalia, Północna Skandynawia i Południowe Włochy oraz nowe kraje członkowskie UE.

Działania wspólnotowe powinny uzupełniać bądź wspierać odpowiednie działania krajowe. Powinny one zostać przygotowane w ramach bliskiej współpracy Komisji i Państwa Członkowskiego jak również we współpracy z władzami i organami wskazanymi przez Państwo Członkowskie, a zwłaszcza z:

• władzami regionalnymi i lokalnymi oraz innymi właściwymi władzami publicznymi,

• partnerami społecznymi i gospodarczymi,

• innymi kompetentnymi organami.

Współpraca powinna być realizowana przy zachowaniu pełnej zgodności z odpowiednimi właściwościami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi każdego z wymienionych partnerów. Współpraca ta odnosi się do przygotowywania, finansowania, monitorowania i oceny interwencji funduszy. Komisja oraz Państwa Członkowskie powinny w sposób zgodny z zasadą partnerstwa zapewnić koordynację pomocy z różnych funduszy, między funduszami oraz z pomocą pochodzącą z Europejskiego Banku Inwestycyjnego i innych dostępnych instrumentów finansowych.

W latach 2004-2006 dla Polski z przeznaczono 14,9 mld Euro, z czego 11,4 mld Euro to środki UE. Największymi środkami dysponuje EFRR (60,9%) oraz  ZPORR (39,2%).

Środki strukturalne dla Polski w latach 2004-2006	Miliony Euro	%
Łączna suma środków	14 891,5	100
W tym środki Wspólnotowe	11 368,6	76,3

Europejski Fundusz Społeczny (ESF - European Social Fund)

Pierwszy z zastosowanych we Wspólnocie instrumentów polityki strukturalnej. Został powołany do życia na podstawie art. 123 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957), działa od 1960 roku. Jego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach członkowskich. Środki tego funduszu są przeznaczane w szczególności na pomoc dla bezrobotnych oraz pracowników zagrożonych bezrobociem i dla ludzi młodych wkraczających na rynek pracy. Wspiera również działania rozwijające potencjał kadrowy, integrację społeczną rynku pracy, która promuje wzrost poziomu zatrudnienia, a także równość szans mężczyzn i kobiet.

Z Europejskiego Funduszu Społecznego finansowane są:

• organizowanie szkoleń rozwijających umiejętności zawodowe

• dostosowywanie systemów kształcenia do potrzeb na rynku pracy

• kształcenie kadr

• wspieranie pośrednictwa pracy oraz organizacji zajmujących się doradztwem i informacją zawodową

• wspieranie programów mających na celu tworzenie nowych miejsc pracy w tym zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach

• przeciwdziałanie dyskryminacji na rynku pracy, w tym wyrównywanie szans zawodowych kobiet i mężczyzn

• wspieranie ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. bezdomnych i uzależnionych)

Ponadto z funduszu finansowana jest inicjatywa EQUAL

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF - European Agriculture Guidance and Guarantee Funds)

Powstał 1964 roku na mocy Traktatów Rzymskich. Zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa oraz wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich. Na ten fundusz jest przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej (w 1999 r. przeznaczono na ten cel 42,2 proc. budżetu). Ponadto środki Funduszu pochodzą z opłat nakładanych na importowane spoza Unii Europejskiej produkty rolne.

EFOiGR składa się z dwóch sekcji:

1. Sekcji Gwarancji, która finansuje wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje bezpośrednie dla rolników)

2. Sekcji Orientacji, która wspiera przekształcenia w rolnictwie i jest instrumentem polityki strukturalnej, finansuje:

• rozwój i modernizacja terenów wiejskich

• wspieranie inicjatyw służących zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów)

• wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych

• restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów rynku

• pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników

• wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła

• rozwój i eksploatacja terenów leśnych

• inwestycje w ochronę środowiska

• wyrównywanie szans gospodarstw położonych na terenach górzystych i terenach dotkniętych kataklizmami i klęskami żywiołowymi.

Środki finansowe funduszu pochodzą dodatkowo oprócz dotacji z budżetu UE z opłat nakładanych na importowane produkty rolne pochodzące spoza obszaru Wspólnoty oraz opłat wnoszonych przez rolników uprawiających buraki cukrowe i właścicieli cukrowni, jeśli chcą pozbyć się nadwyżek

Europejski fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional Development Fund)

Powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów, spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie regionów i krajów należących do UE. Finansowanie z funduszu polega na:

• inwestycjach (pozwalających utrzymać lub tworzyć stałe miejsca pracy), np.: poprawa otoczenia firm i podwyższenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu, pobudzanie rozwoju badań i nowych technologii

• rozwijaniu infrastruktury (np. budowa dróg, sieci telefonicznych), która: wspomaga rozwój ekonomiczny regionu, prowadzi do tworzenia nowych miejsc pracy, przyczynia się do rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, osłabia skutki peryferyjnego położenia regionu, służy dywersyfikacji działalności gospodarczej

• wspieraniu lokalnych inicjatyw rozwojowych (np. organizacji wspierających przepływ nowych technologii lub ułatwiających dostęp do finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw)

Poza działaniami finansowanymi bezpośrednio w regionach, z budżetu EFRR finansowane są inicjatywy wspólnotowe - INTERREG oraz URBAN. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego jest największym, pod względem budżetu, z funduszy strukturalnych

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (FIFG - Financial Instrument for Fisheries Guidance)

Powstał w 1993 roku w ramach reformy funduszy strukturalnych. Ten instrument polityki strukturalnej Unii Europejskiej wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich. Z Funduszu finansowane są:

• odnowienia floty rybackiej i modernizacji kutrów

• pomoc w dostosowaniu połowów do wymogów rynku

• tworzenie małych jednostek rybołówstwa przybrzeżnego i wspólnych przedsiębiorstw

• rekompensowanie czasowego zaprzestania działalności

• pomoc w zachowaniu fauny i flory przybrzeżnej

• ulepszenie wyposażenia portów

• poprawa przetwórstwa i marketingu owoców morza

Podział środków z funduszy strukturalnych:

Fundusz	Miliony Euro	%
EFRR	4 652,8	60,9
EFS	1 748,9	22,9
EFOiGR	1 055,0	13,3
FIOR	178,6	2,4
FS	3 733,3	32,8

Inicjatywy Wspólnotowe

To programy pomocy bezzwrotnej organizowane przez Unię Europejską dla określonych środowisk i grup społecznych. Na lata 2004-2006 w Polsce przewidziano realizację czterech następujących inicjatyw:

• INTERREG III zajmuje się wzmacnianiem współpracy transgranicznej, międzyregionalnej i międzynarodowej 

• EQUAL pomaga w zwalczaniu wszelkich przejawów dyskryminacji i nierówności na rynku pracy oraz działa w kierunku integracji społecznej i zawodowej imigrantów 

• URBAN działa w ramach projektów mających na celu rozwój infrastruktury miast europejskich powyżej 100 000 mieszkańców 

• LEADER+ wspomaga wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich

Finansowanie dotyczy także działań innowacyjnych na poziomie wspólnotowym, związane są z edukacją, projektami pilotażowymi i wymianą doświadczeń. Wybrano trzy następujące tematy robocze:

• Gospodarka regionalna oparta na wiedzy i innowacjach technologicznych.

• eEurope-regio: społeczeństwo informacyjne w służbie rozwoju regionalnego.

• Tożsamość regionalna i rozwój terenów wiejskich

Fundusz Spójności

Powstał na mocy Traktatu z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej z 1991 r., który wszedł w życie w 1993 r. Fundusz Spójności został powołany w celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo-społecznym krajów i regionów Unii Europejskiej. Różnice w poziomie ekonomicznym pojawiły się wraz z przyjmowaniem do Unii kolejnych państw członkowskich.

Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej w maju 2004 r. z pomocy w ramach Funduszu Spójności korzystały cztery kraje: Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia. Od 1 styczna 2004 r. do wsparcia z Funduszu Spójności przestała kwalifikować się Irlandia. W 2004 dołącza Polska.Jest instrumentem polityki strukturalnej UE, ale nie jest Funduszem Strukturalnym

1478,9 - 1707,9

1 593,4

2004-2006

3878,3 - 4478,9

4178,6

Celem nadrzędnym funduszu jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie europejskiej polityki transportowej i ekologicznej,. Pomoc Unii Europejskiej dla sektora środowiska i sektora transportu odzwierciedla filozofię trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polega ona na zwiększaniu produktywności i konkurencyjności gospodarki głównie poprzez rozwój infrastruktury transportowej, lecz zarazem nie kosztem środowiska i jego zasobów, a przez to - kosztem przyszłych pokoleń. Alokacja środków Przy wyznaczaniu alokacji środków z Funduszu Spójności dla danego kraju brana jest pod uwagę liczba ludności, PNB na jednego mieszkańca, powierzchnia kraju oraz inne czynniki społeczno-ekonomiczne np. deficyt w obszarze infrastruktury transportowej w kraju odbiorcy wsparcia. Pomoc z Funduszu wraz z transferami z funduszy strukturalnych nie powinna przekroczyć 4% PKB kraju beneficjenta. Zgodnie z postanowieniami Traktatu o Przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej na zobowiązania (commitments) podejmowane przez nowe Państwa Członkowskie w ramach interwencji Funduszu Spójności, Unia Europejska przeznaczyła na lata 2004 - 2006 środki finansowe w wysokości 7 590,5 mln euro według cen z 1999 r. Biorąc pod uwagę kryteria stosowane przy wyznaczaniu wstępnej alokacji oraz wysokość środków finansowych przeznaczonych na zobowiązania w obecnym okresie programowania alokacja dla Polski, określona w Traktacie Akcesyjnym, waha się w przedziale od 45,65 % do 52,72 % całości środków. Oznacza to, że począwszy od 2004 r. roczne zobowiązania dla Polski będą wahać się w następujących przedziałach (według cen z grudnia 2003 r.): Rok Przedziały zobowiązań dla Polski w mln euro Średnie zobowiązania dla Polski w mln euro 2004 1312,9 - 1516,3 1 414,6 2005 1086,5 - 1254,7 1 170,6 2006

Tak więc średnia alokacja dla Polski w latach 2004-2006 wynosi 4178,6 mln euro. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady 1164/94/WE przyznane Polsce środki Funduszu Spójności będą w równym stopniu wspierać obydwa obszary priorytetowe: środowisko i transport.

Współfinansowanie projektów

Finansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Zasadniczo środki na współfinansowanie powinny być zapewnione w budżecie podmiotu odpowiedzialnego za realizację. Jednocześnie na współfinansowanie przeznaczane są środki budżetu państwa. Dodatkowo, na współfinansowanie projektów realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej, w budżecie państwa mogą być tworzone rezerwy celowe (sektor transportu).

Współfinansowanie może pochodzić z następujących źródeł:

• środki publiczne w tym np.:

• budżet centralny;

• budżet administracji samorządowej;

• nadwyżka finansowa przedsiębiorstwa komunalnego;

• pożyczki/kredyty pozyskane z np.:

• Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej;

• Międzynarodowych Instytucji Finansowych (Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju);

• Krajowy Fundusz Drogowy;

• środki prywatne (partnerstwo publiczno-prywatne);

• inne np. pożyczki/kredyty z banków komercyjnych.

Zgłaszanie projektów

• Sektor środowiska
  Odbiorcami pomocy tj. beneficjentami w sektorze środowiska mogą być jednostki samorządu terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego, komunalne spółki prawa handlowego oraz inne podmioty publiczne (np. Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, spółki Skarbu Państwa) lub prywatne.
  
  Zgodnie z podstawowymi kryteriami wyboru projektów w sektorze ochrony środowiska zapisanymi w  Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006 beneficjentem Fundusz Spójności powinien być w pierwszym rzędzie samorząd terytorialny, związek gmin, przedsiębiorstwo komunalne lub inny podmiot publiczny.

• Sektor transportu
  W sektorze transportu liczba beneficjentów została określona na poziome Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006. Podmiotami odpowiedzialnymi za realizację i jednocześnie beneficjentami Funduszu Spójności są Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad - GDDKiA (sektor transportu drogowego) oraz PKP Polskie Linie Kolejowe S.A - PKP PLK S.A. (sektor transportu kolejowego). Wynika to z charakteru priorytetowych inwestycji w latach 2004-2006, za które są ustawowo odpowiedzialne GDDKiA (w zakresie zarządzania siecią autostrad, dróg ekspresowych i dróg krajowych) oraz PKP PLK S.A. (w zakresie zarządzania infrastrukturą kolejową).

Realizowane projekty

Dofinansowanie z Funduszu Spójności przeznaczane jest na duże projekty lub grupy projektów, tworzących spójną całość, których budżet jest nie mniejszy niż 10 mln euro. 

Sektor środowiska
W latach 2004-2006 do wsparcia z Funduszu Spójności kwalifikują się projekty z następujących obszarów:

• poprawa jakości wód powierzchniowych;

• polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia; 

• racjonalizacja gospodarki odpadami; 

• ochrona powierzchni ziemi; 

• poprawa jakości powietrza; 

• poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.

Projekty muszą mieć znaczenie ogólnokrajowe lub ponadregionalne i przyczyniać się do redukcji zanieczyszczeń oddziałujących na znaczną liczbę ludności przy najniższych kosztach tej redukcji.

Szczegółowy opis działań znajduje się w "Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006".

Sektor transportu
Z udziałem środków z Funduszu Spójności realizowane będą inwestycje, które służą modernizacji, przebudowie i rozbudowie transeuropejskiej sieci transportowej (TEN). W skład sieci TEN wchodzą: wybrane linie kolejowe, główne drogi, drogi wodne oraz porty: morskie i lotnicze. W latach 2004-2006 realizowane będą następujące zadania:

• modernizacja wybranych linii kolejowych;

• budowa autostrad; 

• budowa dróg ekspresowych; 

• przebudowa dróg krajowych.

Wysokość dofinansowania

Projekty inwestycyjne mogą uzyskać dofinansowanie z Funduszu Spójności maksymalnie do wysokości 85% wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków (tzw. wydatków kwalifikowanych.
Strona polska musi zagwarantować co najmniej 15% środków na pozostałe finansowanie, z jednego lub kilku źródeł. W ramach jednego projektu nie można korzystać jednocześnie z pomocy finansowej z Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych.

Sektorowe programy operacyjne

Służą realizacji Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004 - 2006. Dokumentem określającym kierunki i wysokość wsparcia finansowego ze strony Funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych w Polsce w latach 2004-2006 są Podstawy Wsparcia Wspólnoty (PWW). Jest to dokument przedstawiający strategię i priorytety działań funduszy i państwa członkowskiego UE, ich cele szczegółowe, wielkość wkładu funduszy i innych środków finansowych.

PWW w Polsce są wdrażane za pomocą siedmiu jedno funduszowych sektorowych programów operacyjnych (SPO), w ramach których beneficjenci mogą ubiegać się o dofinansowanie.  Dotyczą one:

• Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego

• Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw

• Transport

• Rozwój Zasobów Ludzkich

• Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich

• Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb

• Pomoc Techniczna

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z programów operacyjnych, które posłużą do realizacji Narodowego Planu Rozwoju (NPR) na lata 2004-2006. Program ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Zintegrowany Pogram Operacyjny Rozwoju Regionalnego będzie zarządzany na poziomie krajowym, jednak jego wdrażanie w znaczącej mierze będzie odbywać się na poziomie regionalnym.


Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Realizacja tego celu strategicznego sprzyjać będzie wzrostowi gospodarczemu, przekształceniom strukturalnym regionów, wzrostowi urbanizacji, zwiększeniu mobilności przestrzennej ludności oraz zwiększeniu poziomu wiedzy i dostępu do najnowocześniejszych technologii społeczeństwa i podmiotów gospodarczych.

Priorytet 1 Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach

Działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości (dofinansowane z EFS)

Priorytet 2 Rozwój lokalny

Celem SPO WKP jest poprawa pozycji konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw funkcjonujących w warunkach otwartego rynku. Jest on osiągany poprzez koncentrację środków finansowych kierowanych bezpośrednio do sektora przedsiębiorstw, sektora naukowo-badawczego oraz instytucji otoczenia biznesu na najbardziej efektywne projekty i przedsięwzięcia, gwarantujące wzrost innowacyjności produktowej i technologicznej.

Priorytet 1 - Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu;
Priorytet 2 - Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw

Za realizację SPO WKP odpowiedzialny jest Minister Gospodarki, pełniący funkcję tzw. Instytucji Pośredniczącej.

Podział na Programy i Inicjatywy	Miliony Euro	%
SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw	1 300	18
SPO Rozwój zasobów ludzkich	1 270,4	17
SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich	1 055	14
SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb	178,6	2
SPO Transport-Gospodarka Morska	627,2	9
ZPORR	2 869,5	40
PO Pomoc techniczna	20	<1
Inicjatywy	7 319

Finansowanie programów operacyjnych  w Polsce w latach 2004-2006

Fundusze strukturalne (mld Euro) programy operacyjne - 7,32 Inicjatywy Wspólnoty - 0,315	Współfinansowanie (mld Euro) Współfinansowanie PO - 2,76 Współfinansowanie IW - 0,66
Fundusz Spójności - 3,73 Razem Unia Europejska - 11,37	Współfinansowanie - 0,11 Razem Polska - 3,53

Instytucja Zarządzająca

Funkcję Instytucji Zarządzającej odpowiedzialnej za ogólną koordynację i zarządzanie  Funduszem Spójności pełni Minister Rozwoju Regionalnego. Realizację zadań Instytucji Zarządzającej dla Funduszu Spójności nadzoruje Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. W ramach ministerstwa zadania Instytucji Zarządzającej wypełnia Departament Koordynacji Funduszu Spójności.

W ramach zarządzania i koordynacji Funduszu Spójności Instytucja Zarządzająca jest odpowiedzialna  m.in. za:

• formalne kontakty z Komisją Europejską;

• przygotowanie wytycznych dla Instytucji Pośredniczących i weryfikacja ich implementacji;

• koordynację przygotowań „Strategii wykorzystania Funduszu Spójności” i sprawowanie nadzoru nad jej realizacją;

• zapewnienie równowagi między finansowaniem projektów w sektorze infrastruktury transportowej i w sektorze ochrony środowiska;

• przekazywanie wniosków o dofinansowania z Funduszu Spójności do Komisji Europejskiej,

• powołanie i obsługę prac Komitetu  Monitorującego strategię wykorzystania Funduszu Spójności;

• monitorowanie przedsięwzięć wspófinansowanych z Funduszu Spójności i przekazywanie raportów z realizacji projektów (na Komitet Monitorujący) oraz raportów końcowych;

• koordynację przygotowania i wdrożenia działań w zakresie informacji i promocji Funduszu Spójności;

• we współpracy z instytucjami zaangażowanymi we wdrażanie Funduszu Spójności zapewnienie upowszechniania informacji związanej z każdym projektem współfinansowanym z Funduszu Spójności.

Instytucja Płatnicza

Realizację zadań Instytucji Płatniczej dla Funduszu Spójności nadzoruje Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów. Za realizację zadań Instytucji Płatniczej odpowiada Ministerstwo Finansów, którego obsługę w tym zakresie zapewnia Departament Instytucji Płatniczej.

Do zadań Instytucji Płatniczej należą m.in.:

• prowadzenie Rachunku Funduszu Spójności (RFS) oraz Rachunku Bieżącego dla Funduszu Spójności (RBFS) dla każdego realizowanego projektu FS;

• zarządzanie przepływami finansowymi środków Funduszu Spójności z Komisji Europejskiej (KE) na RFS oraz z RFS na RBFS;

• weryfikacja, przekazanych przez Instytucje Pośredniczące (MŚ/MI), deklaracji wydatków oraz załączonych do nich miesięcznych sprawozdań finansowych z wdrażania projektu;

• certyfikacja wniosków Instytucji Płatniczej o płatność pośrednią i końcową do KE;

• wnioskowanie do KE o środki Funduszu Spójności;

• przekazywanie Komisji Europejskiej prognoz wydatków (harmonogramów);

• analiza raportów dotyczących postępów w realizacji projektów, przesyłanych do IP;

• monitorowanie finansowych aspektów procesu realizacji projektu;

• gromadzenie danych z zakresu monitoringu finansowego, informacji statystycznych i finansowych;

• nadzór nad funkcjonowaniem i administrowanie bazą danych monitoringu (SIMIK);

• współpraca z KE w zakresie zadań nałożonych na Instytucję Płatniczą.

Instytucje Pośredniczące

Struktura tego poziomu zarządzania Funduszem Spójności jest odmienna w obu sektorach. W sektorze środowiska oprócz Instytucji Pośredniczącej I szczebla w Ministerstwie Środowiska występują także instytucje pośredniczące dwóch innych szczebli, tj. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W sektorze transportu oprócz Instytucji Pośredniczącej w Ministerstwie Transportu i Budownictwa występują tylko dwa Podmioty odpowiedzialne za realizację. Instytucje Pośredniczące są odpowiedzialne za zarządzanie finansowe projektami, które uzyskały dofinansowanie ze środków Funduszu Spójności. Wysocy rangą urzędnicy z Ministerstwa Środowiska oraz z Ministerstwa Infrastruktury zostają powołani jako Sektorowi Urzędnicy Zatwierdzający (SUZ) odpowiednio dla sektora środowiska i transportu.

Sektor środowiska

Instytucją Pośredniczącą I szczebla jest Minister Środowiska odpowiedzialny m.in. za: 

• identyfikację projektów do dofinansowania z Funduszu Spójności; 

• wskazywanie projektów do przygotowania w ramach pomocy technicznej;

• monitorowanie procesu przygotowania przedsięwzięć do dofinansowania ze środków Funduszu Spójności;

• weryfikację i zatwierdzanie wniosków o dofinansowanie z Funduszu Spójności wraz z wymaganymi załącznikami przed ich przekazaniem do Instytucji Zarządzającej;

• prowadzenie polityki informacyjnej dotyczącej Funduszu Spójności we współpracy z Instytucją Zarządzającą; 

• nadzór nad systemem zarządzania finansowego Funduszem Spójności w ochronie środowiska;

• weryfikowanie danych dotyczących przedsięwzięć dofinansowanych ze środków Funduszu Spójności wprowadzanych do SIMIK przez NFOŚiGW oraz wprowadzanie danych do SIMIK na poziomie, do którego dostęp ma Minister;

• kontrola udzielania zamówień publicznych na nabywanie usług, towarów i robót współfinansowanych z Funduszu Spójności;

• monitorowanie i ocenę przebiegu wdrażania Funduszu Spójności w sektorze środowiska w oparciu o raporty i wizyty sprawdzające na miejscu realizacji projektu.

Instytucja Pośrednicząca II szczebla
Instytucją Pośredniczącą II szczebla jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Szczegółowe relacje pomiędzy Ministerstwem Środowiska oraz NFOŚiGW na etapie przygotowania przedsięwzięć zostały określone w „Porozumieniu w sprawie przygotowania przedsięwzięć ochrony środowiska przeznaczonych do dofinansowania ze środków Funduszu Spójności” zawartego pomiędzy Ministrem Środowiska a NFOŚiGW w dniu 4 grudnia 2002 r.

Podział obowiązków w zakresie realizacji przedsięwzięć współfinansowanych z Funduszu Spójności reguluje „Porozumienie w sprawie wdrażania Funduszu Spójności”, które zostało zawarte pomiędzy Ministrem Środowiska a NFOŚiGW w dniu 29 kwietnia 2005 r.

Instytucja Pośrednicząca III szczebla
W drodze porozumienia zawartego w dniu 15 kwietnia 2003 r. NFOŚiGW przekazał część zadań związanych z przygotowaniem przedsięwzięć Funduszu Spójności do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW), które pełnią rolę Instytucji Pośredniczących III szczebla.

Sektor transportu

Instytucją Pośredniczącą jest Minister Transportu i Budownictwa odpowiedzialny m.in. za: 

• wybór projektów, które zostaną zgłoszone do Komisji Europejskiej;

• prowadzenie polityki informacyjnej dotyczącej Funduszu Spójności we współpracy z Instytucją Zarządzającą; 

• nadzór nad systemem zarządzania finansowego Funduszem Spójności w sektorze transportu;

• nadzór nad przetargami na nabywanie usług, towarów i robót współfinansowanych z Funduszu Spójności;

• pełnienie funkcji podmiotu prowadzącego kontrolę ex-ante postępowań przetargowych (w przypadku przetargów realizowanych w oparciu o PRAG, kontrola ex-ante jest realizowana w formie zatwierdzania przez SUZ poszczególnych etapów postępowania);

• monitorowanie i ocenę przebiegu wdrażania Funduszu Spójności w sektorze transportu w oparciu o raporty i wizyty sprawdzające na miejscu realizacji projektu.

W ramach Ministerstwa, nadzór nad realizacją zadań Instytucji Pośredniczącej w zarządzaniu pełni Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Transportu i Budownictwa.

Bibliografia:

• Ryszkiewicz Alicja, Fundusze strukturalne Unii Europejskiej, Szkoła Główna Handlowa Warszawa, 2000.

• Szlachta Jacek, Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności Unii, Centrum Badawczo-Szkoleniowe WSZiA Zamość, 2002.

• http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/

• http://www.mrr.gov.pl/

• www.funduszspojnosci.gov.pl/




Podstawa prawna: Rozporządzenie Rady 1164/1994 z 16 maja 1994 r. znowelizowane przez 1264/1999 i 1265/1999

Określonej w rozdz. V TA, Art. 70

Jej główne zasady zostały zdefiniowane w rozdz. XIX TA, Art. 174. Zadania szczegółowe określono w kolejnych programach Wspólnoty na rzecz środowiska (Environmental Action Programme - EAP) oraz w ustawodawstwie wtórnym (dyrektywy i rozporządzenia).

TENs - Trans European Network(s) (Sieci Transeuropejskie); TINA -Transport Infrastructure Needs Assessment (Ocena Potrzeb w zakresie Infrastruktury Transportowej),

Zob. European Commission, 2000 Structural Funds and their co-ordination with the Cohesion Fund oraz Court of Auditors, Special report No 15/2000 on the Cohesion Fund, together with the Commission's replies, OJ C279, 2.10. 2000.

str. 18

---