STRUKTURA I FUNCJE RODZINY / RODZINA W SWIETLE PRAWA

Rodzina. Jest to grupa o wyjątkowej wprost wadze wśród wszystkich małych grup opartych na więzi osobistej. Jak wszystkie zinstytucjonalizowane, czyli trwałe i społecznie regulowane grupy, rodzina przeszła i przechodzi nadal w toku dziejów społeczeństwa ludzkiego proces nieustannych zmian. Jeśli mimo to można nazwać pewne grupy społeczne we wszystkich epokach historycznych obejmować wspólną nazwą "rodzina", to dzieje się tak dzięki zachowaniu kilku podstawowych cech, przysługujących -acz w zmiennych historycznie postaciach - wszelkiej rodzinie. W literaturze wskazuje się na pięć takich cech pełniących role znamion rozpoznawczych rodziny;

1. Rodzina Jest aprobowanym społecznie sposobem obcowania trwałego

1. Rodzina składa się z osobników połączonych tym, co panujący obyczaj społeczny uznaje za związki krwi, małżeństwa lub adopcji;

1. Członkowie rodziny zamieszkują na ogół pod jednym dachem;

1. Członkowie rodziny współdziałają, ze sobą w ramach uznanego społecznie wewnętrznego podziału ról, przy czym jednym z najistotniejszych przedmiotów tego współdziałania jest utrzymanie i wychowanie dzieci;

1. Członkowie rodziny dają się określić przy użyciu nazw skorelowanych ze społecznie uznaną metodą mierzenia pokrewieństwa i pochodzenia.

Innymi słowy, najbardziej ogólna definicja rodziny głosi, że jest to grupa osób połączonych więzami małżeństwa pokrewieństwa lub adopcji, na ogół wspólnie zamieszkująca i współdziałająca wewnętrznie odpowiednio do społecznie określonego i uznanego podziału ról i również społecznie określonego zestawu jej zadań. Obok wymienionych znamion rozpoznawczych rodziny wskazuje się w literaturze kilka cech szczególnych tej grupy, określających jej wyjątkową rolę wśród wszystkich innych małych grup, których członkiem bywa człowiek w ciągu swego życia. Oto one:

1. Rodzina jest pierwszą grupą, której członkiem człowiek staje się od razu w momencie urodzenia ten fakt uzasadnia pretensje rodziny do prymatu jej wymogów nad wymogami innych grup; ponadto wpływ rodziny jest wywierany, W tym okresie rozwoju osobowości, gdy jest ona najbardziej elastyczna i gdy, co więcej, wpływ ten jest praktycznie pozbawiony konkurencji; stąd wyjątkowa trwałość piętna wywieranego na osobowości człowieka właśnie przez rodzinę.

1. Rodzina jest w pewnym sensie przedstawicielem wszystkich innych instytucji społecznych; jeśli trwałość i poprawność funkcjonowania owych instytucji zależy od stopnia "uwewnętrznienia" wymogów przez jednostki objęte zasięgiem ich działania, to jest ona tym samym zależna w pierwszym rzędzie od należytego wywiązywania się rodziny z jej zadań w zakresie uspołecznienia.

1. Kontrola społeczna realizowana przez rodzinę i nad jej członkami jest wyjątkowo silna i skuteczna zawdzięcza to rodzina swym stosunkowo małym rozmiarom i wielkości dziedzin współdziałania, umożliwiającym wytworzenie się wyjątkowo intymnych stosunków między jej członkami i więzów emocjonalnych o bardzo d u z y m natężeniu.

Te właśnie wyjątkowe cechy rodziny umożliwiają jej pełnienie ważkich społecznie funkcji,. Innymi słowy, kluczowa rola rodziny wiąże się z jej funkcją mechanizmu społecznego dziedziczenia, czyli przekazywania niezbędnych dla życia w społeczeństwie nawyków, niezbędnych dla komunikacji, symboli niezbędnych dla orientacji poznawczej stereotypów, niezbędnych dla regulacji zachowań wartości i norm, przy czym wszystkie te nawyki, symbole, stereotypy, wartości i normy są przypisane do pozycji społecznej, której odtwarzanie w następnym pokoleniu może być uznane za podstawową funkcję rodziny.

W literaturze wskazuje się na szereg mniej lub bardziej oczywistych funkcji społecznych spełnianych przez rodzinę współczesną. Wśród najbardziej znaczących można wymienić: prokreacyjną, seksualną, wychowawczą, ekonomiczną, opiekuńczą, emocjonalną, rekreacyjną oraz kulturalną.

funkcja prokreacyjna jest czynnikiem dzięki którym rodzina rozwinęła się i trwa,. Jej realizacja ma znaczenie dla społeczeństwa. Zależy od niej bowiem, czy będziemy mieli reprodukcję prostą, zawężoną, czy rozszerzoną. Cechą charakterystyczną, jak wykazują badania, jest zjawisko mniejszego przyrostu naturalnego wraz ze wzrostem poziomu życia oraz poziomu cywilizacyjnego społeczeństwa. Małżeństwo zwykle pragnie mieć dzieci dążenia indywidualnych małżeństw i społeczeństwa są, więc w zasadzie zgodne różnice mogą jednak dotyczyć liczby pożądanych dzieci. Zjawisko świadomego ograniczenia dzietności występuje obecnie m.in., dlatego, że większa liczba dzieci uważana jest za duże obciążenie materialne oraz źródło wielu uciążliwości i wyrzeczeń. Dążenie rodzin do zapobiegania urodzeniom daje lepsze lub gorsze efekty w zależności od dwóch podstawowych czynników:

1. Od rodzaju, postaw w tej sprawie, indywidualnych i panujących w danym środowisku -oraz

1. Od konkretnej możliwości realizacji tego dążenia.

Postawy mogą być związane z różnymi czynnikami: ze światopoglądem, z przynależnością religijną, z bardziej racjonalistycznym typem kultury z warunkami życia, zwiększonymi możliwościami podnoszenia stopy życiowej

Z omawianą uprzednio funkcją prokreacyjną związana jest funkcja seksualna. Pożycie seksualne jest określane jako biologiczna i emocjonalna podstawa małżeństwa. Satysfakcja seksualna obok miłości, wzajemnego zrozumienia i poczucia bezpieczeństwa w rodzinie, staje się wartością wymaganą w małżeństwie. Istotnego znaczenia nabiera stosunek społeczeństwa do pożycia przed- i pozamałżeńskiego. Jest ono dość często spotykane i w zasadzie, poza doktryną Kościoła, dopuszczane. Ważną rolę edukacyjną odgrywa szkoła, choć można spotkać się z silnymi barierami stawianymi na tej drodze (Kościół, niektórzy rodzice, sama szkoła). Nie zyskuje poparcia społecznego pożycie pozamałżeńskie. Można stwierdzić, że rodzina jest instytucją kontroli nad życiem seksualnym ludzi wyznacza ona granicę między obcowaniem płciowym społecznie akceptowanym a niedozwolonym i sprawuje nadzór nad przestrzeganiem tej granicy

Kolejna funkcja realizowana przez rodzinę to funkcja ekonomiczna. Określają ją dwa elementy -konsumpcja i produkcyjną, chociaż trafniej byłoby ją określić jako akwizycyjną. Element pierwszy zaspokaja potrzeby rodziny w zakresie wyżywienia, odzieży, mieszkania oraz innych potrzeb. W tej sferze zauważamy, że w większym lub mniejszym stopniu uczestniczy państwo, a w tym szczególnie zakłady pracy. Element drugi to poszukiwanie środków na utrzymanie rodziny i to najczęściej przez męża i żonę. Wpłynęło to na zmianę modelu współczesnej rodziny, na role odgrywane w małżeństwie przez kobietę i mężczyznę.

Funkcja wychowawcza jest przedłużeniem funkcji prokreacyjnej i polega na tworzeniu warunków harmonijnego rozwoju dzieci w rodzinie zarówno pod względem umysłowym, jak i fizycznym. Ich osobowość, z punktu widzenia przyszłych ról społecznych, powinna być prawidłowa oraz wzbogacona o zestaw norm i wartości społecznie akceptowanych. Rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem społecznym, w którym istota ludzka wzrasta i może wdrażać mu system wartości, normy postępowania oraz wiedzę o świecie i znaczeniu zjawisk, z którymi się styka. W tym zakresie swoich funkcji rodzina powołana jest do przekazania dziecku dziedzictwa kulturowego społeczeństwa. Instytucje publiczne muszą więc nie tylko nadzorować czy rodzina nie pełni źle tej :funkcji, lecz także podejmować działania profilaktyczne zmierzające do właściwego nakierowania wysiłków wychowawczych rodziny i udzielać jej odpowiedniej pomocy. Ważne jest przy tym współdziałanie rodziców z instytucjami opiekującymi się dziećmi (np. z przedszkolem, szkołą). Często rodzice dysponujący niewielką ilością czasu wolnego, przerzucają odpowiedzialność za wychowa- nie dzieci na instytucje wychowawcze. Te z kolei uwikłane w swoją działalność organizacyjną, pracując cały czas w trudnych warunkach materialnych i kadrowych, przerzucają problemy wychowawcze na rodziców.

Funkcja opiekuńcza bywa sprawowana przez całą rodzinę i w stosunku do wszystkich jej członków. Jest ona realizowana w następujących okolicznościach: wczesne dzieciństwo, choroba, ograniczenie sprawności, kalectwo, starość, brak środków do życia, inne sytuacje losowe a więc, gdy jej członkowie nie mogą sami zaspokoić swych potrzeb. Znaczącą rolę wspomagającą powinno odgrywać państwo. Powinno ono pomagać poprzez działalność różnych organizacji, poprzez system świadczeń społecznych oraz działalność urządzeń infrastruktury społecznej.

Rodzina zapewnia również tzw. "bilans emocjonalny" swych członków czyli równowagę między potrzebami emocjonalnymi, a środkami ich zaspokajania. Rodzina zaspokaja potrzeby miłości, współczucia, pocieszania, towarzyskiej zabawy itp. Tak więc Funkcja emocjonalna polega na tworzeniu w rodzinie atmosfery miłości, wzajemnej przyjaźni i szacunku. Dom rodzinny powinien być miejscem bezpiecznym, tworzyć poczucie więzi emocjonalnej, a także sprzyjać harmonijnemu rozwojowi osobowości.

Funkcja rekreacyjna umożliwia racjonalne wykorzystanie czasu wolnego wszystkim członkom rodziny. Zapewnia również indywidualny wypoczynek fizyczny i psychiczny, sprzyja rozwijaniu zainteresowań umożliwia też wspólne spędzanie czasu wolnego, wspólną zabawę i rozrywkę.

Funkcja kulturalna polega na zapoznawaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa, wpajaniu odpowiednich norm i systemów wartości, przekazywaniu dziedzictwa kulturowego oraz na organizowaniu w rodzinie rozmaitych zajęć, dostarczających przeżyć estetycznych. Ponadto każdy z członków rodziny uczestniczy indywidualnie w różnych formach życia kulturalnego.

Współczesna rodzina zachowuje swą dużą żywotność dzięki spełnianym przez siebie, a wymienionym już poprzednio funkcjom Z punktu widzenia polityki społecznej szczególnie ,podkreślić tu trzeba fakt, że w zakresie każdej z nich współczesna rodzina, alby móc właściwie funkcjonować potrzebuje pomocy ze strony instytucji publicznych -w formie bądź to poradnictwa, bądź to przejęcia części zadań, bądź wreszcie urządzeń dopełniających ( komplementarnych).

O ile cechy rodziny jako grupy i jej funkcje społeczne są zjawiskiem względnie trwałym historycznie, o tyle instytucje rodziny, czyli społecznie akceptowane normy regulujące jej strukturę, tworzenie i stosunki wzajemne między jej członkami, są bardzo zmienne. Normy regulujące poszczególne elementy życia rodzinnego są bardzo różnorodne,

1. Historia zna wiele różnych instytucji małżeństwa:

1. Małżeństwo grupowe znane w niektórych społeczeństwach prymitywnych, polegało na trwałym współżyciu grupy mężczyzn z grupą kobiet;

1. Małżeństwo poliandryczne, również występujące niektórych społeczeństwach pierwotnych, wyrażało się we współżyciu jednej kobiety z grupą mężczyzn; łączyło się ono zwykle z matrylinearnym mierzeniem dziedziczenia i pokrewieństwa;

1. Małżeństwo poligamiczne, utrzymujące się do dziś w niektórych społeczeństwach Azji i Afryki, polega na trwałym obcowaniu seksualnym jednego mężczyzny z kilkoma kobietami;

1. Najbardziej dziś rozpowszechnione małżeństwo monogamiczne przyznaje miano "żony" lub "męża" tylko jednej kobiecie i mężczyźnie jednocześnie.

1. Różnorodne są także instytucje regulujące dobór współmałżonków.

Polityka społeczna jest określana jako celowa działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych, mająca na celu między innymi zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokajanie potrzeb oraz zapewnienie ładu społecznego. W tej dziedzinie nauki rodzinę należy traktować jako grupę składającą się z małżonków (zarówno formalnych, jak i nieformalnych) lub małżonków i dzieci. W literaturze przedmiotu spotyka się następujące kategorie rodzin które z konieczności zwłaszcza w obecnych warunkach znajdują się centrum uwagi polityki społecznej ;

1. Rodziny wielopokoleniowe posiadające w swym składzie dziadków oraz ewentualnie pradziadków bądź innych krewnych.

1. Rodzina niepełna oznaczająca rodzinę pozbawioną jednego z rodziców, w wyniku rozwodu, śmierci lub urodzenia dziecka pozamałżeńskiego

1. Rodziny wielodzietne

1. Rodziny mające w swym gronie osoby niepełnosprawne lub przewlekle chore i cechujące się niewydolnością opiekuńczą,

1. Rodziny pełne i mało dzietne, ale niewydolne materialnie^,

1. Rodziny ludzi bezrobotnych^,

1. Rodziny dotknięte narkomania i alkoholizmem

1. Rodziny mające poważne trudności wychowawcze i niewydolne opiekuńczo w odniesieniu do dzieci^,

1. Rodziny mające w swym gronie przestępców (nieletnich, młodocianych lub dorosłych),

1. Rodziny specjalnej troski kumulujące zjawiska ujemnie uprzednio oddzielnie wymienione

Ze względu na strukturę rodziny można podzielić na rodzin małe i duże. Rodzina mała składa się z rodziców i dzieci (w niektórych wypadkach -z jednego rodzica i z dzieci). Rodzina duża poza rodzicami i dziećmi obejmuje także dziadków (rodziców męża i żony), też pradziadków oraz wnuki, a więc krewnych w linii prostej. W jej skład wchodzą również krewni i powinowaci w linii bocznej: wujowie, ciotki, szwagrowie, a kuzyni, bratankowie (w praktyce rodzeństwo rodziców wraz z małżonkami oraz e dziećmi). Rodzina duża jest rodziną wielopokoleniową.

Na politykę społeczną i jej efekty możemy również spojrzeć również poprzez pryzmat potrzeby rodziny; zdecydowana większość ludzi żyje, bowiem w rodzinie i w jej ramach zaspokaja swoje podstawowe potrzeby życiowe. J. Piotrowski stwierdził, że potrzeby jednostki (...) Są w istocie potrzebami rodziny. Należy podkreślić że rodzina może stanowić również narzędzie polityki społecznej , która może bowiem oddziaływać na rodzinę w ten sposób, aby ta z kolei była źródłem pozytywnych, z określonego punktu widzenia, oddziaływań. Celem polityki społecznej w odniesieniu do rodziny jest oddziaływanie na jej otoczenie naturalne oraz instytucje z nią powiązane, w celu uzyskania założonych efektów dotyczących jej sytuacji materialnej, kulturalnej, społecznej, zdrowotnej, socjalnej w szerokim rozumieniu tego słowa. I tak ze względu na owe cele oprócz ogólnokrajowej polityki społecznej, prowadzonej w skali społeczeństwa globalnego (w skali kraju) przez państwo i kooperujące z nim pozapaństwowe instytucje i organizacje społeczne, niezbędne jest kontynuowanie terenowej polityki społecznej, która jest przedłużeniem, uszczegółowieniem oraz lokalną adaptacją polityki ogólnokrajowej. Zaspokajanie potrzeb jednostki jest niejednokrotnie (a właściwie przeważnie) zaspokojeniem potrzeb całej rodziny, a w każdy razie wpływa dodatnio na interakcje zachodzące w jej ramach oraz na jej funkcjonowanie. Niejednokrotnie też punktem wyjścia może być konieczność niesienia pomocy całej rodzinie

W grę wchodzi zaspakajanie następujących potrzeb i zapotrzebowań rodziny:

1. Potrzeby materialne- w przypadku zdecydowanego nie radzenia sobie z ich zaspokajaniem (mimo gotowości do uczciwego zarobkowania ) np.; z tytułu stanu zdrowia niemożliwości pracy. Także pomoc materialna rodzinom dewiantów nie dostarczających środków utrzymania swej rodzinie o ile jej sytuacja materialna jest trudna

1. Potrzeby kulturalno rozwojowe W grę może tu wchodzić stymulacja środowisk i rodzin kulturalnie zaniedbanych ze szczególnym zwróceniem uwagi na dzieci

1. Zaspokajanie, a raczej pomoc w zaspokajaniu potrzeb rekreacyjnych szczególnie dzieci i ludzi starszych organizacja rekreacji

1. działania opiekuńcze oraz niosące pomoc środowiskowo -medyczną, skierowane szczególnie na ludzi starszych, przewlekle chorych, niepełnosprawnych. Najczęściej, ale nie wyłącznie, w grę wchodzi tu świadczenie różnych usług. Należy tu wspomnieć o opiece doprzedszkolnej, a zwłaszcza przedszkolnej wspomagającej rodzinę.

1. Niesienie pomocy w zwalczaniu nałogów i ich skutków -także rodzinnych.

1. Wspieranie rodziny w przypadku zagrożeń dewiacyjnych i niewydolności wychowawczej. Często mamy tu do czynienia z niesieniem pomocy tzw. rodzinom specjalnej troski, które wymagają niejednokrotnie również jednoczesnego wspierania materialnego.

1. Działania resocjalizacyjne skierowane głównie na nieletnich i młodocianych przestępców połączone z jednoczesnym współdziałaniem z różnorodnymi instytucjami lokalnymi, środowiskami wykolejonej młodzieży -szczególnie z jej rodzinami.

W zakres szeroko rozumianej polityki państwa wchodzi polityka społeczna, w której szczególne miejsce zajmuje polityka rodzinna. Według powszechnie przyjętej definicji polityka rodzinna to całokształt norm prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny, jej powstania, prawidłowego jej funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie ról. U podłoża tak zdefiniowanej polityki rodzinnej leżą następujące założenia:

1. Rodzina jest podstawową i najważniejszą instytucją społeczną,

1. Rodzina powinna być wspierana przez państwo,

1. Polityka rodzinna oznacza wielość polityk, a nie pojedynczy, jednolity akt prawny.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się dwa typy polityki rodzinnej

1. Politykę wyraźnie adresowaną do rodziny (explicite),

1. Politykę pośrednią (implicite).

Polityka rodzinna explicite to jasno określone działania (np. programy), których świadomym zamiarem jest osiągniecie określonych celów dotyczących rodziny jako całości lub roli osób indywidualnych w rodzinie. Polityka rodzinna explicite może np. obejmować politykę ludnościową (pro lub antynatalistyczną), świadczenia socjalne związane z opieką i wychowaniem dzieci, świadczenia dla pracujących rodziców, opiekę zdrowotną nad matką i dzieckiem itd.

Na politykę rodzinną implicite składają się działania podejmowane w innych dziedzinach polityki państwa, realizujące cele bezpośrednio nie związane z rodziną, ale takie, które pociągają za sobą doniosłe konsekwencje dla funkcjonowania rodziny (polityka przeciwdziałania bezrobociu, polityka podatkowa W zależności od przyjętego głównego celu polityka rodzinna może być adresowana do:

1. Wszystkich rodzin z dziećmi,

1. Wybranych kategorii rodzin z dziećmi (np. rodziny ubogie, wielodzietne, niepełne, dotknięte patologią społeczną).

Państwo realizuje politykę rodzinną przy pomocy następujących instrumentów:

środków prawnych, świadczeń pieniężnych, świadczeń w naturze, świadczeń w formie usług.

Normy prawne regulują stosunki rodzinne oraz relacje rodziny z państwem i innymi instytucjami. Wyznaczają również zasady i warunki korzystania ze świadczeń rodzinnych, określając w ten sposób krąg uprawnionych do świadczeń pieniężnych, rzeczowych i usług.

Świadczenia pieniężne w postaci różnych zasiłków i zapomóg mogą być kierowane do poszczególnych rodzin obligatoryjnie, albo uznaniowo (przez system pomocy społecznej). Świadczenia w naturze obejmują dobra rzeczowe przekazywane rodzinom (odzież, opał, paczki żywnościowe itp.).

Świadczenia w formie usług udzielane są przez różne instytucje. Mają one na celu wspieranie rodziny w wypełnianiu jej podstawowych funkcji. Usługi te realizowane są przy pomocy infrastruktury społecznej (np. żłobki, przedszkola, świetlice szkolne

Prawo jest podstawowym instrumentem określania zasad funkcjonowania podmiotów polityki społecznej, odpowiedzialnych za urzeczywistnianie jej celów i zadań. Zadania z zakresu polityki społecznej realizowane są w rozmaitych formach w różnym zakresie przez instytucje i organizacje do tego powołane. Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina są uznawane za bardzo ważne instytucje społeczne i jako takie znajdują się pod opieką i ochroną. Szczegółowe zasady są przede wszystkim zawarte w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

. Problematyka rodzinna zajmuje dużo miejsca w kodeksach cywilnym Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (DzU nr 16, poz. 93 z późn. zmian) i karnym Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 roku Kodeks karny wykonawczy (DzU nr 13, poz. 98 z późn. zmian.), a także w ustawodawstwie z zakresu zabezpieczenia społecznego (renty rodzinne, zasiłki rodzinne), w ustawach z zakresu opieki nad matką i dzieckiem, opieki nad rodzinami osób przewlekle chorych.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy. (DzU nr 9, poz. 59 z późn. zmian.) opiera się na czterech filarach: trwałości małżeństwa, równouprawnienia małżonków, ochrony dziecka oraz wzajemnej pomocy członków rodziny. Kodeks jest podstawowym aktem prawa regulującym stosunki rodzinne. Zawiera zespół norm prawnych określających zasady postępowania rodziny (np. zasady zawarcia i ustania małżeństwa). Kodeks zbudowany jest z trzech części:

Część I, poświęcona małżeństwu, określa:

warunki i sposób zawarcia małżeństwa jako wstępne stadium założenia rodziny; prawa i obowiązki małżeńskie; stosunki majątkowe między małżonkami; formy ustania małżeństwa.

Część II, dotycząc pokrewieństwa, określa: zasady ustalania pochodzenia dziecka; stosunki między rodzicami a dziećmi; zasady przysposobienia (adopcji); obowiązki alimentacyjne.

Część III. Reguluje problemy opieki i kurateli:

-opiekę nad dzieckiem nie mającym dostatecznej pieczy rodzicielskiej: -kuratelę nad ubezwłasnowolnionymi członkami rodziny.

Kodeks nie jest potrzebny do momentu, gdy stosunki w rodzinie układają się prawidłowo. Wiele osób nie odczuwa potrzeby opierania swego życia rodzinnego na kodeksie, wiele też nie zna po prostu jego zasad bądź nie wie o jego Istnieniu. Znaczenie tego kodeksu wzrasta w okresach naruszana norm współżycia rodzinnego oraz w sytuacjach konfliktowych.

Rola tego kodeksu nie ogranicza się tylko do kontroli i sankcji. Spełnia on też, jak inne akty prawne, funkcje normotwórcze, oddziałuje na kształtowanie się społecznego poczucia prawnego i postaw normatywnych. Wiele z przepisów kodeksu podlega starzeniu. Wymagają one nowelizacji wraz z przemianami zachodzącymi w otaczającej rzeczywistości. Nie zawsze proces legislacyjny nadąża za tymi zmianami. Zauważa się wyraźną potrzebę nowych unormowań, odpowiadających współczesnym wymogom życia społeczno-ekonomicznego, a także współczesnym systemem wartości. Rodzina wymaga nie tylko szerszej pomocy i ochrony aniżeli dotychczas, ale przede wszystkim nowych środków i metod tej ochrony. Niezbędne jest stworzenie warunków, które umożliwiają takie kształtowanie osobowości każdego członka rodziny, aby mógł on być odpowiedzialnym członkiem społeczeństwa. Rodzina powinna być głównym czynnikiem pozytywnych zmian w społeczeństwie. Niezbędne jest więc podjęcie takich środków normatywnych, które zagwarantują rodzinie pełne i aktywne uczestnictwo w procesie rozwoju społeczno-ekonomicznego Aby zrealizować te zamierzenia, konieczne jest podjęcie na arenie międzynarodowej nowych przedsięwzięć w tej dziedzinie. Rodzina jest podmiotem ochrony międzynarodowej w traktatach uniwersalnych i regionalnych. Problematyce rodziny są poświęcone liczne przepisy konwencji szczegółowych, a także deklaracji i rezolucji, jakie były uchwalane na przestrzeni lat przez organizacje międzynarodowe. Ochrona rodziny leży również w sferze zainteresowań licznych organizacji pozarządowych. Przepisy odnoszące się do rodziny wyspecyfikowane są przede wszystkim w następujących dokumentach:

* Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ON Z w 1948 r. (art. 16, art. 23 punkt 3, art. 25),

* Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, inicjatywa państw zachodnioeuropejskich, przyjęta przez Radę Europy, weszła wżycie w 1953 r. (art. 8, art. 12, art- 5 z 7 protokołu dodatkowego ),

* Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, przyjęty rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ON Z w 1966 r. (art. 23, art. 24),

* Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, przyjęty rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ON Z w 1966 r. (art. 10, art. 11, art. 12 punkt 2a, art. 13 punkt 3),

* Europejska Karta Socjalna, inicjatywa państw członków rady Europy, weszła wżycie w 1965 r. (część I art. 16, art. 17, część II art, 17, art. 19),

* Deklaracja w Sprawie Społecznego Postępu i Rozwoju uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ON Z w 1.969 r. (art. 4, art. 1 1. b, art. 22) .

* Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ON Z w 1.989 r. (w szczególności art. 9, art. 18),

* Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ON Z w 1979 r.,

* Deklaracja w sprawie wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ, ogłoszona w 1981 r., (nie rodzi prawnych zobowiązań dla państw),

* Konwencja MOP nr 1.00 (z 1951 r.) dotycząca jednakowego wynagrodzenia dla pracowników mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości,

* Konwencja MOP nr 102 (z 1952 r.) dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego,

* Konwencja nr 103 (z 1952 r.) dotycząca ochrony macierzyństwa,

* Konwencja nr 111. (z 1.958 r.) dotycząca dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywanego zawodu.

Ochrona rodziny w poszczególnych artykułach wyżej wymienionych dokumentów, rozumiana jest jako zapewnienie rodzinie przez państwo:

-odpowiedniego statusu materialnego poprzez prawo do pracy i zabezpieczenie socjalne,

-ochrony zdrowia,

-poszanowania wolności rodziny w zakresie zapewnienia dzieciom wychowania zgodnego z przekonaniami rodziców (wybór szkoły, nauczanie religii, przekazywanie tradycji i obyczajów),

-nie dyskryminowania z jakichkolwiek względów,

-zrównania w prawach dzieci małżeńskich i nie małżeńskich,

-ochrony dzieci przed wszelkim wyzyskiem ekonomicznym i społecznym, -równych praw i obowiązków małżonków.

Stolica Apostolska opublikowała w 1983 r. Karta Praw Rodziny. Dokument ten nie ma charakteru stricte prawa międzynarodowego. Zawiera on katalog praw rodziny opracowany na podstawie dokumentów międzynarodowych traktujących o prawach człowieka oraz w oparciu o społeczną naukę Kościoła. Według Karty Praw Rodziny przedmiotem polityki rodzinnej powinna być rodzina jako całość, a nie jej poszczególni członkowie i polityka wobec rodziny powinna opierać się na zasadzie pomocniczości. W latach dziewięćdziesiątych społeczność międzynarodowa skupiła szczególną uwagę na rodzinie. Duże znaczenie dla zainteresowania społeczeństw sytuacją i problemami rodzin miały obchody Międzynarodowego Roku Rodziny w 1994 r .

W latach dziewięćdziesiątych zostało zorganizowanych kilka konferencji, podczas których rodzina stała się, w mniejszym lub większym zakresie, przedmiotem obrad. Najważniejsze z nich to: * Światowy Szczyt w Sprawie Dzieci -Nowy Jork wrzesień 1990 r.,

* Międzynarodowa Konferencja "Ludność i Rozwój", Kair, wrzesień 1994 r., * Światowy Szczyt Rozwoju Społecznego, Kopenhaga 1995 r., * Światowy Szczyt w Sprawie Kobiet, Pekin 1995 r.

Wyraźnie popieranym przez społeczności międzynarodowe kierunkiem działań jest wspieranie rodziny przez politykę krajową. Podstawą dla rozwijania polityki rodzinnej na szczeblu krajowym powinna być, w myśl postanowień ONZ, realizacja rezolucji dotyczących rodziny, przyjętych na konferencjach i zawartych w następujących dokumentach:

-.Światowa Deklaracja nt. Przeżycia, Ochrony i Rozwoju Dzieci oraz Plan Działania na rzecz realizacji Światowej Deklaracji , przyjęte przez Światowy Szczyt na Rzecz Dzieci (1990 r.)

, -Agenda 21, przyjęta na Konferencji Narodów Zjednoczonych -Środowisko i Rozwój (1992 r.) -Deklaracja Wiedeńska i Program Działania, przyjęte przez Światową Konferencję Praw Człowieka (1993 r.),

-Program Działania Międzynarodowej Konferencji ds. Ludności i Rozwoju ( 1994 r. ),

-Deklaracja Kopenhaska i Program Działania, przyjęte przez Światowy Szczyt Rozwoju Społecznego (1995 r.),

-Platforma Działania, przyjęta na IV Konferencji w Sprawie Kobiet (1995 r.).,.

Problematyka praw rodziny ujęta w sposób kompleksowy jest warunkiem koniecznym skuteczności promocji i ochrony tych praw. Ich celem jest nie tyle sankcjonowanie naruszeń tych praw, ile zapobieganie tym naruszeniom

Bibliografia

1. Bauman Z., Zarys socjologii zagadnienia i pojęcia

1. Goodman N, Wstęp do socjologii,Poznań 1997,

1. Kurzynowski A., Polityka rodzinna -stan i potrzeby, (w:) Polityka społeczna. Stan i perspektywy, (red.) J. Auleytner, Warszawa 1995.

1. Męcina J, Rola prawa w polityce społecznej, (w:)polityka społeczna ,red A Rajkiewicza ,Warszawa 1996

1. Piotrowski J., społeczne problemy rodziny , (w:) polityka społeczna, red A Rajkiewicza, wyd 3 Warszawa 1979,

1. Podolski K, Turnowiecki W, polityka społeczna , Gdańsk 1998,

1. Turner J., socjologia - koncepcje i ich zastosowanie, Poznań 1994,

1. Tyszka Z. Lokalna polityka społeczna w stosunku do rodziny (w:) polityka społeczna ,red T. Borkowski, Poznań 1997,

Patrz:., Z. Bauman, Zarys socjologii zagadnienia i pojęcia, s 251

K, Podolski W Turnowiecki, polityka społeczna, Gdańsk 1998, s.64

Wyniki licznych już obecnie badań prowadzonych w naszym kraju wykazują, że rodziny miejskie uważają za pożądaną liczbę najczęściej dwoje dzieci (rzadziej -troje); także na wsi liczba dzieci uważana za pożądaną nie jest wiele wyższa.

Patrz: J. Piotrowski, społeczne problemy rodziny, (w:) polityka społeczna, red A Rajkiewicza, wyd. 3 Warszawa 1979, s 243

K, Podolski W Turnowiecki, op. cit.,s. 65

Patrz: J. Turner, socjologia - koncepcje i ich zastosowanie, Poznań 1994, s 134

K, Podolski W Turnowiecki, op. cit.,s. 65-66

Patrz: Z. Bauman, Zarys socjologii zagadnienia i pojęcia , s 254

Patrz: N. Goodman, Wstęp do socjologii ,Poznań 1997, s. 185

Jak wynika z badań, rodziny niepełne napotykają na ogół na więcej trudności w swym funkcjonowaniu niż rodziny pełne i przeważnie w większej mierze utrudniona jest realizacja ich potrzeb, Trudniej jest tu wypełniać funkcję socjalizacyjno-wychowawczą, częściej spotykane są kłopoty materialne, pojawiają się duże trudności w opiekowaniu się małymi dziećmi, samotni jedyni żywiciele rodziny (znacznie częściej są to żywicielki) częściej zapadają na zdrowiu. W działaniach " (i jego programach) terenowych instytucji polityki społecznej i pracy socjalnej tego typu rodziny powinny być szczególnie brane pod uwagę.

Nie mniejsze problemy życiowe ma znaczna część rodzin wielodzietnych. Występują tam -statystycznie rzecz ujmując -częściej trudności wychowawcze (z trudnościami w nauce włącznie) niż w rodzinach mało dzietnych. Częstsza też jest ich niewydolność materialna, bo występują w tej grupie zwiększą częstotliwością rodziny o niższym statusie społeczno-zawodowym, a więc i niższych dochodach oraz mniejszej kulturze gospodarowania w ramach gospodarstwa domowego

Wiele utrudnień i kłopotów życiowych jest udziałem rodzin mających w swym gronie osoby niepełnosprawne lub przewlekle chore Występują tu zarówno problemy życiowe o charakterze opiekuńczo- pielęgnacyjnym jak i problemy finansowe (ostatnio zwłaszcza w związku ze wzrostem kosztów leczenia).Rodziny tego typu wymagają lokalnego instytucjonalnego wsparcia

Wydawałoby się, że rodziny pełne i mało dzietne nic powinny stanowić problemu społecznego Tak jednak nie jest pewien ich odsetek funkcjonuje w sposób nie satysfakcjonujący i wymaga wsparcia miedzy innymi z uwagi na dobro dzieci. Są to rodziny małżonków niezaradnych życiowo lub chorych, albo też przejawiających zachowania patologiczne, lekceważących swe obowiązki rodzinne. Politycy społeczni i pracownicy socjalni skupiają na og61 swą uwagę na rodzinach niepełnych i wielodzietnych, które na ogól bardziej "rzucają się w oczy". Dlatego zwrócenie ich uwagi w kierunku dysfunkcjonalnych rodzin pełnych jest sprawą dość istotną. Liczebność tego typu rodzin jest obecnie znaczna -choćby z uwagi na wzrost bezrobocia. Mało zaradni ludzie mają szczególne predyspozycje do znalezienia się w obszarze bezrobocia permanentnego

Negatywny wpływ bezrobocia na życie rodzinne jest sprawą ewidentną, jest też udokumentowany przez badania empiryczne. Krótkotrwałe bezrobocie głównego żywiciela rodziny nie powoduje zbyt drastycznych efektów w życiu rodziny (szczególnie pełnej), jakkolwiek pojawia się odczuwalne obniżenie stopy życiowej. Wyższe sfery życia rodzinnego są przeważ- nie mało zakłócone. W przypadku dłuższego okresu bezrobocia, jego następstwa w rodzinie mogą być bardzo poważne, co szczególnie silnie uwidacznia się w rodzinach niepełnych i wielodzietnych.

Alkoholizm i narkomania -jak wiadomo -powodują ogromne spustoszenie w życiu rodzin dotkniętych tymi nałogami. W poszczególnych miejscowościach i rejonach należy intensywnie, siłami i zasobami lokalnymi, przeciwdziałać tym plagom społecznym oraz ich rodzinnym reperkusjom. Ważne jest stworzenie instytucjonalnego zaplecza tych przeciw działań oraz zorganizowanie systemu profilaktycznego.

Wymagają również wsparcia rodziny mające poważne trudności wychowawcze i niewydolne opiekuńczo w odniesieniu do swych dzieci. Istotne znaczenie może tu mieć podniesienie jakości pracy świetlic przyszkolnych, organizowanie kolonii dla dzieci zaniedbanych wychowawczo, instruktaż dla rodziców ze strony szkól i odpowiedniego typu poradni. Niejednokrotnie trudności wychowawczo mają swe źródło w sytuacji rodzinnej

Rodziny mające w swym gronie przestępców wymagają szczególnej pomocy. Rodzinami takimi zajmują się instytucje związane z sądem (szczególnie zespoły kuratorów sądowych) -zwłaszcza wtedy, gry w grę wchodzą przestępcy nieletni.

Rodziny specjalnej troski kumulujące wiele trudności wymagają permanentnej, wielokierunkowej pomocy oraz kontroli w odniesieniu do wypełniania funkcji socjalizacyjno-wychowawczej

K, Podolski, W Turnowiecki, op. cit.,s. 63

Patrz: J. Piotrowski, społeczne problemy rodziny, (w:) polityka społeczna, red A Rajkiewicza, wyd 3 Warszawa 1979, s 170-171

Patrz: Z. Tyszka lokalna polityka społeczna w stosunku do rodziny (w:) polityka społeczna ,red T. Borkowski, Poznań 1997, s.70

Patrz: A. Kurzynowski, Polityka rodzinna -stan i potrzeby, (w:) Polityka społeczna. Stan i perspektywy, (red.) J. Auleytner, Warszawa 1995.s, 23-24

J Męcina, Rola prawa w polityce społecznej, (w:)polityka społeczna ,red A Rajkiewicza ,Warszawa 1996

K, Podolski, W Turnowiecki, op. cit.,s. 67

Ibidem., s 67

Aneks nr 1

Aneks nr 2

Aneks nr 3

Aneks nr 4

Aneks nr 5

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---