Temat: Sektor publiczny

Ekonomia sektora publicznego - definicja:
1.Definicja (GUS)
To zbiór wszystkich państwowych i komunalnych osób prawnych, ale także osób nie posiadających osobowości prawej jednostek organizacyjnych podległych organowi władzy publicznej (państwowym lub samorządowym).
2.Definicja druga
Za sektor uważa się stan własności Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz podmioty, które choć forma osób prawnych to podlegają władzy państwowej (niekomercyjna sytuacje finansowe z podatków i innych środków o charakterze podobnym, ale także przedsiębiorstwa stanowiące w 50% własności Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nawet jeśli ich działalności ma ewidentnie charakter komercyjny).
3.Definicja trzecia (według ustawy o finansach publicznych): wymienia ona wprost obszary działania sektora publicznego:
1)Organy władzy publicznej:
-organy administracji rządowej
-organy kontroli państwowej
-organy ochrony prawa
-sąd i trybunały
-jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
2)Jednostki budżetowe:
-zakłady budżetowe
-gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych
3)Fundusze celowe
4)Państwowe szkoły wyższe
5)Jednostki badawczo-rozwojowe
6)Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
7)Państwowe i samorządowe instytucje kultury
8)ZUS i KRUS i ich oddziały
9)Polska Akademia Nauk i jej jednostki ………….
10)Państwowe lub samorządowe jednostki prawne utworzone w odrębnych ustawach wykonujących zadania publiczne (bez przedsiębiorstw, banków, spółek, prawa handlowego)

Co to jest sektor finansów publicznych?
-Administracja centralna
-Jednostki samorządu terytorialnego
-Fundusze celowe (FUS, FP, FGSP itp.)

Finanse:
-stosunki ekonomiczne wynikające z gromadzenia i wydawania pieniędzy
-zasoby pieniężne, stan majątkowy (osoby, rodziny, instytucji, państwa itp.)
W szerokim znaczeniu „finanse” są synonimem określenia „gospodarka pieniężna”

Podział finansów:
-publiczne
-gospodarstw domowych
-banków
-przedsiębiorstw
-finanse ubezpieczeń

Finanse publiczne:
-to finanse państwa i samorządu terytorialnego
-obejmują gromadzenie środków oraz ich rozdysponowanie.
Finanse gospodarstw domowych:
-pochodzą z pracy zarobkowej i transferów (zasiłków, rent i emerytur)
-decyzje finansowe gospodarstw domowych dotyczą przede wszystkim struktury i wysokości wydatków konsumpcyjnych (m.in. wydatków na edukację, zakup dóbr, zakup ubezpieczeń czy inwestowania)
Finanse przedsiębiorstw związane są z :
-ze sposobami pozyskania kapitału (np. kredyt)
-z wyceną aktywów
-z ograniczeniem ryzyka działalności inwestycyjnych
-z dokonywaniem konsolidacji kapitału
-ze sposobami oceny stanu finansowego przedsiębiorstwa
Finanse banków realizowane m.in. przez:
-udzielone kredyty
-pozyskane depozyty
-kredyty zaciągnięte na rynku międzybankowym i w banku centralnym
-depozyty na rynku międzybankowym i w banku centralnym
-inwestycje
-stopy procentowe
-prowizje
-dywidendy właścicieli
Finanse ubezpieczeń:
-obejmują sposoby gromadzenia i wydatkowania pieniędzy przez podmioty sektora ubezpieczeń
-realizowane są m.in. przez wpływy ze składek ubezpieczeniowych i wypłaty odszkodowań
-zarządzanie nimi wymaga szczególnego podejścia do problematyki ryzyka.

Systemy finansowe państwa:
-zbiór norm prawa finansowego, zasad gospodarki finansowej oraz instytucje, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych państwa.
Ogniwa systemu finansowego:
-system budżetowy
-system bankowy (pieniężno-kredytowy)
-system ubezpieczeń
-system finansowy podmiotów gospodarczych
-system finansowy ludności i gospodarstw domowych

System budżetowy- ogół norm prawnych oraz struktur organizacyjnych regulujących funkcjonowanie budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
System bankowy- ogół instytucji bankowych i norm regulujących zasoby działania banków, którego podstawowym celem jest wprowadzenie pieniądza w obieg i sprawowanie nad nim nadzoru.
System ubezpieczeń ogół podmiotów związanych z ubezpieczeniami norm prawnych regulujących zasady ich działania,
-regulują tworzenie, podział i organizację funduszy ubezpieczeniowych, których podstawowym celem jest objęcie ochroną ubezpieczeniowych i wypłata odszkodowań, gdy wystąpi szkoda.
System finansowy podmiotów gospodarczych:
-reguluje gromadzenie, wydatkowanie środków pieniężnych będących w dyspozycji podmiotów gospodarczych
System finansowy ludności:
-określa źródło pochodzenia środków pieniężnych w gospodarstwach domowych oraz sposoby ich wydatkowania.

Jak państwo manipuluje ludźmi poprzez podatki do czego zachęca a do czego zniechęca:
- poprzez podwyższanie akcyzy państwo wspomogłoby ludzi do zerwania z nałogiem
-zwolnienie młodych przedsiębiorców z podatku, zachęca do zakładania przedsiębiorstw
-odprowadzanie podatku od gier może zniechęcać ludzi do hazardu
-ludzie, którzy pracują w szarej strefie nie odprowadzają podatków na czym traci państwo.

Temat: Powstanie i rozwój ekonomii jako nauki. Przedmiot i metoda badań w ekonomii.
XVIII w. - A. Smith- liberalizm (ekonomia klasyczna)
Ograniczenie państwa I
wolny rynek, mały udział państwa w gospodarce
XX w. (lata 30-te) -> J.M. Keynes (1929-33)
I
Keynesizm, interwencjonizm państwowy
Podaż-> Popyt -> Kryzys- (Recesja)
I
roboty publiczne

Ekonomia- nauka o najefektywniejszym podziale zasobów między nieograniczone potrzeby (ekonomia powinna podpowiadać jak podejmować decyzje korzystnie)
Ekonomia analizuje problemy:
-Co wytwarzać - jakie dobra, w jakiej ilości, gdzie i kiedy?
-Jak wytwarzać- jakimi metodami?
-Dla kogo wytwarzać- kto ma korzystać z efektów produkcji?

Mikroekonomia- koncentruje się na badaniu indywidualnych decyzji konsumentów i przedsiębiorstw (bada funkcjonowanie poszczególnych podmiotów gospodarczych).
Makroekonomia- bada współzależność zjawisk i procesów zachodzących w skali całej gospodarki.

Ekonomia jako nauka. Ekonomia a inne dyscypliny nauki.
Ekonomia pozytywna- zajmuje się opisem rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywaniem występujących w niej prawidłowości; powstrzymuje się od wyrażania sądów wartościujących.
Ekonomia normatywna- zajmuje się oceną rzeczywistości gospodarczej opartą na subiektywnym ……………, formułuje warunki konieczne do uzyskania pożądanych stanów w gospodarce.
Prawa ekonomiczne, teorie ekonomiczne.

Ukryte w pułapki w wyciąganiu nieprzewidywanych wniosków ekonomii:
-„ceteris paribus”- porównywalne okoliczności prawidłowe wnioski można wyciągnąć tylko przy założeniu niezmienności wszystkich elementów danego modelu poza badaniami
-błędne założenia - nie zawsze zjawiska prawdziwe z punktu widzenia jednostki są prawdziwe w skali makroekonomicznej
-niewłaściwa argumentacja- „post hoc ergo propter hoc” ( jeżeli coś zdarzyło się po tym, więc na pewno zdarzyło się z tego powodu).
-wieloznaczność określeń.

Podstawowy problem ekonomiczny: ograniczoność dóbr i nieograniczoność ludzkich potrzeb!

Czynniki produkcji:
-czynnik ludzki- wiedza, umiejętności, energia ludzi
-czynnik kapitałowy- kapitał rzeczowy, finansowy
-zasoby naturalne- ziemia, surowce naturalne
-przedsiębiorczość- umiejętność łączenia posiadanych zasobów w najbardziej optymalny sposób.

!!! Ograniczoność czynników produkcji zmusza do dokonywania wyborów ekonomicznych. Każdy wybór oznacza konieczność rezygnacji z innych alternatywnych rozwiązań, ponoszenia kosztu tego wyboru tzw. koszty alternatywnego (kosztu utraconych możliwości)

Funkcjonowanie rynku
Rynek- to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług oraz zespół warunków, w jakich one przebiegają.
Rodzaje rynku ze względu na zasięg terytorialny:
-lokalny
-regionalny
-krajowy
-międzynarodowy
Rodzaje rynku ze względu na przedmiot transakcji:
-rynek towarów i usług
-rynek kapitału
-rynek pracy
-rynek ziemi

Popyt- to ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić w określonym czasie.
Determinanty popytu:
-cena danego dobra
-ceny innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych)
-dochody realne nabywców
-liczba potencjalnych nabywców
-oczekiwania dotyczące przyszłego poziomu cen i dochodów

Krzywa popytu

P- cena dobra
D- krzywa popytu

O₂- Ilość zakupionego produktu

Prawo popytu- wzrost ceny danego dobra, powoduje spadek zapotrzebowania na to dobro (ceteris Paribas)
Nietypowe reakcje popytu na zmiany cen - paradoksy popytu
-Paradoks Giffena - wzrost popytu na dobra niższego rzędu zgłaszany przez ubogich konsumentów mimo wzrostu ich ceny
-Paradoks Veblena (efekt prestiżowy) - dotyczy dóbr luksusowych, których posiadanie określa status społeczny
-Paradoks spekulacyjny- konsumenci dokonują zakupów uwzględniając, kształtowanie się cen danego dobra w przyszłości
-Efekt owczego pędu- popyt na dane dobro wzrasta gdy inni konsumują to dobro.

Podaż- to ilość dobra oferowana do sprzedaży na rynku w określonym czasie.
Determinanty podaży:
-zdolności produkcyjne firmy (określone przez zasoby czynników wytwórczych, ich wydajność)
-opłacalność produkcji (zależna od stosunku ceny do kosztów produkcji sprzedaży)
-technologia i technika produkcji
-interwencja państwa (podatki, dotacje, licencje, cła)
Krzywa podaży:

P- cena
S- podaż


O₂- ilość dobra

Prawo podaży- wzrost ceny danego dobra zachęca producentów do zwiększenia oferowanej ilości tego dobra (ceteris Paribas)
Równowaga rynkowa:

P S

P₁
- - - - - - - - - -
I D
I
O
Cena równowagi to cena, przy której wielkość popytu na dane dobro zrównuje się z wielkością jego sprzedaży (D=S)

Odchylenia od stanu równowagi rynkowej
1. Rynek wolny
a) ceny ustalają się w wyniku swobodnej gry popytu i podaży
b)na wolnym rynku działa mechanizm samoczynnie przywracający równowagę
2.Rynek regulowany przez państwo- interwencja rządu może obejmować :
a)regulację podaży
b)regulację popytu
c)regulację cen

Konsekwencje rynkowe stosowania przez rząd cen minimalnych i maksymalnych
Cena minimalna- cena ustalana przez rząd i poniżej, której dany towar nie może być sprzedawany. Jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi rynkowej.

Cena maksymalna- cena ustalana przez rząd, powyżej której dany towar nie może być sprzedawany. Jest ona zawsze niższa od ceny równowagi rynkowej.

Elastyczność cenowa popytu- mierzymy siłę reakcji popytu na zmiany cen danego dobra.

Czynniki wpływające na zróżnicowanie elastyczności cenowej popytu:
1)Niezbędność danego dobra dla konsumentów, im bardziej niezbędne jest dane dobro, tym mniej elastyczny popyt.
2)Dostępność substytutów danego dobra
3)Udział wydatków na dane dobro w budżecie konsumenta
4)Czas dostosowań konsumenta do zmiany cen.

Elastyczność dochodowa popytu mierzy siłę reakcji popytu na zmiany dochodów realnych ludności.
Miary elastyczności dochodowej:
a)jeżeli rosną dochody ludności wzrasta popyt na dobra normalne i dobra niższego rzędu
b)jeżeli maleją dochody konsumentów, maleje popyt na dobra normalnie i luksusowe a rośnie popyt na dobra niższego rzędu.

Prawo Engla: W miarę wzrostu dochodów ludności zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność i dobra niższego rzędu w wydatkach gospodarstw domowych.

Elastyczność mieszana popytu mierzy reakcję popytu na dobro „a” na zmianę ceny dobra „b”. Elastyczność mieszana popytu ma znaczenie w przypadku dóbr substytucyjnych i dóbr komplementarnych.

Elastyczność cenowa podaży określa reakcję podaży na zmianę ceny danego dobra.
Podaż elastyczna to taka podaż, gdy producent może w krótkim czasie zwiększyć wielkość dostaw towarów na rynek.
Podaż nieelastyczna, gdy zwiększenie dostaw na rynek wymaga dłuższego czasu.

Czynniki wpływające na zróżnicowanie elastyczności podaży:
1)długość cyklu produkcyjnego danego dobra
2)Możliwości wytwórcze
3)Występowanie zapasów

Zastosowanie elastyczności popytu:
1)Analizy rynku i prognozowanie popytu
2)Określanie zmian utargów pod wpływem zmiany cen
3)Przywracanie równowagi rynkowej
4)Określanie zmian struktury konsumpcji pod wpływem wzrostu dochodów ludności
5)Określenie wzrostu popytu na dobra luksusowe

Działanie spekulacyjne- działania rynkowe nabywców i sprzedawców związane z oczekiwaniami zmianami cen.
-Spekulacja stabilizująca- działania uczestników rynku zmniejszają wahania cen, gdy uczestnicy rynku są przekonani, że wahania cen są przejściowe)
-Spekulacja- destabilizująca- działania uczestników rynku zwiększają wahania cen (gdy uczestnicy rynku uznają, że zmiany cen utrzymają się w przyszłości).

Spekulacja prowadzi do samospełnienia się oczekiwań.

Temat: Teoria wyboru Konsumenta

Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji). Czerpanej z konsumpcji dóbr oraz z czasu wolnego.

-Założenie teorii wyboru konsumenta- konsument podejmuje decyzje racjonalne.
-Decyzje podejmowane przez konsumenta:
a)wybór struktury konsumpcji bieżący
b)wybór ilości czasu pracy i czasu wolnego
c)określenie wielkości oszczędności

1)Czynniki charakteryzujące konsumenta i jego otoczenie:
A) dochód konsumenta
B)ceny dóbr
C)gusty konsumenta

Użyteczność danego dobra to satysfakcja konsumenta wynikająca z konsumpcji tego dobra.
Użyteczność krańcowa (marginalna) danego dobra to satysfakcja konsumenta z konsumpcji kolejnych jednostek danego dobra.
Użyteczność krańcowa maleje w miarę nabywania i konsumowania kolejnych jednostek produktu.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej - w miarę wzrostu konsumpcji użyteczność skonsumowania kolejnych jednostek zmniejsza się.
Preferuje konsumenta a jego ograniczenie budżetowe:
a) preferencje konsumenta odzwierciedlają jego upodobania, gusty, chęć posiadania danego towaru.
b)ograniczenie budżetowe konsumenta określa marytalne możliwości nabywania dóbr przy posiadanych dochodach i występujących na rynku cenach.
c)równowaga konsumenta to taki stan, w którym konsument osiąga marytalną użyteczność z konsumpcji dóbr przy posiadanych dochodach.

Konsument jest suwerennym podmiotem gospodarczym podejmującym decyzje dotyczące konsumpcji na podstawie własnych preferencji, zasobów finansowych i poziomu.

Dochód konsumenta a struktura i poziom wydatków
- Teoria dochodu absolutnego- w miarę wzrostu dochodu do dyspozycji coraz większą jego część, oszczędzamy a nie przeznaczamy na zwiększenie bieżącej konsumpcji. Udział wydatków na konsumpcję w dochodach maleje w miarę długim okresie w krajach wysoko rozwiniętych stosunek globalnej konsumpcji do dochodu jest względnie stały.
-Teoria dochody relatywnego- wydatki konsumenta na bieżące potrzeby zależą nie tyle od bieżącego dochodu, ile od osiągniętego poziomu konsumpcji. Konsument w celu zwiększenia swojego prestiżu dąży do podniesienia standardu życia, naśladując styl innych, lepiej sytuowanych jednostek. W okresie złej koniunktury konsument walczy o utrzymywanie dotychczasowego poziomu konsumpcji, w rezultacie zmniejsza swoje oszczędności (efekt rygla).
-Teoria dochodu stałego- na wielkość wydatków konsumpcyjnych rodziny oprócz dochodów bieżących wpływają posiadane zasoby (papiery wartościowe, nieruchomości). Wydatki rodzin o wysokich dochodach są mało wrażliwe na zmiany bieżących dochodów rodziny, są bardziej wrażliwe na zmiany zasobów. Niektóre wydatki konsumpcyjne dokonywane są z kredytów konsumpcyjnych zaciągniętych na poczet przyszłych dochodów.
-Równowaga konsumenta- (optimum) sytuacja, w której konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą.

Temat: Przedsiębiorstwo- rachunek kosztów i utargów.

Przedsiębiorczość - postawa, sposób działania polegający na gotowości podejmowania nowych ryzykowanych przedsięwzięć, wykazywaniu inicjatywy i wdrażaniu pomysłów.
Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza utworzona w celu trwałego zarobkowania posiadająca samodzielność decyzyjną, prowadząca działalność na własne ryzyko i odpowiedzialność.
Przedsiębiorstwo a otoczenie społeczno-ekonomiczne:
1.uwarunkowania prawne: prawo gospodarcze, prawo podatkowe, ubezpieczenia społeczne.
2.infrastruktura usługowa: usługi telekomunikacyjne, transportowe, finansowe, konsultingowe, fundusze poręczeń kredytowych.
3.Sytuacja gospodarna: koniunktura, inflacja sytuacja na rynku pracy
4.Rynki: popyt, rynki zaopatrzeniowe.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw:
a)indywidualna działalność gospodarcza
b)spółka cywilna
c)spółka jawna
d)spółka partnerska
e)spółka komandytowa
f)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
g)spółka akcyjna
h)spółdzielnia
i)przedsiębiorstwo komunalne
j)przedsiębiorstwo państwowe

Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa musi uwzględniać:
1.rodzaj i sposób wnoszenia kapitału własnego
2.rodzaj i zakres odpowiedzialności dawców kapitału własnego
3.Rodzaj i zakres udziału w zysku
4.system zarządzania organizacją
5.możliwość finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa
6.sposób rozliczeń podatkowych

1)Krótki i długi okres w działalności przedsiębiorstwa:
a)krótki i długi okres w działalności przedsiębiorstwa
b)długi okres - wszystkie czynniki produkcji są zmienne
2)Decyzje krótkookresowe i długookresowe przedsiębiorstwa:
a)decyzje krótkookresowe- określanie wielkości zatrudnienia
b)decyzje długookresowe - określanie skali prowadzenia działalności gospodarczej, lokalizacji.
Prawo nieproporcjonalnych przychodów w krótkim okresie w miarę zwiększenia nakładów produkcji początkowo rośnie, a po przekroczeniu pewnego poziomu, dalsze zwiększanie nakładów nie daje przyrostu produkcji.
Prawo proporcjonalne przychodów w długim okresie.

1.Koszty - ogół nakładów poniesionych przez przedsiębiorstwo w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Koszty całkowite firmy są sumą kosztów stałych i kosztów zmiennych. (Kc. =Ks+K₂ )
a)koszty stałe (w krótkim okresie)- niezależnie od wielkości produkcji np. czynsz, ochrona, podatek od nieruchomości
b)koszty zmiennie- rosną wraz ze wzrostem wielkości produkcji np. opłata za energię

2. Koszty przeciętne całkowite- koszt wytworzenia jednostki produktu (Kc : O₂)
a)koszty przeciętne stałe (Ks : O₂)
b)koszty przeciętne zmienne (K₂ : O₂)
c)koszt krańcowy (marginalny) oznacza zmianę kosztów całkowitych wywołaną wytworzeniem kolejnej jednostki produktu
K_KR= Kc / O₂

Korzyści i niekorzyści skali
Korzyści skali występują gdy przeciętny koszt wytworzenia maleje wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.
Niekorzyści skali występują gdy przeciętny koszt wytworzenia rośnie w miarę zwiększenia rozmiarów produkcji.

Przykłady korzyści skali:
1.Produkcyjne- lepsze wykorzystanie maszyn i urządzeń
2.sprzedaży i marketingu- proporcjonalnie niższe nakłady na reklamę, badania rynkowe
3.Zarządzania- możliwość komputeryzacji procesu decyzyjnego, zatrudnienie menadżera
4.Transport- lepsze wykorzystywanie zdolności przewozowych firmy

Temat: Przedsiębiorstwo - rachunek kosztów i utargów c.d.

Utarg całkowity- łączny przychód przedsiębiorstwa ze sprzedaży określonej ilości produktu.
Uc= p*q

Utarg przeciętny- przychód przypadający na jednostkę sprzedanego produktu.
Up= p*q
Utarg marginalny- zmiana utargu całkowitego przy wzroście sprzedaży o jednostkę
Ukr= Uc : O₂
Zysk księgowy- różnica między przychodami ze sprzedaży produktu, a wykazanymi w księgach rachunkowych kosztami ich uzyskania.
Z= Uc - Kc
Metody racjonalizacji kosztów w przedsiębiorstwie?
-obniżenie kosztów stałych
-redukcja kosztów osobowych poprzez zwolnienie pracowników
-produkcja w systemie Just in time - na czas, na zamówienie

Podstawowe problemy makroekonomiczne.

Makroekonomia to nauka o funkcjonowaniu gospodarki jako całości.
1.Podstawowe problemy makroekonomiczne:
-niskie bezrobocie
-stabilne ceny
-wzrost gospodarczy
-równowaga w handlu zagranicznym
2.Rola państwa w gospodarce:
Podejście liberale a interwencjonizm państwowy:
-doktryna merkantylistyczna - aktywna rola państwa w gospodarce
-doktryna liberalna
-keynesizm
-etatyzm
-neoliberalizm (monetaryzm, ekonomia podaży)

Doktryna liberalna- Adam Smith, oznaczała mały udział w gospodarce, państwo miało stanowić tylko porządek prawny.
Keynesizm- narodził się w okresie wielkiego kryzysu, lata 1929-1933,interwencjonizm gospodarczy.
Etatyzm- koncepcja zaangażowania państwa, rozwijanie sektora publicznego.
Neoliberalizm
Monetaryzm- rola państwa ograniczona do troski o stabilność i ilość pieniądza w obiegu.
Ekonomia podaży- rolą państwa jest interwencja po stronie podaży a nie popytu, rolą państwa jest wspieranie przedsiębiorczości.
3.Mierniki roli państwa w gospodarce:
-udział państwa w zatrudnieniu ogółem
-udział państwa we własności majątku produkcyjnego
-udział sektora publicznego w PKB
4.Miary makroekonomiczne pozwalające ocenić poziom gospodarki w kraju:
-Produkt Krajowy Brutto (PKB)- wartość wytworzonych w danym kraju w ciągu roku produktów i usług finalnych wyrażona w pieniądzu.
-Produkt Narodowy Brutto (PNB)= PKB+ dochód netto z tytułu własności lub pracy za granicą
-PKB per capita - PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca
-stopa wzrostu gospodarczego-przyrost PKB w okresie badanym w stosunku do PKB w okresie poprzednim
5.Udział sektorów gospodarki narodowej w wytwarzaniu PKB
rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo - 3,2%
przemysł - 20,3%
budownictwo - 6,3%
handel - 16,2%
usługi - ponad 50%
PKB 34015zł w 2009r. - na 1 mieszkańca
6. Współczynnik aktywności zawodowej w % - pokazuje ile osób w wieku 15-65 lat pracuje.
Polska - 55,1%
7.Struktura pracujących według sektorów własności
*2002r:
-sektor publiczny - 30,5%
-sektor prywatny - 69,5%
*2009r:
-publiczny - 26,1 %
-prywatny - 73,9%

8.Przyczyny interwencji państwa
a)argumenty za interwencjonizm
-niedoskonałości rynku i konkurencji - monopolizacja gospodarki
-istnienie dóbr publicznych
-występowanie negatywnych efektów zewnętrznych
-występowanie dużych wahań aktywności gospodarczej
-powstawanie dużych, nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych
b)argumenty przeciw interwencjonizmowi
-mniejsza elastyczność systemy gospodarczego wywołana biurokracją
-pojawianie się stanów nierównowagi na rynku w wyniku regulacji państwowych
-wysokie koszty interwencjonizmu państwowego
-hamowanie inicjatywy i przedsiębiorczości jednostek
9.Obszary aktywności państwa:
-strefa realna - bezpośrednie uczestnictwo państwa w procesach gospodarczych
-strefa regulacyjna- pośrednie oddziaływanie państwa na gospodarkę

Miary efektów gospodarczych w skali makroekonomicznej
1.Ruch okrężny w gospodarce dwusektorowej
2.Ruch okrężny w gospodarce z udziałem państwa i sektora publicznego

W obiegu okrężnym musi być zachowana równowaga między odpływami a dopływami.
3.Produkt Krajowy Brutto (PKB)- wartość wytworzonych w danym kraju w ciągu roku produktów i usług finalnych wyrażona w pieniądzu.
a)PKB jako suma wydatków na dobra finalne:
PKB= C+J+G (Gospodarka zamknięta)
PKB= C+J+G+Xn (Gospodarka otwarta)
Gdzie:
C- wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych
J- wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw
G- wydatki rządowe na zakup dóbr i usług
Xn- export netto tj. E-J

b)PKB jako suma produktów- sumowanie wartości wytworzonych w gospodarce dóbr i usług w ciągu roku.
Dwa sposoby pomiaru wielkości produkcji w ciągu roku:
-sumowanie wartości dóbr finalnych - nabywanych przez ostatecznego użytkownika
-sumowanie wartości dodany przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu produkcji.
c) PKB jako suma dochodów- polega na sumowaniu dochodów powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku: płace, zyski, procenty.
4)Inne miary makroekonomiczne:
Dochód Narodowy (DN)- to suma wynagrodzeń z pracy własności kapitału i ziemi w postaci płac, zysków, procentów, dywidend.
DN= DNN- Pp
Gdzie:
Pp- podatki pośrednie
5)PKB nominalny a realny
-PKB nominalny wyrażany w cenach bieżących danego okresu
-PKB realny wyrażany w cenach stałych okresu bazowego.
PKB realny = (PKB nominalny : wskaźnik cen) * 100
PKB realny umożliwia porównanie poziomu gospodarki w czasie.
6)Wady i zalety PKB jako miernika poziomu gospodarczego kraju:
-nie uwzględnia produkcji nierejestrowanej
-nie uwzględnia produkcji na własne potrzeby
-nie uwzględnia efektów zewnętrznych produkcji
-nie uwzględnia transakcji na rynkach wtórnych
-nie uwzględnia ilości czasu pracy i czasu wolnego mieszkańców danego kraju
Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN) jest próbą wyeliminowania wad PKB jako miernika poziomu gospodarczego kraju.

Polityka fiskalna rządu.

1.Budżet państwa- roczny plan dochodów i wydatków państwa, przyjęty przez sejm w formie ustawy budżetowej.
Łączna kwota dochodów budżetu państwa na rok 2012: 293 752 300 zł
Deficyt budżetowy: 35000 000 zł

Sposoby finansowania deficytu budżetu państwa:
-środki pozostające na rachunkach budżetu państwa
-przychody ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych
-przychody z prywatyzacji
-pożyczki

2.Deficyt a nadwyżka budżetowa:
a)ekonomiczna neoklasyczna- budżet państwa powinien być zrównoważony
b)ekonomia keynesowska- deficyt budżetowy jest dopuszczony, może być on źródłem dodatkowego popytu wpływającego korzystnie na wzrost PKB („deficyt spending”)
3.Dług publiczny- suma zobowiązań państwo wobec podmiotów krajowych i zagranicznych.
Dopuszczalne wielkości długu publicznego według kryteriów traktatu z Maastricht 60% PKB !!!
Dług publiczny w Polsce około 55% PKB (2010r)
!!! 4. Efekt wypychania polega na zastępowaniu działalności gospodarczej sektora prywatnego przez działalność sektora publicznego i konieczność finansowania deficytu budżetowego powoduje wzrost stopy procentowej skarbowych papierów wartościowych, skłania podmioty prywatne do ich zakupu, a tym samym ograniczania inwestycji prywatnych.
!!! 5.Dopuszczalna wielkość deficytu budżetowego według kryteriów traktatu z Maastricht-3%PKB
6.Sposby finansowania deficytu budżetowego:
-ograniczenie wydatków budżetowych
-zaciąganie pożyczek w bankach
-sprzedaż części majątku państwowego
Zwiększenie wpływów budżetowych- od tego powinno się zacząć.
7.Podatki pośrednie i bezpośrednie jako główne źródło dochodu budżetu państwa.
Podatki pośrednie zawarte są w cenie towaru
Podatki pośrednie: akcyza i VAT (23%)
Podatki- zależność między stopą opodatkowania a wpływami do budżetu państwa. Krzywa Laffera
Podatki bezpośrednie: PIT (18%, 32%), CIT (od zysku przedsiębiorstw 19%)
Zależność wpływu do budżetu z podatków od podstawy opodatkowania i wysokości stóp podatkowych.
8.Krzywa Laffera - przy niskiej stopie opodatkowania występuje wyższa skłonność do inwestowania i niska skłonność do unikania podatków, przy zbyt wysokiej stopie podatkowej występują ujemne efekty gospodarcze - spadek PKB, ukrywanie dochodów.
!!! 9.Polityka fiskalna rządu- działania rządu dotyczące całokształt dochodów i wydatków budżetowych mające prowadzić do realizacji celów gospodarczych i społecznych.
Narzędzia polityki fiskalnej:
a)wydatki rządowe na zakup dóbr i usług, wydatki inwestycyjne,
b)podatki: pośrednie, bezpośrednie
c)transfery: renty, emerytury, zasiłki
Wydatki budżetowe, podatki poprzez mechanizm mnożnikowy zwielokrotniają wzrost lub spadek PKB.
10. I Pasywna polityka fiskalna jest realizowana poprzez automatyczne stabilizatory koniunktury. Automatyczne stabilizatory koniunktury- instrumenty ekonomiczne, wrażliwe na zmiany PKB, uruchamiane bez decyzji administracyjnych. Powodują zwiększenie dochodów gospodarstw domowych w okresie recesji lub ich zmniejszenie w okresie wzrostu gospodarczego- łagodzą wahania koniunktury. Przykłady: podatek dochodowy, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki socjalne. Zaletą automatycznych stabilizatorów koniunktury jest szybkość reakcji na zmiany koniunktury, automatyzm działania upodabnia je do mechanizmu rynkowego.
Słabość polityki pasywnej polega na tym, że może ona zmniejszyć wahania koniunktury w krótkim okresie, ale nie jest w stanie zapewnić warunków wzrostu gospodarczego- tłumienie wzrostu popytu.

II Aktywna polityka fiskalna- podejmowanie przez rząd decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwalają osiągnąć zamierzone cele gospodarcze (świadomy interwencjonizm). Przykłady: zmiany stawek podatkowych i struktury podatków, zmiany wydatków budżetowych, zmiany zakresu roli państwa.
Polityka fiskalna aktywna ma charakter dyskrecjonalny (uznaniowy), jej cechą jest duża swoboda w podejmowaniu decyzji fiskalnych.
Słabość polityki aktywnej- opóźnia w stosowaniu narzędzi fiskalnych mogą podważyć jej sens.
III Z punktu widzenia skutków gospodarczych aktywna polityka fiskalna może mieć charakter:
-ekspansywny- celem jest ożywienie koniunktury (gdy Y > AD):
*zwiększanie wydatków budżetowych na zakup dóbr i usług
*zwiększanie transferów
*obniżanie podatków
-recesywny- celem jest hamowanie ożywionej aktywności gospodarczej (gdy AD> Y)
*zmniejszanie wydatków budżetowych na zakup dóbr i usług
*zmniejszanie transferów

Pieniądz, banki i polityka pieniężna.

1.Pieniądz- powszechnie akceptowany towar, za pomocą, którego dokonywana jest wymiana produktów i usług.
2.Funkcje pieniądza:
a)pośrednik wymiany
b)miernik wartości produktów i usług
c)środek płatniczy
d)środek tezauryzacji.
3.Ewolucja pieniądza i systemu pieniężnego:
-pieniądz towarowy
-pieniądz papierowy
-pieniądz bezgotówkowy
4. *Podaż pieniądza - zasób środków płatniczych dostępnych w danym okresie w gospodarce. O wielkości podaży pieniądza decyduje bank centralny.
*Podaż pieniądza wyznaczona jest tzw. agregatami pieniężnymi, które różnią się płynnością i wielkością.
5. Agregat M₁- pieniądz transakcyjny, o najwyższym stopniu płynności, służący dokonywaniu transakcji, tworzą go gotówka w obiegu i depozyt na żądanie.
Agregat M₂- pieniądz szeroki, tworzą go M₁ oraz depozyty oszczędnościowe i terminowe do 1 roku).
6.Czynniki wpływające na wielkość podaży pieniądza:
a)ocena przez bank centralny istniejącego zasobu pieniądza
b)przewidywany wzrost PKB
c)przewidywany wzrost cen w danym roku
d)możliwość zwiększenia lub zmniejszenia szybkości obiegu pieniądza gotówkowego.
7.Ilościowa teoria pieniądza Irvinga Fishera:
M * V = P Y
Gdzie:
M- ilość pieniądza w obiegu
V- szybkość obiegu pieniądza
P- przeciętny poziom cen w gospodarce
Y- realny PKB w stałych cenach
8. Krzywa podaży pieniądza:
Stopa
procentowa

MS (podaż pieniądza

Ilość pieniądza

O podaży pieniądza decyduje bank centralny.

9.Popyt na pieniądz - ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie ze strony podmiotów gospodarczych w danym czasie. Realny popyt na pieniądz w gospodarce rośnie wraz ze wzrostem PKB realnego, maleje wraz ze wzrostem nominalnej stopy procentowej.
10. Krzywa popytu na pieniądz:

Stopa
procentowa MD

Ilość pieniądza

11. ……… dla których ………. Gospodarcze utrzymują pieniądze w formie gotówki:
-motyw transakcyjny- gotówka potrzebna podmiotom gospodarującym do dokonywania bieżących transakcji
-motyw przezorności owy - gotówka potrzebna podmiotom do dokonywania nieprzewidzianych transakcji.
-motyw spekulacyjny- gotówka potrzebna podmiotom gospoda ryzującym do realizacji pojawiających się okazji, osiągnięcia zysku.
12.Równowaga na rynku pieniężnym- sytuacja gdy wielkość realnych zasobów pieniądza jest równa zapotrzebowaniu na pieniądz.

Stopa
procentowa MS

MD

N₁

O₂ ilość pieniądza

N₁ - stopa procentowa równowagi

13.Wpływ zmiany podaży pieniądza na równowagę na rynku pieniężnym.

Stopa
procentowa MS₁ MS MS₂

N₁ - - - - -

N₀ - - - - - - - - - - -

N₂ - - - - - - - - - - - - - - - - - MD

ilość pieniądza

14.Kreacja pieniądza bankowego- proces dokonujący się w systemie banków komercyjnych , pokazujący przekształcanie się tzw. depozytu pierwotnego w zwielokrotnioną sumę depozytów wtórnych.
Przykład:

Nazwa banku	Wysokość depozytów	Rezerwa obowiązkowa	Udzielone kredyty
Bank I Bank II Bank III Bank IV Bank V	5000 4000 3200 2560 2048	1000 800 640 512 409,6	4000 3200 2560 2048 1638,4
Razem	16808	3361,6	13446,4
Pozostałe banki	8192	1638,4	6553,6
Łącznie system bankowy	25000	5000	20000

15.Jakie mogą być maksymalne rozmiary depozytów i kredytów kreowanych przez system bankowy?
1. Rozmiary depozytów
Dp = Dp 1 * r
gdzie:
r = 1 : t
Dp - łączna depozyty bankowe
Dp1 - depozyt bankowy I
r - współczynnik kreacji kredytów
t - stopa rezerw obowiązkowy
2.Rozmiary kreacji kredytów: k = K1 * r

Bank centralny i jego funkcje
Cel nadrzędny- stabilność pieniądza
Cele cząsteczkowe:
1)stabilność cen- niska inflacja
2)stabilny wzrost gospodarczy
Cele te realizowane są za pomocą następujących działań:
-emisje pieniądza
-udzielanie kredytów bankom komercyjnym
-obsługa finansów państwa
-oddziaływanie na podaż pieniądza w gospodarce- polityka monetarna
Polityka monetarna- oddziaływanie państwa na podaż pieniądza
1)Operacja otwartego rynku - podstawowy instrument polityki pieniężnej, zakup lub sprzedaż papierów wartościowych (obligacje skarbu państwa, bony skarbowe) przez bank centralny od banków komercyjnych
2)Stopa kredytu refinansowego- cena kredytu oddzielanego przez bank centralny bankom komercyjnym
3)Stopa rezerw obowiązkowych- określony przez bank centralny minimalny stosunek rezerw gotówkowych do wkładów bankowych.

!!! Ekspansywna polityka pieniężna - prowadząca do zwiększenia podaży pieniądza i pobudzenia aktywności gospodarczej polega na:
-obniżeniu stopy rezerw obowiązkowych
-obniżenie stopy kredytu refinansowego
-skupie papierów wartościowych przez bank centralny.
!!! Restrykcyjna polityka pieniężna- prowadząca do ograniczenia podaży pieniądza polega na:
-podniesieniu stopy rezerw obowiązkowych
-podniesienie stopy redyskontowej
-sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny

Cykl koniunkturalny
Koniunktura gospodarcza- stan gospodarki w danym okresie
Rodzaje wahań koniunktury:
-wahania sezonowe
-wahania spowodowane przez zdarzenia losowe
-wahania cykliczne
Wskaźnik koniunktury:
-wskaźniki pilotujące- liczba i wartość sprzedanych akcji, ilość osób zwolnionych z pracy, wskaźnik zmiany liczby firm, liczba pozwoleń na budowę domów
-wskaźniki współbieżne- poziom PKB, dochody osobiste ludności, inwestycyjne, liczba bezrobotnych, zyski firm po opodatkowaniu.
Cykl koniunkturalny to okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej
Rodzaje cykli koniunkturalnych:
-cykl klasyczny (Juglana) - trwa 8-10 lat
-cykl krótki (Kitchina) - trwa ok. 3,5 roku
-cykl długi (Kondratiewa) - trwa ok. 40-60 lat
Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego
-kryzys
-depresja
-ożywienie
-rozkwit
Kryzys- załamanie gospodarki, spadek podstawowych wielkości makroekonomicznych PKB, inwestycji, zatrudnienia, cen
Depresja- stabilizacja wielkości ekonomicznych na niskim poziomie.
Ożywienie- początek poprawy aktywności gospodarczej, wzrost podstawowych wielkości makroekonomicznych
Rozkwit- szybki wzrost podstawowych wielkości ekonomicznych.

Współczesny cykl koniunkturalny zapoczątkowany po II wojnie światowej
-trwa krócej
-charakteryzuje się mniejszą amplitudą wahań
-państwo oddziałuje na przebieg cyklu koniunkturalnego
-składa się z dwóch faz:
*recesja: spadek koniunktury, ale niekoniecznie spadek absolutnych wielkości makroekonomicznych
*faza ekspansji i poprawa koniunktury gospodarczej, szybki wzrost podstawowych wielkości makroekonomicznych
-wzrost cen występuje zarówno w fazie ekspansji jak i recesji
Polityka fiskalna:
ekspansywna- obniżki stóp podatkowych, wzrost wydatków prowadzą do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych
Polityka monetarna:
ekspansywna (polityka taniego pieniądza) - obniżenie stopy minimalnych rezerw gotówkowych

---