1. Definicja kultura / cywilizacja

Kultura - całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości przekazywany z pokolenia na pokolenie; jest to wszystko co się wytworzyło i się wytwarza.

Części składowe kultury:

Kultura materialna - termin określający wszelkie fizycznie istniejące rzeczowe wytwory pochodzące z przejawów działalności człowieka - zarówno przedmioty sztuki jak i przedmioty użytkowe. Do kultury materialnej zalicza się również sposoby wytwarzania przedmiotów np. technologia produkcji stali, sposoby uprawy roślin i hodowli zwierząt itp. Kultura duchowa - termin określający ogół osiągnięć ludzi w dziedzinie nauki, sztuki, religii, moralności, obyczajów i tradycji. Kultura duchowa to także dzieła sztuki, a także przechowywanie wiedzy o przeszłości.

Cywilizacja - poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego, nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się.

Różnice pomiędzy kulturą i cywilizacją:

- cywilizacja pojawia się na pewnym etapie rozwoju społecznego

- nie każda kultura jest cywilizacją

- różnice wynikają z odmiennych źródeł prawa

- cywilizacja jest metodą struktury życia zbiorowego

2. Rozwój nauki o cywilizacji

Louis Henry Morgan

Podział cywilizacji:

- okres dzikości (okres paleolitu)

- okres barbarzyństwa (neolit)

- okres cywilizacji (rewolucja tech.)

Trzy podstawowe formy interpretacji procesu dziejowego

- pogląd na dzieje jako proces cykliczny: proces nawrotów, powtarzanie tego samego procesu; wieczne nawroty tych samych form władzy (od despotycznych do anarchistycznych form władzy)

- proces linearny: przedstawienie obrazu dziejów od punktu początkowego do punktu końcowego

- Św. August - linearna / sakralna koncepcja dziejów, wyróżniał 7 epok, wpływ Biblii podział epok

Jean Bodin: „Przewodnik łatwego poznawania dziejów”

- zapoczątkował nową wizję dziejów powszechnych

Trzy epoki:

- dominacja ludów południowo - wschodnich (z Eufratu i Tygrysu)

- dominacja ludów śródziemnomorskich (Greków i Rzymian)

- dominacja ludów północnych

3. Koncepcja Szpenglera / Toynbee / Koneczny

Koncepcja Spenglera

- dzieło „Zmierz Zachodu”

• kulturą nazywa te jednostki, które są nazwane cywilizacjami

• kultura - cywilizacja w fazie rozkwitu; cywilizacja jest zdegenerowaną formą kultury (faza schyłku)

- zajął się ośmioma kulturami: egipską, meksykakńską, indyjską, zachodnią, klasyczną, chińską, arabską, babilońską

- porównuje kulturę do organizmu (wzrasta i rozwija się, a następnie przeradza się w cywilizację)

- cywilizacja: kultura w stanie rozkładu

- kultury są organizmami, a dzieje są ich biografiami

- kulturę reprezentuje Grecja, a cywilizację reprezentuje Rzym

- każda kultura przechodzi fazę dziecinną, dojrzałą i starczą

- wg Spenglera nie ma jednej globalnej starożytności czy średniowiecza

Koncepcja Toynbee

- cywilizacje stanowią najmniejszą jednostkę, którą da się określić historycznie

- studiowanie procesów kulturowych w mniejszych strukturach jest zawodne

• nie dochodzą do konkluzji z powodu zbyt dużego subiektywizmu

- Toynbee był twórcą uniwersalnej nauki o cywilizacjach

- wg niego powtarza się w historii fakt samobójstwa świata greckiego

- analogia między I wojną światową a wojną peloponeską

- dzieło „Studium historii”

- faza rozwoju i rośnięcia cywilizacji

- rozumiał społeczności jako cywilizacje wspólnotowe

• 23 cywilizacji: 6 wyłoniło się z pierwotnego okresu, 17 to cywilizacje wtórne II i III generacji

• challange and response: powstanie każdej cywilizacji jest odpowiedzią na wyzwanie zmian, np. klimatycznych, człowieka, społeczności

- koncepcja cywilizacji aresztowanych: Eskimosi, Polinezyjczycy (te ludy przestały się rozwijać)

- dochodzi także do fazy degradacji: 18 cywilizacji jest martwych, ostatnie 10 są na załamaniu, 1 nie ulega kryzysowi - europejska (ukazuje życie)

• przyczyną upadku cywilizacji jest utrata jedności, tzw. schizma w duszy cywilizacji

• inne przyczyny:

* upadek siły twórczej mniejszości

* wycofanie się większości społeczeństwa z posłuszeństwa wobec mniejszości

- jedyną metodą, która może zapobiec upadkowi cywilizacji jest paimgeneza - nawrót cywilizacji

- systematyzacja cywilizacji:

• helleńska: dziedzictwo najdawniejszych

• europejska

Koncepcja Konecznego

- podział „quincunx” (pochodzenie od monety rzymskiej)

• pięć części składowych kultury

kultura duchowa

prawda dobro

piękno - wspólne dla obu kultur

kultura materialna

dobrobyt zdrowia (strona cielesna)

- każda myśl jest częścią pięciokształtu życia

- wg niego cywilizacja to wielka całość, w której mamy do czynienia z kulturami

- kultura - lokalne mutacje danej cywilizacji

- dzieło „Polska logos a etos”

• dotyczyła historii Polski

• tłem była filozofia dziejów powszechnych

- „Cywilizacja to metoda ustroju życia zbiorowego”

- w danej cywilizacji może się mieścić szereg odmian zwanych kulturami

- wg niego nic nie może być cywilizowane na dwa sposoby

- możliwe są syntezy pomiędzy kulturami tej samej cywilizacji

- wyróżnił 4 antyczne cywilizacje: attycka, spartańska, grecka i rzymska

- uważał, że Rzym to pierwszy naród

- koncepcja prawa prywatnego różniącego się od prawa publicznego

- wyróżnił 7 cywilizacji historycznych: 4 c. starożytne (bramińska, chińska, turańska, żydowska), 3 c. średniowieczne (bizantyjska, arabska, łacińska)

- istnieje kolektyw, który jest częścią cywilizacji (jednostka jest trybikiem)

- cywilizacje sakralne (bramińska, żydowska: wykazała ekspansję)

- Koneczny umieszcza Niemcy w cywilizacji bizantyjskiej

• ślub Ottona II z księżniczką Teofaną był zapoczątkowaniem wpływów bizantyjskich

- c. arabska: wysuwa prawo prywatne z prawa publicznego

- c. chińska: opiera się na biurokracji: więzią spajającą jest pismo

- c. bizantyjska: monizm prawa publicznego, zwalnia władzę od etyki

- c. łacińska (europejska): szacunek dla pracy fiz. i dążenie do prawdy

- wg Konecznego rozwój narodów jest siłą cywilizacji

4. Kształtowanie wewnętrznych granic Europy

Norman Davies „Europa”

- Europa nie jest samodzielnym kontynentem, lecz wypustkiem Azji

- unikalność geograficzna istnieje pomiędzy Portugalią a Szwajcarią

- Karol Wielki: Europa jako łacińska część kontynentów (istnieją krainy łacińskie i romańskie)

- Leon IV: widział Europę jako łacińską „christiani”

Europa - przez wieki przestrzeń kulturowa stworzona przez religię chrześcijańską

Granice Europy

- żelazna kurtyna: podział na Europę biednych i bogatych

- granica ottomańska: dzieli Europę równoleżnikowo i oddziela część bałkańską

• specyfika tego regionu wynika ze szczególnej historii tych regionów

• granica ta istnieje pomiędzy Europą a prawosławiem bałkańskim (kiedyś), a prawosławiem rosyjskim (teraz)

- europejska granica z islamem: charakter nieliniowy

• ślady po islamie można napotkać w Hiszpanii

• granica biegnie wodami Morza Śródziemnego

- granica zachodniego chrześcijaństwa

• wszystkie formy religijności chrześcijańskiej

• 1054 r. - Wielka Schizma

* następstwo różnic kulturowych

* przypieczętowała ten podział i pozwoliła, aby różnice sił zostały wyostrzone

- granica sarmatia - azjatica: pomiędzy Europą a Rosją

• cywilizacyjnie Rosjanie są w pozycji obrotowej: dla Chin Rosja reprezentuje kolonialną wizję człowieka, a dla Europy jest „farpocztą”

- granica systemów prawa: stanowienie i egzekwowanie prawa

• Irlandia i Wielka Brytania (prawo zwyczajowe: „common law”)

* po podboju Anglii przez Normanów nastąpiła zamiana prawa zwyczajowego na „common law”

• Europa Kontynentalna (prawo rzymskie)

- limes rzymski: teren, do którego dotarły legiony rzymskie (tereny północne rubieży Cesarstwa Rzymskiego)

• limes: rozgraniczenie tego co cywilizowane i barbarzyńskie

- erep: granica cywilizacji greckiej

• od Greków zaczerpnęliśmy wszystko co jest odrębne

5. Historia cywilizacji / migracje / ludy semickie / Egipt

Egipt: cywilizacja sumeryjska, państwo Meluhha; podstawą egzystencji była woda

Sumer: druga cywilizacja w dolinie Indusu

- obie te cywilizacje są uzależnione od środowiska wodnego

- cywilizacje te oddzielały Mezopotamia

System społeczny dominujący w tych cywilizacjach:

- system despoti totalitarnych i społecznych

- posłuszeństwo wymaga terroru

- życie ludzi było nisko cenione

- składano liczne ofiary

Dziełem egipskiego państwa była budowa piramid. Odpowiednikiem piramid w Mezopotamii były ziguraty.

- twórcami cywilizacji egipskiej byli Hamici, a sumeryjską stworzyli biali (podobni do Basków)

- cywilizacja indyjska: stworzona przez Drawidów

- cywilizacja hydrauliczne (potamiczne): są uzależnione od wielkich rzek

- ok. 1700 r. p.n.e. Egipt zostaje zalany przez inwazję ludów semickich; do Libanu docierają Fenicjanie, a do Palestyny - Żydzi

Inwazja ludów z Europy

- Ariowie: zaatakowali Indus Wschodni, zamienili się w indoeuropejski

- Irański: ziemie pomiędzy Indusem a Tygrysem

- Grecki: południe Płw. Bałkańskiego

Plemię Hetytów

- zajmują obszar Anatolii

- przedzielają obszary osadnictwa greckiego i irańskiego

- pada państwo Hetytów, a w późniejszym okresie dominuje grecka cywilizacja mykeńska

Dzieje cywilizacji:

a) 2002 - 1200 r. p.n.e.: w tym czasie upadają największe cywilizacje (okres składania jaj)

b) 1200 - 200 r. p.n.e.: przewrót humanistyczny (okres larwy)

c) 200 - 800 r. n.e.: konserwowanie świata antycznego (okres poczwarki)

d) 800 - 1800 r. n.e.: przełom techniczny (okres owada)

6. Grecja jako korzenie cywilizacyjne dla Europy / filozofia / nauka / demokracja

Cywilizacja grecka rozpadła się na fazy:

- okres kolonizacji helleńskiej

- okres pojawienia się Imperium Perskiego (wojny grecko - perskie)

- okres potęgi macedońskiej

Ważne instytucje dla Europy

- wpływ greckich państw - miast (polis)

- w polis rodzi się pojęcie obywatela, sprawiedliwości obywatelskiej itp.

- działanie obywatelskich instytucji zakładało stworzenie reguł politycznych (miały być niepodważalne), które mieli przestrzegać wszyscy z kręgu obywatelskiego

- atrakcyjność modelu polis rozpowszechniło się we Włoszech, a później rozszerzyło się na wschód

- mechanizm funkcjonowania polis rozwinęło sztukę posługiwania się słowem m.in. umiejętność przemówień, poparcia swoich argumentów, wygrywanie debat politycznych

- wpływ demokracji antycznej na dzieje Europy

• o demokracji zadecydowała jej bezpośredniość - wpływ jednostki na dzieje państwa

- polis wyznaczało jedność polityczną, kulturalną i religijną

• wpływ dla Europy pod postacią pluralizmu politycznego, etnicznego i kulturowego

- wykształcił się hellenistyczny sposób myślenia, którego efektem była nauka i filozofia

- filozofia grecka pozwoliła chrześcijanom sformułować ideologię Boga

- najważniejszą cechą było zaufanie do rozumu, który nie kłócił się z religią, bogami

- polis uczyło ludzi specyficznego sposobu myślenia w polityce oraz w życiu codziennym

- rozwój nauki w Grecji miał wpływ na wykształcenie teologii

• interpretacja teologii pisma powstawała na podstawie kultury antycznej Grecji

- starożytni chrześcijanie nie byli zdolni do stworzenia własnej szkoły (na podstawie antycznych podręczników uczono się wymowy)

7. Rzym - idea pax romana, rozwój kultury i jej rozpowszechnienie

- cywilizacja rzymska miała wpływ na kształtowanie się kultury europejskiej

- szerzenie idei pax romana, która miała określać stan pokoju istniejącego wewnątrz i na zewnątrz państwa

- Rzymianie osiągnęli zdecydowany wpływ na Dację, która wcześniej była w barbarzyńskiej izolacji

- przyłączenie regionów Morza Śródziemnego odbyło się za sprawą Juliusza Cezara, a później Oktawiana Augusta (występował jako rzecznik ideałów typowych dla cywilizacji zachodniej)

• bitwa pod Accium: zwycięstwo Oktawiana Augusta nad Kleopatrą i Markiem Antoniuszem

• starcie ideałów kultury zachodniej z ideałami kultury wschodu

• na wschodzie Cesarstwo Rzymskie będzie wspierało rozwój kultury

- Cesarstwo Rzymskie było połączeniem systemu militarnego z miastami - państwami

- powstaje idea miasta: każde miasto stanowiło polityczny i religijny ośrodek terenu miejskiego

- idea rzymska rozwija się także na terenach wiejskich (Galia); rozwój handlu, kolonizacji, rolnictwa

8. Wpływ kultury Żydowskiej / Izraela

(Bardzo ubogo i nie jestem pewien czy dobrze)

Wpływ Starego Testamentu, motyw ziemi obiecanej, motyw Ziemi jako daru od Boga i misja człowieka jako ulepszanie daru Boga, człowiek jako wzór i podobieństwo Boga - pierwiastek boski w każdym z nas ( imago dei -obraz boga), a ziemia jest poddana człowiekowi i ma mu służyć, idea panowanie człowieka nad światem

9. Chrześcijaństwo a tradycja grecko-rzymska

- filozofia grecka była narzędziem, które posłużyło chrześcijanom dla rozwoju teologii

- kultura grecka przekształciła chrześcijaństwo w religię uniwersalną, otwartą na świat (forma tygla narodowego)

• bez dzieł Platona, Arystotelesa i in. chrześcijaństwo nie narodziłoby się

- łączenie elementów biblijnych z mitologią

- rola Rzymu w rozprzestrzenianiu chrześcijaństwa miała charakter czynny (bardzo nieprzejednane prześladowania)

• państwo nie mogło dać pierwszeństwa religii chrześcijańskiej nad swoimi odłamami

• chrześcijaństwo było adresowane do wszystkich (chętnie przyjmowane przez proletariat wewnętrzny)

- Wniebowzięcie Marii Panny: święto jest rzymską kopią dnia bogini Diany

- święto Epifamii (Trzech Króli) zastąpiło święto Dionizosa

Istnieją trzy odrębne nurty chrześcijaństwa

- chrześcijaństwo orientalne (wyrosło na podłożu starych cywilizacji Wschodu )

- chrześcijaństwo greckie (powstało poprzez kulturę grecką)

- chrześcijaństwo łacińskie (ukształtowane przez kulturę prawniczą)

451 r. - sobór w Halcedonie

- doszło do rozpadu kościołów grecko - rzymskich

• przyczyną były spory chrystologiczne, które były pretekstem do odmiennych tradycji kulturowych

• rezultatem zderzenia mistycyzmu z tradycją filozoficzną stał się podział chrześcijaństwa (kościoły przedhalcedońskie i halcedońskie)

10. Barbarzyńskie korzenie - klasztory jako ochrona wartości, / monastycyzm- iroszkoci/

Monastycyzm ma na celu kult religijny - służbę Bogu i dążenie do samorealizacji przez czystość duchową, ubóstwo, umartwianie się, modlitwę i kontemplację. W okresie wczesnego średniowiecza duże znaczenie miały klasztory iryjskie, które były ważnymi ośrodkami cywilizacji. Później ich rolę przejęli benedyktyni oraz cystersi. Nadmierne zeświecczenie mnichów, spowodowane tym, że byli jedynymi osobami wykształconymi we wczesnośredniowiecznej Europie spowodowało reakcję (tzw. reforma cluniacka w XIII wieku): ograniczono kontakty mnichów ze światem zewnętrznym i wstęp do klasztorów świeckich (klauzura).

Z Wikipedii ale nie jestem pewien prawdziwości : „Iroszkoci - wspólna nazwa celtyckich mieszkańców Irlandii i Szkocji. Był to zakon, który utrwalał kulturę antyczną w średniowieczu. W V i VI w. założyli wiele klasztorów, które w VII i VIII w. stały się centrum akcji misyjnej sięgające Saksonii, Italii, Skandynawii. Iroszkoccy mnisi pozostawili po sobie bogaty dorobek kulturalny: zdobione krzyże, iluminowane księgi, dzieła literackie i naukowe.”

Klasztory we wczesnośredniowiecznej europie były centrami kulturowymi, w Anglii zachowały czystą łacinę, z której potem czerpało średniowieczne, były wzorcem dla handlu ( targowiska, biły monetę, kredyty) i gospodarki, stworzona została ponadczasowość wzorców ( kultura karolińska przetrwała upadek cesarstwa dzięki klasztorom /opactwom aż do 1060 roku). Rękopisy z Anglii i Irlandii miały znaczący wpływ na francuskie wczesne średniowiecze ( np. Al. Couin z Yorku 782 uczył na dworze karolińskim we Francji 7 sztuk wyzwolonych). Po upadku dynastii Karolingów podniesienie się barbarzyństwa w Europie i początek ekspansji Wikingów na cały świat ( od płn. Ameryki do morza Kaspijskiego, od Arktyki do Konstantynopola), sztuka i etyka wojenna razem z etosem wodza wojownika są nierozłączne Od IV do IX wieku brak danych ale jest to okres podbojów w Skandynawii

I poł IX w - najazdy Wikingów na Europę - upadek kultury Iryskiej i chrześcijańskiej w Irlandii, analogiczne w Anglii - utworzenie tam państw wikingów,

Koniec IX w - odrodzenie chrześcijaństwa i pierwsze sukcesy na polach bitew ( np. obrona Paryża), udane próby „ucywilizowania” wikingów poprzez chrystianizację i stosunki feudalne.

X w -ataki na Europę „z każdej strony” , saraceni / muzułmanie- Hiszpania i Włochy( piraci na morzy śródziemnym), Madziarzy od wschodu (Węgry Rosja Azja),

Europa powoli podupada gospodarczo i kulturowo, jedynym ratunkiem jest asymilacja wikingów w Europie,

Pod koniec X wieku utrwalenie chrześcijaństwa w Europie i w Skandynawii, asymilacja i chrystianizacja wikingów pod względem kulturowym i religijnym, w Anglii w „Kodeksie praw” połączenie świeckich i religijnych. Ostatecznie Europa odniosła korzyści z ataków wikingów-„ nowe życie morza, nowa energia” w „starej„ Europie, zanikła pogańska kultura nordycka, utworzono wielkie centra kulturowe na Islandii czy tez Grenlandii ale też np. Rurykowicze ( Waregowie) dynastia panująca na Rusi stworzyła własne państwo

11. Uniwersytet - od średniowiecza do nowoczesności

Korzenie :

XI -XIII w pierwsze tłumaczenia tekstów grecko-arabskich ( zwłaszcza techniczno-naukowe), wraz z komentarzem i uzupełnieniem, spory wpływ dzieł Arystotelesa, stabilizacja sytuacji w Europie- stabilność feudalizmu, rozwój gospodarczy (nowości techniczne w rolnictwie), rozwój urbanizacji, podniesienie poczucia bezpieczeństwa i ogólny dobrobyt (rozwinięcie handlu i rzemiosła na poziomie starożytnego Rzymu, pojawienie się pieniądza), rozwój instytucji cechowej i wytworzenie relacji mistrz - uczeń, co było wzorem dla uniwersytetów.

Przywileje dla studentów / wykładowców ( dużo łagodniejsze sądy kościelne, możliwość zawieszenia wykładów a także opuszczenia miasta w razie pogwałcenia praw uniwersytetu ( zwłaszcza ekonomicznych)),

Przed 1200 rokiem tylko Bolonia ( wzór dla Płd. Europ.) Paryż Oksford (wzór dla Płn. Europy)- uczelnie międzynarodowe

Ok. 1500 okrzepnięcie uniwersytetu jako instytucji, 4 przedmioty główne ( lub mniej):

• Teologia

• Medycyna

• Prawo

• Sztuki wyzwolone (geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka, erystyka, logika i retoryka)

Dwa główne stopnie zależne od stażu naukowego:

Bakałarz ( 3-4 lata) -> Magister 5-6 lat potem dalsze kształcenie już własnych studentów, warunki przyjęcia na uniwersytet: 14-15 lat, przysięga rektorowi, znalezienie „mistrza” prowadzącego.

Program:

• Arystoteles - nauka grecko arabska z komentarzem i uzupełnieniem,

• Sztuki wyzwolone (geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka, erystyka, logika i retoryka uzupełniane i wzbogacane)

• Dominacja logiki w programie

• Przyroda, metafizyka, moralność - na podstawie Arystotelesa

Celem było wykształcenie konkretnych zawodów dla ludzi ( sztuki wyzwolone podstawą dla kadr naukowych, a kto nie ukończył studiów ten pracował w administracji)

W programie nacisk na „etos nauki” -nauka dla nauki, bez praktycznego wykorzystania.

Sztuki wyzwolone dawały ogólny pogląd na świat, były podstawą dla nauki ale np. św. Augustyn chciał odebrać „poganom” naukę i doprowadzić do oderwania jej od rzeczywistości - nauka została „spowolniona” ale dopiero w XVI /XVII wieku.

XV w upadek nauki arabskiej i wzrost europejskiej,

Średniowieczny uniwersytet stworzył podstawy do nauki nowożytnej, nastąpiło ukształtowanie samej instytucji uniwersytetu a także rozwinięcie i zaadaptowanie nauki grecko-arabskiej na grunt Europejski ( podstawy dla Kopernika, Galileusz czy Keplera).

Przyroda stała się podstawą dla wszystkich nauk, podział nauk na poszczególne dziedziny miał miejsce dopiero w XIX wieku, pod koniec średniowiecza zaczęto tworzyć podstawy definicji, początki kształtowania języka nauki. Jan Buridan - stworzył podstawy dowodzenia istnienia jakiejś rzeczy, wychodząc w rozumowaniu od przesłanek hipotetycznych, wykazał związki między poszczególnymi działami nauki.

Pod koniec średniowiecza zaczęto tworzyć nowy model badania naukowego : wolne badania naukowe, podział pomiędzy naukę a teologię, a także między filozofów przyrody a naukowców, „autorytet nie jest wystarczającą rękojmią, należy samemu badać.

Ockham XIV w- teologia swoje a filozofia swoje i każdy ma prawo do swoich wniosków

W czasie reformacji odrzucenie scholastyki dopiero w XX w odrodzenie średniowiecza w mentalności ludzkiej

12. Reformacja

Reformacja - ruch religijny i społeczny w XV i XVI w., mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na zjawiska, które miały miejsce w Kościele katolickim - w hierarchii kościelnej i w papiestwie. Reformację zapoczątkował Jan Hus, który zginął na stosie 6 lipca 1415 w Konstancji. Jego działalność położyła podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra w sto lat później. Ruch husycki ( husyci ) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji. ( wg. Wikipedii)

Okres reformacji to koniec dominacji w nauce uniwersytetu,

„Paradoks reformacji” - ruch mający na celu uzdrowienie religii i powrót do korzeni a doprowadził do modernizacji Europy i stworzenia podstaw kapitalizmu.

Reformatorzy kościoła katolickiego walczyli przeciwko materializmowi i upadkowi kościoła w europie. Postawili na wolną wolę człowieka i nową metodologię poznania - analiza tekstu Biblii wzięta od humanistów, przewaga Starego Testamentu nad scholastyką oraz tłumaczeni Biblii na języki narodowe. Stworzenie nowego modelu urzędnika - nie liczy się urząd a osobiste przymioty urzędnika - propagowanie indywidualizmu, konsystorz”- kolegialny organ zarządzający gminą złożony ze świeckich i duchownych, idea „umowy społecznej”,

Efektem jest modernizacja Europy, wytwarzają się nowe stosunki państwo-człowiek, pojawiają się tendencje kapitalistyczno-demokratyczne, predestynacja- bogactwo na ziemi zapowiedzią zbawienia, skutkiem jest aktywizacja społeczeństwa, każdy chce udowodnić że jest zbawiony więc :praca + samodyscyplina, dobrobyt = zbawienie, zamiast kontemplacji i zakonu idea aktywnego poprawiania świata, wprowadzenie zasady :”zawód = powołanie” zrównanie pracy z kapłaństwem w prawach i obowiązkach, idee reformacji czyli liberalizm, oświecenie, demokracja dotarły do ludu i spowodowałby zmianę w mentalności, równość wobec Boga równością wobec prawa.

W reformacji doszło do tryumfu ludzkiej podmiotowości nad słabym państwem,

Zmiany:

• religia słowa - a nie rytuału, słowo jest nośnikiem sensu religii i każdy ma prawo interpretować,

• religia prywatna - osobista, bez oparcia w instytucjach religijnych - postulat ubogiego kościoła

• religia racjonalna - bez cudów, ceremonii etc.

• rzeczywistość społeczno kulturalna - zmiana mentalności religijnej i gospodarczej

• nowe cele- szczęśliwa egzystencja na ziemi w trakcie życia a nie po śmierci

Paradoks reformacji:

• obalenia tradycji a nie reforma tradycji

• modernizacja ustroju a nie obalenie ustroju,

• rozwój humanizmu a nie antyhumanizmu

• rozwój materializmu a nie ascezy

• zmniejszyła znaczenie religii -> sekularyzacja Europy

Skutki odwrotne od zamierzonych

13. Renesans

Odrzucenie całego średniowiecza, określenie „wieki ciemne”, odnowienie Rzymu antycznego, protest przeciwko lekceważeniu spraw doczesnych na rzecz Boskich, zakończenie myślenia schematycznego -> liczy się indywidualizm (vide Ockham), początki badań anatomicznych ( najpierw artyści a potem medycyna), Rewolucja w astronomii i fizyce - bałwochwalczy stosunek do starożytności, po oraz kolejny przywrócenie do łask dzieł starożytnych uczonych

XV w początek eksperymentów, np.. Galileusz „matematyka / geometria to język który opisuje świat”

Koniec religijnego przyjmowania świata a początek obserwacji naukowej i tworzenie podstaw nauki. Np.. N .Machiavelli - podstawy socjologii psychologii etc

Czy „Utopia” T.More- próby teoretycznego rozwiązania problemów,

Szczególną rolę odgrywa sceptycyzm naukowy - tworzą się nowe metody badawcze, zanikają dogmaty naukowe, wszystko jest non stop krytykowane i sprawdzane (falsyfikowane).

Cechy renesansu wg. wikipedii:

• zainteresowanie człowiekiem, nawrót i kontynuacja tradycji antycznych, przekształcenie średniowiecznego stylu życia

• na plan pierwszy wysunęło się zainteresowanie doczesnymi celami

• sztuka stała się laicką, jej celem było dostarczanie przyjemności, pożytku, miała uczyć i bawić

• dwujęzyczność sztuki

• nasilenie tendencji humanistycznych

• rozwój myśli racjonalistycznych

• laicyzacja nauk i form życia

• antropocentryczne zainteresowanie światem pozaziemskim

• stworzenie nowego ideału człowieka - zerwanie z ascezą i teocentrycznym poglądem na świat; człowiek staje w centrum badań i zainteresowań

• rozum miernikiem poznania

• powrót do wartości starożytnych Grecji i Rzymu, z ich podziwem dla piękna ludzkiego ciała

• rozwój techniczny ( busola, broń palna, wzrost znaczenia artylerii i piechoty, odkrycia geograficzne)

Nadużywanie władzy kościelnej, oczekiwanie bezwzględnego posłuchu religijnego przy jednoczesnym kupczeniu odpustami, często niezgodnym z nakazami religii życiem dostojników kościoła, realizacja przez papiestwo własnych, świeckich celów rodzi bunt wśród społeczeństwa. Wystąpienia albigensów we Francji, Johna Wyclifa w Anglii, Jana Husa w Czechach - Marcina Lutra w Niemczech, przygotowują grunt dla reformacji.

14. Rewolucja przemysłowa

XV/XVI w początek zaawansowanej żeglugi, nowe odkrycia geograficzne, zmiana mentalności, nowe rośliny, nowe kultury, nowe światy -> generalnym efektem rewolucja przemysłowa w XVII wieku- cechy główne i charakterystyczne: brak wiedzy typowo technicznej, liczyły się doświadczenie i praktyka, postęp naukowy przez analogię, wykorzystanie starych technik przez łączenie i ponowne wykorzystywanie wiedzy.

Wiedza - zbiór wielu teorii uzupełnionych i połączonych ze sobą, jedne wynalazki napędzały drugie wytop żelaza > maszyna parowa > lokomotywy /statki / fabryki parowe, XIX w początek nauki i techniki a nie doświadczeń, połączenie nauki i praktyki metodyczna stymulacja nauki przez technikę, efekt- ciągły postęp w nauce i technice, od XIX w odkrycia naukowe zmieniają światopogląd, zmieniają mentalność i kierunek rozwoju człowieka i techniki, rozwój technologii -> zmiana warunków życia na ziemi, w ciągu ostatnich 100 lat większy skok technologiczny niż w ciągu ostatniego 1000 lat. Obecnie Europejska nauka i technika staje się wzorem dla reszty świata, czego nie można powiedzieć o kulturze

Z Wikipedii:” Rewolucja przemysłowa to proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę.(...) Druga rewolucja przemysłowa przypada na drugą połowę XIX i początki XX stulecia. Spowodowana została gwałtownym rozwojem nauki, któremu towarzyszyło powstanie nowych rozwiązań technicznych, począwszy od silnika gazowego, poprzez dynamit i karabin maszynowy, aż po odkurzacz elektryczny w 1907 roku.”

15. Specyfika cywilizacji europejskiej

Cechy kultury europejskiej:

• indywidualizm,

• postęp,

• czas,

• aktywność i innowacyjność,

Cywilizacja zachodnia: Człowiek wybija się ponad świat, który ma mu służyć ( korzenie tego myślenia Biblia i Judaizm), dominacja i panowanie człowieka nad przyrodą i światem, brutalizacja przyrody, Bóg poza światem, świat to sfera profanum, oddzielenie civitas dei od civitas terren ,czas idzie na przód sami go kształtujemy,

Wschód (Chiny, Indie, buddyzm etc.): jedność człowieka z przyrodą, ochrona życia w każdej postaci, przenikanie świata przez Bogów, świat to sfera sacrum, człowiek częścią kosmosu, kosmos to całość, czas to koło, czas to los- trzeba czekać co przyniesie,

Czas i postęp:

Judejska tradycja czasu ( linearna, cały czas naprzód)

Do tego w trakcie czasu należy doskonalić dzieło boskie jakim jest świat przez co kontynuujemy jego dzieło,

Kolejnym elementem jest teoria ewolucji - doskonalenie świata w czasie,

Kultura chrześcijańska- zamknięty czas grzechu pierworodnego i otwarty czas dla odkupienia, pozytywna orientacja „ku przyszłości”, człowiek musi pomóc zbawieniu,, czas trzeba szanować i wykorzystywać,

Europa a Chiny / skrótowo /

Nauka Europejska nastawiona na rozwój i nowoczesność

Chińska na tradycje i kontynuowanie tego co było

Europa otwarta na inne tradycje

Chiny zamykają się we własnym kręgu kulturowym

Europa wyciąga wnioski z porażek i klęsk ( choćby militarnych - reformy wojska)

Chiny trwają w tradycji ( dzidy bambusowe przeciwko karabinom vide wojny opiumowe)

Europa posiada jednoznaczny precyzyjny język do opisu wszystkiego

Chiny - język wieloznaczny, sens wynika z kontekstu wypowiedzi,

Europa kładzie nacisk na prawa człowieka

Chiny nacisk na trwanie państwa jako instytucji nawet wbrew człowiekowi i logice

Cechy Chin: człowiek składnik całości, świat jako VEN - harmoniczna całość gdzie wszystko jest zaplanowane i ma swoje miejsce.

Tradycja, spokój brak zmian, równowaga, kult wiedzy i biurokracja to się liczy w Chinach.

---