Metabolizm wysiłkowy

• tlenowa przemiana cukrów

etapy spalania cukrów

1 etap - tworzenie fosfotrioz

2 etap - przemiana fosfotrioz w czasteczki kw. pirogronowego

zachądzą w cytoplaźmie komórki mięśniowej

3 etap -przemiana do aktywnego kw. octowego

4 etap - spalanie aktywnego kw. octowego w cyklu Krebsa

zachądzą w mitochondriach

Systemy resyntezy ATP

• system 1 (błyskawiczny)

transfer grupy kw. fosforowego z wiązaniem wysokoenergetyczny z cząsteczki fosfokeratyny na ADP za pomocą katalizatora-

kinazy kreatynowej

( produkty końcowe Kreatyna i ATP)

system 2 (sygnalizacyjny)

reakcja katalizowana przez miokinazę (kinaza adenylanowa)

substraty to dwie cząsteczki ADP z wiązaniami wyskoenergetycznymi - jedna cząsteczka + kw. fosforanowy = AMP i ATP

AMP jest sygnałem do aktywacji

(najwolniejszych) enzymów

glikolizy

System 3 (glikolityczny)

• glikoliza beztlenowa - glikogen mięśniowy lub glukoza krwi zmieniają się w kwas mlekowy z wytworzeniem z ADP

ATP

system 4 (tlenowy, mitochondrialny- wolny)

• ADP + kw. fosforowy + energia

(z reakcji wodoru z tlenem)

ATP+ H₂O

• H⁺ pozyskiwany jest z (donatorów wodoru)

kw. pirogronowy, aktywnych kw. tłuszczowych

(palmitylo Co A)

kw. jabłkowy - z glikolizy, kw. glutaminowy - z aminokwasów

kw. Β - hydroksymasłowy - grupa ciał ketonowych

Wysiłek fizyczny a układ odpornościowy
odporność nieswoista

WBC - ªdo 4x

(głównie neutrofile) do 24 godzin

długotrwały trening normalizuje liczbę leukocytów już w trakcie wysilku

regularny trening zmniejsz liczbê leukocytów powysiłkow¹ i obni¿a spoczynkow¹ liczbê leukocytów do dolnej granicy normy

mechanizm - uruchomienie z narządów obwodowych (płuca, śledziona, szpik, wątroba) na drodze zwiększonego minutowego przepływu krwi oraz stymulacji hormonalnej (oœ podwzgórze-przysadka- nadnercza)

wyrzut katecholamin, kortyzolu - ª insuliny, h. wzrostu,â endolfin

Umiarkowany wysiłek poprawia zdolnoœæ neutrofili do zabijania bakterii a wyczerpujacy wysilek krótkoterminowo upośledza czynnoœæ oxydacyjn¹ granulocytów

odporność nieswoista

• Limfocyty - «wartoœci po wysi³ku

wszystkich typów - nawet o po³owê - normalizacja po 24 godzinach

ªsk³onnoœæ do zachorowalnoœci (otwarte okno dla zaka¿eñ)

• zespół przetrenowania - «eozynofilii

ªliczby aktywnych limfocytów T

Upoœledzenie odpornoœci nieswoistej u sportowców jest mechanizmem adaptacyjnym - zmniejszenie odczynu zapalnego zwi¹zanych z mikrourazami

odporność nieswoista

• makrofagi-

ª w³aœciwoœci ¿ernych i bójczych, cytotoksycznoœæ p/nowotworow¹, chemotaksji

«odpornoœci na zaka¿enia wirusowe

Ekstremalny wysi³ek hamuje wszystkie czynnoœci makrofagów

Cytokiny
sterujace układem odpornościowym

• ªcytokin prozapalnych i p/zapalnych

• IL-1â, TNF-á reakcja na mikrourazy i proces gojenia

• IL-6 - ª bia³ek ostrej fazy (hamuje proces zapalny)

hamuje wydzielanie IL-1 i TNF oraz pobudza do wydzielania IL-1ra « proces zapalny

• ª cytokin wytwarzanych przez monocyty

• ª IL-6 związany jest głównie z prac¹ miêœni (wysiłek ekscentryczny)

Odporność swoista

• limfocyty

ª kk.NK

ª kk. B

zaburzenie stosunku CD 4 / CD8

stres a wysiłek

• różnorodne czynniki , zmierzające do zaburzeń równowagi homeostatycznej ustroju są przyczyną ogólnej, nieswoistej odpowiedzi -

stres

jako ogólny zespół przystosowania

dzielimy na okresy

• odczynu alarmowego

• oporu

• wyczerpania

odczyn alarmowy

• odczuwanie działania stresora i przeżywanie poczucia bezsilności i zagrożenia

• opór

stabilizacja pod wpływem układu nerwowego i endokrynnego

• wyczerpanie

nieprzystosowanie - ch. układu krążenia, pokarmowego, spadek odporności, choroby alergiczne

odpowiedź organizmu na stres

kora mózgowa ¨ sygnał do podwzgórza¨ uwalnianie CRH

(kortykoliberyny) ¨ nadnercza ¨ uwalnianie hormonów kory nadnerczy ¨ hamowanie CRH

( sprzężenie zwrotne) ¨powstawanie cytokin ( IL-1, IL-6) ¨ oddziaływanie na podwzgórze i przysadkę

¨ uwalnianie CRH i ACTH¨ wzrost poziomu glikortykosteroidów ¨zahamowanie reakcji immunologicznej

udział podwzgórza i przysadki mózgowej w kontroli wydzielania hormonalnego przez korę nadnerczy
(zasada zewnętrznego sprzężenia zwrotnego)

wnioski ogólne

• sportowcy nie maja klinicznych cech upośledzenia odporności ( ekstremalny wysiłek -okno zakażeń 3-72 h)

• brak pozytywnego wpływu vit. antyoxydacyjnych na odporność

• Umiarkowany wysiłek stymuluje odporność i zmniejsza zapadalność na zakażenia górnych dróg oddechowych

• Przyjmowanie napojów wysokoenergetycznych zmniejsza wywoływaną reakcję stresową i jej wpływ na ukł. Odpornościowy

• Związane z wysiłkiem obniżenie odporności swoistej jest na tyle małe że nie ma przeciwskazań do stosowania szczepień ochronnych (w.z.w. typ B, tężec, błonnica, szczepionką pneumokokową)

zespół przetrenowania

• stan zachwiania równowagi między przebiegiem procesów restytucji a stosowanymi bodźcami treningowymi i obciążeniami startowymi

(nadmiar treningu i startów, a niedostatek wypoczynku)

przetrenowanie krótkotrwałe

• 3 tygodniach treningu o dużej intensywności

• lub monotonny trening o dużej objętości

ale ustępują po 1-2 tygodniach wypoczynku

przetrenowanie długotrwałe

• konsekwencje :

• zmniejszenie zapasów glikogenu mięśniowego

• nasilenie procesów rozpadu i zahamowanie procesów syntezy (czyli tzw. deficyt anaboliczny)

• zaburzenia w funkcjonowaniu układu wydzielania wewnętrznego i wegetatywnego układu nerwowego

• zaburzenia w stężeniu wolnych aminokwasów we krwi

• długotrwały spadek formy sportowej

• stałe uczucie zmęczenia

• zaburzenia nastroju

• większa podatność na infekcje

• zaburzenia funkcji rozrodczych

mechanizmy zespołu przetrenowania

• skumulowanie objawów zmęczenia lokalnego samych mięśni

• zmęczenia o charakterze ogólnoustrojowym,

• funkcjonowaniu centralnego

-wegetatywnego układu nerwowego

-przysadki mózgowej

-podwzgórza

- gruczołów nadnerczowych

zaburzenia równowagi układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego

• przetrenowanie typu współczulnego (sympatycznego)

• wzrost tętna spoczynkowego

• drażliwość i chwiejność nastroju

• bezsenność

• zaburzenia apetytu i utratę wagi

• wzrost spoczynkowego ciśnienia krwi

• wzrost wydalania amin katecholowych z moczem

Ten rodzaj przetrenowania wydaje się częściej występować w dyscyplinach sportu wymagających znacznego udziału treningu o wysokiej intensywności, może być również skutkiem czynników nie związanych z treningiem

przetrenowania typu przywspółczulnego (parasympatycznego)

• obniżenie tętna spoczynkowego

• przyspieszony powrót tętna po wysiłku do wartości wyjściowych

• spowolnienie zachowań i zmniejszenie wydalania amin katecholowych z moczem

• zaburzenia w regulacji stężenia glukozy obniżenie stężenia glukozy we krwi w czasie wysiłku

• przetrenowanie typu przywspółczulnego jest charakterystyczne dla dyscyplin o charakterze wytrzymałościowym i treningu o dużej objętości

trudne do rozpoznania

zaburzenia w funkcjonowaniu centralnego układu nerwowego

• wzrost syntezy serotoniny w mózgu neuroprzekaźnika

odpowiedzialnego za kontrolę nastroju

zaburzenia w koordynacji

koncentracji, motywacji

i przebiegu procesów poznawczych

zaburzenia w funkcjonowaniu podwzgórza i przysadki mózgowej

• u kobiet - zaburzenia w sekrecji gonadotropiny i hormonu luteinizującego (LH)

zaburzenia cyklu miesiączkowego lub nawet zanik miesiączki

• wyższe wydzielanie kortykotropiny przez podwzgórze

• ACTH przez przysadkę mózgową

ale nieproporcjonalnie niskie wydzielanie kortyzolu przez nadnercza

lokalne mechanizmy przetrenowania

• zmniejszenie wrażliwości tkanek na działanie amin katecholowych

• ªstê¿enia noradrenaliny

zmniejszoną wrażliwość tkanki tłuszczowej i wątroby na aminy katecholowe

w zespole przetrenowania efektywność działania amin katecholowych spada, a zwiększenie ich sekrecji i podwyższone stężenie noradrenaliny we krwi to mechanizmy kompensujące zmniejszoną wrażliwość tkanek na działanie tych hormonów

wysiłek fizyczny a układ krążenia

• maksymalna częstotliwość rytmu serca

( HR max)= 220-wiek ( w latach)

nagła śmierć sercowa

• nieurazowy, nieoczekiwany zgon wynikający z zatrzymania akcji serca, do którego dochodzi w ciągu godziny od wystapienia ostrych objawów

przyczyny:

• kardiomiopatia przerostowa

• wrodzone anomalie tt. więńcowych

• pękniecie aorty

• zapalenie m. sercowego

• zwężenie lewego ujścia tętniczego

• wypadanie płatka zastawki mitralnej

• anomalie układu przewodzącego serca

• miażdżyca tt. wieńcowych

• skrobiawica

• guzy serca

u 3% nie udaje się ustalić przyczyn

Przerost lewej komory serca

prewencja nagłej śmierci sercowej

• objawy prodromalne:

• zasłabnięcia

• zawroty głowy

• bóle w klatce piersiowej

• kołatanie serca

• duszność

• zmniejszona tolerancja na wysiłek

obowiązkowe i wysokospecjalistyczne badania wstępne

nadciśnienie tetnicze

95% samoistne - pierwotne

5% wtórne:

• ch. miąższu nerek

• zwężenie tętnicy nerkowej

• leki, śr. antykoncepcyjne

• endokrynologiczne

akromegalia

niedoczynność i nadczynność tarczycy

nadczynność przytarczyc

pierwotny hiperaldosteronizm

nadciśnienie a wysiłek fizyczny

• aktywność fizyczna powoduje ªRR

• wytrzymałościowe

umiarkowany ª ciśnienia skurczowego natomiast ciśnienie rozkurczowe nie zmienia się lub obniża

• statyczne

znaczny wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego

najwyższe ciśnienie tętnicze podczas wysiłku nie powinno przekraczać 230-250 mmHg

działanie hipotensyjne długotrwałej aktywności fizycznej

• zmniejszenie oporów obwodowych

• przewaga układu parasympatycznego

• zmniejszenie aktywności reninowej osocza i stężenia angiotensyny II

• wzrost stężenia prostaglandyn

(działanie wazodilatacyjnei korzystne wewnątrzkomórkowe zmiany stężenia sodu)

choroba niedokrwienna serca

wpływ wisiłku fizycznego w chns

• obniża ryzyko sercowo-naczyniowe poprzez:

• wpływ na gospodarkę lipidową

ªstê¿enia HDL

«stê¿enia trójgicerydów

• « agregacje i adhezjê p³ytek krwi

• ªaktywacjê fibrynolityczna osocza

• ªwra¿liwoœæ tkanek na insulinê

• redukuje masê cia³a

• « wartoœæ RR

• ª wychwyt tlenu przez m. sercowy

• redukuje napiêcie uk³adu wspó³czulnego

wysiłek fizyczny a układ mięśniowy

• wzrost masy mięśniowej pod wpływem wysiłku

     

układ mięśniowy oddziałuje kształcąco na układ kostny

(np. u osób z dolegliwościami kręgosłupa systematyczne ćwiczenia mięśni grzbietu i kręgosłupa powodują rozrost i wzmocnienie tych mięśni, doprowadzając do wzmocnienia tzw. gorsetu mięśniowego, co łagodzi, a nawet likwiduje dolegliwości odkręgosłupowe)

•      wzrost liczby otwartych czynnych naczyń włosowatych

lepsze odżywianie pracującego mięśnia, usprawnienie wydalania produktów przemiany materii (spalania)

 

• zmiany biochemiczne

prowadzące do zwiększenia odporności na zmęczenie oraz do szybszej odnowy sił

• wzrost ilości substancji energetycznych w mięśniach

zmiany w mięśniach zależą od intensywności i czasu trwania wysiłku

• wysiłek umiarkowany

(50 % max obciążenia) - nie zachodzą istotne zmiany, uczynnienie rezerwowych możliwości mięśni

•   duży wysiłek fizyczny

(80% max obciążenia) - zwiększenie wymiarów włókien mięśniowych

• max obciążenie długotrwałe

podobnie jak w dużych obciążeniach, ale w miarę narastania obciążeń narastają procesy degradacji włókien mięśniowych (licznych), zdolność do pracy zmniejsza się ze względu na proces uszkodzeń w mięśniach.

wnioski

• najzdrowszy, najkorzystniejszy dla zdrowia organizmu ludzkiego jest długotrwały wysiłek o umiarkowanej intensywności

• korzystna przebudowa mięśni wywołana jest tylko wysiłkiem długotrwałym, ale o dużej intensywności (80% max obciążenia)

• wysiłek długotrwały o max. intensywności prowadzi do chronicznego zmęczenia

• najsilniej na wzrost i rozwój układu mięśniowego wpływa trening siłowy

trening wytrzymałościowy prowadzi do wykształcenia mięśni bardziej smukłych o mniejszych obwodach

wysiłek fizyczny a układ kostny

• hipertrofia kości

zmiana ich kształtu, szerokości i długości, zwiększa się szerokość powierzchni stawowych

• hipertrofia robocza układu kostnego

u osób dorosłych pod wpływem treningu rozwija się stopniowo przez okres 3-5 lat (odpowiedź organizmu przystosowującego się do zwiększonego wysiłku)

• wcześniejsze kostnienie układu

w wieku rozwojowym (skostnienie chrząstek wzrostowych)

u dzieci i młodzieży trening przeciwdziała tworzeniu się odkształceń, czyli zapobiega i koryguje wady postawy oraz przeciwdziała osteoporozie w wieku późniejszym

wysiłek fizyczny a aparat kostno-stawowy

• zwiększenie zakresu ruchomości w stawie

• kształtowanie powierzchni stawowych

• zwiększenie elastyczności i sprężystości torebek i więzadeł w stawach

• ćwiczenia warunkują w dużej mierze uwapnienie kości

• ,, Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu ”

Ślubowanie olimpijskie składane przez jednego z zawodników podczas ceremonii otwarcia
Igrzysk Olimpijskich

W imieniu wszystkich zawodników ślubuję:

respektować zasady obowiązujące w sporcie, przestrzegać zasady szlachetnej rywalizacji i zawsze postępować zgodnie z duchem fair play; wszystkie dążenia, umiejętności, talent i siły woli poświęcić osiągnięciu najlepszego wyniku sportowego bez żadnego dopingu..

Wspomaganie farmakologiczne
HIPERALIMENTACJA
(wspomaganie)

• To stosowanie dozwolonych środków i leków celem ułatwienia uzyskania wyniku treningowego, przeciwdziałania nadmiernemu zużyciu organizmu i ułatwieniu regeneracji po wysiłku.

• przez wspomaganie farmakologicznym rozumiemy stosowanie środków typu:

mikro-, makroelementy, witaminy oraz odżywki.

Cele wspomagania farmakologicznego

• Wyrównanie niedoborów związanych z nadmiernym zużyciem oraz zapobieganie tym niedoborom

• Zabezpieczenie i przeciwdziałanie działaniu szkodliwych produktów przemiany materii powstałych w wyniku wysiłku fizycznego

• Współdziałanie w przywróceniu zdolności do wysiłku

• Usprawnienie przebiegu adaptacji wysiłkowej poprzez ograniczenie negatywnych następstw treningu.

Strategia wspomagania farmakologicznego

• Wspomaganie farmakologiczne jest zróżnicowane i zależy od:

• Rodzaj dyscypliny sportowej

• Rodzaj treningu

• Płeć, wiek, wyjściowe parametry biochemiczne

• Co się podaje i w jakiej ilości (np. z dietą)

• Czynność przewodu pokarmowego

• Strefa klimatyczna i aktualne warunki atmosferyczne

• Zmiany stref czasowych

Zasady ogólne stosowania środków wspomagania farmakologicznego

• Nie używać żadnych leków bez porozumienia z lekarzem, dotyczy to także witamin

• Nie brać od nikogo żadnych tabletek - mogą być podmienione

• Używać środków tylko z opakowań oryginalnych - butelki i puszki najlepiej otwierać samemu

• Witaminy należy przyjmować rano i w południe, nie należy ich podawać razem z białkami (osłabiają wchłanianie witamin)

• Nie podwajać dawki leku, jeśli zapomniało się przyjąć poprzedniej dawki

• W przypadku korzystania z sauny należy pamiętać o podaniu płynów z odpowiednią zawartością elektrolitów

• Nie zmieniać preparatów krótko przed zawodami

Składniki pokarmowe

• białka (proteiny)

powinno się podawać białka zawierające aminokwasy egzogenne (fenyloalanina, histydyna, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina)

• węglowodany (sacharydy, cukry)

• tłuszcze (lipidy),

szczególnie zawierające niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe (kwas linolowy i linolenowy)

• witaminy, (rozpuszczalne w wodzie: tiamina (B1), ryboflawina (B2), pirydoksyna (B6), cyjanokobalamina (B12), niacyna, kwas pantotenowy, kwas foliowy, biotyna, kwas askorbinowy (C); rozpuszczalne w tłuszczach: retinol (A), kalcyferol (D), tokoferol (E), filochinon (K),

• substancje mineralne (makroelementy: wapń, magnez, fosfor, potas, sód, chlor, siarka; mikroelementy: chrom, kobalt, miedź, fluor, jod, żelazo, mangan, molibden, nikiel, selen, krzem, cynk, cyna, wanad),

• woda.

Składniki pokarmowe

• Witaminy

rozpuszczalne w wodzie

tiamina (B1), ryboflawina (B2), pirydoksyna (B6), cyjanokobalamina (B12), niacyna, kwas pantotenowy, kwas foliowy, biotyna, kwas askorbinowy (C);

rozpuszczalne w tłuszczach

retinol (A), kalcyferol (D), tokoferol (E), filochinon (K),

• substancje mineralne

makroelementy: wapń, magnez, fosfor, potas, sód, chlor, siarka; mikroelementy: chrom, kobalt, miedź, fluor, jod, żelazo, mangan, molibden, nikiel, selen, krzem, cynk, cyna, wanad

• woda

Białka
wielkocząsteczkowe polipeptydy zbudowanymi z aminokwasów

• Białka pełnią w organizmie głównie rolę budulcową. Stanowią około 15% masy człowieka, głównie w postaci mięśni.

• Białkami są też enzymy, niektóre hormony (np. hormon wzrostu) i przeciwciała odpornościowe.

• Organizm człowieka jest w stanie zsyntetyzować 12 aminokwasów zwanych z tego powodu endogennymi.

• Pozostałe 10 aminokwasów egzogennych musi być dostarczane z pożywieniem i nie może być zastąpione przez inne aminokwasy.

• Białka dostarczają też część (10- 40%) energii.

Wykorzystanie białka w sporcie

• są wykorzystywane do przyrostu masy mięśniowej, co jest niezbędne dla zwiększenia siły i mocy oraz w dyscyplinach wytrzymałościowych by zastąpić białka mięśni uszkodzone podczas treningu.

• Białka są też pomocniczym źródłem energii

Spożycie odżywki białkowo-węglowodanowej zaraz po treningu siłowym i ok. 2 godziny po treningu może spowodować stymulację wydzielania hormonu wzrostu i insuliny

co działa

anabolizująco na przyrost masy mięśniowej.

• by zwiększyła się beztłuszczowa masa ciała konieczne jest uzyskanie dodatniego bilansu azotowego.

ilość azotu zawarta w białkach wchłanianych z pożywienia musi być większa od ilości azotu wydalanego z organizmu (w postaci mocznika w moczu i z kałem).

• najkorzystniej jest łączyć spożycie białka z węglowodanami w proporcji 1:4.

• jednorazowa porcja białka nie powinna przekraczać 40 g.

• odżywki białkowo-węglowodanowe o powyższych proporcjach zwane "gainerami".

zawierają one lepiej wchłaniane hydrolizaty białek, czyli białka wstępnie strawione.

Zapotrzebowanie dzienne

• dzienne zapotrzebowanie człowieka na białko waha się w szerokich granicach i wynosi od

25 do 130g.

• zapotrzebowanie sportowców dyscyplin wytrzymałościowych wynosi

1.0-1.4 g/kg masy ciała dziennie.

• zapotrzebowanie sportowców dyscyplin wytrzymałościowo-siłowych szacunkowo wynosi

1.2-1.8 g/kg masy ciała dziennie.

• zapotrzebowanie sportowców dyscyplin siłowych szacuje się na 1.8- 2.5 g/kg masy ciała dziennie.

• białka powinny dostarczać 12-20% dziennego zapotrzebowania energetycznego określanego na 44 kcal/kg

Węglowodany (sacharydy, cukry)

• pełnią rolę energetyczną:

metabolizowane w organizmie dostarczają energii do procesów życiowych, w tym aktywności fizycznej.

• dzielą się na cukry proste (glukoza, fruktoza), dwucukry (np. sacharoza, laktoza) i wielocukry (skrobia, glikogen).

• zaleca się by węglowodany stanowiły

60% energii zawartej w pokarmach.

• przyjmuje się, że 1 g węglowodanów odpowiada 4 kcal.

4000 x 60%:4 = 600 g węglowodanów

• w intensywnych wysiłkach beztlenowych (anaerobowych) węglowodany są jedynym źródłem energii na drodze glikolizy beztlenowej

• suplementacja węglowodanami powinna więc być stosowana przy wysiłkach trwających >60 minut, a zwłaszcza powyżej 90 minut np. w wyścigach kolarskich i biegach maratońskich jak też w grach typu tenis, hokej i piłka nożna, gdzie wykonywane są długo trwające przerywane wysiłki o dużej intensywności.

• stosowanie węglowodanów jest bezpieczne.

• z węglowodanów zawartych w pokarmach powinno pochodzić 60-70% kalorii. Zalecane spożycie węglowodanów przed wysiłkiem zależy od masy ciała:

• 4 godziny przed wysiłkiem 4,0g/kg

• 1 godzinę przed wysiłkiem 1,0g/kg

• 10 minut przed wysiłkiem 0,5g/kg

• W trakcie wysiłków zaleca się spożywanie w postaci napojów sportowych około 60 g węglowodanów na godzinę. Zalecane spożycie węglowodanów po wysiłku, celem uzupełnienia rezerw organizmu: 8,0-10,0 g/kg masy ciała w ciągu 24 godzin.

Tłuszcze (lipidy)
Grupa związków chemicznych nierozpuszczalnych w wodzie, a w rozpuszczalnikach organicznych

• dzielimy na proste i złożone.

• proste są estrami kwasów tłuszczowych i różnych alkoholi.

• złożone

fosfolipidy, sterydy itp.

• proste pełnią w organizmie rolę energetyczną

• złożone rolę budulcową (błony komórkowe) i regulacyjną (hormony sterydowe, prostaglandyny itp.).

najbardziej rozpowszechnione tłuszcze są trójglicerydami czyli pochodnymi glicerolu i kwasów tłuszczowych

`

• kwasy tłuszczowe mogą być

nasycone oraz nienasycone

• organizm człowieka wymaga dziennie

3-6 g wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, tnz. niezbędnych kwasów tłuszczowych

(kwas linolowy i linolenowy).

Tłuszcze pełnią rolę substratu energetycznego. Są mniej wydajne pod względem zużycia tlenu niż węglowodany, ale organizm ma ograniczone rezerwy węglowodanów, a duże rezerwy tłuszczów. W długotrwałych wysiłkach wytrzymałościowych spalanie tłuszczów pozwala zachować organizmowi rezerwy glikogenu, co jest korzystne na finiszu

Tłuszcze pełnią rolę substratu energetycznego

są mniej wydajne pod względem zużycia tlenu niż węglowodany, ale organizm ma ograniczone rezerwy węglowodanów, a duże rezerwy tłuszczów.

W długotrwałych wysiłkach wytrzymałościowych spalanie tłuszczów pozwala zachować organizmowi rezerwy glikogenu, co jest korzystne na finiszu

• celem wspomagania wysiłku podaje się średniołańcuchowe trójglicerydy (MCT), które wchłaniają się z przewodu pokarmowego bez trawienia, a nawet wlewy dożylne emulsji tłuszczowych.

woda

udowodniono, że utrata 1-1,5 litra wody z potem (tyle jest człowiek zdolny wypocić w ciągu godziny intensywnego treningu) powoduje obniżenie zdolności do wykonywania wysiłku nawet o 20%.

• najlepszymi napojami dla sportowców są produkty izotoniczne (łatwo przyswajalne)

zawierające oprócz wody, węglowodany, sole mineralne i witaminy.

osoby intensywnie ćwiczące powinny wypijać dziennie ok. 2,5 litra płynów.

odżywki

• Odżywki dzieli się pod względem składu na:

• Odżywki białkowe (wysokobiałkowe, tzn. "proteiny")

• Odżywki białkowo-węglowodanowe (białkowo-energetyczne)

• Odżywki węglowodanowo-białkowe (energetyczno-białkowe, tzn. "gainery")

• Odżywki zawierające hydrolizaty białkowe

• Odżywki węglowodanowe (energetyczne)

• Napoje sportowe (odżywki mineralno-witaminowe)

ZASADA 6 U

1. Urozmaicenie - w każdym posiłku muszą się znaleźć produkty ze wszystkich grup mięso, nabiał, zbożowe, warzywa, owoce).

2. Umiarkowanie - spożywać tyle ile nasz organizm potrzebuje ani mniej, ani więcej.

3. Uregulowanie - dotyczy częstotliwości, wielkości i jakości posiłków, spożywanych codziennie. Nieregularność spożywania posiłków może być przyczyną różnych schorzeń układu pokarmowego.

4. Uprawianie - uprawianie sportu, ćwiczeń ruchowych, a jeśli ktoś nie może, to przynajmniej powinien spacerować.

5. Unikanie - dotyczy osób cierpiących na choroby dietozależne np. choroby układu krążenia czy na cukrzycę. Unikanie oznacza ograniczenie lub nawet zaprzestanie spożywania niektórych produktów.

6. Uśmiechnij się - uśmiech ma na celu obniżanie poziomu cholesterolu, który może tworzyć się na skutek stresu, zmartwień czy nieuregulowanego trybu życia.

WPŁYW STERYDÓW ANABOLICZNYCH I INNYCH SRODKÓW FARMAKOLOGICZNYCH NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

• Anaboliki - określa się jako syntetyczne pochodne testosteronu.

Poziom testoronu zmienia się w ciągu dnia, najwyższy poziom hormonu u mężczyzn obserwujemy rano. Dzienna synteza testosteronu u mężczyzn wynosi 5-10 mg.

Testosteron działa androgennie i anabolicznie.

• Działanie androgenne:

rozwój zewnętrznych narządów płciowych

rozwój gruczołu krokowego

rozwój pęcherzyków nasiennych

mutacja głosu

typowe męskie owłosienie

orientacja seksualna

dojrzałość umysłowa

Działanie anaboliczne:

• przyrost masy mięśniowej

• większa koncentracja hemoglobiny

• wzrost liczby czerwonych krwinek

• magazynowanie wapnia w tkance kostnej

• zwiększony bilans azotowy

• zatrzymanie minerałów (potasu, sodu)

EFEKTY UBOCZNE

• Sterydy androgenne i anaboliczne hamują uwalnianie hormonów tropowych przysadki mózgowej ze wszystkimi następstwami.

• Efektem jest redukcja produkcji testosteronu,

• spadek spermatogenezy, zanik jąder /zależny od dawki/

• ginekomastia

• wzrost agresywności, a przy próbie odstawienia depresja.

• gruby głos, trądzik, nadmierne owłosienie, androgeniczne łysienie, wzrost popędu płciowego oraz przerost łechtaczki.

• Występują zaburzenia żołądkowo-jelitowe pod postacią wzdęć, nudności, wymiotów i biegunki

• Po zażywaniu sterydów możliwy jest rozwój raka prostaty lub przerost tego gruczołu.

• U kobiet występuje zanik menstruacji

• Zmiany sercowo-naczyniowe

• Sterydy mogą podnosić poziom cholesterolu oraz trójglicerydów, obniża się poziom HDL i wzrosta poziomu LDL. Następuje retencja wody i soli gdyż wszystkie hormony sterydowe wywierają wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową.

• Efekt hepatotoksyczny

• Zażywanie doustne sterydów może wywołać zmiany w strukturze wątroby (stanazolol, oxymetholon, oxanrolone). Zażywanie sterydów jak i środków moczopędnych prowadzić może do toksycznego uszkodzenia wątroby.

ZMIANY MORFOFUNKCJONALNE PO KURACJI STERYDOWEJ

• 1. Zwiększenie siły i masy mięśniowej

Przy ciężkim i długotrwałym treningu jak i przy odpowiednim odżywianiu zwiększa się ilość elementów kurczliwych tkanki mięśniowej. Wzrost zawartości wody w tkance w połączeniu z treningiem i optymalnym odżywianiem powoduje znaczny przyrost masy mięśniowej.

• 2. Redukcja tkanki tłuszczowej

Spalanie tkanki tłuszczowej przy zażywaniu sterydów jest dużo szybsze. Wytłumaczeniem tego jest fakt, że przemiana materii w czasie zażywania sterydów jest dużo szybsza.

• 3. Zwiększenie wytrzymałości (wydolności aerobowej).

Przyjmuje się, że ilość mitochondriów w tkance zwiększa się podczas stosowania sterydów. Mitochondria są organellami komórkowymi, w których odbywa się oksydacja.

• 4. Skrócony czas wypoczynku po ciężkim treningu i po kontuzjach

Podczas zażywania sterydów występuje zwiększona synteza białka, czas wypoczynku po kontuzjach lub ciężkich treningach jest znacznie skrócony. Dzięki szybszej regeneracji organizmu może być on po krótkiej przerwie obciążony powtórnie.

• 5. Zwiększenie szybkości

Stan ten tłumaczy się zwiększoną syntezą fosfokreatyny. Związek ten jest głównym źródłem energii dla krótkich intensywnych wysiłków fizycznych (biegi sprinterskie, podnoszenie ciężarów).

DOPING KRWI

• Pierwsze badania nad rolą upustów krwi i następnie jej reinfuzji w determinowaniu wydolności tlenowej przeprowadzono już w 1972 roku (Ekblom).

• Wyraźne podwyższenie maksymalnego poziomu tlenu oraz wydolności fizycznej można osiągnąć po reinfuzji powyżej 900 ml krwi. Czas od pobrania do ponownego podania krwi musi wynosić co najmniej trzy do czterech tygodni tj. do momentu powrotu wskaźników hematologicznych do wartości sprzed upustu krwi.

• Doping krwi" stosowany jest przez przedstawicieli dyscyplin wytrzymałościowych (najczęściej w kolarstwie, pływaniu, triatlonie itp.). Zamiennie do w/w sposobu dopingu jest stosowana erytropoetyna (EPO).

Uboczne skutki transfuzji:

• • immunologiczne - odczyny gorączkowe, pokrzywka, alloimunizacja, reakcje nadwrażliwości, odczyty hemolityczne

• • zakażenia - wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze

• • związane ze wzrostem objętości płynów krążących

• kardiologiczne (np. obrzęk płuc)

• metaboliczne (np. hiperkalemia, hipokalcemia)

• zaburzenia krzepnięcia.

---