1 Skorupa kontynentalna

skorupa stara, wchodząca (obok skorupy oceanicznej) w skład skorupy ziemskiej, charakteryzująca się dużą miąższością - 35-40 km, pod młodymi górami nawet do 90 km - gęstością 2,8 g/cm3, składa się z warstw: bazaltowej, granitowej i warstwy skał osadowych.

2

Czy prawdą jest zdanie: „Skorupa oceaniczna składa się z takich sam skał jak skorupa kontynentalna tylko ma inną grubość”?

nie, ponieważ zewnętrzna warstwa skorupy oceanicznej, zwana SIMA składa się ze skał bogatych w krzem i magnez (warstwa bazaltowa), a skorupy kontynentalnej - SIAL składa się z krzemu i aluminium (warstwa granitowa), która leży na SIMA-ie; skorupa kontynentalna ma także inną gęstość - 2,8 g/cm3 od skorupy oceaniczne - 3,0 g/cm3

3

Astenosfera to:

warstwa w górnej części płaszcza Ziemi o średniej grubości około 100 km, występująca na zmiennej głębokości 50-350 km, bezpośrednio poniżej skorupy ziemskiej; charakteryzuje się spadkiem prędkości fal sejsmicznych, związanym z występowaniem skał w stanie częściowego stopnienia; odznacza się plastycznością umożliwiającą przesuwanie się po niej płyt litosferycznych, co jest istotą tektoniki płyt.

4

Ruchy izostatyczne to:

(diastrofizm) pionowe ruchy skorupy ziemskiej, dążące do przywrócenia równowagi; związane są z przeciążeniem i odciążeniem skorupy ziemskiej, zmianą gęstości i miąższości litosfery; np. topnienie lodowców, zmiany ilości wody w morzach, erozja, itp.

5

Ruchy orogeniczne:

(diastrofizm) ruchy poziome skorupy ziemskiej, spowodowane ścieraniem się płyt litosfery; inaczej ruchy w wyniku których w miejscu dawnych zbiorników morskich, będących strefami znacznej akumulacji powstają łańcuchy górskie;

6

Przyczyny ruchów orogenicznych:

prądy konwekcyjne, czyli przepływy uplastycznionej materii w płaszczu Ziemi, wymuszone przez różnice temperatur; gorąca materia wznosi się ku powierzchni, następnie przemieszcza się poziomo, po czym pogrąża się

7

Ryft jest to:

typ rowu tektonicznego o rozciągłości setek lub nawet tysięcy km, ograniczony równoległymi do siebie uskokami, powstający przez rozciąganie skorupy ziemskiej; występują w obrębie kontynentów (ryfty śródkontynentalne), gdzie mogą wskazywać miejsce ich przyszłego rozpadu i wzdłuż grzbietów śródoceanicznych, gdzie są strefą wydobywania się magmy na powierzchnię i rozszerzanie dna oceanicznego; towarzyszą im wyraźne obniżenia terenu - doliny ryftowe

8

Proces subdukcji polega na:

przesuwaniu się płyty litosferycznej oceanicznej pod inną płytę oceaniczną lub pod płytę kontynentalną i stopniowym pogrążaniu jej w płaszczu Ziemi, gdzie skały ulegają przetopieniu wskutek znacznego wzrostu temperatury

9

Sudety zostały wypiętrzone podczas orogenezy:

hercyńskiej

10

Hipocentrum jest to:

ognisko trzęsienia ziemi, miejsce (strefa) wewnątrz skorupy ziemskiej, w którym nastąpiło przemieszczeni mas skalnych i skąd rozchodzą się fale sejsmiczne

11

Obszary asejsmiczne to: obszary, na których trzęsienia ziemi prawie nie występują, pokrywają się one z miejscami występowania starych tarcz prekambryjskich, występują np. w Niemczech, Wschodniej Europie, Kanadzie, Brazylii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

12

Do obszarów sejsmicznych należą: obszary o współcześnie kształtującej się rzeźbie powierzchni ziemi i intensywnie zachodzących procesach geologicznych (tektonicznych, orogenicznych, wulkanicznych), pokrywają się z granicami płyt litosfery, przykładami obszarów sejsmicznych są: pas pacyficzny — wokół wybrzeży Pacyfiku (Chile, Indonezja, wyspy japońskie, zachodnie wybrzeża Ameryki Północnej i Południowej) oraz pas równoleżnikowy — od Basenu Morza Śródziemnego na wschód przez Azję Mniejszą, Iran, Pamir, Himalaje, Birmę, aż na wyspy Malajskie

13

Linia biegu warstwy jest to: linia przecięcia powierzchni warstwy z płaszczyzną poziomą. BIEG WARSTWY: kąt zawarty pomiędzy kierunkiem N, a linią biegu mierzony w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara .

14

Linia upadu warstwy jest to: linia prostopadła do linii biegu warstwy leżąca na powierzchni warstwy. UPAD WARSTWY: kąt zawarty między płaszczyzną poziomą, a powierzchnią warstwy mierzony w płaszczyźnie prostopadłej do linii biegu.

15

Płaszczowina jest to: nasunięcie o charakterze regionalnym, powstałe w wyniku silnych nacisków bocznych, przemieszczone mniej więcej poziomo na odległość znacznie większą od miąższości płaszczowiny (od kilku do ponad 200 km). Kierunek fałdów jest zgodny ze zwrotem dominującego nacisku.

16

Naszkicuj zrąb i rów tektoniczny.

1. rów tektoniczny - rodzaj obniżenia geologicznego, obejmujący wąski i podłużny fragment skorupy

ziemskiej, który zapadł się wzdłuż równoległych do siebie uskoków normalnych.

2. zrąb tektoniczny część skorupy, która została wypiętrzona i znajduje się ponad rowem

17

Kaldera jest to: wielkie, przeważnie koliste zagłębienie w szczytowej części wulkanu, w którym znajduje się nowy stożek z kraterem. Powstaje wskutek gwałtownej eksplozji, niszczącej górną część stożka wulkanicznego, albo wskutek osiadania spowodowanego zapadaniem się stropu komory pomagmowej wraz z środkową częścią stożka wulkanicznego.

18

Współczesne wulkany występują w rejonach: wzdłuż rowów oceanicznych w ryftach oceanicznych, w miejscach, gdzie z płaszcza Ziemi przez szczeliny wydobywa się magma, w strefach subdukcji, gdzie jedna płyta podsuwa się pod drugą (rejon zw. ognistym pierścieniem Pacyfiku), w miejscach aktywnych sejsmicznie położonych z dala od granic płyt (Hawaje, Azory, wyspy Galapagos oraz Wysp Towarzystwa).

19

Ogół procesów geologicznych polegających na podziemnym przemieszczaniu się magmy i jej zastyganiu w obrębie dolnej skorupy ziemskiej i górnego płaszcza nosi nazwę: plutonizm

20

Intruzja jest to: ciało skalne występujące w obrębie skał starszych pod powierzchnią ziemi lub w obrębie płaszcza górnego. Wyróżniamy intruzje zgodne - powstają jeśli magma wciska się pomiędzy pokłady

skalne zgodnie z powierzchniami strukturalnymi (sille, lakolity, lopolity) oraz intruzje niezgodne - powstają w poprzek powierzchni strukturalnych (batolity, dajki, żyły, pnie, kominy)

21

Tufy są to: skały zwięzłe, składające się z popiołu wulkanicznego z domieszkami frakcji grubszych-lapilli i bomb wulkanicznych. Wykazują złą selekcje i brak warstwowania, mają dużą porowatość i niewielki ciężar. W Polsce występują na obszarach, gdzie występują skały wulkaniczne np tzw. tuf filipowicki w okolicach Krzeszowic m.in. w Filipowiczach.

22

Intruzja magmowa, ograniczona równoległymi ścianami, usytuowanymi zgodnie z powierzchniami strukturalnymi w skałach to: sille(żyły pokładowe), lakolity, lopolity

23

Intruzja w formie żyły biegnącej w poprzek warstw skalnych: dajki(żyły pokładowe), batolity

24

Batolit to: intruzja niezgodna w formie żyły biegnąca w poprzek warstw skalnych ciągnąca się na duże odległości, zbudowana najczęściej z granitów lub granodiorytów

25

Skały metamorficzne powstały w wyniku: przekształceń skał osadowych lub magmowych pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia, wyższe niż na powierzchni Ziemi

26

Pływy to: okresowy pionowy ruch wody morskiej, wywołany siłami przyciągania Księżyca i w mniejszym stopniu Słońca. Cząsteczki wody wzdłuż południka położonego w danym momencie najbliżej Księżyca ulegają spiętrzeniu (przypływ), co powoduje obniżenie się wody w innych miejscach (odpływ). Jest to jedna przyczyn działalności rzeźbotwórczych w obrębie dna.

27

Wietrzenie jest to: proces przystosowania skały do panujących warunków fizycznych i chemicznych, polega na rozdrabnianiu skały co prowadzi do zmniejszenia jej zwięzłości i spoistości

28

Czy proces wietrzenia zależy od występowania światła organicznego (zwłaszcza szaty roślinnej): tak

29

Wymień trzy rodzaje wietrzenia fizycznego (mechanicznego): insolacyjne (termiczne), dezintegracja granularna, mrozowe (kongelacja)

30

Który z niżej wymienionych procesów wietrzenia chemicznego ilustruje następująca reakcja: FeS H O 1/2O FeSO H SO utlenianie oksydacja

31

Proces laterytyzacji to:

Lateryzacja - proces wietrzenia chemicznego polegający na rozkładzie skał zbudowanych ze związków glinokrzemianowych, zachodzący w warunkach gorącego i wilgotnego klimatu. Wytworzone w procesie laterytyzacji tlenki i wodorotlenki glinu oraz tlenki żelaza i wodorotlenki żelaza pozostają na miejscu, natomiast krzemionka zostaje odprowadzona.

W procesie lateryzacji powstają:

• lateryty

• gleby laterytowe - gleby mało żyzne (około 1% próchnicy), charakteryzują się również kwaśnym odczynem (2,5-3,5 pH).

32

Reakcja, według której przebiega wietrzenie chemiczne skał wapiennych:

CaCO3 + H2O + CO2 .-> Ca2+ + 2 HCO3

33

Proces kaolinizacji opisuje reakcja:

2KAlSi2O3 + 3H2O → H2Al2Si2O3 ∙ H2O + 4SiO2 + 2KOH

skaleń potasowy(ortoklaz) + woda → kaolinit + krzemionka + potas

Ca[Al2Si2O8] + H2O + CO2 → H2Al2Si2O8 ∙ H2O + CaCO3

skaleń wapniowy(plagioklaz) + woda + dwutlenek węgla → kaolinit + węglan wapnia

5KAlSi3O8 + 4H2O → KAl2[(OH)4ALSI7O20] + 8SiO2 + 4KOH

skaleń potasowy + woda → illit + krzemionka + potas

34

Proces laterytyzacji opisuje reakcja:

2KAlSi3O8 + 4H2O → 2Al(OH)3 + 6SiO2 + 2KOH

skaleń potasowy(ortoklaz) + woda → lateryt + krzemionka + potas

35

Maksimum natężenia wietrzenia chemicznego występuje w klimacie:

Równikowym i podrównikowym, gorący wilgotny.

36

Jaki rodzaj wietrzenia przeważa w klimacie gorącym suchym?

Wietrzenie fizyczne solne, ilaste i insolacyjne.

37

Denudacja to:

zespół czynników prowadzących do zrównania terenu poprzez transport materiału skalnego w dół (z zasady do oceanu).Składają się na nią: erozja, wietrzenie, ruchy masowe (Np. lawiny, spływy błotne). Na denudację wpływają zmiany temperatury oraz grawitacja (powoduje ona ruch lodowców, wody w rzekach, osuwiska). Intensywność tego procesu jest najsilniejsza w wysokich górach w klimacie zimnym, z dużymi opadami śniegu, najmniejsza jest natomiast na nizinach.

38

Ruchy masowe:

Ruchy masowe polegają na przemieszczaniu w obrębie stoków pokryw zwietrzelinowych, a także przypowierzchniowych skał luźnych i zwięzłych wskutek działania siły ciężkości.

Ruchy masowe mają różne:

a) tempo, bo odbywają się szybko lub powoli

b) rozmiary, bo obejmują powierzchnię o różnych rozmiarach

c) zasięgi, bo sięgają do różnej głębokości (płytkie, głębokie)

d) częstotliwość, bo odbywają się często lub rzadko

Charakter i przebieg ruchów masowych zależy od:

a) nachylenia stoku, zmiany na skutek podcinania lub dobudowania

b) budowy podłoża, litologii, zmieniającej się pod wpływem wietrzenia

c) jakości pokrywy zwietrzelinowej, jej składu mechanicznego i związanej z tym porowatości i nasiąkliwości oraz w zależności od stopnia nasiąknięcia wodą

d) klimatu, a zwłaszcza opadów i temperatury

Czynniki powodujące wystąpienie ruchów masowych:

a) długotrwałe: zmiany wilgotności, nachylenia i wysokości zboczy, obciążenia, użytkowania

b) bezpośrednie: trzęsienie ziemi, ruch ciężkiego sprzętu, wybuchy

39

Kąt naturalnego zsypu jest to:

kąt określający maksymalne nachylenie, przy którym materiał luźny nie ulega jeszcze przemieszczeniu pod wpływem siły ciężkości. Kąt ten wynikający z oporu tarcia wewnętrznego i z oporu spoistości nie jest różny w zależności od materiału.

40

Czy charakter i przebieg ruchów masowych zależy od kształtu stoku?

Tak, nachylenie ma największy wpływ.

41

Osuwanie to ruch masowy: grawitacyjny w obrębie stoku dojrzałego.

42

Osuwiska klifowe występują w obrębie klifu podcinanego przez wody morskie.

43

Czym się różnią osuwiska skalne od osuwisk zwietrzelinowych?

Osuwanie, w przypadku osuwisk skalnych, obejmuje skały zwięzłe a u osuwisk zwietrzelinowych pokrywy zwietrzelinowe.

44

Osuwiska konsekwentno-strukturalne powstają: w utworach zbudowanych z naprzemianległych warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych.

45

Osuwiska zboczowe tworzą się:w obrębie powierzchni podcinanej przez wody płynące stale bądź okresowo

46

Odpadanie to proces, który występuje:

I - gdy odrywa się warstwa skały wapiennej pod wpływem wymycia skał ilastych

II - w obrębie ścian i stoków skalnych o nachyleniu powyżej 45°

47

Opisz rzeźbę stoku(zbocza), w obrębie którego zachodzą procesy osuwiskowe: Tworzą się stożki nasypowe w obrębie podnóża niszy, obszar oderwania zakończony progiem, wzdłuż drogi transportu rynna

48

Zerwy darniowe(inaczej terasy bydlęce) powstają na skutek: silnego nasiąknięcia wodą stoków pokrytych darnią

49

Spełzywanie jest ruchem grawitacyjnym występującym: na stokach, gdy następuje odsuwanie się cząstek warstwy powierzchniowej w czasie rozszerzania (np. po nasączeniu wodą) w kierunku prostopadłym do stoku, a następnie pionowe opadanie przy kurczeniu (np. wysychanie)

50

Soliflukcja to:

powolne przemieszczanie materiału zwietrzelinowego pod wpływem siły ciężkości występujące w klimacie zimnym związane z obecnością stale bądź okresowo przemarzniętego podłoża

51

Który z wymienionych ruchów masowych jest charakterystyczny dla klimatu tropikalnego? Pełzanie: cieczenie

52

Soliflukcja występuje w klimacie: Zimnym

53

Które z wymienionych form zostały utworzone wskutek ruchów masowych? Żleby, rynny lawinowe i murowe, obrywy, osuwiska (nisze, jeziora osuwiskowe), zerwy darniowe (terasy bydlęce), rumowiska, niecki denudacyjne, rozłogi, ostańce denudacyjne

54

Od czego zależy intensywność procesu spłukiwania?

-natężenia i czasu trwania opadu deszcze

-charakteru roztopów

-nachylenia i długości stoku

-budowy geologicznej

-szaty roślinnej

-porowatości gleby

-sposobu użytkowania gleby

-przebiegu i gęstości dróg

55

W przypadku stoku o jednostajnym nachyleniu najsilniejsze spłukiwanie występuje w jego części: Środkowej

56

Spłukiwanie na stoku jest najmniejsze, gdy występuje na nim: Silna szata roślinna

57

Które z wymienionych form dolinnych należą do dolin okresowo odwadnianych(dolin suchych)? Żłobki deszczowe, rozdoły, debrze, wądoły, wąwozy, parowy

58

Debrza(debrze, debra) to: Niegłębokie wcięcie dolinne o dużym spadku i profilu V. Są wycięte w grubej pokrywie zwietrzelinowej przez okresowe wody deszczowe i roztopowe.

59

Wąwóz to:

Doliny suche, o dnie stosunkowo wąskim, dnie niewyrównanym i zboczach stromych, często urwistych. Mają długość do kilkunastu kilometrów i głębokość od kilku do stu metrów. Powstają one i rozwijają się wskutek erozyjnej działalności wód okresowych : ulewnych deszczów i gwałtownych roztopów, w obszarach zabudowanych z utworów luźnych i spoistych, jak less, gliny pylaste oraz o ubogiej pokrywie roślinnej(stepy, pola uprawne). Wąwozy powstaj wskutek rozcinania postępującego od góry - są to wąwozy stokowe, albo wskutek postępującej erozji wstecznej - wąwozy wysoczyznowe.

60

Wąwozy to doliny: Suche

62

Dolinki o płaskim, podmokłym, cieknącym dnie oraz stromych zboczach, występujące w obszarach pokrytych darnią to: WĄDÓŁ

63.

według Devisa stok w ciągu swego rozwoju ulega obniżeniu poprzez spłaszczenia i łagodnienie zboczy, postępujące od góry ku dołowi (ku bazie denudacyjnej). Kształt stuku jest: prostolinijny, wypukły, wklęsły i wypukło - wklęsły. Na kształt stoku wpływ ma klimat (w gorącym suchym klimacie przeważają stoki wklęsłe, a w klimacie umiarkowanym wypukło -wklęsłe) i ruchy tektoniczne (ruchy podnoszące lub obniżające).

64

SUFOZJA jest to:

niszcząca działalność wód podziemnych polegająca na ługowaniu i wypłukiwaniu cząstek skalnych z wodoprzepuszczalnych skał, głownie pylastych (lessów, pylastych pokryw zwietrzelinowych) i niektórych okruchowych (piaskowców, zlepieńców). Prowadzi do powstania charakterystycznych form terenu zjawisko geologiczne polegające na mechanicznym wypłukiwaniu ziaren (cząstek minerałów) z osadu przez wody podziemne wsiąkające w skałę lub glebę.

65

KOTŁY SUFOZYJNE to:

forma ukształtowania powierzchni powstała pod wpływem działalności wód podziemnych, polegającej na rozmywaniu, wymywaniu i odprowadzaniu cząstek mineralnych; mogą powstawać w skałach pylastych, głównie w lessie, w pylasto - piaszczystych pokrywach zwietrzelinowych, w pyłach i tufach wulkanicznych a także w słabo scementowanych piaskowcach; proces powstawania kotłów polega na działaniu mechanicznym wód podziemnych, które układając się w podziemne strugi formują korytarze; gdy strop korytarza zapadnie się, na powierzchni terenu powstaje kocioł.

66

Podaj na czym polega praca rzeki:

zachodzi poprzez: erozję, transport, akumulację. Rzeki w ramach swej działalności geologicznej wykonują pracę. Polega ona przede wszystkim na erodowaniu podłoża (głównie dna i brzegów koryta), oraz na transporcie i sedymentacji wyerodowanego materiału. Dla wykonania tej pracy konieczny jest ruch wody, a więc przynajmniej minimalne nachylenie terenu. W tych warunkach, dzięki działaniu siły ciężkości, woda może przemieszczać się z miejsc położonych wyżej do niższych

67

Eworsja to termin który oznacza:

zjawisko niszczącego wpływu ruchu wirowego wody płynącej na dno cieku wodnego. Polega ono na drążeniu zagłębień w dnie: mis, kotłów i rynien eworsyjnych wskutek abrazyjnej działalności materiału rumowiskowego niesionego przez wodę. Eworsja zachodzi szczególnie u stóp progu wodospadu, gdzie powstają głębokie nieraz kotły eworsyjne (marmity) Proces eworsji podłoża skalnego mogą wywoływać również wody spadające szczelinami lodowcowymi niosące materiał skalny ścieranie podłoża skalnego przez kamienie poruszane przez prądy wodne i jej pęd.

68

Co to jest kawitacja?

Proces, czynnik wpływający na erozję wgłębną, przy prędkościach wody > 8 m/s powstają próżnie, których implozja powoduje gwałtowne niszczenie dna koryta rzecznego.

69

Obniżenie rzędnej bazy erozyjnej rzeki powoduje: (Baza erozyjna jest to najniższy punkt w profilu podłużnym rzeki do jakiego może zachodzić proces erozji. Dla dopływu jest to zawsze poziom rzeki głównej (=nadrzędnej dla dopływów niższego rzędu), a dla rzeki głównej poziom zbiornika (jeziora lub morza), do którego ta rzeka uchodzi. Terasy akumulacyjne powstają z osadów rzecznych w wyniku stopniowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki. Odmianą terasów akumulacyjnych są terasy włożone, powstające w wyniku kilkakrotnego obniżania i podnoszenia się bazy erozyjnej rzeki Terasy erozyjne powstają w wyniku skokowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki i są wycięte w skałach budujących stoki doliny rzecznej.

71

Koryto anastomozujące występuje gdy rzeka płynie wieloma nieregularnymi, głębokimi i wijącymi się korytami

73

Stożek napływowy to forma tworząca się przy ujściu rzeki, gdy jej spadek maleje i materiał niesiony przez rzekę zostaje odłożony w postaci stożka

74

Estuarium jest to lejkowate ujście rzeki( otwarte bądź zamknięte)

75

Dolina rzeczna o wąskim dnie i stromych zboczach, najczęściej występująca na terenach o budowie płytowej oraz w odcinkach dolin zbudowanych z odpornych skał to jar

76

Dolina wciosowa to dolina v-kształtna utworzona na skutek erozji rzeki i procesów

77

Doliny subsekwentne to doliny w których rzeki płyną prostopadle do linii upadu ( zgodnie ze swoją rozciągłością)

78

Ciek, którego baza erozyjna znajduje sięniżej niż cieków po drugiej stronie grzbietu, doprowadza do przecięcia grzbietu i zrabowania części dorzecza rzece leniwszej- to opis powstania kaptażu

79

Rzeka wcinająca się w utwory pokrywowe napotyka na zagrzebane formy starsze, zbudowane ze skał bardziej odpornych i rozcina je doliną -to opis powstania przełomu

80

Przełom powstający wskutek przelania się wód rzecznych przez wzniesienie lub naturalną przeszkodę znajdującą się na drodze nosi nazwę przełomu przelewowego

81

„Na drodze rzeki, w poprzek jej biegu piętrzy się wskutek ruchów górotwórczych wzniesienie, jeżeli prędkość wypiętrzania jest na tyle wolna, że rzeka nadąża z rozcinaniem rosnącej przeszkody powstaje przełom” to przełom antecedentny.

82

Naszkicuj schemat budowy rzecznych teras włożonych:

Faza erozji bocznej- zasypywanie- erozja denna- erozja boczna- zasypywanie- erozja denna.

83

Naszkicuj koryto rzeki o przebiegu meandrowym, ze starorzeczami:

84

Terasy rzeczne skaliste- zaznaczają się na zboczach dolin o jako spłaszczenia o różnych rozmiarach, często z pokrywa żwirów i piasków.

85

Naszkicuj etapy powstawania starorzecza:

Z meandrów, po wyprostowaniu koryta rzeki, zostały starorzecza

86

Paneplena- powierzchnia falista powstaje wskutek długotrwałego niszczenia lądu przez procesy erozyjne i denudacyjne, następuje spłaszczenie stoków i degradowanie wyniosłości.

87

Kawitacja- proces umożliwiający rozkruszenie i wyrwanie odruchów skalnych.

88

Pole firnowe- obszar gromadzenia się mas śnieżnych, pochodzących z opadów bądź z wiatru i lawin, muszą być odpowiednie warunki klimatyczne i orograficzne.

89

„Intensywność erozji zależy m.in. od spadku. Przy małym spadku siła erozji jest większa niż przy spadku dużym” jest to opis dotyczący ruchu lodowca.

90

Przedstaw różnice jakie występują pomiędzy ruchem rzeki a ruchem lodowca:

- lodowiec może płynąć pod górę, a rzeka nie

- lodowiec eroduje najsilniej gdy płynie powoli a rzeka gdy płynie szybko.

91

Ablacja jest to:

proces zmniejszania się masy śniegu i lodu lodowców, lodu pływającego lub pokrywy śnieżnej wskutek topnienia, sublimacji, erozji mechanicznej, powodowanych m. in. przez:

• insolację (nasłonecznienie),

• działanie ciepłych mas powietrza,

• opady deszczu,

• oddawanie ciepła przez zbocza skalne,

• działalność wód lodowcowych.

Może zostać przyśpieszona na powierzchni lodowca w wyniku oddawania ciepła przez nagromadzone tam

okruchy skalne i pyły, które zmniejszają wysokie albedo lodu.

• ablacja deszczowa - spłukiwanie skały przez wody opadowe.

• ablacja - topnienie - proces topnienia śniegu lub lodowca.

92

Mutony to: (inaczej baraniec)

forma ukształtowania powierzchni ziemi: rodzaj pagórka, wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów, powstająca w wyniku procesu mechanicznego niszczenia podłoża skalnego wywoływanego przez działalność lodowca . Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca (zob. rysunek) Mutony występują zazwyczaj gromadnie na terenach objętych zlodowaceniem (Finlandia, południowa Szwecja, w Polsce m.in. w Tatrach).

93

Cechy charakterystyczne dolin przeobrażonych przez działalność lodowców górskich to:

94

Formy wodnolodowcowe zbudowane są najczęściej z:

wody roztopowe płynące pod lodowcami

- wypływ wód systemu wgłębnego

na skutek zatamowania spływu wód ku północy przez lądolód

- Zbudowane z warstwowanych piasków i żwirów.

95

Doliny wiszące są to formy terenu powstałe w wyniku:

- spływu korytowego lodu:

96

Co to są fiordy:

formy przeobrażone przez niszczącą działalność lodu, długa, wąska i kręta, zazwyczaj głęboka, U-kształtna zatoka morska w obrębie skalistego wybrzeża. Powstaje w wyniku zalania przez morze doliny lodowcowej po uprzednim stopieniu wypełniającego ją lodowca.

97

„Wały i garby osiągające wysokości 100 m, mające zarys półkolisty, o profilu asymetrycznym, za nimi znajdują się zagłębienia egzaracyjne (często maskowane osadami późniejszymi)” to opis: nie mogłam tego znaleźć ale chyba ozy albo kemy

98

Teren zbudowany zazwyczaj z gliny zwałowej, charakteryzujący się obecnością licznych, chaotycznie rozmieszczonych, łagodnie zaokrąglonych , wypukłości terenowych i zagłębień bezodpływowych (często są to zagłębienia wytopiskowe) o deniwelacjach najczęściej nie przekraczających kilku metrów-to opis który odpowiada rzeźbie terenu :

102

ERATYKI - głazy polodowcowe przywleczone z północnej części europy , zostaja widoczne po wymyciu gliny zwałowej.

105

PRADOLINA - forma utworzona przez płynące wody lodowca element rzeźby terenu stanowiący szerokie obniżenie o płaskim dnie. Powstała w czasie cofania się lądolodu na jego przedpolu w wyniku działalności wód z topniejącego lodowca i wód rzecznych płynących z południa, które połączywszy się utworzyły ogromne rzeki, płynące w kierunku zachodnim, zgodnie z ogólnym nachyleniem kontynentu europejskiego.

106

OZY - wał zbudowany przez wody płynące pod lodowcem, utworzony z materialu sortowanego wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach

107

RÓWNINY SANDROWE - rozległe, stosunkowo płaskie tereny, pokryte utworami fluwioglacjalnymi, urozmaiconych niewielkimi (w sensie wysokościowym) wyniesieniami i zagłębieniami terenu - z występującymi w nich torfowiskami i jeziorami

108

Mlode formy związane z działalnością lodowca i wód lodowcowych są charakterystyczne dla

109

POWIERZCHNIA ABRZYJNA - rodzaj powierzchni zrównania, znajdującej się w większości pod wodą, powstałej na skutek niszczenia klifowego brzegu morza lub dużego jeziora przez uderzające o brzeg fale.

110

PRADOLINA W POLSCE -Podkarpacka, Pradolina Warszawsko-Berlinsk Rzezba terenu w strefie moreny dennej ostatniego zlodowacenia - rzeźba młodoglacjalna - jest wynikiem trzeciego zlodowacenia. Występuje na pojezierzach. Jest to rzeźba wyraźna (wysokie pagórki moren czołowych, głębokie pradoliny), liczne jeziora polodowcowe np: pojezierze kaszubskie

111

Podkreśl nazwy form glacifluwialnych:

jeziorka fluwioglacjalne, garnce polodowcowe, jeziora rynnowe i zaporowe, pradoliny, stożki napływowe, ozy, kemy, ił warstwowy, jeziorka niwacyjne, kręgi niwacyjne

112

Długa, wąska, kręta, głęboka zatoka o zboczach stromych i skalistych, w obrębie górzystego wybrzeża, powstająca na skutek zatopienia dolnych odcinków dolin lodowcowych to:

fiord

113

Lodowiec alpejski to: lodowiec o wyraźnym jęzorze spływającym z pola firnowego

114

Szczeliny podłużne w lodowcu powstają: gdy lodowiec znajdzie się w szerszej dolinie

115

Szczeliny poprzeczne w lodowcu powstają:gdy na drodze lodowca pojawia się przeszkoda

116

Formy powstające w wyniku erozji lodowcowej:

wygłady, rysy, bruzdy, zadziory, barańce, rynny, misy, rogi, grzbiety, cyrki, jeziorka cyrkowe, doliny wiszące, doliny U-kształtne, przełomy lodowcowe, fiordy

118

Lodowiec norweski (fieldowy) to:lodowiec w formie czapy na szczycie góry

119

Niwacja jest to:erozja gleby w wyniku jej zamarzania i rozmarzania oraz przesuwania się zwietrzałego materiału skalnego i spływu wód z topniejącego

121

Tak. Pasaty są to wiatry wiejące w strefie międzyzwrotnikowej z kierunku pólnocno- wschodniego na półkuli północnej.

122

Procesy eoliczne są związane z niszczącą działalnością wiatru. [inaczej procesy wietrzne; działalność wiatru mająca wpływ na rzeźbę terenu, związna z wykonywaną przez wiatr pracą, towrzysząca często wiatrom pustynnym, morskim; w wyniku tej działalności powstają nowe formy terenu, np. wydmy, grzyby skalne, pokrywy lessowe]

123

Deflacja to zwiewanie przez wiatry piasku badx pyłu. Występuje głównie na pustyniach, wybrzezach mórz i przedpolach lodowców. Powoduje stopniowe obniżanie się obszaru. Tworzy charakterystyczne formy takie jak misy deflacyjne, ostańce deflacyjne czy bruk deflacyjny (kojarzyć można z erozją wietrzną).

124

Korazja (erozja eoliczna) to proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża sklanego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr, powstają grzyby skalne, graniaki, bruzdy eoliczne, żleby.

125

Misa deflacyjna powstaje w wyniku niszczącej działalnosci wiatru, obszar ten stanowi formę wklęsłą i znajduje się na tyłach ruchomej wydmy.

126

Zagłębienia deflacyjne powstają w wyniku niszczacej działalności wiatru, sięgają bardzo głęboko.

127

Wydma paraboliczna ma kształt łuku o ramionach skierowanych pod wiatr.

128

Barchan to rodzaj ruchomej wydmy o półksiężycowatym kształcie i ramionach wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru. Barchan może występować pojedynczo.

129

Wydma gwiaździsta powstaje, gdy wiatr wieje z 3 różnych stron/kierunków (co daje różne ramiona); wydma ta nie wędruje.

130

Intensywność procesu krasowienia zależy od:

-ilości wody- wielkości opadów,

-czasu styku wody ze skała- częstości opadów,

-temperatury,

-zawartości CO2 w wodzie,

-budowy skały- spękania,

-składu skały- zawartości CaCO3,

-rzeźby terenu- krążenia wód.

Najszybciej procesy krasowienia zachodzą w klimacie wilgotnym i gorącym (najszybciej - tropiki).

143

Linia największego spadku jest:

Linią, po której spływa kropla wody. Jest ona położona na powierzchniach górnej, bocznej lub dolnej, nachylonej do poziomu i nie jest widoczna w terenie. Każdy punkt zlewni ma linię największego spadku.

144

Do linii charakterystycznych rzeźby zaliczamy:

- linię wododziałową (grzbietową)

- linię ściekową

- linię największego spadku

- linię podnóża

145

Linia ściekowa jest to:

Trasa cieków stałych lub okresowych, ma swoją zlewnię, to jest obszar, z którego odprowadza wodę powierzchniową. Profil podłużny linii ściekowej jest zawsze nachylony w jednym kierunku. L. ściekowa łączy najniższe punkty na profilach poprzecznych.

---