TESTY PEDAGOGICZNE
Aby omówić testy pedagogiczne, musimy scharakteryzować kilka tematów, a mianowicie:
zastanowić się jaka jest definicja testu,
omówić jego podstawowe cechy,
scharakteryzować rodzaje testów,
sprecyzować ich zastosowanie w praktyce,
omówić ich znaczenie
Najogólniej test jest to próba rozpoznania interesujących nas właściwości pewnych przedmiotów.
W psychologii i pedagogice jest to próba umożliwiająca ustalenie charakteru i poziomu czynności psychicznych oraz osiągnięć szkolnych dzieci, młodzieży i dorosłych. Można też określić go jako zestaw punktowanych pytań lub zadań stosowany w celu obiektywnej oceny czyjejś wiedzy na dany temat - rodzaj sprawdzianu.
Na ogół test składa się z racjonalnie dobranego zestawu zadań, które ma wykonać osoba lub grupa badana. Dobór i układ zadań testowych (pytań, poleceń, rysunków, obrazków) zależy od charakteru badanych czynników u interesującej badacza grupy lub osoby. Metody testowe umożliwiają porównywanie grup i pojedynczych osób oraz ustalenie różnic indywidualnych, z tego względu dość często stosuje się je w procesach selekcji jak i do badania osiągnięć szkolnych.
Dla celów badawczych najbardziej odpowiednie są testy prawidłowe (standaryzowane). Testy te odznaczają się czterema szczególnie ważnymi cechami. Są to trafność, rzetelność, normalizacja i standaryzacja.
Trafność testu decyduje o tym, czy mierzy on rzeczywiście to, co zamierzamy przy jego pomocy zbadać. Cecha ta wydaje się na pozór nieistotna. Mało, kto bowiem sądzi, że test może badać sferę zjawisk, której w jego konstrukcji nie przewidziano. Tymczasem wcale nie tak rzadko zdarza się, że dany test nie bada tego, co badać powinien. Nic wiec dziwnego, że zbytnie zaufanie do testu pod względem jego trafności może prowadzić do nieuniknionych błędów w ocenie wyników. Większość testów, charakteryzujących się wysokim stopniem trafności, wyróżnia się zdolnością różnicowania badanych osób w zależności od reprezentowanego przez nich poziomu, czyli tak zwaną mocą dyskryminacyjną. Dlatego bardzo ważną sprawą staje się właściwa ocena testu pod względem jego trafności:
Możemy wyróżnić cztery rodzaje trafności:
trafność wewnętrzną (treściową) danego testu, opartą na analizie jego treści,
trafność diagnostyczną opartą na porównywaniu wyników testowania z wynikami innych badań przeprowadzonych w tym samym czasie, co test,
trafność prognostyczną (kongruencyjną), opartą na porównaniu wyników testowania z wynikami innych badań przeprowadzonych po upływie pewnego czasu,
trafność teoretyczną, opartą na zgodności wyników testowania ze wskaźnikami, których konstrukcja znajduje uzasadnienie w teorii pedagogicznej.
Rzetelność - czyli dokładność jest drugą cechą prawidłowego testu. Polega na tym, że uzyskane wyniki u tej samej osoby lub grupy osób podczas kolejnych badań za pomocą danego testu, będą do siebie bardzo zbliżone. Chodzi tu o dwu lub kilkakrotne przeprowadzenie tego samego testu w niewielkich odstępach czasu, zakładając, że badane osoby nie będą w międzyczasie uzupełniały swojej wiedzy, ani ćwiczyły swych umiejętności. Oczywiście wyniki tych serii nigdy nie będą takie same, tylko mniej lub bardziej do siebie podobne. Rzetelność jest tym większa im większy zachodzi związek miedzy np. powtórzonymi badaniami za pomocą tego samego testu, a wynikami innych badań mierzących tą samą cechę, co test. Warto również powiedzieć, że stopień rzetelności pozostaje w ścisłym związku z jego obiektywnością. To znaczy, że im większą posiada rzetelność, tym otrzymane z jego pomocą wyniki są bardziej niezależne od osoby badającej.
Normalizacja - polega na opracowaniu specjalnych norm umożliwiających odpowiednią interpretację wyników badania testowego. Mają one ułatwić klasyfikację osób badanych według poprawnie rozwiązanych zadań testowych oraz porównanie ich osiągnięć z tzw. normami wymagań. Normalizacja testu jest konieczna zarówno, gdy konstruuje się nowy test, jak również w przypadku posługiwania się testem nieprzystosowanym do warunków, w jakich ma być stosowany lub osób, których ma dotyczyć.
Standaryzacja - oznacza wysoki poziom rzetelności i trafności łącznie z opracowanymi normami, a ponadto jednolitość postępowania przy badaniu, mającą na celu zmniejszenie do minimum zależności wyników badającego i zewnętrznych warunków panujących podczas badania. Ponadto wysoce wystandaryzowany test powinien posiadać jednolitą instrukcję, według której badacz postępuje oraz dokładnie określone zasady oceny i interpretacji wyników.
Warto również dodać, że aby badanie za pomocą metody testowej dało dobre rezultaty, to oprócz wysokiego stopnia standaryzacji powinno spełniać jeszcze kilka wymagań:
mieć właściwą konstrukcję treściową:
dostosowanie użytych sformułowań do poziomu badanych,
używanie tylko sformułowań koniecznych,
używanie dyspozycji wyraźnie i przejrzyście skonstruowanych, nie sugerujących i nie stawiających wygórowanych żądań.
czas na rozwiązanie i samo zadanie nie powinny być zbyt długie.
formalny kształt testu, jego estetyka, wielkość i wyrazistość winny być atrakcyjne, nie zniechęcające.
miejsce i warunki przeprowadzania testu powinno być w miarę komfortowe (szczególnie, jeśli chodzi o testy psychologiczne).
sposób badania winien być spokojny, nie zakłócony nieoczekiwanymi brakami, jasno objaśniony i zakończony protokołem.
Nie trzeba chyba dodawać, że te warunki powinny być oczywiście w miarę zbliżone dla poszczególnych badanych, aby wpływ otoczenia, atmosfery, jaka panuje podczas badania oraz inne czynniki wywierały jak najmniejszy wpływ na wyniki testu.
Ilość testów jest ogromna, dlatego w literaturze nie spotyka się numerycznego opisu testów, lecz raczej próby klasyfikacji ich rodzajów. Ponieważ niektóre rodzaje testów nie istnieją modelowo, istnieje tylko przedmiot, który mierzą, zasada ich tworzenia i stosowania. To znaczy, że osoba chcąca zbadać zakres wiedzy z jakiegoś przedmiotu (np. przyroda w młodszych klasach szkoły podstawowej) nie znajdzie takiego testu w literaturze. Może go stworzyć mając cel i znając ogólne zasady budowania testów osiągnięć szkolnych.
Natomiast inne testy istnieją realnie, modelowo i nie można ich zmieniać, a do ich stosowania konieczne jest specjalistyczne przygotowanie (np. testy inteligencji, dojrzałości szkolnej, osobowości, a szczególnie gruntownego przygotowania i ogromnego doświadczenia, wymagają testy projekcyjne).
Klasyfikacji testów można dokonywać z różnych punktów widzenia i stosując różne kryteria. Na przykład testy można podzielić biorąc pod uwagę kryterium merytoryczne - czyli podział wedle zasady, co test mierzy, oraz kryterium metodyczne - podział według zasady jak test mierzy.
Z punktu widzenia przedmiotu pomiaru wyróżnia się:
testy zdolności:
testy inteligencji,
testy zdolności specjalnych,
testy osobowości:
testy cech,
testy zainteresowań,
testy postaw,
testy charakterologiczne,
testy typologiczne.
testy wiadomości
Z punktu widzenia metodyki pomiaru wyróżnia się:
testy werbalne i niewerbalne:
ustne,
pisemne,
rysunkowe.
testy czynnościowe (manipulacyjne, testy wykonania)
testy przyrządowe (klocki, układanki itp.),
sytuacyjne.
testy projekcyjne
Jednak najważniejszym podziałem testów jest podział na: psychologiczne i dydaktyczne. Ogromna ilość testów psychologicznych, ze wszystkimi swoimi odmianami daje psychologowi możliwość dokładnego zbadania interesujących go cech psychicznych u danej osoby. Owe testy psychologiczne mają również bardzo duże znaczenie dla pedagogów. Testy te pozwalają badać ogromną ilość cech takich jak:
inteligencję - za pomocą np. niewerbalnego testu Ravela; test Arthur - test inteligencji badający analizę i syntezę myśli; próba Kohsa; a także testy werbalne takie jak: test Weschlera czy Terman'a - Merill'a,
uwagę i pamięć operacyjną - te cechy bada się za pomocą testów Burdona i Couvego - góry określonych cyfr, z pośród stu. Oczywiście w tym przypadku czas również nie jest bez znaczenia.
pamięć wzrokową - bada na przykład test Bentona, test Graham'a - Kendall'a.
rozwój umysłowy dzieci (w wieku 4 - 10 lat) można zbadać za pomocą testu Goodenough,
bardzo ważną grupą testów psychologicznych są te stosowane w poradnictwie zawodowym, które służą określeniu przydatności danej osoby do konkretnego zawodu - test Bennetta „Test Piętnastu Stów A. Reya", „Ogólny Test Klasyfikacyjny", „Test Znajomości Słów”, test „Myślenie Techniczne Zb. Dobruszka", „Test Kwadratów", „Inwentarz Osobowości", „Skała Temperamentów''
bardzo specyficzną formą testów psychologicznych są testy projekcyjne - budzące najwięcej kontrowersji, a wynika to z materiału, jakim dysponują - jest on wieloznaczny i niekonkretny, przez co może być dowolnie interpretowany przez badacza. Do najczęściej stosowanych należą testy: Murraya, Roschacha i Rozenzweiga. Testy projekcyjne opierają się na założeniu, że sytuacje bodźców, które mają nieokreślony, wieloznaczny charakter, powodują rzutowanie (projekcję) własnych stanów psychicznych badanego na zewnątrz.
Testy dydaktyczne (testy osiągnięć szkolnych) mogą być rożnego rodzaju. Niemierko dzieli je ze względu na:
mierzoną cechę osiągnięć badanego,
układ odniesienia wyników testowania,
stopień zaawansowania konstrukcyjnego testu,
zasięg stosowania testu,
typ czynności wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadanie testowe.
Ze względu na mierzoną cechę osiągnięć badanego omawiane testy dzielą się na testy mocy i szybkości.
testy mocy - składają się z zadań różniących się między sobą nie tylko pod względem treści, lecz także z uwagi na trudności, jakie sprawiają przy ich rozwiązaniu. Ponadto obejmują taką liczbę zadań, która uniemożliwia wszystkim osobom badanym ich rozwiązanie w określonym czasie. Mierzoną cechą osiągnięć badanego jest tu moc osiągnięć - zdolności badanego do wykonania odpowiednich czynności w takim czasie, jakiego na to potrzebuje.
testy szybkości - złożone są z zadań łatwych i jednorodnych, co do treści. Wchodząca w ich skład liczba zadań jest zawsze większa, niż możliwości ich wykonania w ściśle określonym czasie, który trwa z reguły bardzo krótko (kilka minut). Miarą osiągnięć badanego jest ilość poprawnych odpowiedzi udzielonych w tym czasie. Ten rodzaj testów jest rzadko stosowany.
Z uwagi na układ odniesienia wyników testowania, testy osiągnięć szkolnych dzielą się na testy różnicujące i sprawdzające.
testy różnicujące - są tak skonstruowane, że za ich pomocą można zarejestrować indywidualne różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami lub grupami uczniów. Dzieje się tak dlatego, że jego zadania mają różną skalę trudności i nie wszyscy z pośród badanych uczniów będą w stanie je rozwiązać. Uzyskane z ich pomocą wyniki testowe dobrze różnicują osoby badane, ale w małym stopniu pokazują jak opanowały wymagania stawiane im w procesie nauczania. Układem odniesienia dla ich wyników są „inne wyniki testowania", a nie założone z góry wymagania.
testy sprawdzające - mają na celu określenie poziomu osiągnięć szkolnych w ściśle określonym zakresie, zgodnie z konkretnymi wymaganiami stawianymi uczniom. Podczas ich konstruowania kierujemy się przede wszystkim przerobionym materiałem na lekcjach, bez względu na to czy pytania będą dla uczniów zbyt trudne czy zbyt łatwe. Punktem odniesienia dla wyników testów sprawdzających jest określony program nauczania, którego zakres określa nauczyciel danego przedmiotu.
Według stopnia zaawansowania konstrukcyjnego testy osiągnięć szkolnych dzielą się na testy standaryzowane i nieformalne.
testy standaryzowane - oznaczają się wysokim stopniem rzetelności i trafności oraz podlegają tak zwanej normalizacji i standaryzacji, co zostanie omówione w dalszej części. Testy te pozwalają na bardzo obiektywną ocenę osiągnięć ucznia.
testy nieformalne - pozbawione są z reguły cech testów standaryzowanych, są mało diagnostyczne. Konstruktor układa ten rodzaj testów na własny użytek, aby sprawdzić postępy uczniów w opanowaniu materiału wykładanego na lekcjach.
Biorąc pod uwagę zasięg stosowania testów osiągnięć szkolnych można podzielić je na testy szerokiego użytku i testy nauczycielskie.
testy szerokiego użytku - pokrywają się z testami standaryzowanymi i mogą być stosowane przez różne osoby, a nie tylko ich konstruktorów,
testy nauczycielskie - są testami nieformalnymi, przeznaczonymi wyłącznie na użytek ich konstruktorów.
Ze względu na typ czynności wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadanie testowe, testy osiągnięć szkolnych dzielimy na pisemne, ustne i praktyczne.
testy pisemne - wymagają składania przez badanych odpowiedzi na piśmie i stanowią do 90% obecnie stosowanych testów osiągnięć szkolnych,
testy ustne - są rozwiązywane przez osoby badane w formie „głośnej",
testy praktyczne - zakładają wykonanie przez osoby badane czynności ruchowych. Należą do nich między innymi testy umiejętności praktyczno -technicznych lub testy badające sprawność fizyczną uczniów.
Mówiąc o rodzajach testów osiągnięć szkolnych warto również przedstawić typy zadań testowych, których jest około 12, lecz do najczęściej stosowanych należą m. in. zadania:
wielokrotnego wyboru,
wielokrotnego szeregowania,
dwustronnego wyboru,
jednostronnego wyboru (np. zaznacz liczby, które są 2 potęgą liczb parzystych),
alternatywne (prawdy i fałszu).
Każdy, kto kiedykolwiek pisał jakiś test, (czy to przy okazji nauki w szkole, czy przy innej okazji) na pewno spotkał się z tymi typami.
Testy dydaktyczne są wykorzystywane przez nauczycieli, administrację szkół, nadzór pedagogiczny, jak też w różnego rodzaju badaniach naukowych.
Testy psychologiczne mają szerokie zastosowanie w rozmaitych dziedzinach:
badanie poziomu inteligencji lub wiadomości i ich rozsiania w klasie,
badania eksperymentalne nad czynnikami lub warunkami, które wpływają na nabywanie wiadomości szkolnych,
ocena skuteczności nowych metod nauczania (pomocy wizualnych itp.) zmian programowych,
badanie różnic indywidualnych - np. w jednej klasie mogą się znajdować uczniowie o różnym „wieku czytania" lub „wieku arytmetyki" około 3 lat powyżej i poniżej normy,
diagnostyka indywidualna - np. może się tak zdarzyć, że uczeń o dużej inteligencji, ale nie umiejący wykorzystać swych zdolności bądź to z powodu trudności natury uczuciowej bądź to z powodu lenistwa, albo uczeń mało zdolny, opóźniony w nauce, ale robiący nieoczekiwane postępy, zostają niezauważeni przez nauczyciela,
testy diagnostyczne łączone z obserwacją różnego rodzaju błędów pozwalają psychologowi na wykrycie trudności specyficznych dla opóźnienia w nauce i przeprowadzenie reedukacji,
poradnictwo zawodowe,
poradnictwo szkolne Ważne decyzje takie jak przeniesienie dziecka do specjalnej dla dzieci niedorozwiniętych lub anormalnych, należy podejmować do po przebadaniu go szeregiem testów przez specjalistę.
Testy mają ogromne znaczenie dla psychologów, pedagogów czy badaczy. Tak ogromną rolę spełniają szczególnie dzięki temu, że:
stawiają wszystkich wobec takich samych wymagań, a więc dają jednakowe szanse wykazania się swymi umiejętnościami,
gwarantują sprawiedliwą, wymierną i porównywalną ocenę wyników, eliminując do minimum czynnik subiektywny,
umożliwiają ocenę (badanie) wielu osób jednocześnie, przez co dają dużą oszczędność czasu, tak potrzebnego dla pełnej realizacji celów dydaktyczno -wychowawczych, czy w przypadku psychiatrii - leczniczych,
pozwalają na sprawdzenie zasobu wiadomości, umiejętności w bardzo szerokim zakresie i krótkim czasie,
stwarzają możliwość porównywania wyników nauczania wielu klas i szkół, a co za tym idzie pozwalają pośrednio zbadać skuteczność stosowanych metod nauczania,
pozwalają (szczególnie testy psychologiczne) na wykrycie zaburzeń psychiki, percepcji, pamięci, zaburzeń rozwojowych u dzieci, ograniczonych uszkodzeń centralnego i ośrodkowego układu nerwowego i wiele innych.
Trzeba sobie jednocześnie zdać sprawę z faktu, iż konstruowanie testów wymaga, podobnie bardzo wnikliwej wiedzy metodologicznej jak w przypadku tworzenia dobrej koncepcji badań eksperymentalnych, czy innych metod badań naukowych. Niestety tworzone są one niejednokrotnie przez osoby mało kompetentne w tej kwestii. Dlatego nie należy się dziwić, że budzą tyle samo nadziei i oczekiwań odnośnie ich wartości poznawczej, co rozgoryczenia i uczucia zawodu wskutek niedostatecznie rzetelnych i trafnych wyników otrzymanych w następstwie ich zastosowania.
Dlatego na koniec warto przypomnieć o standaryzacji testów i wszystkich pojęciach z nią związanych. Należy o tym zawsze pamiętać, aby w trakcie stosowania tej metody badań uchronić się od niepotrzebnych przekłamań wyników, a co za tym idzie, niepowodzenia w pracy badawczej.
do badania osiągnięć szkolnych.
10