System podatkowy i ubezpieczeniowy w rolnictwie
W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa funkcjonują w określonym systemie podatkowym, który ma znaczący wpływ na rezultaty finansowe tych przedsiębiorstw. Państwo dla wypełnienia swoich podstawowych funkcji musi posiadać określone środki finansowe, które pochodzą głównie z podatków. Podatki są głównym instrumentem stosowanej polityki finansowej. Zatem jednostki prowadzące działalność gospodarczą funkcjonują w określonym systemie podatkowym, który ma znaczący wpływ na ich wyniki finansowe.
Podatek definiowany jest jako „publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej"
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw obowiązkowi podatkowemu.
Przedmiotem opodatkowania mogą być:
obrót - czyli wartość uzyskiwana ze sprzedaży (np. podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy),
dochód - z punktu widzenia prawa podatkowego oznacza nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania (np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych),
majątek (np. podatek od spadków i darowizn, podatek od nieruchomości, od psów, środków transportu).
System podatkowy jest to ogół podatków pobieranych w danym państwie. Z systemem mamy do czynienia w przypadku podatków uporządkowanych, stanowiących zespół sklasyfikowany przy uwzględnieniu różnych kryteriów.
W polskim systemie podatkowym można podzielić podatki według różnorodnych kryteriów. Według kryterium rodzaju podmiotu publicznego, na rzecz, którego wpływy z podatków są wpłacane można wyróżnić podatki:
państwowe,
samorządowe.
Podatkami państwowymi są te, które w całości są pobierane do budżetu państwa, czyli podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier, jak również i te, które w przeważającej części zasilają budżet państwa, a wiec podatek dochodowy od osób fizycznych i podatek dochodowy od osób prawnych.
Natomiast podatki samorządowe, są to te podatki, które w całości zasilają budżety gmin. W Polsce są to podatki:
• od nieruchomości,
od środków transportowych,
rolny, leśny, od spadków i darowizn,
od posiadania psów.
Inne rodzaje podziału podatków nie mają mniejszego znaczenia niż powyższy podział, który został przyjęty jako pierwszy.
Jeśli za kryterium przyjmiemy osobę podatnika, to wyróżniamy podatki pobierane od: osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.
Przy ustalaniu wymiaru podatku dochodowego za podstawę opodatkowania przyjęto przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Na doskonalenie podatku dochodowego wpływ miały postulaty powszechności, równości i sprawiedliwości wysuwane przez teoretyków myśli podatkowej. Uwzględnienie wymienionych postulatów nie pozostało bez wpływów na skomplikowanie konstrukcji podatku dochodowego, szczególnie przez zastosowanie skali podatkowej oraz ulg i zwolnień.
Prostszą konstrukcję mają podatki majątkowe, gdzie przedmiotem opodatkowania jest posiadanie majątku albo jego przyrost. Jednak opodatkowanie majątku może być niebezpieczne, jeżeli chodzi o wydajność źródła opodatkowania, ponieważ nadmierne obciążenia fiskalne mogą naruszyć substancję majątkową. Przy opodatkowaniu majątku powinno się raczej sięgać do korzyści gospodarczych jakie przynosi ten majątek.
Na zewnętrzny system podatkowy składają się podatki główne danego systemu oraz podatki uzupełniające. W Polsce podatkami głównymi są podatki dochodowe i obrotowe, a charakter uzupełniający mają przychodowe i majątkowe.
W jednostkach prowadzących działalność gospodarczą najważniejsze zobowiązania podatkowe powstają z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych lub od osób fizycznych, podatku od towarów i usług (powszechnie nazywanym podatkiem VAT) oraz podatku akcyzowego.
Podstawowe podatki w podmiotach rolniczych
Podpisanie w 1991 roku przez Polskę umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Europejską zapoczątkowało drogę doskonalenia systemu podatkowego oraz systemu rachunkowości, który pośrednio może wspomagać pożądane zmiany w realizacji rozwiązań przyjętych w polityce podatkowej.
System podatkowy w rolnictwie oparty jest na kilku rodzajach podatków. Podstawowymi podatkami, które występują w jednostkach prowadzących działalność rolniczą są:
podatek rolny,
podatek dochodowy od osób fizycznych z działów specjalnych produkcji rolnej,
podatek od towarów i usług,
podatek od nieruchomości,
podatek od środków transportowych,
podatki i opłaty sporadyczne (od spadków, darowizn, opłaty skarbowe, itp.)
podatek od posiadania psów
podatku tego nie pobiera się :
z tytułu posiadania psów będących pomocą dla osób kalekich,
od osób w wieku powyżej 65 lat prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe - od jednego psa,
z tytułu posiadania psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych - po dwa na każde gospodarstwo.
Rolnictwo jako jedyny dział gospodarki narodowej w Polsce w miejsce płacenia podatku dochodowego wg ogólnie obowiązujących zasad płaci podatek rolny. Podatek ten nie jest czystą formą podatku dochodowego, lecz ma znamiona w przewadze podatku majątkowego i w części podatku dochodowego. Oznacza to, że dochody uzyskiwane z działalności rolniczej opodatkowane są w Polsce na odmiennych zasadach w porównaniu z dochodami uzyskiwanymi przez przedsiębiorstwa prowadzące typową działalność gospodarczą. Osoby fizyczne (rolnicy i przedsiębiorcy rolni) uzyskujące dochody z działalności rolniczej lub zajmujące się produkcją rolniczą zobowiązane są do płacenia podatku rolnego, którego wysokość w praktyce nie zależy od wysokości realizowanych dochodów. Wyjątek stanowią dochody uzyskiwane z wybranych rodzajów wytwarzanych produktów rolnych, z podatkowego punktu widzenia zaliczanych do produktów uzyskiwanych z tzw. działów specjalnych produkcji rolnej.
Taki system powoduje, że rolnicze jednostki gospodarujące pomimo zróżnicowanych dochodów płacą taką samą stawkę podatku. W obecnych warunkach to, że producenci rolni są opodatkowani podatkiem rolnym, którego wysokość nie zależy od poziomu faktycznie realizowanych dochodów stanowić może bodziec do intensyfikacji produkcji, ponieważ jej wzrost nie będzie skutkował wzrostem obciążeń podatkowych.
Stosowanie powyższej zasady w odniesieniu do podmiotów rolniczych narusza zasadę jednakowego traktowania podmiotów gospodarczych, co oznacza, że w najbliższych latach system opodatkowania działalności rolniczej powinien ulec modyfikacji. Konstrukcja podatku od dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej nie powinna odbiegać od zasad wymiaru podatku od dochodów uzyskiwanych z innej działalności gospodarczej.
Dochody uzyskiwane z działalności rolniczej powinny być opodatkowane na podstawie udokumentowanego dochodu podatkowego, którego wysokość jest ustalana w oparciu oprowadzoną ewidencję księgową. Wprowadzenie takich zasad oznaczałoby obowiązek prowadzenia ewidencji - rachunkowości na potrzeby rozliczeń podatkowych.
Doskonalenie rolniczej polityki podatkowej powinno uwzględniać także możliwość wyboru formy opodatkowania dla tych gospodarstw rolniczych, które prowadzą działalność rolniczą w niewielkim rozmiarze, a których liczba w Polsce jest znaczna. Dla tych gospodarstw alternatywną formą płacenia podatku dochodowego na zasadach ogólnych powinna być odpowiednia dla działalności rolniczej forma ryczałtowa.
Podatek rolny
Zasady wymiaru podatku rolnego określa ustawa o podatku rolnym. Za gospodarstwo rolne dla określenia wymiaru podatku w myśl ww. ustawy uważa się obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha fizyczny lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiący własność lub znajdujący się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nie posiadającej osobowości prawnej. Grunty o powierzchni mniejszej niż 1 hektar, podlegają podatkowi rolnemu według większej stawki podatkowej.
Grunty pod zabudowaniami podlegają podatkowi rolnemu, gdy spełnione są jednocześnie dwa warunki: zabudowania na gruncie przeznaczone są do prowadzenia działalności rolniczej, a grunt jest sklasyfikowany w operatach ewidencyjnych jako użytek rolny.
Za działalność rolniczą uważa się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb.
Podatnikami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, w tym spółki prawa handlowego nieposiadające osobowości prawnej.
Przedmiotem opodatkowania są grunty zakwalifikowane w ewidencji gruntów i budynków do użytków rolnych lub ujęte w ewidencji jako grunty zadrzewione lub zakrzewione na użytkach rolnych. Podatkowi rolnemu nie podlegają grunty zajęte na prowadzenie działalności innej, niż działalność rolnicza.
Podstawę opodatkowania w podatku rolnym stanowi powierzchnia gospodarstwa rolnego wyrażona w hektarach przeliczeniowych. Hektar przeliczeniowy jest umowną jednostką, która ma odzwierciedlać możliwości osiągania dochodu z gospodarstwa rolniczego. Liczbę hektarów przeliczeniowych dla danego gospodarstwa ustala się przy zastosowaniu przeliczników określonych przepisami ustawy o podatku rolnym. Przeliczniki są zróżnicowane dla poszczególnych rodzajów użytków (dla gruntów ornych oraz dla łąk i pastwisk), a także dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego. W tym celu przewidziano 4 okręgi podatkowe, do których zalicza się gminy oraz miasta w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych. Współczynniki przeliczeniowe gruntów przedstawiono w tabeli 1.
Stawka podatku rolnego ustalana jest z uwzględnieniem stosowanej w obrocie ceny żyta. Wymiar podatku rolnego z jednego hektara przeliczeniowego wynosi:
od gruntów gospodarstwa rolniczego równowartość pieniężną 2,5 q żyta,
od gruntów pozostałych równowartość pieniężną 5,0 q żyta.
Tabela 1. Stawki przeliczeniowe dla podatku rolnego
Rodzaje użytków rolnych |
Grunty orne |
Łąki i pastwiska |
||||||
Okręgi podatkowe |
I |
II |
III |
IV |
I |
II |
III |
IV |
Klasa użytków rolnych |
Przeliczniki |
|||||||
I |
1,95 |
1,80 |
1,65 |
1,45 |
1,75 |
1,60 |
1,45 |
1,35 |
II |
1,80 |
1,65 |
1,50 |
1,35 |
1,45 |
1,35 |
1,25 |
1,10 |
IIIa |
1,65 |
1,50 |
1,40 |
1,25 |
|
|
|
|
III |
|
|
|
|
1,25 |
1,15 |
1,05 |
0,95 |
IIIb |
1,35 |
1,25 |
1,15 |
1,00 |
|
|
|
|
IVa |
1,10 |
1,00 |
0,90 |
0,80 |
|
|
|
|
IV |
|
|
|
|
0,75 |
0,70 |
0,60 |
0,55 |
IVb |
0,80 |
0,75 |
0,65 |
0,60 |
|
|
|
|
V |
0,35 |
0,30 |
0,25 |
0,20 |
0,20 |
0,20 |
0,15 |
0,15 |
VI |
0,20 |
0,15 |
0,10 |
0,05 |
0,15 |
0,15 |
0,10 |
0,05 |
Podstawę ustalenia wymiaru podatku rolnego stanowi średnia cena skupu żyta corocznie ogłoszona przez Prezesa GUS. Podatek rolny od 1 ha przeliczeniowego za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 2,5 q żyta, obliczoną według średniej ceny skupu żyta za trzy kwartały roku poprzedzający rok podatkowy. Średnią cenę skupu ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie 20 dni po upływie trzeciego kwartału.
Ogłoszenie cen skupu żyta w Dzienniku Urzędowym nie oznacza, że wszystkie jednostki terytorialne dla ustalenia wysokości podatku rolnego muszą te ceny stosować. Ustawodawca dał prawo radom gmin do kształtowania, w tym głównie do obniżania, kwotowych stawek w podatku rolnym odnoszących się do 1 ha przeliczeniowego, a także do dokonywania ulg i zwolnień z tego podatku.
Średnia cena skupu żyta za okres pierwszych trzech kwartałów 2004 roku do ustalenia wymiaru podatku w 2005 roku wynosiła 37,67 zł za 1 q.
Wielkość podatku jest niezależna od dochodów z innych źródeł. Obliczony w deklaracji podatek płatny jest w czterech ratach na rachunek budżetu właściwej gminy w terminach do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada.
Zwolnienia z podatku rolnego można podzielić na zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe. W ramach zwolnień podmiotowych z obowiązku podatkowego zwolnione są gminy i Skarb państwa. Zwolnienia przedmiotowe obejmują:
użytki rolne klas V, VI i VIz,
grunty położone w pasie drogi granicznej,
grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją w roku, w którym uprawy zostały zniszczone wskutek robót drenarskich,
grunty lub prawo wieczystego użytkowania gruntów nabytych w drodze kupna na utworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego gospodarstwa do powierzchni nieprzekraczających 100 ha, oraz grunty Państwowego Funduszu Ziemi i Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (Agencja Nieruchomości Rolnych) objęte w trwałe zagospodarowanie w celu utworzenia nowego lub powiększenie gospodarstwa już istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej 100 ha - na okres 5 lat. W sytuacji przekazania gospodarstwa bankom za długi okres ten można podwoić,
grunty powstałe z zagospodarowania nieużytków - na okres 5 lat, licząc od roku następnego po zakończeniu zagospodarowania,
grunty otrzymane w drodze wymiany lub scalenia - na 1 rok następujący po roku, w którym dokonano wymiany lub scalenia gruntów,
użytki rolne, na których zaprzestano prowadzenia produkcji rolnej, z tym, że zwolnienie może dotyczyć nie więcej niż 20% powierzchni użytków rolnych gospodarstwa rolnego, lecz nie więcej niż 10 ha - na okres nie dłuższy niż 3 lata.
Ulgi i zwolnienia przysługują także w przypadku realizacji inwestycji.
Ustawowo w podatku rolnym zaprojektowano możliwość korzystania z ulg podatkowych. Po okresie zwolnienia z podatku dla gruntów powstałych z zagospodarowania nieużytków, gruntów otrzymanych w drodze wymiany lub scalenia i gruntów, na których zaprzestano prowadzenia produkcji rolnej, stosowana jest ulga podatkowa. Dla żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, służbę zastępczą lub szkolenie wojskowe trwające dłużej niż 9 miesięcy przewidziana jest ulga podmiotowa w wysokości 60%, a w przypadku rodzin żołnierzy ulga wynosi 40%.
Dla gruntów położonych na terenach podgórskich i górskich przewidziane są ulgi przedmiotowe stosowane z urzędu w wysokości 30% kwoty podatku dla gruntów klasy I, II, IIIa, III, IIIb lub 60% kwoty podatku dla gruntów klasy IVa, IV, IVb.
W przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, która spowodowała szkody majątkowe, może wystąpić ze strony władz gmin zaniechanie ustalania lub poboru podatku. W takiej sytuacji podstawą obliczania wysokości otrzymanego przez poszkodowanych odszkodowania z tytułu ubezpieczenia.
Podatek rolny wymierzany jest na odmiennych zasadach w porównaniu z opodatkowaniem dochodów uzyskiwanych z innych rodzajów działalności gospodarczej. Opodatkowanie tym podatkiem nie zależy od formy organizacyjnej i prawnej jednostki prowadzącej działalność rolniczą. Te same zasady wymiaru podatku z działalności rolniczej stosowane są zatem dla rolników indywidualnych (którzy w ujęciu prawa podatkowego prowadzą działalność jako osoby fizyczne), jak również dla przedsiębiorstw rolniczych posiadających osobowość prawną, zorganizowanych w formie spółek kapitałowych, osobowych czy spółdzielni.
Rolnicy prowadzący w gospodarstwach produkcję rolniczą, z wyjątkiem tych działalności produkcyjnych, które w prawie podatkowym zdefiniowane są jako działy specjalne produkcji rolnej nie muszą dokumentować swoich dochodów z tej działalności, a zatem nie są zobowiązani do prowadzenia ewidencji księgowej, która stanowiłaby podstawę do wymiaru wysokości podatku. Podatek wymierzany jest metodą ryczałtową w zależności od powierzchni hektarów przeliczeniowych na podstawie wykazu powierzchni użytków rolniczych, których wykaz znajduje się w dokumentacji (operatach ewidencyjnych) urzędów gmin.
Podatek od działów specjalnych produkcji rolnej
Nie wszystkie dochody uzyskiwane z działalności rolniczej opodatkowane są wg jednolitych zasad. Przy konstruowaniu przepisów prawa regulujących zasady wymiaru podatku dochodowego przyjęto własną definicję działalności rolniczej oraz definicję działów specjalnych produkcji rolnej.
Jako działy specjalne produkcji rolnej dla wymiaru podatku o charakterze dochodowym uznano między innymi: uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, fermowa hodowla i chów zwierząt futerkowych hodowlę dżdżownic. Wykaz rodzajów i rozmiarów działalności uznanych w myśl prawa podatkowego za „działy specjalne produkcji rolnej zawiera załącznik nr 2 do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach obowiązujących osoby fizyczne i osoby prawne podlegają tylko te części działalności rolniczej, które ustawodawca określił jako działy specjalne produkcji rolnej. U podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej podstawą opodatkowania jest dochód, jaki osiągają z tej działalności. Zarówno w ekonomii, jak i w prawie podatkowym dochód ze źródła przychodów określany jest jako nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w określonym czasie.
Podatnicy uzyskujący dochody z działów specjalnych produkcji rolnej, którzy prowadzą działalność w jednostkach posiadających osobowość prawną (m.in. spółki z o.o., spółki akcyjne, spółdzielnie) mają obowiązek prowadzenia rachunkowości zgodnie z prawem bilansowym i na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych określa się dochód podatkowy od działów specjalnych produkcji rolnej. Dochodem podatkowym jest różnica pomiędzy udokumentowanymi przychodami z działalności i kosztami poniesionymi na nią.
Dochody z działalności uzyskiwane przez osoby prawne opodatkowane są stawką w wysokości 19% (rok 2004, 2005).
Dla podatników będących osobami fizycznymi określenie wielkości dochodu do opodatkowania może być dokonane w oparciu o:
normy szacunkowe dochodu rocznego,
uproszczoną ewidencję polegającą na prowadzeniu podatkowej księgi przychodów i rozchodów,
pełną ewidencję księgową w podmiotach prowadzących księgi rachunkowe.
W tabeli 2 przedstawiono niektóre normy szacunkowe dochodu rocznego.
Tabela 2. Wybrane pozycje z tabeli rodzajów i rozmiarów działów specjalnych produkcji
rolnej oraz norm szacunkowych dochodu rocznego (obowiązujące od 1.01.2005 roku)
Nr poz.. |
Rodzaje upraw i produkcji |
Jednostka powierzchni upraw lub rozmiar danego rodzaju produkcji |
Norma szacunkowa dochodu rocznego /zł/ |
1. |
Uprawy w szklarniach ogrzewanych pow. 25 m2 a) rośliny ozdobne b) pozostałe |
1m2 1m2 |
7,56 2,81 |
2. |
Uprawy w szklar. nieogrzewanych pow. 25 m2 |
1m2 |
1,73 |
3. |
Uprawy w tunelach foliowych ogrzewanych powyżej 50 m2: a) rośliny ozdobne b) pozostałe |
1m2 1m2 |
5,62 3,46 |
4. |
Uprawy grzybów i grzybni - powyżej 25 m2 pow. uprawowej |
1m2 |
3,25 |
6. |
Drób nieśny powyżej 80 szt.: a) kury nieśne (w stadzie reprodukcyjnym) b) gęsi (w stadzie reprodukcyjnym) c) kaczki (w stadzie reprodukcyjnym) d) indyki (w stadzie reprodukcyjnym) e) kury (produkcja jaj konsumpcyjnych) |
1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka |
2,14 1,19 2,21 9,41 1,57 |
8. |
Zwierzęta futerkowe: a) lisy i jenoty |
Od 1 samicy stada podstawowego |
29,78 |
|
b) tchórzofretki
|
Powyżej. 2 szt. samic stada podstawowego |
10,13 |
|
c) szynszyle
|
Powyżej. 2 szt. samic stada podstawowego |
15,49 |
|
d) nutrie powyżej 50 szt. samic stada podstawowego, |
Od 1 samicy stada podstawowego |
3,58 |
|
e) króliki powyżej 50 szt. samic stada podstawowego |
Od 1 samicy stada podstawowego |
3,58 |
9. |
Pasieki powyżej 80 rodzin |
1 rodzina |
2,16 |
10. |
Hodowla i chów innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym: a) krowy powyżej 5 sztuk b) cielęta powyżej. 10 sztuk d) tuczniki powyżej 50 sztuk e) prosięta i warchlaki powyżej 50 szt. f) chów i hodowla owiec powyżej 10 szt. h) konie rzeźne i) konie hodowlane k) hodowla psów rasowych |
1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka od 1 matki 1 sztuka 1 szt. stada podstaw. 1 szt. stada podstaw. |
216,07 45,37 27,01 10,80 4,33 324,10 259,28 29,17 |
Źródło: Rozporządzenie Min. Finansów z dnia 11 października 2004 roku w sprawie norm szacunkowych dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej. Dz, U nr 229 z 2004 roku, poz. 2308.
Normy szacunkowe dochodu ustalane są dla każdego działu specjalnego produkcji rolnej przez Ministra Finansów w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi i obowiązują na terenie całego kraju. Wykaz rodzajów i rozmiarów działów specjalnych oraz norm szacunkowych dochodu rocznego stanowi załącznik do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Normy szacunkowe dochodów są corocznie aktualizowane.
Wymiar podatku zależy od kwoty dochodu ustalonego jednym z ww. sposobów oraz od obowiązującej skali podatkowej dla osób fizycznych (tabela 3).
Tabela 3. Skala podatkowa dla ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych w 2005 rok.
Podstawa obliczenia podatku w złotych |
Podatek wynosi |
|
ponad |
do |
|
|
37 024 |
19% podstawy obliczania minus kwota 530 zł 08 gr |
37 024 |
74 048 |
6 504 zł 48 gr. + 30 % nadwyżki ponad 37024 zł |
74 028 |
|
17 611 zł 68 gr. + 40 % nadwyżki ponad 74048 zł |
Źródło: Podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 z póżn. zm.); Dz.U. z 2004 r. Nr 263, poz. 2619.
Podatek dochodowy od osób fizycznych oblicza się od podstawy jego wymiaru wg stawek procentowych w skali 3-stopniowej wynoszących: 19,0 %, 30,0 % i 40,0 % określonych dla poszczególnych poziomów osiąganego dochodu.
Wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych na 2005 rok ustalana jest wg skali podatkowej przedstawionej w tabeli 3. Kwota zwolniona z podatku w 2005 roku wynosi: 2790,00 zł, co daje ulgę w podatku: 530 zł 08 gr rocznie.
Podatek od towarów i usług (VAT)
Podatek od towarów i usług jest powszechnie nazywany podatkiem od wartości dodanej (ang. Value Addeed Tax). W Europie Zachodniej i w USA podatek ten został wprowadzony na szeroką skalę po drugiej wojnie światowej.
W Polsce podatek obrotowy został zastąpiony podatkiem od towarów i usług w 1993 roku. Obecnie podstawę prawną i zasady jego stosowania określa Ustawa o podatku od towarów i usług dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późniejszymi zmianami), obowiązująca od wejścia Polski w struktury UE. Ponadto rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 97, poz. 970 z późniejszymi zmianami) i inne przepisy.
Podatnikami - podmiotami podatku od wartości dodanej są osoby fizyczne oraz prawne, wykonujące we własnym imieniu i na własny rachunek czynności polegające na sprzedaży towarów i usług.
Przedmiotem podatku jest obrót z tytułu sprzedaży towarów i usług, ich użycie przez przedsiębiorcę na cele własne oraz przywóz towarów i usług (import). Eksport towarów i usług jest z reguły zwolniony od podatku.
Podstawę opodatkowania stanowi obrót z tytułu sprzedaży towarów i usług pomniejszony o kwotę podatku.
Podstawowymi cechami podatku VAT są:
powszechność jego stosowania - opodatkowaniu podlegają wszelkie transakcje sprzedaży towarów i usług, z wyjątkiem tych, które zostały zwolnione przedmiotowo na podstawie określonych przepisów.
wielofazowość - podatek dotyczy większości dóbr i usług we wszystkich fazach obrotu towarami i usługami, poczynając od dostawcy materiałów do produkcji poprzez producenta wyrobów i usług, hurtownika i detalistę. Każde z ogniw obrotu zwiększając wartość dobra lub usługi (poprzez doliczanie nowo wytworzonej wartości - wartości dodanej) zwiększa jednocześnie wielkość podatku należnego od sprzedaży.
• opodatkowanie obrotu netto - kwota podatku obliczana jest od wartości sprzedaży netto, czyli kwoty należnej z tytułu sprzedaży towarów lub usług pomniejszonej
o kwotę podatku.
• potrącalność podatku - podatnik za podstawę opodatkowania przyjmuje całą wartość netto sprzedanego towaru lub usługi i od tej kwoty oblicza podatek należny izbie skarbowej. Od kwoty podatku należnego potrąca kwotę podatku naliczonego, jaką uiścił już w cenie (w zapłaconej kwocie brutto) zakupionego przez siebie dobra lub usługi.
Stawki podatku od towarów i usług
Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje 4 stawki podatku:
podstawowa stawka wynosi 22%,
stawka obniżona w wysokości 7%, - wykaz towarów i usług określa załącznik nr 3 ustawy,
stawka obniżona w wysokości 3% - dotyczy głównie nieprzetworzonych produktów
i surowców rolniczych, a ich wykaz zawiera załącznik nr 6 ustawy (obowiązuje do 30 kwietnia 2008 roku),
• stawka specjalna-0%.
Podstawowa stawka podatku od towarów i usług w wysokości 22%. obowiązuje na większość towarów i usług.
Zgodnie z ustaleniami traktatu akcesyjnego w czteroletnim okresie przejściowym tj. od 1 maja 2004 r. do 1 maja 2008 r., produkty rolne będą opodatkowane 3% stawką podatku VAT. Do rozliczenia VAT na zasadach ogólnych są zobowiązani rolnicy, których roczne przychody netto ze sprzedaży przekraczają 800 tys. euro oraz rolnicy, którzy dobrowolnie zdecydują o takiej formie rozliczania podatku VAT.
Stawki podatku VAT na podstawowe towary i usługi nabywane do produkcji rolnej m. in.:
3%
środki do produkcji rolnej (nawozy, środki ochrony roślin, pasze, sznurek do maszyn rolniczych, itp.),
materiał siewny i hodowlany,
sadzeniaki do nasadzeń,
produkty rolne (mleko, jaja, zboże, ziemniaki, buraki cukrowe, owoce, warzywa, itp.),
usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt,
7%
usługi agroturystyczne,
usługi weterynaryjne,
wyroby torfowe,
22%
nośniki energii (paliwa silnikowe, oleje opałowe, węgiel, koks, energia elektryczna, cieplna, gaz),
maszyny, urządzenia i narzędzia rolnicze i dla gospodarki leśnej,
przyczepy ciągnikowe rolnicze i ciągniki rolnicze,
zespoły i części ciągników rolniczych,
narzędzia gospodarcze, maszyny do produkcji sadowniczej,
materiały i roboty budowlane,
tarcica i inne wyroby z drewna.
Podatek naliczony i należny w podatku od towarów i usług
W praktyce pobieranie podatku w danej fazie obrotu wprost od konkretnej wartości dodanej jest utrudnione, dlatego stosuje się prosty tryb rozliczeń podatku VAT, polegający na ustaleniu różnicy pomiędzy podatkiem należnym a podatkiem naliczonym.
Podatek należny - podatek obliczony od wartości sprzedanych dóbr i usług, który sprzedawca zobowiązany jest odprowadzić do urzędu skarbowego.
Podatek należny VAT oblicza się jako: Wartość sprzedaży netto x stawka podatku VAT/100.
Podatek naliczony - podatek wykazany w fakturach VAT od dostawców i w dokumentach odpraw celnych (SAD), który nabywca materiałów, towarów i usług zapłacił przy ich nabywaniu.
Różnica pomiędzy podatkiem należnym od sprzedaży a podatkiem naliczonym przy zakupie stanowi podatek do odprowadzenia do urzędu skarbowego za dany okres rozliczeniowy. Przy rozliczeniach zobowiązań wobec urzędu skarbowego (podatku należnego) odliczenie podatku naliczonego jest jedynie prawem a nie obowiązkiem płatnika VAT.
Do obowiązków podatnika należy między innymi złożenie w urzędzie skarbowym (właściwym ze względu na miejsce wykonywania działalności objętej tym podatkiem) zgłoszenia rejestracyjnego (na formularzu VAT) i informowania o zmianie danych zawartych w zgłoszeniu. Potwierdzenie przez urząd skarbowy zgłoszenia jest warunkiem koniecznym, aby sprzedający wyroby czy usługi, które objęte są podatkiem VAT miał prawo wystawić kupującemu dowód sprzedaży, jakim jest faktura VAT.
W przedsiębiorstwach, które nie prowadzą ksiąg rachunkowych zgodnie z ustawą o rachunkowości, ewidencja księgowa sprzedaży i zakupów dla rozliczania podatku VAT odbywa się w rejestrze zakupów i rejestrze sprzedaży, który ma postać zbroszurowaną. Zapisy w tych książkach odbywają się oparciu o podstawowe dokumenty potwierdzające zakup lub sprzedaż, czyli faktury VAT. Ewidencja taka prowadzona jest chronologicznie wg dat operacji.
W rejestrze sprzedaży (każda ze stron ma postać tabelaryczną) niezbędne są następujące informacje:
Liczba porządkowa.
Nr faktury.
Data wystawienia faktury.
Odbiorca (nr identyfikacyjny).
Wartość sprzedaży brutto.
Sprzedaż opodatkowana wg stawek (dla każdej stawki odrębna kolumna):
Wartość netto,
Podatek VAT.
Sprzedaż wolna od podatku.
Podatek należny od sprzedaży.
Każda strona w kolumnach, gdzie ujęto kwoty, wymaga podsumowania i przeniesienia zsumowanych kwot na kolejną stronę.
Rolnicy zobowiązani, na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości, do prowadzenia ksiąg rachunkowych rozliczają podatek VAT na zasadach ogólnych.
Rolnicy rozliczający się z podatku VAT na zasadach ogólnych obowiązani są składać deklaracje podatkowe dla podatku od towarów i usług za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Przy czym rolnik sprzedający wyłącznie produkty rolne może składać deklaracje podatkowe dla potrzeb podatku VAT za okresy kwartalne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu urzędu skarbowego (nie później niż do końca kwartału poprzedzającego kwartał, za który pierwszy raz będzie składana deklaracja) o wyborze kwartalnego rozliczania się z podatku VAT.
Zwolnienie podmiotowe VAT w 2005 roku
Zwolnienie od podatku od towarów i usług przysługuje podatnikom, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.
W roku 2005 kwota wyrażona w złotych będzie wynosi 43 800 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty przez podatnika, w ciągu danego roku, zwolnienie to traci moc z chwilą tego przekroczenia.
Zwolnienie podmiotowe przysługuje również podatnikom rozpoczynającym wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu w trakcie roku podatkowego, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty wyrażonej w złotych, odpowiadającej równowartości 10 000 euro.
System zryczałtowanego podatku VAT w rolnictwie
System zryczałtowanego zwrotu podatku VAT polega na uproszczonym rozliczaniu podatku VAT od sprzedaży produktów rolnych. Tzw. rolnicy ryczałtowi są zwolnieni z wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji sprzedaży, składania w urzędach skarbowych deklaracji VAT, dokonania zgłoszenia rejestracyjnego. Zryczałtowany zwrot podatku VAT polega na tym, że nabywca produktów rolnych wystawiający rolnikowi fakturę VAT RR ma prawo do odliczenia zapłaconego rolnikowi ryczałtu (5% wartości sprzedaży netto) z Urzędu Skarbowego, pomniejszając swoje zobowiązanie z tytułu podatku należnego od sprzedaży o kwotę wypłaconego rolnikowi ryczałtu.
Rolnik ryczałtowy ma obowiązek przechowywać otrzymane od nabywców ich produktów faktury VAT RR oraz oświadczenia o statusie rolnika ryczałtowego przez okres 5 lat.
Rolnicy ryczałtowi mają prawo do wyboru rozliczania się według zasad ogólnych po spełnieniu następujących warunków:
• dokonania w poprzednim roku podatkowym sprzedaży produktów rolnych
o wartości przekraczającej 20 tys. zł, z wyłączeniem produktów importowanych oraz sprzedaży w ramach prowadzonej działalności handlowej,
dokonania zgłoszenia rejestracyjnego w urzędzie skarbowym,
prowadzenia przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy poprzedzających miesiąc, od którego rolnik zamierza rozliczać się według zasad ogólnych, dziennej ewidencji sprzedaży,
prowadzenia po dokonaniu zgłoszenia rejestracyjnego ewidencji sprzedaży
i zakupów umożliwiającej sporządzanie deklaracji dla podatku od towarów i usług.
Rolnicy, którzy wybiorą możliwość rozliczania się z podatku VAT według zasad ogólnych mogą powrócić do systemu ryczałtowego nie wcześniej niż po upływie 3 lat od daty rezygnacji z zasad ryczałtowych.
System ubezpieczeniowy w rolnictwie
Ubezpieczenia społeczne rolników
Ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie podlega obowiązkowo rolnik, prowadzący na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny lub zależny) położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej gospodarstwa rolniczego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych lub działu specjalnego produkcji rolnej, a także jego małżonek i domownik stale pracujący w tym gospodarstwie, jeżeli rolnik ten, jego małżonek i domownik nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do renty lub emerytury.
Przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu każde inne ubezpieczenie społeczne ma pierwszeństwo przed ubezpieczeniem rolniczym.
Ubezpieczenie społeczne rolników dla osób prowadzących równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą
W ściśle określonych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników przypadkach rolnik lub domownik może podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Możliwości takiej nie mają natomiast osoby prowadzące innego rodzaju działalność pozarolniczą:
osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie na podstawie przepisów o działalności gospodarczej,
twórcy i artyści,
osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu,
wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej oraz wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną działalnością.
Pozostawanie w kolejnych latach w ubezpieczeniu społecznym rolników przy jednoczesnym prowadzeniu przez rolnika lub domownika pozarolniczej działalności gospodarczej uzależnione jest także od wysokości należnego podatku od tej działalności.. Jeśli kwota przekroczy „roczną kwotę graniczną” ubezpieczenie rolnika w KRUS ustanie (za rok 2003 roczna graniczna kwota podatku - 2528 zł).
Rolnicy lub domownicy, którzy rozpoczynają prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracę przy takiej działalności, mogą nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeśli podlegali temu ubezpieczeniu nieprzerwanie przez co najmniej trzy lata.
Składki
Rolnik płaci składki na:
ubezpieczenie emerytalno - rentowe,
ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie.
Składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w II kwartale 2005 roku wynosi 168,80, tj. 30% obowiązującej w marcu 2005 roku emerytury podstawowej (562,58 zł).
Składka na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie na II kwartał 2005 roku wynosi 60 zł za każdą osobę podlegającą temu ubezpieczeniu.
Ubezpieczenie zdrowotne rolników
Zadania z zakresu obejmowania rolników i członków ich rodzin ubezpieczeniem zdrowotnym są realizowane przez KRUS od 1 stycznia 1999 roku w ramach prac zleconych.
KRUS pełni funkcję płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne dla dwóch podstawowych grup rolników:
osób prowadzących gospodarstwo rolne oraz ich domowników
byłych rolników (emerytów i renistów).
Rolnicze ubezpieczenia gospodarcze
Ze względu na specyficzne cechy produkcji rolniczej możliwość powstania strat zagraża każdemu gospodarstwu rolnemu. Wystąpienie ich powoduje różnorodne ujemne skutki. Możliwość zrealizowania się niebezpieczeństwa i w jego wyniku wystąpienie straty oraz jej prawdopodobieństwo określa się mianem ryzyka.
Pakiet obowiązkowych rolniczych ubezpieczeń gospodarczych obejmuje:
odpowiedzialność cywilna rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego i posiadania pojazdów mechanicznych,
budynki wchodzące w skład gospodarstwa rolnego.
Ponad to rolnik może wykupić m.in. następujące dobrowolne ubezpieczenia:
ubezpieczenia upraw,
ubezpieczenia zwierząt gospodarskich.