PKT 1 .EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA - ZAGADNIENIA WSTĘPNE

1. Podmiotowy i przedmiotowy aspekt gospodarki światowej

-struktura podmiotowa:

* przedsiębiorstwa narodowe;

* korporacje transnarodowe KTN;

* gospodarki narodowe;

* międzynarodowe ugrupowania integracyjne;

* międzynarodowa organizacja gospodarcza;

-struktura przedmiotowa:

* międzynarodowe obroty towarowe;

* międzynarodowa wymian usług;

* międzynarodowy ruch kapitału;

* międzynarodowy ruch ludności;

* międzynarodowy przepływ wiedzy naukowo-technicznej;

2. Podstawowe zjawiska we współczesnej gospodarce światowej

a) globalizacja stosunków międzynarodowych

odnosi się najczęściej do działalności gospodarczej, gospodarki rynków branżowych, gałęzi i przedsiębiorstw. Globalizacja stanowi bardziej zaawansowany i złożony etap międzynarodowych procesów gospodarowania,

Czynniki kształtujące proces globalizacji

* postęp naukowo techniczny;

* konkurencja międzynarodowa;

* polityka ekonomiczna państwa (deregulacja rynków finansowych, liberalizacja handlu międzynarodowego, regionalna ingerencja gospodarcza)

Za podstawowy podmiot globalizacji uważa się korporacje transnarodowe.

b)intensyfikacja procesów integracyjnych (regionalnych):

W ostatnich latach można dostrzec wyraźny wzrost liczby zawieranych umów międzypaństwowych o utworzeniu grupowania integracyjnego.

Celem tych umów jest znoszenie barier w przepływie towarów (usług, kapitału) miedzy tymi krajami.

Etapy integracji (typy):

• strefa wolnego handlu =>

• unia celna =>

• wspólny rynek =>

• unia walutowa =>

• unia gospodarcza =>

• pełna integracja gospodarcza

Pojawiły się zjawiska uznawane za prawidłowości gospodarki światowej: rosnąca otwartość gospodarki narodowej na rynek światowy i pozostałe gospodarki, umiędzynarodowienie postępu technicznego, obiektywizacja efektu naśladownictwa.

Nowe zjawiska w gospodarce światowei i ich skutki dla Polski

* aspekty zmian w produkcji i wymianie światowej (tj. w sferze realnej): zróżnicowanie potencjału gospodarczego, dynamiki, czynników i barier wzrostu ekonomicznego w skali całego współczesnego świata tendencje zmian w handlu światowym i w międzynarodowych przepływach czynników produkcji.

* Ewolucja światowego systemu finansowego i walutowego: wymienialność walut narodowych, międzynarodowa współpraca walutowa i polityka kursu walutowego;

* Zmiany w zakresie regulacji i instytucji całej gospodarki światowej, transformacja rynkowa w krajach postsocjalistycznych i słabo rozwiniętych; międzynarodowy nadzór nad rynkami finansowymi.

3. Istota, czynniki i cechy globalizacji

a) globalizacja stosunków międzynarodowych

W znaczeniu ekonomicznym globalizacja odnosi się najczęściej do działalności gospodarczej, gospodarki rynków branżowych, gałęzi i przedsiębiorstw. Globalizacja stanowi bardziej zaawansowany i złożony etap międzynarodowych procesów gospodarowania, realizowaniu w poszczególnych krajach przez podmioty gospodarcze mające siedzibę na ich terytorium.

Czynniki kształtujące proces globalizacji

* postęp naukowo techniczny;

* konkurencja międzynarodowa;

* polityka ekonomiczna państwa (deregulacja rynków finansowych, liberalizacja handlu międzynarodowego, regionalna ingerencja gospodarcza)

Za podstawowy podmiot globalizacji uważa się korporacje transnarodowe

Oznacza rosnącą współzależność gospodarek krajowych poszczególnych krajów.

Oznacza tworzenie nowego typu powiązań między przedsiębiorstwami, państwami i społeczeństwami.

4. Integracja regionalna

integracja regionalna prowadzi do podziału świata na bloki o zasięgu regionalnym.

W ostatnich latach można dostrzec wyraźny wzrost liczby zawieranych umów międzypaństwowych o utworzeniu grupowania integracyjnego.

Celem tych umów jest znoszenie barier w przepływie towarów (usług, kapitału) miedzy tymi krajami.

Etapy integracji (typy):

• strefa wolnego handlu =>

• unia celna =>

• wspólny rynek =>

• unia walutowa =>

• unia gospodarcza =>

• pełna integracja gospodarcza

Integracja regionalna, procesy integracji i odpowiadające im struktury ograniczone do określonego regionu lub subregionu, np. integracja europejska, Beneluks czy w latach 90. ugrupowania państw w ramach Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, Grupy Wyszehradzkiej, CEFTA, Rady Państw Bałtyckich.

Wg szacunków WTO (światowa organizacja handlu) w ramach ugrupowań integracyjnych odbywa się ponad połowa handlu światowego.

Integracja ( regionalizacja ) a globalizacja - podobieństwa i różnice:

5. Ceny w handlu międzynarodowym (tendencje zmian cen, etapy)

Ceny światowe różnią się od cen rynku lokalnego (krajowego) przede wszystkim swym zasięgiem, ponieważ kształtują się one w skali światowej

Poziom cen światowych jest wypadkową wielu czynników o charakterze zarówno strukturalnym, jak i koniunkturalnym. Działanie tych czynników jest inne wobec surowców i żywności, a inne w wypadku towarów zindywidualizowanych, co decyduje o odmienności kształtowania się ich cen.

1. Lata 50. i 60. - ceny dość stabilne

2. Lata 70. - bardzo wysoka dynamika zmian cen

3. Lata 80. i 90. i początek XX wieku - umiarkowany wzrost cen.

4. Od 2003 roku - silna zwyżka cen (głównie dóbr podstawowych).

* w latach 1997-2002 wystąpiło zjawisko spadku ogólnego wskaźnika cen handlu międzynarodowego,

* od roku 2003 tendencja ta uległa odwróceniu, przy czym szczególnie wzrost wystąpił w grupach surowców, a potem żywności, Rosnące ceny surowców i żywności zalicza się do istotnych przyczyn wzrostu cen na rynkach wewnętrznych poszczególnych krajów (wzrost inflacji).

* wystąpił proces zwierania się „nożyce cen” (surowców, żywności a wyrobów przetworzonych);

* wystąpił relatywnie szybszy wzrost cen w eksporcie krajów rozwijających się i krajach transformacji gospodarczej w porównaniu z krajami rozwiniętymi,

* zjawisko zwierania się „nożyc cen” przyczyniło się do poprawy „term sof trade” krajów rozwijających się i krajów transformacji.

PKT 2. Polityka handlowa

1. Pojęcie i rodzaje polityki handlowej

2. Protekcjonizm w handlu międzynarodowym - podejście tradycyjne i współczesne

Protekcjonizm, polityka mająca na celu ochronę rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną poprzez ograniczenie importu oraz pobudzanie i ułatwianie eksportu.

Podejście tradycyjne:

-ograniczanie dostępu do rodzimych rynków pracy

-surowa polityka celna

- ograniczenia dostępu do własnego rynku

Polityka protekcjonizmu powoduje natomiast wzrost cen, ograniczenie dostępności towarów, obniżenie efektywności ogólnogospodarczej, zmniejszenie realnych dochodów gospodarki. Jest ona jednak często stosowana pod presją tych grup podmiotów gospodarczych, którym przynosi korzyści. Jest przy tym prosta w zastosowaniu i zapewnia dochody budżetowi państwa.

Podejście współczesne:

opiera się na trzech instrumentach:

-barierach celnych

-subwencjonowaniu produkcji krajowej

-tzw. środkach pozataryfowych to"ograniczenia i reguły" utrudniające dostęp do rynku. Obejmują przepisy ochrony środowiska, normy fitosanitarne i jakościowe, reguły sprzedaży (banalna regulacja wprowadzona także w Polsce, wymagająca, by importowane towary miały instrukcje w języku krajowym uniemożliwia handel wieloma z nich) oraz wynikające z tego kwoty i koncesje handlowe.

Argumenty za stosowaniem ochrony handlowej możemy podzielić na tradycyjne i współczesne.

- argumentów tradycyjnych - należą:

*poprawy term sof trade - większe korzyści z wymiany;

*ochrony zatrudnienia,

*ochrona bilansu handlowego,

*zwiększenia bezpieczeństwa kraju,

*ochrona nowych gałęzi przemysłu - protekcjonizm wychowawczy - autorem jest F. List nowe powstałe gałęzie przemysłu w krajach mało rozwiniętych są pod ochroną są wychowywane, aby wejść do konkurencji;

- argumentów współczesnych - zaliczamy:

- Nadmierną zależność gospodarki narodowej od importu,

- Nadmierną otwartość wobec handlu zagranicznego.

3. Strategiczna polityka handlowa

Narzędzia SPH -

- subwencje (subsydia),

- cła,

- ograniczenia ilościowe importu.

Zastosowanie SPH - w branży, w której zaledwie kilka przedsiębiorstw zaspokaja popyt światowy, przyczyna specjalizacji światowej, jest wejście przedsiębiorstwa danego kraju na rynek przed jego konkurentami, przewaga pierwszego na rynku. Rolą państwa jest, więc wspieranie własnego produktu, co umożliwi mu większą sprzedaż na rynku międzynarodowym. Dodatkowe zyski i wpływy podatkowe powinny rekompensować koszty pomocy. SPH znajduje zastosowanie w branży strategicznych, do których zalicza się głównie branże zaawansowanych technologii.

4. Czym są branże strategiczne

Startegiczna polityka handlowa znajduje zastosowanie w branży strategicznej, do których zalicza się głównie branże zaawansowane technologicznie.

Cechy branży SPH -

- struktura oligopolistyczna,

- wysokie bariery wejścia,

- priorytet inwestowania w badania i rozwój,

przykłady: branża lotnicza (konkurencja AIRBUS, a BOEING), branża samochodowa, branża mikroelektroniczna (półprzewodnikowa).

5. Pojęcie i rodzaje ceł

6. Subsydia w handlu międzynarodowym

PKT3. Polityka handlowa Unii Europejskiej

1. Ogólna charakterystyka wspólnej polityki handlowej (cel, zakres)

Kraje wspólnoty prowadzą politykę handlową wspólnie. Od 01.01.1970 roku można mówić, że to PH jest rzeczywiście wspólna. Jest przykładem polityki międzynarodowej w skali regionalnej.

Cel:

-promocja wzrostu gospodarczego,

- wysokiego zatrudnienia,

- wzrostu konkurencyjności i ochrony środowiska

Zakres.

- ma mieć swój wkład w harmonijnym rozwoju handlu światowego,

- w stopniowym znoszeniu barier w handlu

Wspólna PH jest oparta na jednolitych zasadach zwłaszcza odniesieniu do:

- zmian stawek ceny,

- zawieranie umów celnych i handlowych,

- ujednolicania środków liberalnych,

- polityki eksportowej,

- handlowych środków ochronnych podejmowanych w przypadku dumpingu lub subsydiów

2. Podstawowe informacje na temat systemu celnego UE

• Na terenie UE obowiązują jednolite zasady celne, choć uzupełniona przez przepisy krajowe. Wspólnota Europejska stanowi jeden obszar celny, który jest sumą terytorium 27 państw z wyjątkami.

• . Polityka celna nie może być prowadzona samodzielnie przez państwa członkowskie.

• Od roku 1975 dochody z ceł 75% pobieranych przez służby celne są przekazywane przez państwa członkowskie do budżetu wspólnotowego(stanowią dochód własny UE. Obecnie jedynie 25% uzyskanych dochodów z opłat celnych pozoswia się danemu państwu na pokrycie kosztów manipulacyjnych poniesionych w związku z poborem ceł. Regulacje celne Wspólnoty można określić również mianem systemu celnego Unii Europejskiej.

• Rada UE ustala cło według taryfy celnej. W praktyce komisja, co roku zmienia taryfy ceł - przygotowuje załącznik z nowymi cłami - przygotowany do 31.10.2008, a przysługuje do 01.01.2009, wspólnota taryf celnych zawiera tylko jedną kolumnę stawek ceł stawki celne konwencyjne baza dla nich jest klauzula najwyższego uprzywilejowania.

Oprócz ceł Wspólnota także stosuje inne instrumenty polityki celnej:

- Kontyngenty taryfowe to określona ilość towaru, która w okresie kontyngentowym (okresie na jaki kontyngent taryfowy ustanowiono) może być przywieziona i dopuszczona do obrotu po stawkach celnych preferencyjnych.

- zawieszenia poboru ceł

-Plafon taryfowy jest elastyczną formą kontyngentu taryfowego. Jego elastyczność polega na tym, że przekroczenie wielkości na jaką ten środek preferencyjny jest ustanawiany nie oznacza automatycznego zamknięcia możliwości importu po stawkach celnych preferencyjnych jakie tym plafonem taryfowym zostały ustanowione (tak jak ma to miejsce w przypadku kontyngentu taryfowego

- jeżeli kontyngent taryfowy zostanie wyczerpany nie ma możliwości importu po obniżonych stawkach celnych w ramach tego środka).

3. Wspólna Taryfa Celna i Zintegrowana Taryfa Celna (TARIC)

TARIC - zintegrowana taryfa ceł - jest pewnym dekretem, taryfa użytkowa.

Dzięki Taric można uzyskać kompleksową informację stosowanych w obrocie towarów z krajami trzecimi.

- Środki taryfowe (stawki ceł od krajów trzecich),

- Środki ochrony przed nieuczciwą konkurencją,

- Środki stosowane wobec towarów rolnych,

- Środki ograniczające przepływ towarów,

- Środki służące do ujmowania danych statystycznych (nadzór nad importem i eksportem).

Oprócz ceł wspólnota stosuje również pozostałe instrumenty polityki celnej:

-kontyngent taryfowy (sztywny);

-plafon taryfowy (elastyczny kontyngent - mówi, że może przewieść bez cła)

-zawieszenie poboru ceł.

Po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej, Polska stała się częścią Wspólnego Rynku UE. Tym samym zlikwidowane zostały bariery w handlu towarami z pozostałymi krajami Wspólnoty. Przystąpienie do UE oznaczało też podporządkowanie przepisów celnych w handlu z państwami trzecimi przepisom unijnym.

Podstawą w handlu pomiędzy UE a państwami trzecimi jest Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnot Europejskich TARIC (nazywana popularnie Wspólną Taryfą Celną) jest uaktualniana co roku przez Komisję Europejską (Dyrekcję Generalną Podatków i Unii Celnej - DG TAXUD) i publikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich serii C.

Wspólna Taryfa Celna jest przyjmowana przez KE na drodze rozporządzenia, ma ona więc w prawie polskim zastosowanie bezpośrednie.

Wspólna Taryfa Celna, aktualizowana codziennie, jest powszechnie dostępna w serwisie internetowym TARIC:

TARIC oparta jest na Scalonej Nomenklaturze CN. Do ośmiocyfrowego kodu CN dodaje się tu jeszcze dwie cyfry - tzw. kody TARIC - dzięki czemu opis konkretnego towaru jest jeszcze bardziej szczegółowy. Oprócz kodu CN, w internetowej bazie TARIC można też znaleźć szczegółowe informacje na temat ograniczeń w handlu poszczególnymi towarami z wybranymi państwami trzecimi.

Baza TARIC nie jest formalnie źródłem prawa. Podstawą prawną jest w tym przypadku Dziennik Urzędowy WE. Informacje dostępne w bazie danych TARIC są jednak wykorzystywane w praktyce celnej oraz do celów ewidencyjnych.

TARYFA CELNA WSPÓLNOTY:

1.zawiera jedną kolumnę stawek celnych konwencyjnych, stosowaną dla krajów którym przyznano KNU,

2. na mocy dwustronnych porozumień lub jednostronnych decyzji wspólnoty
udzielane są wielu krajom preferencje celne: IGRUPA piramida preferencji celnej kraje AKP, IIGRUPA system GSP dla krajów rozijających się.

Wspólna Taryfa Celna (WTC) została wprowadzona Rozporządzeniem Rady Nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987 r. WTC jest ustalana przez Radę kwalifikowaną większością głosów, na wniosek Komisji Europejskiej i obowiązuje we wszystkich krajach UE. Od 1 stycznia 2009 r. obowiązuje wersja Wspólnej Taryfy Celnej określona Wspólna Taryfa Celna - wersja od 1 stycznia 2009 r.rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1031/2008 z dnia 19 września 2008 r. Nowe Rozporządzenie ws Wspólnej Taryfy Celnej na 2010 r. rozporządzenie zastępujące obecne, obowiązuje od dnia 1 stycznia 2010 r.

-

Wspólna Taryfa Celna i Zintegrowana Taryfa Celna

Wspólna taryfa celna - Polska członkiem WTO od 1 lipca 1995 roku. WTO istnieje od 1995 roku, kiedy to zastąpiło na mocy postanowień Rady Urugwajskiej-GATT. Statuty obu tych organizacji mówią o podnoszeniu poziomu życia przec istotną redukcję ceł i innych barier handlowych oraz eliminację dyskryminującego traktowania w handlu międzynarodowym. WTO dąży do zniesienia barier utrudniających rozwój handlu międzynarodowego i do zapewnienia wszystkim krajom swobodnego dostępu do rynków światowych.

Cel powstania tej organizacji został określony jako rozijanie systemu stabilnych regół handlowych opartych na zasadzie niedyskryminacji państw członkowskich. Zawiera 1 kolumnę stawek celnych konwencyjnych, stosowaną dla krajów, którym przyznano KNU (członkowie WTO m.in. Australia, Hongkong, Japonia, Kanada)

Regulacja zasad handlu światowego:

działalność GATT 01.01.1948

- wszedł w życie (był)

działalność WTO 01.01.1995

- wszedł w życie (jest)

Funkcje WTO:

1. nadzór nad realizacja postanowień rundy urugwajskiej RU

2. forum wielostronnych negocjacji handlowych

3. rozstrzyganie sporów dotyczących handlu międzynarodowego

4. dokonywanie przeglądów polityki handlowej poszczególnych członków

5. udzielanie pomocy technicznej krajom rozwijającym się

Zasady WTO:

1. zasada niedyskryminacji = równość traktowania

2. zasada wzajemności

3. zasada przejrzystości

4. uznanie ceł za podstawowy instrument interwencji w handluRUNDA -GATT - WTO 8 ( ósma) runda urugwajska( 1.01.1995)2001 Doha ( Danhea) runda katarska - 2008

- nadal brak porozumienia ( głównym problemem jest handel i subsydia dla produktów rolnych)

TARIC

- Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnot Europejskich

- zintegrowana taryfa celna Wspólnoty Europejskiej zawiera ona kompleksową informacje o środkach polityki handlowej stosowanej wobec krajów trzecich, mówi o cłach i innych narzędziach polityki celnej, obejmuje:

- środki taryfowe(stawki celne dla krajów trzecich, preferencje celne, zawieszenie stawek celnych, kontyngenty taryfowe, plafony taryfowe)

- środki stosowane wobec towarów rolnych

- (komponenty rolne, dodatkowe cla na niektóre towary, refundacje dla nieprzetworzonych produktów rolnych)

- środki ochrony przed nieuczciwą konkurencją

- (cła antydumpingowe, cła wyrównawcze)

- środki ograniczające przepływ towarów

- ( zakazy przywozu/wywozu, ograniczenia ilościowe)

- środki służące ujmowaniu danych statystycznych

- (nadzór importu, nadzór eksportu)

Traktatowe stosunki handlowe a kraje trzecie (piramida preferencji)

Umowy:

- o utworzeniu Unii Celnej ( Turcja )

- o utworzeniu strefy wolnego handlu (SWH)

- jednostronne preferencje celne GSP ( 177 krajów Powszechny System Preferencji)

AKP ( 79 krajów skrót Afryka, Karaiby, Pacyfik)

-zagwarantowane KNU ( podstawowe )

4. Harmonizacja podatków pośrednich w UE

-wspólny system podatku vat (stawka podst musi mieścić się 15-25%,

-możliwe jest stosowanie jednej lub dwóch stawek obniżonych,

-w eksporcie i wewnątrz wspólnotowej dostawie stawka vat=0,

-podatek vat zawsze płacimy w kraju przeznaczenia towaru

-

Zgodnie z art. 90 TWE, żadne państwo członkowskie nie może nakładać na produkty innych państw członkowskich podatków wewnątrzwspólnotowych wyższych od tych, które nakłada na produkty krajowe.

Z punktu widzenia procesu harmonizacji podatków pośrednich za niezwykle ważny należy uznać art. 93. WTE w myśl tego artykułu Rada, stosując jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno - Społecznym, uchwala przepisy dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich. Harmonizacja podstawowych aspektów stosowania podatku od wartości dodanej(podatek obrotowy)oraz podatku akcyzowego stała się jednym z największych warunków ustanowienia od 1 stycznia 1993 roku jednolitego rynku wewnętrznego.

Opodatkowanie transakcji handlu zagranicznego po wejściu Polski do UE:

- harmonizacja podatków pośrednich, wspólny system podatkowy VAT-stawka podstawowa musi się mieścić w przedziale między 15, a 25%

- możliwe jest stosowanie jednej lub dwóch stawek obniżonych, które nie mogą być niższe niż 5%.

-w eksporcie i wewnątrzwspólnotowej dostawie stawka VAT wynosi 0%.Podatek akcyzowy jest nakładany w kraju w którym towar przeznaczony jest do konsumpcji.

Każde państwo członkowskie ustala stawkę podstawową podatku od wartości dodanej jako % podstawy opodatkowania, stawka ta nie może być niższa niż 15%.

PKT 4. Kurs walutowy W HANDLU ZAGRANICZNYM

1. Cena i kurs walutowy a efektywność transakcji

Ryzyko walutowe - ( ryzyko kursowe): ryzyko związane z możliwością wahań kursu jednej waluty w stosunku do innej. W praktyce można wyróżnić dwa rodzaje tego ryzyka:

ryzyko transakcyjne (transaction risk), występujące w przypadku zawierania transakcji rozliczanej w innej walucie niż waluta krajowa danego przedsiębiorstwa;

ryzyko księgowe (translation risk), wynikające z możliwości zmiany wyceny aktywów lub pasywów, których cena jest wyrażona w innej walucie niż waluta, w której dane przedsiębiorstwo prowadzi księgi.

Ryzyko transakcyjne Istotę ryzyka transakcyjnego najłatwiej zrozumieć w przypadku transakcji importu i eksportu. W takich przypadkach jedna ze stron transakcji rozlicza się w obcej walucie. Ryzyko związane jest z możliwością zmiany kursu walutowego między dniem zawarcia transakcji a dniem, w którym otrzymywana jest płatność. Z perspektywy przedsiębiorstwa rozliczającego się w obcej walucie, w zależności od wahań kursu, wyrażona w walucie krajowej cena w momencie dokonania płatności może być niższa lub wyższa niż wyrażona w walucie krajowej cena z momentu zawierania transakcji.

Ryzyko księgowe związane jest z posiadaniem aktywów lub pasywów, których cena wyrażona jest w walucie obcej. Zmiana kursy walutowego powoduje konieczność zmiany ich wyceny dla potrzeb księgowych.

Możliwość zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym

Brak pewności co do (wyrażonej we własnej walucie) wartości przyszłych przepływów pieniężnych stanowi dla przedsiębiorstw poważny problem. Dlatego też w praktyce gospodarczej wytworzył się szereg instrumentów finansowych, które służą minimalizacji ryzyka kursowego. Najważniejsze z nich to:

Kontrakt terminowy - w ramach której strony transakcji uzgadniają, że dokonają w ściśle określonym momencie w przyszłości transakcji kupna / sprzedaży waluty po ściśle określonym kursie (szczególną odmianą kontraktu terminowego jest forward);

Opcja walutowa - w ramach której jedna ze stron transakcji, za określone wynagrodzenie (wyrażone dyskontem), uzyskuje możliwość zakupu / sprzedaży określonej sumy waluty po z góry ustalonym kursie,

Swap walutowy - jest to transakcja między dwoma podmiotami, polegająca na wymianie strumieni finansowych, których wartość i terminy są z góry ustalone.

hedging polegający na takim kształtowaniu przepływów pieniężnych, aby ewentualne zmiany kursu były neutralne dla przedsiębiorstwa (tj. aby wartość zobowiązań i należności przedsiębiorstwa wyrażonych w danej walucie obcej w danym momencie w przyszłości była taka sama).

-

Podstawowym kryterium podejmowania decyzji w działalności gospodarczej jest jej efektywność. Najogólniej mówiąc, przez efektywność danej działalności gospodarczej rozumiemy uzyskanie w danym czasie efektów wyższych od nakładów. Ogólnym kryterium efektywności działalności gospodarczej jest wielkość zysku.Dotyczy to, oczywiście, również działalności w sferze handlu zagranicznego, czyli efektywności transakcji eksportowo - importowych.  

Kryterium efektywności transakcji eksportowej, w przypadku eksportu kryterium tym jest więc wielkość zysku eksportowego, rozumianego jako różnica między ceną dewizową przeliczoną na złote według aktualnego kursu i krajowymi kosztami produkcji eksportowanego wyrobu, można to zapisac wg wzoru:

Ze= CdxKw-Kp gdzie Ze

- jednostkowy zysk eksportowy,

Cd- cena dewizowa w walucie obcej, Kw- kurs walutowy w zł na jednostkę waluty obcej,

Kp- jednostkowy koszt produkcji wyrobu wraz z kosztami dystrybucji na terytorium kraju produkcji Eksporter jest oczywiście zainteresowany tym, aby różnica między ceną dewizową przeliczoną na złote i ponoszonymi kosztami była jak najwyższa. Jak wynika z powyższego wzoru, różnicę tę określają trzy czynniki: cena dewizowa, poziom kursu walutowego i krajowe koszty produkcji. Eksporter jest zawsze zainteresowany wzrostem kursu walutowego, gdyż oznacza to- przy danych cenach i kosztach- zwyżkę zysku eksportowego.

Kryterium efektywności transakcji importowej jest wysokość zysku importowego, czyli zysk importowy (Zi) można zapisać:

Zi=Ck-CdxKw,

Gdzie CK- krajowa cena importowanego wyrobu. Wielkośc zysku importowanego ulega obniżeniu w wyniku konieczności opłacenia cła, podatków i podniesienia ewentualnych dodatkowych opłat. Importer jest także zmuszony pokryć koszty handlowe transakcji lub zapłacić należne pośrednikowi marże lub prowizje.Dla importera korzystnym rozwiązaniem jest niski kurs walutowy(a także niska cena dewizowa). Podstawą decyzji w kwestii podjęcia i zakresu realizacji transakcji importowo

- eksportowych są:

cana dewizowa, cena(koszt) krajowy i kurs walutowy .

Cd - ceny dewizowe to ceny występujące w transakcjach zawieranych na rynku międzynarodowym. Są one zbliżone do obiektywnie kształtujących się cen światowych.

W konkretnych transakcjach handlu zagranicznego ceny dewizowe mogą odchylać się od cen światowych ze względu na:

1)Zróżnicowanie jakościowe wyrobów dot. Głównie wyrobów przetworzonych

2)Warunki transakcji np. cena obejmuje koszty transportu ”Ct”

- zdecydowana większość transakcji zawieranych na rynku międzynarodowym rozliczana jest wg cen transakcyjnych

Eksport:

Ct > kp - transakcja opłaca sie dla eksportera

Ct < kp - transakcja nie opłaca sie dla eksportera

Import:

Ck > Ct - transakcja opłaca się dla importera

Ck< Ct - transakcja nie opłaca się dla importera

Transakcje exportowe mogą być jednak rozliczane wg cen wewnętrznych. W sytuacji tej poziom uzyskiwanych cen transakcyjnych nie pokrywa kosztów produkcji. Różnicę pokrywa wówczas państwo (subsydia) lub firma z własnych środków stosując dumping

2. Ceny światowe. Tendencje zmian cen w handlu międzynarodowym

Cena światowa

- to cena najbardziej reprezentatywna, najdokładniej odzwierciedlająca koniunkturę panującą na danym rynku międzynarodowym. Cena światowa to wyrażona w pieniądzu światowym wartość towarów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej. W ujęciu praktycznym za ceny światowe uznaje się ceny najbardziej reprezentatywne np. ceny giełdowe.

Nowe zjawiska cenowe w handlu międzynarodowym

- w latach 1997- 2002 można było zaobserwować spadek cen w handlu międzynarodowym ( bezwzględnym) zarówno w grupie wyrobów przetworzonych jak i surowców i żywności

- w roku 2003 tendencją w/w uległa odwróceniu przy czym wzrosły szczególnie ceny surowców i żywności

- występuje proces zwierania się nożyc cenowych czyli relacje cenowe poprawiają się na korzyść surowców i żywności

- relatywnie szybszy wzrost cen w eksporcie krajów transformacji gospodarczej rozwijających się

- występuje TERMS OF TRADE ( relacji cenowych) ceny wyrobów eksportowych ceny wyrobów importowych

3. Ceny dewizowe w handlu zagranicznym

Przez ceny dewizowe rozumiemy ceny występujące w transakcjach zawieranych na rynku międzynarodowym. Ich poziom jest bliski zwykle obiektywnie kształtującym się „cenom światowym. W konkretnej transakcji handlu zagranicznego cena dewizowa może się odchylać od cen światowych w efekcie oddziaływania wielu czynników.

Jednym z istotniejszych jest jakość wyrobu (w przypadku skomplikowanych technologicznie wyrobów przemysłu przetwórczego, oraz surowców i żywności) Innym czynnikiem odchylania z się cen dewizowych w konkretnych transakcjach eksportowo - importowych są warunki transakcji. Ceny mogą się więc odchylać i różnicować pod wpływem kosztów transportu, ubezpieczenia, warunków płatności i sposobu rozliczeń, terminu dostaw

4. Rodzaje sys. kursowych

Ogólna charakterystyka systemów kursowych

W praktyce, w celu regulowania transakcji międzynarodowych stosowane są w gospodarce światowej różne systemy kursowe walut.
Przez system kursu waluty rozumiany jest zespół warunków wpływających - zdaniem władz monetarnych danego kraju w zasadniczy sposób na kurs walutowy.
Kryteria jakimi kierują się poszczególne kraje przy wyborze odpowiedniego - harmonizującego z realizacją jego celów wewnętrznych -systemu kursu walutowego, są następujące:
• udział handlu zagranicznego w globalnym produkcie społecznym,
• wielkość kraju,
• stopień dywersyfikacji produkcji,
• kształtowanie się poziomu inflacji,
• zintegrowanie finansowe ze światem zewnętrznym,
• stopień otwartości gospodarki

Gdy tylko w k We współczesnej gospodarce światowej można wyróżnić dwa podstawowe systemy kursowe:

1) kursu płynnego (floating rate)

- wyznaczanego przez relacje popytu i podaży na rynku walutowym, czyli kursu kształtującego się na rynku. System kursu płynnego może w praktyce mieć postać kursu formalnie niezależnego od interwencji władz monetarnych, czyli płynnego nieograniczenie, lub kursu płynnego kierowanego , czyli płynnego tylko w pewnych granicach.Kurs płynny nieograniczenie kształtuje się więc na rynku bez interwencji władz monetarnych kraju. Kurs płynny kierowany wymaga natomiast interwencji władz monetarnych .

2) kursu ustalanego przez władze monetarne państwa (fixe rate)

- przybierającego formę kursu centralnego, polega na ustalaniu przez władze monetarne kursów pieniądza krajowego w stosunku do wybranej waluty (lub koszyka walut). , kurs ten zwany jest także kursem stałym, jednak nie wydaje się to zasadne. W Polsce obowiązywał do roku 2000 kurs centralny, a obecnie płynny.

raju występuje gospodarka wolnorynkowa, politycy gospodarczy mogą wprowadzić kurs płynny waluty danego kraju, lub związać go z jakąś inną walutą (zaczep walutowy- ang. currency peg). W pierwszym przypadku kurs kształtuje się swobodnie na rynkach walutowych. W drugim, władze monetarne dążą do utrzymania możliwie długo kursu stałego w stosunku do waluty obcej. Zaczep walutowy można budować na bazie jednej waluty lub kilku (czyli zaczep koszykowy, np. SDR lub ECU ale też indywidualne koszyki). Kurs stały może być niezmienny w czasie lub zmieniać się w uporządkowany sposób. Przy drugiej opcji mamy do czynienia z zaczepem pełzającym (crawling peg), gdy zmiany te są zapowiadane przez rząd, mechanizm nazywamy pre-announced crawling peg.

5. Kurs walutowy a inflacja

a)zmiany kursu w pojęciu nominalnym i realnym

jedna waluta USD->PLN	wiele walut
RER = NER *(Pk/Pz)	REER = NEER *(Pk/Pz)
RER - realny kurs walutowy	REER - realny efektywny kurs walutowy
NER - nominalny kurs walutowy	NEER - nominalny efektywny kurs walutowy
Pk - indeks cen krajowych	Pk - indeks cen kajowych
Pz - indeks cen zewnętrznych	Pz - indeks średniego poziomu cen zagranicznych wybranych do koszyka w krajach

W praktyce możemy mieć z sytuacją, w której deprecjacja nominalna nie musi towarzyszyć deprecjacji w ujęciu realnym, np. w Polsce w latach 1990-1989 mieliśmy do czynienia z nominalną deprecjacją kursu walutowego (kurs złotego), ale towarzyszyła temu realna aprecjacja kursu walutowego.

-

Zmiany kursów walut wywierają wpływ na powstanie inflacji i jej przenoszenie z kraju do kraju poprzez jej eksport i import. W związku z tym wyróżniamy inflację występującą w danym kraju, czyli inflację kosztów, popytu, cen i inflacje importowaną. Patrząc na problem od strony dynamicznej inflacja może być pełzająca, krocząca, galopująca oraz tzw. hiperinflacja. W warunkach inflacji występują przeobrażenia w kierunkach i strukturze międzynarodowego obrotu gospodarczego. W wyniku inflacji rosną ceny zarówno w imporcie, jak i w eksporcie, co powoduje sztuczne zawyżanie wartości eksportu i importu. Natomiast bezpośredni wpływ na handel zagraniczny danego kraju ma poziom i tempo inflacji w kraju eksportera i importera. Inflacja przenosi się z kraju do kraju głównie poprzez międzynarodowy mechanizm cenowy, na który wywierają wpływ zmiany kursów walut. Wzrost kursu waluty danego kraju względem obcego, czyli rewaluacja waluty krajowej ogranicza import inflacji, natomiast dewaluacja, czyli obniżenie kursu waluty krajowej względem obcej może import inflacji nasilić. Wzrost cen importowanych nad eksportowanymi uruchamia przenoszenie inflacji z kraju do kraju.

6. Efekt Balassy-Samuelsona:

Wiąże się z badaniami przeprowadzonymi w latach 60 na temat związków pomiędzy wydajnością pracy, a poziomem kursu. Według tych autorów wysokie tempo wzrostu wydajności pracy w krajach o niższym poziomie rozwoju (są to kraje transakcji gospodarczej i niektóre rozwijające się) przyczynią się do wzrostu płac, a w efekcie także do wzrostu cen zwłaszcza w sektorze produkującym tzw. dobra niehandlowe.

W efekcie występuje trwała (strukturalna) tendencja do realnej aprecjacji waluty szybko rozwijającego się kraju ponieważ poziom cen w tym kraju zmienia się znaczenie szybciej niż poziom kursu walutowego.

7. Pojecię i skutki dewaluacji

Dewaluacja - to obniżenie przez władze monetarnego, danego kraju, kursu pieniądza krajowego w stosunku do walut obcych, czyli podniesione ceny waluty obcej w pieniądzu krajowym. Zabiegiem przeciwnym do dewaluacji jest rewaluacja.

Zarówno dewaluacja jak i rewaluacja są skutkiem decyzji władz monetarnych co oznacza, że mogą być przeprowadzone tylko w systemie kursu centralnego. Ich odpowiednikiem w systemie kursów płynnych jest deprecjacje i aprecjacja.

Kurs centralny -> zabieg dewaluacja i rewaluacja

Kurs płynny -> proces deprecjacja i aprecjacja

Dewaluacja wpływa zarówno na sytuacje eksporterów jak i importerów, dla eksporterów jest ona zabiegiem korzystnym, ponieważ rosną ich wpływy w pieniądzu krajowym (tzw. aspekt wewnętrzny dewaluacji) oraz pojawia się możliwość obniżenia ceny dewizowej wyrobów przeznaczonych na eksportu (tzw. aspekt zewnętrzny dewaluacji).

Dewaluacja powoduje również wzrost ceny w pieniądzu krajowym wyrobów pochodzących z importu.

Wzrost kosztów importu powinien przyczynić się do spadku popytu na dobra importowane, a w efekcie do obniżenia importu. W sumie dewaluacja powinna wpłynąć korzystnie na bilans handlowy danego państwa (wzrost eksportu i ograniczenie importu).

UWAGA:

Dewaluacja powoduje rzeczywistą poprawę bilansu handlowego jeżeli suma elastyczności popytu krajowego na import i popytu zagranicznego na eksport jest większa od jedności.

Warunek Twierdzenie MARSHALLA-LENERA.

Negatywny skutek dewaluacji zwłaszcza w dłuższym okresie jest wzrost poziomu cen krajowych (inflacja).

W deprecjacji i aprecjacji odwrotnie.

-

Dewaluacja - spadek wartości waluty wywołany decyzja władz monetarnych.Dewaluacje przeprowadza się aby zwiększyć opłacalość eksportu, która polega na osłabieniu kursu waluty krajowej. Także w tym przypadku można wyróżnić 2 aspekty:

zewnętrzny i zewnętrzny mechanizmu oddziaływania dewaluacji (i deprecjacji) na eksport.

Zewnętrzny aspekt wyraża się w tym, że ceny dewizowe wyrobów eksportowych przez dany kraj mogą na skutek dewaluacji (deprecjacji) ulec obniżeniu. Przy danych kosztach krajowych i słabszej walucie krajowej możliwe jest bowiem obniżenie cen dewizowych i tym samym zwiększenie konkurencyjności eksportu wyrobów danego kraju.

Wewnętrzny aspekt dewaluacji wyraża się w tym, że podwyżka ceny walutowej obcej powoduje wzrost wpływów dewizowych przeliczanych na walutę krajową. Oznacza to, ceteric paribus, zwiększenie opłacalności dotychczasowego wywozu i rozszerzenie zakresu opłacalnego eksportu.Dewaluacja i (deprecjacja) powoduje też zwiększenie kosztu importu, gdyż rośnie cena waluty obcej w pieniądzu krajowym.

8. Polityka kursowa.

Polityka kursowa należy obok polityki monetarnej i budżetowej do jednej z trzech głównych polityk makroekonomicznych. Ma na celu posługiwanie się kursem walutowym przez władze monetarne danego państwa w taki sposób, aby osiągnąć z góry ustalone cele gospodarcze. Sposób prowadzenia polityki kursowej w znacznym stopniu wpływa na rozwój ekonomiczny danego kraju. Gdy jest prowadzona prawidłowo i konsekwentnie jest jednym z głównych czynników kształtowania wzrostu gospodarczego.

Polityka kursowa jest to posługiwanie się kursem walutowym przez władze monetarne danego państwa z zamiarem osiągnięcia z góry ustalonych celów gospodarczych. Polityka ta jest, obok pieniężnej i fiskalnej, głównym narzędziem polityki makroekonomicznej państwa. Sposób jej prowadzenia w znacznym stopniu wpływa na rozwój ekonomiczny danego kraju. Polityka kursowa prowadzona prawidłowo i konsekwentnie jest jednym z głównych czynników kształtowania wzrostu gospo­darczego.

Istnieje wiele odmian polityki kursowej, jakimi mogą się posłużyć władze walutowe danego kraju. Kurs walutowy może być traktowany jako zmienna nieza­leżna w polityce makroekonomicznej danego kraju. Oznacza to podporządkowanie polityki pieniężno-kredytowej polityce kursowej. Posługiwanie się instrumentami makroekonomicznymi w tym przypadku sprowadza się tylko do utrzymywania kur­su walutowego na stałym poziomie. Natomiast odwrotna sytuacja, czyli wtedy kiedy występuje kurs płynny, oznacza niezależność prowadzenia polityki pieniężnej.

-

Ewolucja polskiej polityki kursowej:

I etap

- stały kurs walutowy (01.01.1990 - 15.05.1991)

- polityka była elementem programu stabilizacyjnego (Plan Balcerowicz), główny cel to ograniczenie inflacji + stały kurs walutowy na poziomie 1 USD = 9.500 zł. Wtedy nie było ryzyka kursowego.

II etap - stały kurs względem koszyka walut (16.05.1991 - 13.10.1991)

- dewaluacja złotego o 16 %, zmiana parytetu

- USD zastąpił koszyk 5 walut

III etap

- pełzający kurs walutowy (14.10.1991 - 15.05.1995)

- stała umiarkowana dewaluacja złotego, podwyższenie wartości koszyka, w każdym dniu ogłaszanie tabeli kursów walutowych przez NBP z zastrzeżeniem że w stopniu nie większym niż 1,8 % w skali miesiąca (w latach 1991 - 1999 tempo miesięcznej dewaluacji stopniowo było obniżane do 0,3%)

IV etap

- płynny kierowany kurs walutowy (16.05.1995 - 11.04.2000)

- pasmo wahań stopniowo było poszerzane do ± 15%; bank centralny był zobowiązany do inwestycji w celu przeciwdziałania zbyt dużemu odchyleniu kursów (dominowały operacje skupu dewiz, aby powstrzymać aprecjację); bank centralny wyznaczał na podstawie koszyka walut kurs centralny, który był ustalany według reguł kursu płynnego (kurs ten nie służył do rozliczeń).01.01.1999 r nastąpiła zmiana parytetu (koszyka walut)

V etap

- płynny kurs walutowy (12.04.2000)

-kurs centralny i system kroczący dewaluacji oraz pasmo wahań zostały zlikwidowane; wahania kursu walutowego nie podlegają żadnym ograniczeniom; kurs walutowy przestał być celem polityki pieniężnej banku centralnego.

-

Główne rodzaje polityki kursowej[edytuj]

Wyróżniamy dwa podstawowe rozwiązania oraz rozwiązania pośrednie:

• kurs płynny (ang. floating)

• kurs sztywny (stały - ang. pegged rate, fixed rate)

Pośrednie:

• kurs sztywny korygowany skokowo (ang. adjustable peg)

• kurs pełzający (ang. crawling peg)

• kurs płynny sterowany (ang. managed float)

Gdy tylko w kraju występuje gospodarka wolnorynkowa, politycy gospodarczy mogą wprowadzić kurs płynny waluty danego kraju, lub związać go z jakąś inną walutą (zaczep walutowy- ang. currency peg). W pierwszym przypadku kurs kształtuje się swobodnie na rynkach walutowych. W drugim, władze monetarne dążą do utrzymania możliwie długo kursu stałego w stosunku do waluty obcej. Zaczep walutowy można budować na bazie jednej waluty lub kilku (czyli zaczep koszykowy, np. SDR lub ECU ale też indywidualne koszyki). Kurs stały może być niezmienny w czasie lub zmieniać się w uporządkowany sposób. Przy drugiej opcji mamy do czynienia z zaczepem pełzającym (crawling peg), gdy zmiany te są zapowiadane przez rząd, mechanizm nazywamy pre-announced crawling peg.

9. Charakterystyka polskiego systemu kursowego.

Od 12 kwietnia 2002 r. w Polsce obowiązuje system płynnego kursu walutowego w ramach którego kurs złotego wyznaczany jest wyłącznie przez oddziaływanie sił popytu i podaży na rynku walutowym. Do najważniejszych zalet obowiązującego obecnie w Polsce system kursu walutowego zalicza się przede wszystkim fakt, że zwiększa on prawdopodobieństwo uniknięcia kryzysu walutowego, zapobiega przenoszeniu do gospodarki krajowej impulsów inflacyjnych z zagranicy oraz eliminuje podatność gospodarki krajowej na zaburzenia mające źródło w innym kraju, która występuje w sztywnych systemach walutowych z walutą bazową (np. wywołany czynnikami wewnętrznymi wzrost inflacji w kraju, w stosunku do którego waluty usztywniona jest waluta krajowa).

System płynnego kursu złotego jest zatem spójny z realizowaną przez Radę Polityki Pieniężnej strategią bezpośredniego celu inflacyjnego, której celem jest obniżenie inflacji, a następnie utrzymanie stabilnego poziomu cen. Strategia ta ułatwia podmiotom gospodarczym przewidywanie poziomu inflacji, zatem również cen, kosztów i płac, co jest kluczowe z punktu widzenia formułowania przez polskie przedsiębiorstwa długookresowej strategii działania. Należy przy tym pamiętać, że utrzymanie stabilności cenowej jest w perspektywie długookresowej jednym z fundamentów zrównoważonego rozwoju gospodarczego.

W ramach systemu kursu płynnego poziom kursu walutowego kształtowany jest przez wiele czynników zarówno natury ekonomicznej (krajowych i zagranicznych), jak i nieekonomicznej (politycznej, psychologicznej). Do najważniejszych czynników decydujących o wahaniach i poziomie kursu walutowego zalicza się: politykę pieniężną (poziom stóp procentowych), politykę gospodarczą (poziom deficytu fiskalnego), ryzyko finansowe i polityczne kraju, organizację handlu i płatności zagranicznych (restrykcje walutowe i ilościowe), instytucjonalną strukturę rynków walutowych, także psychologię uczestników rynku walutowego.

Oznacza to, że na kurs walutowy wpływają zarówno czynniki fundamentalne, jak i czynniki o charakterze krótkookresowym, nie zawsze bezpośrednio związane z oczekiwaniami co do rozwoju sytuacji makroekonomicznej. Oddziaływanie takich czynników jak sytuacja polityczna w kraju, czy sytuacja geopolityczna powoduje, że system kursu płynnego mogą charakteryzować stosunkowo długie okresy niedopasowania kursu rynkowego do poziomu równowagi. Ponadto oddziaływanie czynników krótkookresowych przyczynia się do dużej zmienności kursu walutowego, którą uznaje się za podstawową wadę mechanizmu płynnego kursu walutowego.

10. Perspektywy przystąpienia Polski do strefy euro

Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej (UE) Polska bierze udział w III etapie Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) ze statusem kraju z derogacją`*`. Polska zobowiązana jest do przyjęcia wspólnej waluty po wypełnieniu warunków określonych w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE), czyli warunków konwergencji nominalnej. Przepisy prawne UE nie narzucają wprost terminu w jakim kraje z derogacją powinny przystąpić do strefy euro.

Korzyści wynikające z członkostwa w UGW to przede wszystkim eliminacja ryzyka zmienności

kursu złotego w stosunku do euro; redukcja kosztów transakcyjnych; rozwój powiązań

handlowych i kapitałowych ze strefą euro; spadek stóp procentowych; redukcja kosztów

obsługi długu publicznego; ułatwiony dostęp do rynku kapitałowego strefy euro; zwiększenie

przejrzystości i porównywalności cenowej. Zagrożeniem jest utrata możliwości autonomicznego

korzystania z instrumentów polityki pieniężnej i walutowej; szczególnie istotna

w przypadku wystąpienia szoku asymetrycznego.

Zagrożeniem jest także możliwość boomu kredytowego i wzrostu cen aktywów.

I wreszcie nie można zapominać o ryzyku wyższego od prognozowanego wzrostu cen.

Członkostwo Polski w strefie euro przyczyni się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego, jeśli

będzie oparte na niezbędnych reformach. Polityka gospodarcza powinna być nakierowana nie

tylko na spełnienie kryteriów nominalnej konwergencji, ale przede wszystkim na dokonanie

odpowiednich reform w sferze realnej gospodarki; jeszcze przed wstąpieniem do strefy euro.

Efektywność funkcjonowania podażowej strony gospodarki oceniana jest przede wszystkim na

podstawie eliminacji słabości instytucjonalnych, barier działalności gospodarczej dla przedsiębiorstw

na poziomie mikroekonomicznym. Pod uwagę brane jest również zwiększenie mobilności

przestrzennej i zawodowej siły roboczej oraz ograniczanie klina podatkowego. Ocenia się także

inwestowanie w poprawę jakości zasobów ludzkich.

Elastyczność polityki fiskalnej polega na zapewnieniu odpowiedniej reakcji polityki fiskalnej na

potencjalne szoki asymetryczne (redukcja deficytu) oraz na wydłużeniu horyzontu planowania

finansowego.

`*` Derogacja, wyłączenie państwa członkowskiego UE z obowiązku wypełniania części (specjalnie wynegocjowanej) zobowiązań płynących z traktatów i prawa wspólnotowego

11 . Kurs walutowy a konkurencyjność gospodarki

Realny kurs walutowy jest miarą względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażonej w jednej walucie.

Wzrost realnego kursu walutowego oznacza spadek konkurencyjności gospodarki krajowej na rynku światowym.

Prowadzona przez bank polityka kursu wpływa na całą gospodarkę państwa. Kurs walutowy jest jednym z czynników decydujących o dokonywaniu transakcji z zagranicą i to on kształtuje cenę produktu krajowego oferowanego na rynku zagranicznym. Jednocześnie - przy danej cenie zagranicznej - kurs walutowy określa cenę wewnętrzną artykułu importowanego. Zmiany kursu walutowego kształtowane poprzez prowadzoną politykę wywierają wpływ na bilans handlowy tak samo jak zmiany cen. Zachodząca zależność jest dość prosta, bowiem niższy poziom kursu walutowego prowadzi do deficytu w bilansie płatniczym i odpływu rezerw dewizowych, natomiast wyższy kurs walutowy osłabia konkurencyjność gospodarki. Polityka kursu walutowego ustala reguły kształtowania poziomu kursu, ale także zmienność i jednolitość kursu oraz zakres ograniczeń nałożonych na transakcje walutowo-dewizowe.

W pewnych warunkach ekonomiczno-finansowych sytuacja gospodarcza kraju może wymuszać konieczność dokonania zmianę kursu walutowego. Zmiana ta może mieć charakter jednorazowy i polegać obniżce (dewaluacji) lub podwyżce (rewaluacji), ale może też być rozciągnięta w czasie i oznaczać stopniowy proces obniżania się kursu (deprecjacji) bądź jego podwyższania (aprecjacji).

Prowadząc politykę kursu walutowego bank może obrać dwie strategie. Strategia sztywnego kursu wymiany polega na utrzymywaniu kursu na stałym poziomie oraz manewrowaniu rezerwami walutowymi w celu zapewnienia równowagi popytu i podaży. Prowadząc politykę kursu stałego bank centralny określa tzw. dopuszczalny korytarz wahań waluty wokół kursu. Jeżeli nadwyżka podaży lub popytu na daną walutę powoduje większe od dopuszczalnego odchylenia kursu walutowego od parytetu, wtedy bank podejmuje interwencję, a jeżeli brak jest do tego środków, to ogłasza oficjalną dewaluację, czyli obniżkę kursu waluty własnej.

Drugą opcją, jaką może obrać bank centralny jest strategia kursu płynnego. W tym wypadku kurs waluty waha się pod wpływem zmian w popycie na daną walutę i jej podaży. Strategię taką stosuje się głównie po to, by osiągnąć wyznaczony poziom inflacji (cel inflacyjny). Stosując strategię kursu płynnego bank nie określa żadnych pożądanych wartości ani przedziałów wahań, a kurs walutowy kształtuje rynek.

Istnieje również opcja mieszana tych strategii, która dopuszcza wahania kursu. Bank może stosunkowo łatwo i szybko zmienić swą decyzję, nawet z dnia na dzień ustalając nowy poziom stałego kursu lub przejście na kurs płynny.

Realny kurs walutowy a konkurencja

a) pojęcie konkurencyjności - międzynarodowa konkurencyjność - (gospodarki lub przedsiębiorstwa) to zdolność do tworzenia większego bogactwa niż konkurenci na rynku międzynarodowym,

b) elementy składowe konkurencji międzynarodowej:

- międzynarodowa pozycja konkurencyjna (jest to tzw. konkurencyjność typu wynikowego);

- międzynarodowa zdolność konkurencyjna (jest to tzw. konkurencyjność typu czynnikowego);

- międzynarodowa przewaga konkurencyjna;

c) ze względu na kluczowe czynniki determinujące konkurencyjność wyróżniamy:

-tradycyjną konkurencyjność eksportową,

-konkurencyjność przemysłową,

-konkurencyjność technologiczną i innowacyjną,

-konkurencyjność w ujęciu globalnym (WEF i IMP),

-konkurencyjność makroekonomiczna - realne kursy walutowe

* kurs realny walutowy nie służy w zasadzie do badania zmian wartości pieniądza, ale do badania zmian konkurencyjności kraju narybku międzynarodowym, czyli pozwala na ocenę konkurencyjności wyrobów danego kraju przy różnych kombinacjach kursu walutowego i poziomu cen.

Z reguły realny kurs walutowy jest podawany w postaci indeksu (rok poprzedni lub wybrany=100). Wzrost indeksu oznacza pogorszenie konkurencyjności (realna aprecjacja) natomiast spadk indeksu poprawę konkurencyjności kraju (realna deprecjacja).

-

Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki lub przedsiębiorstwa to zdolność do tworzenia większego bogactwa niż konkurencyjności na rynku międzynarodowym. Można wyróżnić następujące elementy składowe konkurencyjności międzynarodowej:

- międzynarodowa pozycja konkurencyjna (jest to tzw. konkurencyjność typu wynikowego)

- międzynarodowa zdolność konkurencyjna (jest to tzw. konkurencyjność typu czynnikowego)

- międzynarodowa przewaga konkurencyjna

Ze względu na kluczowe czynniki determinujące konkurencyjność można wyróżnić:

a)Tradycyjną konkurencyjność exportową

b)Konkurencyjność makroekonomiczną (realne kursy walutowe)

c)Konkurencyjność technologiczną

d)Konkurencyjność przemysłową

e)Konkurencyjność przedsiębiorstw (ujęcie PORTERA)

PKT 5. ROLA HANDLU ZAGRANICZNEGO W ROZWOJU GOSPODARCZYM

1. Na czym polega funkcja transformacyjna handlu zagranicznego (wpływ handlu zagranicznego na zmianę struktury dochodu narodowego)

Transformacyjna przemiana za pomocą handlu zagranicznego towarowej struktury wytworzonego w kraju produktu krajowego PKB to ogromna sterta towarów i usług wytworzonych przez wszystkie dziedziny życia gospodarczego. Trzeba ją zmieniać bo :

jest uboga w stosunku do struktury naszych potrzeb bo struktura naszych potrzeb jest bardziej rozbudowana niż struktura wytworzonego produktu krajowego

bo państwo musi posiadać środki na uzupełnianie ubogiej struktury towaroweja)bo są niedoboryb)są nadwyżki

2. Jak należy rozumieć pojęcie obroty niezbędne

Pojęcie "handel międzynarodowy" lub "obroty międzynarodowe" dotyczy wymiany w skali globalnej lub wymiany zagranicznej ugrupowań ponadnarodowych, czy też grup państw.

Pojęcie „ handel zagraniczny” obejmuje wszelkie rodzaje działalności związane z utrzymaniem stosunków gospodarczych z zagranicą. Handel zagraniczny to w wąskim znaczeniu sprzedaż za granicę lub zakup dóbr materialnych. Podstawowymi formami handlu zagranicznego jest import, eksport oraz handel tranzytowy.

Import - polega na przywozie towarów z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym.

Eksport - to wywóz za granicę towarów gotowych pochodzenia krajowego lub w znacznym stopniu przetworzonych w kraju w celu ich sprzedaży.

Handel tranzytowy - sprowadza się wyłącznie do obrotu towarowego i dotyczy sytuacji, w której siedziba firmy realizującej transakcje kupna-sprzedaży nie znajduje się ani w kraju importera, ani w kraju eksportera.

Wspólną cechą wymienionych form handlu zagranicznego jest to, że dokonują się one na wolnym rynku w sposób bezpośredni między producentami towarów a ich nabywcami, bądź z udziałem pośredników. Część transakcji handlowych jest zawierana na tzw. Rynkach zorganizowanych. Do form rynków zorganizowanych zalicza się targi, giełdy, aukcje, przetargi oraz wolne obszary celne.

Zarówno transakcja eksportowa, jak i importowa może być realizowana bezpośrednio między producentami i odbiorcami ( eksport/import bezpośredni) bądź poprzez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa ( firmy) handlu zagranicznego, które występują jako pośrednicy w handlu.

Suma eksportu i importu określana jest jako obroty handlu zagranicznego. Różnica między eksportem i importem oznacza dodatnie saldo handlu zagranicznego; nadwyżka eksportu nad importem oznacza dodatnie saldo handlu zagranicznego, zaś nadwyżka importu nad eksportem - ujemne saldo handlu zagranicznego ( deficyt ). Import towarów, których nie można wytworzyć w danym kraju, a które są konieczne do prowadzenia procesu reprodukcji społecznej - określany jest jako import niezbędny, natomiast import towarów zastępujących możliwą produkcję krajową - jako import substytucyjny lub konkurencyjny.

Import może zaspokajać:

bieżące potrzeby produkcyjne ( import zaopatrzeniowy )

potrzeby rozwojowe gospodarki ( import inwestycyjny )

potrzeby konsumpcyjne ludności ( import konsumpcyjny )

Natomiast część eksportu, która służy pozyskiwaniu środków na finansowanie importu niezbędnego jest określana jako eksport niezbędny.

3. mechanizm oddziaływania handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy od strony podaży

Handel zagraniczny poprzez dodatnie saldo obrotów handlowych z zagranicą, powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w danym kraju

W gospodarce zamkniętej

Y=I+K+G

Y- dochód narodowy

I - inwestycje

K - konsumpcja

G - wydatki państwa

W gospodarce jest możliwa sytuacja, że wielkość dochodu narodowego wytworzonego nie będzie równa sumie dóbr przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję.

wielkość dochodu narodowego podzielonego jest większa od wielkości dochodu narodowego wytworzonego Im>Ex

wielkość dochodu narodowego wytworzonego jest większa od wielkości dochodu narodowego podzielonego Ex>Im

Możliwość utrzymania przez pewien czas nadwyżki eksportu nad importem ma duże znaczenie dla dynamiki wzrostu gospodarczego

Zależność między przyrostem dochodu narodowego a importem

Wzrost DN powoduje zwykle wzrost zapotrzebowania na import (wzrost importu pozostaje w różnej proporcji do powodującego go przyrostu popytu).

Zależność między przyrostem dochodu narodowego a eksportem

Jeśli wzrost DN jest spowodowany wzrostem popytu krajowego to następuje spadek eksportu

Jeśli wzrost DN jest spowodowany wzrostem popytu zagranicznego to następuje wzrost eksportu

W wyniku zwiększenia konkurencyjności wytwarzanych towarów nastąpi wzrost eksportu

-

Wykorzystywanie handlu zagranicznego do wzrostu gospodarczego wiąże się z występowaniem nierównowagi (deficytu) w bilansie handlowym. Oznacza to że istnieje możliwośc uzupełnienie niedostatecznych z punktu widzenia danego kraju wewnętrznych źródeł finansowania za pomocą zasobów zewnętrznych ( import kapitału).

Gospodarka zamknięta: I = S

Gospodarka otwarta: I - S = Im - Ex

(luka oszczędności) = (luka dewizowa) model 2 luk

Oszczędności zagraniczne mogą być dostępne jako:

- środki pieniężne w postaci kredytów

- pomoc zagraniczna

- zagraniczne inwestycje

Warunki wykorzystania kredytów zagranicznych:

- powinny być przeznaczone na inwestycje a nie na konsumpcję

- inwestycje finansowane kredytem zagranicznym muszą być rentowne

- inwestycje finansowane kredytem zagr. powinny być pro exportowe

- produkcję w nowo budowanych inwestycjach należy uruchomić w okresie karencji kredytu.

=

FUNKCJA ZASOBOTWÓRCZA- Handel zagraniczny wpływa zarówno na globalne rozmiary produktu krajowego brutto, jak i na wartość jego poszczególnych składników, produkcji, inwestycji, akumulacji i konsumpcji. Zależność między handlem zagranicznym a wzrostem gospodarczym można przedstawić korzystając z modelu Kaleckiego. Zgodnie z tym modelem stopa wzrostu gospodarczego jest iloczynem współczynnika efektywności inwestycji i stopy inwestycji.

W gospodarce zamkniętej realizowane inwestycje nie mogą przekraczać rozmiarów akumulacji wewnętrznej, natomiast w gospodarce otwartej, jeśli istnieje nadwyżka importu nad eksportem, na inwestycje można przeznaczyć wyższą kwotę środków finansowych, dzięki czemu tempo wzrostu gospodarczego może być wyższe. Rola handlu zagranicznego w zakresie inwestycji może się przejawiać w formie efektu rzeczowego, polegającego na tym, że poprzez import środków produkcji następuje zaspokojenie popytu na nie w kraju, który tych środków w ogóle nie wytwarza lub wytwarza w niedostatecznej ilości. Oddziałując na stopę inwestycji i pośrednio na tempo wzrostu gospodarczego, handel zagraniczny spełnia funkcję zasobotwórczą.

=

Wpływ na wielkość dochodu narodowego od strony podaży - poprzez

saldo bilansu handlowego

Wykorzystywaniu handlu zagranicznego do transformacji rzeczowej struktury dochodu narodowego towarzyszy bardzo często nierównowaga (deficyt) w bilansie handlowym. Uzupełnienie więc niedostatecznych, z punktu widzenia potrzeb rozwojowych danego kraju, wewnętrznych źródeł finansowania (akumulacji krajowej) za pomocą dopływu zasobów zewnętrznych daje możliwość znacznego wpływu poprzez import na procesy zachodzące w gospodarce narodowej i przyspieszenie wzrostu gospodarczego.

Znajduje to swoje zastosowanie przede wszystkim w tych krajach, w których przy pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych, niski poziom produktu krajowego brutto nie stwarza możliwości dostatecznie wysokich środków na inwestycje, a co się z tym wiąże - zwiększenia podaży dóbr i usług. Powstała w ten sposób luka oszczędności zależy z jednej strony od skłonności do oszczędzania, a z drugiej zaś od założonego tempa wzrostu gospodarczego. Luka pomiędzy zgromadzonymi oszczędnościami wewnętrznymi a niezbędnymi wydatkami na inwestycje w danym kraju rozwijającym się może zostać pokryta tylko w drodze importu kapitału. W formie rzeczowej oznacza to konieczność wystąpienia nadwyżki importu nad eksportem. W przypadku krajów rozwijających się nadwyżka ta jest z reguły stosunkowo duża, ponieważ gospodarka zgłasza popyt na wiele towarów z importu, a jednocześnie jej możliwości eksportowe (przynajmniej na początku) są ograniczone. Powstaje wówczas luka dewizowa, która określa wielkość niedoboru środków dewizowych niezbędnych do sfinansowania ujemnego salda w bilansie handlowym.

Przedstawione rozważania ilustruje równanie [model "dwóch luk"]:

I = S

↑ gospodarka zamknięta, o rozmiarach inwestycji decydują oszczędności własne (akumulacja własna)

I - S = Im - Ex

gdzie:

I - inwestycje, S - oszczędności (akumulacja wewnętrzna),

Im - import, Ex - eksport.

↑ gospodarka otwarta, o rozmiarach inwestycji nie decydują tylko oszczędności własne, ale również dopływ środków zagranicznych (oszczędności zagraniczne)

Zamieszczone równanie wskazuje, że im mniejsze dany kraj lub grupa państw wykazuje zdolności do rozwoju z środków zgromadzonych samodzielnie (czyli im większa występuje luka oszczędności I - S), tym większe jest ich zapotrzebowanie na dodatkowy dopływ środków z zagranicy. Rozmiary potrzeb w tym zakresie wyraża właśnie luka dewizowa (czyli Im - Ex), gdyż dochody z eksportu określające zdolność do importu są w tych krajach mniejsze od ich zapotrzebowania na materialne i pieniężne środki zewnętrznego zasilania gospodarki w procesie wzrostu.

W wypadku, gdy bilans handlowy jest ujemny, pojawia się problem źródła finansowania ujemnego salda obrotów handlowych. Jest ono wówczas finansowane z oszczędności zagranicznych, ponieważ kraj, którego import przewyższa eksport, wykorzystuje oszczędności zgromadzone przez inne kraje. Najczęściej są to:

* środki pieniężne udostępniane w postaci kredytów,

* inwestycje bezpośrednie,

* zagraniczna pomoc gospodarcza.

Wymiernym efektem napływu środków zewnętrznych (bez względu oczywiście na formę transferu) są przez pewien czas wyższe rozmiary dochodu narodowego podzielonego od dochodu narodowego wytworzonego. Dzieje się tak dlatego, że ujemne saldo wymiany

z zagranicą zwiększa podaż towarów i usług. Kraj deficytowy żyje zatem "ponad stan", wydając za granicą więcej niż wynoszą jego dochody. W ten sposób powstają jednak możliwości zwiększenia rozmiarów funduszu przeznaczonego na akumulację, przy pozostawieniu konsumpcji na nie zmienionym poziomie.

Ta część zagranicznej pomocy gospodarczej dla krajów słabo rozwiniętych, która jest przekazywana w formie darów, nie wiąże się z koniecznością późniejszej obsługi. Stosunkowo niewielkie zagrożenia niosą też ze sobą zagraniczne inwestycje bezpośrednie, choć ich napływ jest uzależniony od spełnienia określonych warunków [np. wcześniejszego zagwarantowania możliwości transferu zysków]. Należy natomiast pamiętać o ryzyku związanym z finansowaniem wzrostu gospodarczego poprzez zaciąganie kredytów zagranicznych. Prowadzenie takiej polityki powoduje bowiem powstawanie zobowiązań wobec zagranicy, z których trzeba się w następnym okresie wywiązać. Wymaga to osiągania w późniejszym czasie znacznej nadwyżki eksportu nad importem. W przeciwnym razie kraj, który zaciągnął znaczne kredyty za granicą może stanąć wobec niemożności wywiązania się z obsługi długu i będzie zmuszony do zaciągania dalszych pożyczek, co grozi znacznym pogorszeniem sytuacji płatniczej i wpadnięciem w "pułapkę" zadłużenia zagranicznego. Stąd też polityka wykorzystywania kredytów zagranicznych powinna być niezwykle przemyślana, a kredyty zaciągane na sfinansowanie inwestycji powinny spełniać szereg warunków.

1. Kredyty zagraniczne powinny być przeznaczone na inwestycje, a nie na konsumpcję.

2. Inwestycje finansowane kredytem zagranicznym muszą być rentowne:

- stopa zysku z inwestycji musi być wyższa od stopy oprocentowania kredytu,

- stopa zysku z inwestycji łącznie z amortyzacją powinna być wyższa niż koszt obsługi kredytu (raty + oprocentowanie).

3. Produkcję w nowo budowanych inwestycjach powinno się uruchomić w okresie karencji kredytu.

4. Inwestycje finansowane kredytem zagranicznym powinny być proeksportowe (zapewnienie wpływów dewizowych z tytułu eksportu w celu obsługi kredytu zaciągniętego za granicą).

Z zasobotwórczej funkcji handlu zagranicznego korzystają głównie kraje o niższym poziomie rozwoju (kraje rozwijające się). Od lat 80. XX wieku USA wykorzystywały handel zagraniczny do finansowania nadmiernej konsumpcji indywidualnej i zbiorowej - stając się strukturalnym dłużnikiem.

4. Jak działa mnożnik eksportowy

W warunkach niepełnego wykorzystania mocy wytwórczych: mówi nam o tym ile razy wzrośnie DN w efekcie wystąpienia początkowego przyrostu - impulsu uruchamiającego działanie mechanizmu.

Impulsy pobudzające działanie mnożnika:
- inwestycje autonomiczne
- wydatki budżetowe państwa
- spadek podatków
- konsumpcja autonomiczna
- wzrost eksportu

Warunki działania mnożnika:
- wolne moce wytwórcze
- elastyczna podaż reagująca na zmiany popytu
- stabilne ceny
- mechanizm rynkowy

Czynniki hamujące działanie mnożnika:
- koncentracja produkcji (monopolizacja rynku)
- interwencjonizm państwa

5. Handel zagraniczny a efektywność gospodarowania

Wpływ handlu zagranicznego na efektywność gospodarowania:
1. specjalizacja - prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania
2. efekt skali
- większe rynki zbytu
- rozłożenie kosztów stałych
- pełniejsze wykorzystanie aparatu wytwórczego
- doświadczenie
3. postęp techniczny
4. transfer technologii
5. wzrost konkurencyjności na rynku krajowym poprzez import towarów zagranicznych

IV. Bilans płatniczy

1. Rodzaje transakcji w bilansie płatniczym

2. Struktura bilansu płatniczego

A. Rachunek obrotów bieżących

Saldo obrotów towarowych

Saldo usług

Saldo dochodów

Saldo transferów bieżących

B. Rachunek kapitałowy

Przychody

Rozchody

C. Rachunek finansowy

inwestycje bezpośrednie

inwestycje portfelowe

pozostałe inwestycje

pochodne instrumenty finansowe

D. Saldo błędów i opuszczeń

Razem A-D

E. Oficjalne aktywa rezerwowe

3. Równoważenie a wyrównanie bilansu płatniczego

4. Przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego

1.zmiany PKB (wzrost PKB => wzrost popytu na towary importowane => pogorszenie salda BH i BOB)wzrost eksportu => wzrost PKB => poprawa salda BH

2.zmiana terms of trade (tot) (poprawa cenowych tot => poprawa salda BH) (pogorszenie cenowych tot => pogorszenie salda BH) (poprawa ilościowych tot => poprawa bilansu) (pogorszenie ilościowych tot => pogorszenie bilansu)

3.zmiana poziomu kursu walutowego (dewaluacja waluty krajowej => wzrost eksportu (tańszy) i spadek importu (droższy) => poprawa salda BH

5. Przywrócenie równowagi w bilansie płatniczym

ŚRODKI PRZYWRACANIA RÓWNOWAGI W BILANSIE PŁATNICZYM

· polityka monetarna (wysokie st% mogą spowodować napływ kap. krótkoterm., ale

zniechęcają też do inwestowania),

· polityka fiskalna,

· polityka dewizowa,

· polityka cenowa,

· polityka konkurencji.

Często używa się narzędzia typu: dewaluacja (obniżenie kursu). Daje ona wzrost konkurencyjności gospodarki w krótkim okresie , bo tanieje eksport a drożeje import. Dewaluacja wpływa równocześnie na wzrost cen krajowych. W kraju pojawiają się lub wzmacniają tendencje inflacyjne.

Rewaluacja- to podwyższenie stałego kursu walutowego. Rewaluację stosuje się gdy w bilansie płatniczym w dłuższym okresie występuje nadwyżka waluty. Rewaluacja jest przesunięciem o charakterze deflacyjnym, może spowodować obniżenie stanu zatrudnienia i poziomu koniunktury.

VII. Kryzysy finansowe - przyczyny i skutki

1. Pojęcie i formy kryzysów finansowych

Kryzys finansowy - sytuacja w której zachodzą gwałtowne zmiany na rynku finansowym, związane z niedostateczną płynnością, niewypłacalnością rynkowych podmiotów, a także z spadkiem produkcji lub pogłębieniem już występującego spadku. Skutkiem tych zmian jest załamanie podstawowej funkcji rynku finansowego (niekorzystne wybory powodują nieefektywne rozdzielenie funduszy do podmiotów, które mogą w sposób optymalny wykorzystać zasoby pieniężne).

Rodzaje kryzysów finansowych

kryzys walutowy

kryzys bankowy

kryzys zadłużenia zagranicznego

kryzys systemu finansowego

2. Kryzysy pierwszej, drugiej i trzeciej generacji

Kryzysy pierwszej generacji

Kryzysy tego rodzaju występowały najczęściej na przełomie lat 70. i 80. XX wieku (kryzysy w Meksyku, Argentynie, Brazylii). Zasadniczą przyczyną pojawiania się ich było przyjęcie nieprawidłowej polityki makroekonomicznej, która była nie do pogodzenia ze stałym lub sztywnym kursem walutowym. W krajach tych prowadzono ekspansywną politykę fiskalną (wydatki z budżetu były większe od dochodów), natomiast deficyty finansowano z kredytów banku centralnego. Prowadziło to do nadmiernego i niekontrolowanego zwiększania inflacji, a następnie problemów z utrzymaniem kursu w określonym przedziale wahań. W tych okolicznościach możliwe było również przeprowadzenie ataku spekulacyjnego z dużym prawdopodobieństwem powodzenia. Podstawową przyczyną powstania kryzysu jest czynnik wewnętrzny w postaci niewłaściwej polityki fiskalnej.

Kryzysy drugiej generacji

Kryzysy te pojawiały się w latach 1992-1993 w krajach zachodniej Europy (Francja, Wielka Brytania) należących w tym okresie do mechanizmu ERM. Ów system narzucał stosowanie kursu stałego z wąskim przedziałem wahań (± 2,25%). Powstawały zatem problemy z utrzymaniem kursu w tym paśmie, co stwarzało sprzyjającą sytuację do przeprowadzenia ataku spekulacyjnego na walutę, który z kolei był bezpośrednim czynnikiem wystąpienia kryzysu. Kryzysy drugiej generacji są zatem wywoływane, w odróżnieniu od poprzednich, przez czynnik zewnętrzny w postaci ataku spekulacyjnego.

Kryzysy trzeciej generacji

Kryzysy należące do tej grupy pojawiły się po raz pierwszy w latach 1997-1998 w krajach Azji Południowo-Wschodniej (Malezja, Indonezja, Korea Południowa). Sytuacja makroekonomiczna tych państw była w owym okresie bardzo dobra - występowały nadwyżki budżetowe oraz niska inflacja, toteż pojawienie się kryzysu było dużym zaskoczeniem zarówno dla inwestorów, jak i agencji ratingowych. Po przeprowadzeniu badań dowiedziono, że kryzysy azjatyckie były skutkiem złego działania elementów mikroekonomicznych tj. przedsiębiorstw, a w szczególności banków, które podejmowały nadmierne ryzyko w związku z udzielanymi kredytami. Kryzysy te zatem, podobnie, jak kryzysy pierwszej generacji, wywoływane są przez czynnik wewnętrzny.

17

---