Prawidłowe żywienie- polega na dostarczeniu odpowiedniej ilość i składników pokarmowych dla pokrycia potrzeb bytowych i produkcyjnych zwierząt.
Norma żywieniowa- dobowe zapotrzebowanie (bytowe + produkcyjne) na różne składniki pokarmowe. Określa się je w jednostkach pokarmowych np. białko ogólne, białko strawne, EM, E netto, SM.
Zapotrzebowanie poszczególnych gatunków zwierząt zostało ustalone na podstawie licznych badań żywieniowych i zostało umieszczone w tablicach norm żywienia zwierząt.
Norma żywieniowa jest pokrywana za pomocą odpowiednio ułożonej dawki pokarmowej.
Dawka pokarmowa- zestaw pasz podawanych zwierzęciu w ciągu doby, w celu pokrycia jego zapotrzebowania. Musi ona być przystosowana do możliwości pobrania i przetwarzania przez zwierzę. Musi zawierać też odpowiednią ilość składników pokarmowych.
W celu prawidłowego ułożenia dawki pokarmowej musimy znać również wartość pokarmową stosowanej paszy wyrażoną w tych samych jednostkach pokarmowych, co zapotrzebowanie. W tym celu utworzono także tabele zawierające ilość poszczególnych składników pokarmowych w 1kg paszy.
Jeżeli chodzi o różnice w pokryciu, czyli między zapotrzebowaniem a zawartością składników w dawce dopuszczalne odchylenie to +/- 5%.
Mieszanka pełnoporcjowa- mieszanka paszowa przeznaczona do bezpośredniego żywienia zwierząt o zawartości składników pokarmowych wystarczającej do zaspokojenia dziennych potrzeb żywieniowych zwierząt danego gatunku w określonym wieku oraz użytkowych w określony sposób.
System DLG- szwajcarski system żywienia zwierząt. Dla przeżuwaczy. Stosuje się go: w Szwajcarki, Holandii, Niemcach. Potrzeby białkowe w tym systemie wyraża się w białku ogólnym użytecznym, na BO, natomiast potrzeby energetyczne wyrażane są w MJ energii netto laktacji (MJ-NEL).
System INRA- francuski system. Jego obręb to 2 systemy: białkowy, energetyczny, wypełnieniowy. Potrzeby białkowe wyrażane są w BTJ. Białko właściwe rzeczywiście trawione jest w jelicie cienki.
Potrzeby energetyczne wyrażane są w energii netto i tu możemy wyróżnić 2 rodzaje jednostek powiązanych z tą energią:
IPM- dla krów mlecznych
IPŻ- przy żywieniu opasu.
System tradycyjny- potrzeby białkowe wyrażamy w białku ogólnym i białku ogólnym strawnym. Potrzeby energetyczne wyrażane są w energii netto (MJ i jednostki owsiane). W tym systemie zapotrzebowanie dzienne jest rozgraniczone. Na zapotrzebowanie bytowe wpływa: masa ciała, na zapotrzebowanie produkcyjne wysokości produkcji mleka i zawartości tłuszczu w mleku.
Normy żywienia świń:
w 1 części są normy żywienia grup produkcyjnych trzody chlewnej
2 3 części są zawarte tabele wartości pokarmowych np. wartość 1 kg pszenicy.
Określenie zapotrzebowanie na AA:
AA egzogenne- to te, które zwierzę nie może syntezować w organizmie i muszą być one dostarczone wraz z paszą oraz te, w których synteza przebiega w niedostatecznej ilości stosunku do zapotrzebowanie zwierzęcia.
Wolina, leucyna, izolecytyna, treanina, tryptofan, lizyna, metianina, fenyloalina, histydyna, arginina.
AA względnie egzogenne (semiegzogenne)- są to AA, które są wytwarzane w organizmie zwierzęcia, ale z AA egzogennych.
Cystyna (s), cysteina (s), tyrozyna.
AA endogenne - wytworzone w organizmie zwierzęcym.
Glicyna, alanina, seryna, kw. asporginowy, kw. glutaminowy, prolina, hydroksy.
AA występują w łańcuchu białkowym, w ściśle określonej selekcji. Jeżeli podczas syntezy łańcucha białkowego zabraknie AA, którego nie ma w pól AA organizmu wtedy, jeżeli jest endogenny zostaje wytworzony, a jeżeli jest egzogenny musi być dostarczony z paszą. Jeżeli tak się nie stanie synteza białka zostaje przerwana, a taki AA nazywamy AA ograniczającym albo limitującym. Jeśli chodzi o świnie AA limitujące w I rzędzie jest lizyna, następnie metianina, treonina, tryptofan.
Wartość odżywcza białka (WWB)- jest miernikiem, który określa stopień wykorzystania białka pochodzącego z dawki pokarmowej do syntezy specyficznych białek ustrojowych. Im wyższa wartość białka tym wyższe jego wykorzystanie.
WBB zależy od:
składu AA, a szczególnie od zawartości i proporcji AA egzogennych.
dostępności AA (od ilości AA wchłoniętych w jelicie cienkim).
Przy żywieniu świń mieszankami ważna jest pełna optymalizacja zawartości AA szczególnie egzogennych. Pozwala nam to uzyskać wysokie efekty produkcyjne np. większa mięsność.
Zapotrzebowanie tuczników na białko i AA zależy od:
masy ciała
tempa wzrostu
płci
Stosunek AA egzogennych do endogennych powinien wynosić jak 45-45% w mieszance pełnodawkowej.
Wysokie zapotrzebowanie na AA egzogenne pokrywamy podczas dodatków do mieszanek syntetycznych.
Korzyści ze stosowania AA syntetycznych:
jest to ekonomiczny sposób na pokrycie zapotrzebowania na AA egzogenne, (jeżeli żywymi tuczniki stosujemy pasze pochodzenia roślinnego - mają niską zawartość lizyny np. zboża mają niska zawartość AA siarkowych np. rośliny motylkowe.)
redukuje zawartości białka w dawce a tym samy zapobieganie możliwości przedawkowania poszczególnych AA
unikanie zaburzeń pokarmowych u małych zwierząt spowodowane wysokim poziomem białka w dawce.
Lepsze wykorzystanie energii z powodu odpowiedniego poziomu białka (przy nadmiarze białka w stosunku do energii nadmiar zostaje zużytkowany na cele energetyczne „odkładanie tłuszczu), przy niedoborze białka (lizyna) zmniejsza się synteza białka a nadmiar energii zostaje.
Zróżnicowany stosunek poszczególnych AA - nie dodajemy całej puli AA tylko te, ograniczające syntezę białka.
Wyższa przyswajalność w porównaniu do AA pochodzących z białka paszy (aa syntetyczne są strawne w 100%)
Z powodu wysokiej koncentracji nadają się one szczególnie do uzupełniania mieszanek o wysokiej zawartości energii i białka (AA)
Należy pamiętać, że jeżeli zawartość i proporcje AA w mieszance jest prawidłowa dodatek AA syntetycznych nie przyniesie poprawy żadnych efektów produkcyjnych.
AA syntetyczne pochodzą z fermentacji bakteryjnej, ewentualnie z syntezy chemicznej. Mogą występować w dwóch formach izomerów:
izomr D (prawo skrętny)
izomer L (lewo skrętny)
DL-Metianina- w 100% przekształcona przez zwierzę w formie L (za wyjątkiem małp i człowieka)
D-Lizyna i D-Tremina- nie są wykorzystane przez zwierzęta.
DL-Tryptofan- wykorzystywany dobrze przez świnie (w niewielkim stopniu przez drób i człowieka).
L-Tremina i L-Tryptofan- dobrze wykorzystany przez zwierzęta.
Lizyna
L-Lizyna (D+Ś) 98%
Chlorowodorek L-Lizyna (D+Ś) 78%
Metianina
D-L-Metoanina (D+Ś) 99%
Treonina
L-Treonina (D+Ś) 98%
Tryptofan
DL-Tryptofan (Ś)D 98%
L-Tryptofan (D+Ś) 98%.
Ograniczenie wydalania azotu do środowiska:
Metody oznaczania N:
Jednym z istotnych czynników decydujących o wielkości wydalanego N w kale i moczy jest bilansowanie białka w dawce pokarmowej.
Zawartość AA oraz ich wzajemny stosunek ma duży wpływ na przebieg syntezy białka zwierzęcego. Im bardziej zawartość AA białka paszy odpowiada potrzebom zwierząt tym wartość tego białka jest wyższa a jego wykorzystanie lepsze. Oznacza to również, że straty N są mniejsze. Redukcja wydalanego N oraz zmniejszenie ilości spożywanego białka przez zwierzęta przy jednoczesnym ustaleniu wysokiej produkcyjności jest możliwa przy dodatku AA krystalicznych (syntetycznych)do białka naturalnego. Ważny jest stosunek energii do lizyny w dawce pokarmowej. Następuje wtedy lepsze wykorzystanie tego AA oraz zmniejszenie strat N.
W ograniczeniu strat N do środowiska pomocne są również dodatki paszowe tj.: antybiotyki, probiotyki, enzymy, kw. organiczne, wyciągi roślinne.
Preparaty zawierające wyciąg z amerykańskiej palmy YUCCA SCHIDNEGA- charakteryzują się wielokierunkowym działaniem polegającym na:
ilościowej i jakościowej zmianie mikroflory przewodu pokarmowego zwierzęcia
ogólną ilość mikroorganizmów w treści jelita cienkiego oraz odchodach, większe wiążą ilości amoniaku zostają wykorzystanego do budowy białka bakteryjnego.
Zawarte w wyciągu YS substancje czynne biologicznie powodują ograniczenie rozwoju bakterii uroitycznych, zwiększając przy tym możliwości rozwoju pożytecznych bakterii kw. mlekowego, glikoprotein, sapioniny, znajdujące się w wyciągu tej rośliny mogą działać niszcząco naścinany komórkowe szkodliwych bakterii.
Korzyści ze stosowania tych preparatów polegają na znacznym obniżeniu ilości amoniaku w pomieszczeniach inwentarskich, ich produkcyjności i wykorzystanie pasz.
Na rynku mamy dostępne e preparat:
MICRO-AID
DE-ODORASE
Preparaty te są całkowicie bezpieczne dla środowiska oraz zdrowia zwierząt i ludzi. Po przedostaniu się z odchodami do wody czy też gleby ulegają biodegradacji. W organizmie zwierząt nie przedostają się do krwioobiegu, nie mają też wpływu na smak oraz na inne cechy organoleptyczne produkcji zwierzęcej. Nie są kumulowane w organizmie i nie mają okresu karencji.
Inne dodatki paszowe jak probiotyki, preparaty ziołowe mogą również modyfikować środowisko mikrobiologiczne przewodu pokarmowego i przez to mogą wspomagać działanie preparatów opartych na wyciągu z YS.
W produkcji zwierzęcej stosuje się wiele preparatów i substancji w celu ograniczenia lub wiązania powstającego już amoniaku. Są one dodawane do odchodów albo ściółki (wapno palone, kw. organiczne, zeolity, preparaty torfowe, kompleksy bakteryjne). Również stosowanie enzymów paszowym może ograniczyć wydalanie N poprzez poprawienie strawności paszy.
Zboża zawierają duże ilości polisacharydów nieskrobiowych. Ponieważ są to trój-glicerydy, arabiinoksylanty, chemicelulozy i celulozy. Wysoki poziom polisacharydów nieskrobiowych obniża wartość energetyczną zbóż oraz wiąże enzymy trawnicze i ogranicza ich aktywność w przewodzie pokarmowym zwierząt. Zmniejsza się przez to strawność wszystkich składników pokarmowych dawki AA wzrasta prze to ilość składników wydalanych w kale.
Stosowanie preparatów enzymatycznych zawierających pentozy (ksylanozy, arabionozalozy, peptydazy) B-glukazy lub celulozy zwiększają strawność polisacharydów nieskrobiowych i zmniejsza ilość wydalanego N w kale.
Innym sposobem polepszenia strawności to poddawanie paszy procesom bakterio chemicznym (ekstruzja, mikronizacja, granulowanie) podczas tych zabiegów zmniejsza się ilość substancji ontyodżywczych tj.: inhibitory, proteazy, lektyny, taniny, alkalirezolcynole (substancje antytodżywcze ograniczające trawienie białka.).
Procesy te powodują również naruszenie III-rzędowej struktury białek, przez co stają się one bardziej podatne na działanie enzymów proteolitycznych. Podczas tych procesów zwiększa się strawność skrobi i polisacharydów, nieskrobiowych.
Stosowanie takich dodatków jak koncentraty i deeoksykanty ogranicza wydzielanie amoniaku w odchodach mają one również zdolność do wiązania amoniaku w jelicie cienkim.
Zapotrzebowanie na AA biologicznych, które taka sama jak trzody chlewnej. Drobiu wymaga wysokiej jakości białka w dawkach pokarmowych bilansuje udział białka oraz udział AA egzogennych. Trzeba pamiętać, że w przypadku drobiu AA limitujących 1 pierwszej kolejności jest metianmina + cystyna. Jeśli chodzi o dawki pokarmowe buhajów stosuje się głownie pasze pochodzenia roślinnego. Niezbędne jest niekiedy zastosowanie AA syntetycznych.
Wykorzystanie zw. niebiałkowych w żywieniu przeżuwaczy. ZAN- związki azotowe niebiałkowe
Białko ogólne- wszystkie zw. znajdujące się w paszy które zawierają azot. Składa się z białka właściwego oraz zw. azotowych niebiałkowych .Zawartość jego w paszach określa się na podst. ilości azotu ogólnego oznaczanego metodą Kjeldaha. Na podst. doświadczeń stwierdzono, że zawartość N w paszach pochodzenia roślinnego wynosi średnio 16%. Stąd też wyprowadzono współczynnik 100: 16 = 6,25
Po oznaczeniu w paszy zawartości N w % przemnażamy przez 6,25 otrzymując w ten sposób - zawartość białka ogólnego w paszy wyrażoną w%
Zw. N niebiałkowe występujące w paszach gospodarskich to głównie : amidy , puryny , azotany ( aminokwasy)
Średnio ok. 15% całego azotu rośliny znajduje się w zw. azot. niebiałkowych. Pewne części roślin kumulują większe ilości tych zw. np. korzenie, cebule, kłęby, młode zielonki.
Do zw. azot. nieb. zaliczamy też :
- mocznik , który nie wyst. w paszach gospodarskich
Zw. azot. niebian. mogą być wykorzystywane przez zwierzęta przeżuwające .Np. mocznik jest rozkładany w żwaczu do amoniaku i CO2 . Następnie amoniak jest wykorzysta. przez bakterie żwaczowe do syntezy własnego białka. Synteza ta przebiega efektywniej gdy w podłożu są aminokwasy.
Dla wysokich wydajności krów mlecznych niezbędny jest odpowiedni poziom białka w dawce. Pasze objętościowe, które stanowią podst. dawek pok. dla krów , char. się niską zawartością białka . Dlatego też należy uwzględnić dodatek komponentów białkowych , które są stosunkowo drogie. Alternatywą jest stosowanie dodatku mocznika.
1kg mocznika - 46% N
46% 8 6,25 = 290 % N białka ogólnego
1kg mocznika- 2900g białka ogólnego
Warunki stosowania mocznika:
- niedobór N (białka ) w dawce
- wykorzystanie mocznika zależy od: składu dawki, formy w jakiej jest podawany
- mocznik podajemy w formie granulowanej lub płynnej
- bezpośrednio przed np. dodając do kiszonek
-stosując mocznik trzeba zapewnić udział w dawce łatwo dostępnych węglowodanów poprzez dodatek pasz energetycznych : zboża, melasa
-obecność w dawce łatwo dostępnych węglowodanów pozwala na lepsze wykorzystanie mocznika , który szybko rozkłada się w żwaczu.
- niezbędny jest też dodatek zw. zaw. siarkę , która jest niezbędna do syntezy aminokw. siarkowych
- w dawkach z mocznikiem musimy uwzględnić dwukrotnie zwiększony dodatek wapnia , fosforu, kobaltu i cynku. Dodajemy też sól i wit. A
Kiedy mocznik powoduje zahamowania u zw.:
- gdy jest go zbyt dużo w dawce
- za normalne przyjmuje się 25-30 g mocznika na każde 100kg masy ciała zw. na dzień
- mocznik może spowodować zachowania gdy jest żle wymieszany z paszą
- gdy zw. są nieprzyzwyczajone do podawania mocznika
- nie podajemy go zw. bardzo młodym
- nie stosuje się go w dawkach o niedostatecznej zaw. łatwo dostępnych węglowodanów oraz o wysokim poziomie białka
NIKT (CLA=SKL) - rola w żywieniu zw. zawartość w paszach , zapotrzebowanie
W skład lipidów wchodzą trójglicerydy, fosfolipidy, glikolipidy, sterole oraz wolne kw. tłuszczowe.
Tkanki zw. i ludzi ze wzg. na brak odp. układów enzymatycznych nie mają możliwości syntezy kw. linolowego i kw. linolenowego.
Kwasy te produkowane są przez rośliny, dostarczane są w pożywieniu w post. kw. macierzystych lub kw. pochodnych.
Kwasy te pełnią w organizmie wiele funkcji biologicznych , nazywano je wit. F.Grupę tą określono jako niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe NIKT.
Wielonienasycone kw. tłuszczowe o właściwościach NIKT zaliczamy do dwóch rodzin:
a) do rodziny kwasów n-6
b) do rodziny kw. n-3
Tkanki zw. i ludzi mają zdolność do przebudowy kw. linolenowego i linolowego , polegającej na wydłużaniu łańcucha węglowego , tzw. elongacja oraz wprowadzaniu dodatkowych wiązań nienasyconych, tzw. denaturacja. Procesy te mają zachodzić wyłącznie w obrębie danej rodziny kw. tłuszczowych. Procesy te ogólnie nazywamy litogenezą i zachodzą w wątrobie.
Głównym kw. tłuszczowym z n-6 jest:
- kw. linolowy - jest on 18- węglowy z 2 wiązaniami nienasyconymi. Wyst. w olejach roślinnych np.: kukurydzianym , słonecznikowym, sojowym , rzepakowym.
- kw. dihomogamma- linolenowy - 20-węgl. zawierający 3 wiązania nienasyc.. Wyst. w przetworach mlecznych.
- kw. arachidonowy- 20 węgl., o 4 wiąz. nienasyc.. Wyst w przetworach mięsnych.
Przy odp. podaży te kwasy są syntezowanie z kw. linolowego.
N-3 :
- kw. linolenowy - 18 C. o 3 wiązaniach nienasyc. Wyst w olejach roślinnych, błonach chloroplastów roślin zielonych
- kw. eikczapentaenowy - 20C. o 5 wiąz. nienasyc.
- kw. dokozaheksaenowy -22 C o 6 wiąz . nienasyc.Obydwa kw. wyst. w tłuszczach roślinnych.
Jeżeli podaż kw. linolenowego jest na odp. poziomie , pozostałe kw. są syntezowanie z tego kw. linolenowego.
Rola kw. tłuszczowych :
- rola energetyczna
-rola strukturalna - wchodzą w skład błon komórkowych ( fosfolipidy)
- są prekursorami subst. o char. hormonów tkankowych. .Całą grupę tych subst. nazywamy eikozanoidami(prostaglandyny, tromboksany, leukotrieny)
- transport lipidów( kw. mogą powodować obniżenie cholesterolu we krwi )
- z rodziny n-3 działanie przeciwnowotworowe
- przeciwdziałanie powst. zakrzepów krwi oraz obniżanie ciśnienia krwi.
Objawy niedoboru kwasów:
- zahamowanie wzrostu i przyrostu masy ciała
- zmiany skórne (łuszczenie skóry , wypadanie sierści, odbarwienia skóry)
- zwiększenie przepuszczalności skóry ( większa wrażliwość na zakarzenia bakteryjne)
- zmiany stłuszczeniowe wątroby
- uszkodzenia nerek
- zwiększenie lub zmniejszenie masy niektórych narządów
-wzrost podstawowej przemiany materii
- wzrost spożycia wody
- zaburzenia w transporcie cholesterolu
- zmniejszenie biosyntezy prostaglandyn
- zwiększenie łamliwości naczyń włosowatych
- osłabienie napięcia mięśniowego i kurczliwość mięśnia sercowego
Sprzężony kw. linolowy - SKL
Jest to izomer kw. linolowego. Powoduje zahamowanie powstawania raka , zwiększa spalanie tk. tłuszczowej oraz powoduje większe odkładanie się tk. mięśniowej.
Kw. linolowy jest przekształcany do CLA albo SKL przez mikrooorg. bytujące w żwaczu. Kw. wyst. w prod. mlecznych oraz mięsie przeżuwaczy.Poziom tego kw. możemy modyfikować w prod. poch. od przeżuwaczy poprzez dodatek do pasz olejów roślinnych , które są bogate w kw. linolowy.
NIKT w żywieniu przeżuwaczy
Mleko krowie zawiera 5% wielonienasyconych kw. tłuszczowych.25% jednonienasyconych , 70% kw. nasyconych, które są niepożądane i szkodliwe.
Kw. linolowy i linolenowy w żwaczu podlegają uwodorowaniu , nasyceniu i są przekształcane do kw. sterynowego, który jest kw. nasyconym.
Aby przeciwdziałać tym zmianom , w żywieniu przeżuwaczy stosuje się dodatek tłuszczy otoczkowanych, grubozmielone nasiona roślin oleistych oraz mydła wapniowe kw. tłuszczowych.
W takiej formie przechodzą one do dwunastnicy gdzie jako kw. nienasyc. zostają wchłonięte.
Jeżeli chodzi o kw. 20 i 22 C nienasycone - nie podlegają w żwaczu żadnym przemianom w formie niezmienionej przechodzą do dwunastnicy
Taki sposób żywienia pozwala na uzyskanie mleka oraz mięsa o zwiększonej zawartości NNKT.
NIKT w żywieniu trzody chlewnej:
Tłuszcz w mieszankach zwiększa koncentracje energii, smakowitość paszy, wykorzystanie paszy.
Wraz ze wzrostem tłuszczu w dawce wzrasta też otłuszczenie tuszy.
Tłuszcz wieprzowy charakt. się dużym udziałem nasyc. kw. tł. .Istnieje możliwość modyfikacji profilu kw. tłuszczowych w produktach wieprzowych poprzez stosowanie olei roślinnych. Należy pamiętać że wielonasycone kw. tłuszczowe w paszy oraz tkankach łatwo ulegają utlenianiu które powoduje zmiany w barwie , zapachu oraz wartości dietetycznej mięsa i tłuszczu zapasowego.
Dlatego też stosując pasze o wysokiej zaw. nien. kw. tłuszcz. należy pamiętać o dodatku przeciwutleniaczy( wit.E)
Mieszanki dla tuczników nie powinny zaw. więcej niż 10 % tłuszczu , a najlepiej 5-8%
Zaw. kw. linolowego powinna wynosić 12-15 % ogólnej sumy kw. tłuszczowych. Przestrzeganie tych zaleceń pozwala na otrzymanie produktów wieprzowych o pożądanym składzie kw. tłuszczowych oraz o wydłużonym okresie przechowywania.
NNKT w żywieniu drobiu :
Dodatek tłuszczu do mieszanek zwiększa koncentracje energii, co pozwala osiągnąć wysokie tempo przyrostu masy ciała. Niedobór NIKT powoduje obniżenie odporności ptaków na choroby, u niosek powoduje mniejszą nieśność i mniejszą masę znoszonych jaj. Dodatek olei roślinnych modyfikuje profil kw. tłuszczowych w mięsie oraz jajach.
Skł. mineralne w żywieniu zw.- makroelementy
Niedostateczne pokrycie zapotrzeb. i błędne proporcje makroelem. w stos. do siebie prowadzą do uszkodzeń szkieletu, obniżenia wydajności oraz zaburzeń płodności.
Pasze roślinne które stanowią podst. w żywieniu zw. gosp. nie zawierają odpow. ilości makroelementów.
Makroelementy- zw. których zaw. w org. zw. wynosi pow. 50g /kg ciężaru ciała. Wyróżniamy: wapń, fosfor, sód , potas, chlor , magnez, siarkę.
Źródła makroelementów :
a) minerały ( fosforany, kreda pastewna)
b) pasze roślinne i zw.
Regulacja wchłaniania makroelementów:
Przy niskim poziomie pierwiastka niezbędnego jest on lepiej wykorzystywany przez org. Przy wysokim poziomie org. pozbywa się jego. Nadmiar może być wydalany w mleku, kale, moczu.
Organizm może też zmniejszyć lub zwiększyć wchłanianie tego pierw. Może go też rozmieścić w tk. w formie nietoksycznej , nieruchliwej lub w formie łatwo uruchamianej jako zapas.
Wapń:
skl. kości i zębów
wyst. też w kom. i płynach tkankowych
jony wapnia regulują przepuszczalność błon kom.
pośredniczą w przewodzeniu impulsów nerwowych przy skurczu lub rozkurczu mięśni
pełnią funkcję aktywatora lub inhibitora w reakcjach enzymatycznych związanych z przemianą zw. azotowych oraz krzepnięciem krwi
we wchłanianiu Ca bierze udział wit.D
Niedobór:
krzywiznę u młodych zw. u starszych osłabienie kości
łamikost - np. u krów wysoko mlecznych , lochy karmiące w okresie laktacji , kiedy duże ilości fosforu i wapnia są wydalane z mlekiem
Nadmiar:
obniżenie wykorzystania fosforu i cynku
Źródło Ca:
pasze pochodzenia zw.: mączki, mleko, serwatka
rośl. pasze zaw. mało Ca dlatego stos. się dodatek : węglanu wapnia oraz fosforany wapniowe
Fosfor:
wyst w kościach i zębach
ok. 80% jest w kośćcu, reszta jest w tk. miękkich w postaci: kw. nukleinowych, zw. magazynujących i transp. energię(ATP,ADP)
wchodzi w skł. enzymów uczestniczących w przemianach węglowodanów, tłuszczu i zw. azotowych
Niedobór:
obniżenie apetytu
zahamowanie wzrostu
podobne objawy jak u Ca
Nadmiar:
wytrącanie Ca
zwiększenie zapotrzebowania na wit. D
deformację
zrzeszatnienie kości
Źródło P:
a) pasze rośl.: zboża, śruty poekstrakcyjne. Zawierają więcej P niż Ca.
ok. 50- 80% całkowitej ilośći P
wyst. w postaci fitynowej
b) pasze zw , drożdże, fosforany
Fityny- organ. połączenie kw. fosforowego z alkoholem inozytolowym. Są to zw. które mają zdolność obniżania aktywności enzymów pok. zmniejszając przez to strawność białek węglowodanów.
Ograniczenia wydalania P do środ:
a) polega na udost. P fitynowego (nie jest dost. dla monogastr., trzody chlewnej i drobiu) Jest wydalany z kałem.
Niedobór:
- obniżenie produkcyjności- stosuje się fosforany paszowe które stanowią zagrożenie dla środ ponieważ powoduje eutrofizację wód powierzchniowych
- P w org. zw. jest unieruchamiany poprzez działanie enzymów : fosfataza alkaliczna, fitaza( nie jest wykorzysta. przez org. zw.)
3 rodzaje fitazy:
* endogenna natywna- wyst. w określonych roślinach: pszenżyto , żyto , pszenica , otręby pszenne , jęczmień
* endogenna jelitowa - wytw. przez mikroorg. bytujące w jelicie grubym świń. Wchłanianie P w j. grubym jest znikome.
* egzogenna (mikrobiologiczna) - prod. fermentacji pleśni Aspergillus ficuum lub A. Niger. Oznacza się ona największą aktywnością . Jest prod. przemysłowo. Jej dodatek jest stos. do mieszanek trzody ch. i drobiu. Jej dodatek uruchamia 40-70% P fitynowego.
b) odpowiednie preparowanie pasz : moczenie, ekstruzja .Zabiegi te zwiększają aktywności fitazy natywnej.
c) odp. dobór komponentów rośl. w dawce lub mieszance
d) wprowadzenie fazowości żywienia i dokładne pokrywanie zapotrz. na P w zależności od wieku zw., stanu fizjolog. oraz od wydajności.
e) zachowanie odp. proporcji P do innych skł: Ca, wit. D. Brak równowagi powoduje pogorszenie wykorzystania P i może pogłębić jego niedobór.
Mikroelementy (pierwiastki śladowe)- wyst. w ilościach mniejszych niż 50 mg/kg w masie ciała. Są to: Fe, Mn, Zn, Cu, Co, J , Mo, Se. Wprowadza się je w prefiksach łącznie z wit. i innymi dodatkami. Powszechnie są stos. w postaci soli i tlenków. łączny dodatek zw. nieorganicznych nie powinien przekraczać 3% suchej masy dawki ze wzg. na to że nadmierna ilość popiołu obniża wart. energet. dawki oraz spożycia.
W żywieniu świń i drobiu zaleca się mikroelementów których niedobór może pogorszyć wyniki odchowu lub rozrodu.
Fe:
wyst. w hemoglobinie i mioglobinie
pełni rolę w przenoszeniu O2 i CO2
Niedobór:
powoduję anemię i zahamowanie wzrostu, a u drobiu odbarwienie piór
natłuszczanie mieszanek powoduje obniżenie wchłaniania Fe dlatego stos. zwiększony dodatek Fe w miesz. dla drobiu.
nie wchłonięte żelazo sprzyja u loch rozwojowi bakterii E. coli w odp na to wytwarzają one przeciwciała chroniące prosięta przed kolibakteriozą. W I-ych tyg. życia prosiąt należy zast. iniekcję z Fe( Ferodex)
Zn:
odp. za odporność na infekcje bakt.
odp. za prawidłowy wzrost
reprodukcję i laktację
wchodzi w skład enzymów uczestniczących w przemianach zw. azotowych, tłuszczowych, węglowodanów i wit. A
W paszach roślinnych Zn jest w niewielkich ilościach.
Niedobór:
powoduje pardkeratozę , karłowatość, zaburzenia reprodukcji. U drobiu pogorszenie opierzenia i nieśności.
W paszach roślinnych Zn jest w niewielkich ilościach.
Źródło Zn: produkty mleczne
Mn:
pełni funkcję aktywatora enzymów
bierze udział w tworzeniu tk. Łącznej
bierze udział w przemianie kw. tłuszczowych
Przyswajalność Mn z pasz naturalnych jest znikoma ok. 2%
Niedobór :
Prowadzi do kulawizny, deformacji kości zwiotczenia mięśni , otłuszczeni8a tuszy, zaburzeń w rozrodzie. U drobiu - obniżenie nieśności, wylęgowości. U młodych ptaków pow. perozę (deformacje stawów)
Cu:
uczestniczy w metabolizmie Fe
odp. za prawidłowe funkcjonowanie ukł. krwionośnego i nerwowego
odp. za zabarwienie włosów i skóry
kiedyś u świń stos. jako stymulator wzrostu. Obecnie zabroniony w PL.
Niedobór :
Prowadzi do anemii, zaburzeń rozwoju kośćca, powiększenia serca, braku apetytu, zahamowania wzrostu, niedobór rzadko wyst. u drobiu i świń. Może wyst. przy nadmiarze Zn w mieszance.
Se - selen:
tworzenie enzymów peroksydazy glutadionu - chroniącego czerwone krwinki oraz błony komórkowe przed negatywnym działaniem wolnych rodników.
Wspólnie z wit E selen jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju.
Niedobór:
u świń zwyrodnienie mięśni szkieletowych (choroba białych mięsni)
dystrafia mięśnia sercowego, może powodować u loch i krów zespół MMA- zapalenie wymienia macicy
Źródło:
Są związki organiczne produkowane przez drożdże (drożdże selenowe).
Co - Kobalt
Wchodzi w skład wit D12,m której niedobór powoduje charłactwo i wyniszczenie organizmu.
U świń i drobiu pierwiastek ten jest potrzebny w niewielkich ilościach do bakteryjnej syntezy wit D12. wit D12 wystepuje w pszach pochodzenia roślinnego.
I - jod
Składnik hormonów tarczycy.
Niedobór:
Zahamowanie wzrostu, obniżenie tempa przemiany materii, niedorozwój narządów płciowych, zamieranie płodu.
Źródło: mączki rybne.
Organiczne połączenia zw.mineralnych w żywieniu zwierząt:
Tradycyjne w żywieniu zwierząt w celu pokrycia zapotrzebowania na składniki mineralne stosuje się nieorganiczne sole i tlenki, siarczany i węglany.
Składniki mineralne w procesie trawienia ulegają przemianie do wolnych jonów i w tej postaci są absorbowane, mogą jednak tworzyć kompleksy lub być całkowicie związane z innymi składnikami pokarmowymi stając się trudno dostępnymi lub niedostępnymi. Dlatego tak wzrosło zainteresowanie organicznymi źródłami zw.mineralnych.
Organiczne formy mikroelementów mają postać:
kompleksu metali z AA helaty
kompleksu metali z polisacharydami
postać białczanu produkt powstały w wyniku helatowania rozpuszczalnej soli AA z częściowo zhydrolizowanym białkiem. W tej postaci są one bardziej dostępne, transportowane i wchłaniane w przewodzie pokarmowym niż normalne jony metali. Są również bardziej aktywne.
Odmienny transport i metabolizm powoduje, że są one efektywniejsze w docieraniu do tkanki docelowej. Zyskują one również większą trwałość i są zabezpieczone biochemicznie przed niekorzystnym działaniem ze strony innych składników pokarmowych, które mogą obniżać ich wchłanianie (włókno, kw.fitynowy).
Pozytywny wpływ organicznych źródeł mineralnych:
efektywniejsze wchłanianie w jelicie cienkim
lepiej zaopatrują zwierzęta w pierwiastki
pozytywnie wpływają na produkcyjność, polepszają zdrowotność i odporność na choroby
polepszają reprodukcję
mogą działać antystresowo
przy ich stosowaniu jest mniejsze zatruwanie środowiska, ze względu na ich większą dostępność a przez to i wchłanianie.
Witaminy:
Witaminy- związki organiczne, egzogenne, o różnej budowie chemicznej, niewytwarzane w organizmie zwierząt lub wytwarzane ale w małych ilościach. Są one niezbędne zwierzętom do normalnego wzrostu i rozwoju oraz do utrzymania dobrej kondycji i płodności.
Witam rozpuszczalne w tłuszczach wchłaniane są w jelicie cienkim, i mogą być magazynowane w organizmie np. w wątrobie.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie- wchodzą w skład enzymów biorących udział w metabolizmie składników pokarmowych na poziomie komórkowym. Są wchłanianie w jelicie cienkim.
Organizm świń ma zdolność do syntezy wit C i choliny, ale ich ilość nie są wystarczające do pokrycia zapotrzebowania.
Wit B nie są magazynowane w organizmie zwierząt, dlatego stale trzeba je uzupełniać, jednak nadmiar jest wydalany z moczem.
U Ptaków wit D i PP (kw.nikotynowy) wit A z prowitaminami (wit K, B12, C syntetyzowane przez florę bakteryjną jelita ślepego i grubego) są mało dostępne i wydalane są z kałem.
U przeżuwaczy wit rozpuszczalne w wodzie są syntetyzowane przez mikroogranizmy żwacza.
Wit A: (akserofile): A1, A2
Funkcja
uczestniczy w budowie komórek skóry i nabłonka
uczestniczy w regulacji komórek skóry i nabłonka
stymuluje wzrosty, zdrowie i płodność
uczestniczy w przemianie białek, tłuszczów i cukrów
niedobór:
zahamowanie wzrostu i rozwoju
zahamowanie w rozrodzie
obniża odporność
w kur obniża nieśność
Źródła- w paszach pochodzenia zwierzęcego. W paszach pochodzenia roślinnego występuje prowitamina β-karoten. Największa jego ilość jest w roślinach zielonych i marchwi oraz w tłuszczu bydlęcym i końskim.
Wit D: (kalcyferole): D2, D3
Funkcja:
reguluje przemianę Ca-P w organizmie
Niedobór:
powoduje u młodych zwierząt krzywicę, u dorosłych łamikost osteomalację
obniżenie wchłaniania Ca i P
zaburzenia wzrostu
utrata masy ciała
u drobiu- znoszenie jaj o cieńszej skórce
obniżenie produkcji jaj
zaburzenia w płodności
zaburzenia w pierzeniu
Występuje:
forma aktywna w mleku
forma pro witaminowa D3 w sianie.
Zwierzęta mają zdolność do syntezy wit D3 ale poziom jest nie wystarczający do pokrycia zapotrzebowanie.
Wit E: (tokoferole):
Forma wit E: α, β, γ.
Forma α wit E to naturalny przeciwutleniacz, który chroni przed utlenianiem NNKT, karatenoidu i wit A. Przy usuwaniu wolnych rodników współdziała z selenem przez działanie enzymu paraksydazy glutadnonu.
Funkcja:
ochrona ciązy
tworzenie p-ciał
zwiększa odporność na stres cieplny
Niedobór:
przyczynia się do zahamowania sprawności fizjologicznej, mięśni, naczyń krwionośnych, błon śluzowych i łożyska
tworzą się nadtlenki i wolne rodniku, które uszkadzają mięśnie serca, prowadzą do zejść śmiertelnych (choroba morowego serca), uszkadzają mięśnie szkietelowe, a pierwszy objaw to postawa bananowa u świń
hamuje płodność samców i samic
u młodych powoduje zwyrodnienie mięśni (białe mięso)
Podawane powinny być u paszach o wysokiej zawartości tłuszczu.
Źródło- w zielonkach i produktach pochodzenie zwierzęcego.
Wit K: (naftochinon): K1,K2
Formy:
K1- filochinon
K2- mewachinion - syntetyzowany przez bakrerie bytujace w jelicie
K3- menadion- my go stosujemyw żywieniu
Niezbędna w procesach krzepnięcia krwi
Niedobór powoduje zaburzenia w krzepnięciu krwi
Występuje
w paszach natulanych: zielonki, pasze zbozowe
w paszach pochodzenia roślinnego
Peparaty witaminowe:
Premiks - to mieszanka dodatków paszowych lub mieszanka składająca się z 1 lub więcej dodatków paszowych z materiałem paszowym, przeznaczona do wytworzenia pasz.
Może być:
jednorodna- same mikroelementy lub wit
kompleksowa- z wit, mikroelementów i probiotyków
Rodzaj i koncentracja składników jest dostosowana do: wieku, kierunku użytkowania, produkcyjności zwierząt, dla których jest przeznaczona.
Nośnikiem składników w premiksie może być białko z serwatki lub suszony wywar korzenialny.
Ustawa o środkach żywienia zwioerząt:
Ustawa o środkach żywienia zw.- została wprowadzona w 2001 r., a w 2003r zostały wprowadzone poprawki. Jest ona przystosowana do prawa paszowego .Obowiązującego obecnie w UE.
W ustawie tej określono nast. definicje:
Środki żywienia zw. - pasze dodatki, paszowe i prefiksy
Pasze - materiały paszowe i mieszanki
Materiały paszowe - prod. poch. roślinnego lub zw. w stanie naturalnym. Świeże lub konserwowane albo przetworzone oraz inne subst. org., a także subst. zawierające dodatki paszowe lub ich nie zawierające , przeznaczone do bezpośredniego żywienia zw. lub do sporządzania mieszanek paszowych albo premiksów.
Dodatki paszowe- subst. przetworzone lub nieprzetworzone , a także mikroorg. tworzące kolonie , dodawane do pasz lub premiksów w celu:
poprawy cech materiałów paszowych i mieszanek lub środków spożywczych poch zw.
zaspokojenia potrzeb żywieniowych zw. lub doskonaleniu prod. zw., w szczególności w wyniku wpływu na florę żołądkowo- jelitową lub na strawność paszy
uzupełnieniu pasz lub premiksów skł. pok. umożliwiającymi osiągnięcie szczególnych celów w żywieniu zw. lub zaspokojenie szczególnych potrzeb żywieniowych żywieniowych zw. w danym okresie
zapobieganiu szkodliwemu wpływowi odchodów zw. na środowisko lub zmniejszenia tego wpływu albo poprawy warunków środowiska w którym są utrzymywane zw.
Premiks- mieszanina dodatków paszowych lub mieszanka jednego lub więcej dodatków paszowych z materiałem paszowym , przeznaczoną do wytworzenia pasz.
Mieszanki paszowe - mieszaniny :
materiałów paszowych bez zawartości albo z zaw. dodatku paszowe lub prefiksu
materiału paszowego z dodatkiem paszowym lub prefiksem
przeznaczone do stosowania w żywieniu zw. w formie mieszanki paszowej pełnoporcjowej albo mieszanki paszowej uzupełniającej
Mieszanka paszowa uzupełniająca - przeznaczona do stos. wraz z innymi paszami, zaw3. składniki pok. lub dodatki paszowe w ilości większej niż wymagania w odniesieniu do mieszanki paszowej pełnoporcjowej
Mieszanka paszowa pełnoporcjowa - mieszanka paszowa przeznaczona do bezpośredniego żywienia zwierząt o zawartości składników pokarmowych wystarczającej do zaspokojenia dziennych potrzeb żywieniowych zwierząt danego gatunku w określonym wieku oraz użytkowych w określony sposób.
Mieszanka paszowa dietetyczna - zaspokajająca szczególne potrzeby żywieniowe, które ze wzg. na specjalny skład fizyko- chemiczny lub sposób przygotowania różni się od powszechnie stos. mieszanek paszowych i jest przeznaczona dla zw.:
u których procesy trawienia, przyswajania ,metabolizmu są lub mogą być tymczasowo zakłócone lub uległy nie odwracalnym zmianom
dla których ze wzg. na stan fizjologiczny jest wskazane kontrolowanie spożycia określonych substancji w paszach.
Substancja niepożądana - suvbst. lub produkt z wyj. czynników patogennych, obecne na zew. lub wew. środka żywienia zw. i stanowiące potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia człowieka, zw. lub dla środowiska a także mogące niekorzystnie wpływać na prod. zw.
Okres karencji - minimalny czas jaki powinien upłynąć od dnia zakończenia karmienia zw. paszami zaw. określone dodatki paszowe do dnia uboju tych zw. lub wytworzenia środków spoż. poch. zw. o wymaganych cechach jakościowych .
Art. 4.1 - Zabrania się wytwarzania , wprowadzania do obrotu i stos. w żywieniu zw. :
subst. o działaniu hormonalnym, termostatycznymi beta- agonistycznym
subst. szkodliwie wpływających na zdrowie zw. jakości środków spożywczych poch zw. i środowisko
w wypadku zw. gospodarczych - materiałów paszowych zaw. źródło białka poch . z tk. zw.
pasz zaw. subst. nie pożądane w ilości przekraczającej dopuszczalną ich zawartość
pasz zepsutych w szczególności o zmienionym smaku, wyglądzie , zapachu, w wyniku procesów fermentacyjnych , gnilnych gnilnych i innych spowodowanych działaniem drobnoustrojów , grzybów, roztoczy, temp, światła, wilgotności i upływem czasu
Antybiotyki zabronione:
a)awoparcyna
b) cynk- babytracyny
c)tyrozyna
d) spiromycyna
e) wirginiamycyna
f) flavophospholipol
g)monenzyna
Dozwolone antybiotyki:
a) flavofosfalipol - króliki(do 2009 r.)
b) salinomycyna- sól sodowa - stos. u tuczników i Świn( do 30.09.2009r.)
c) avilamycyna - stos. dla świń, tuczników, kurcząt rzeźnych i indyków ( do20.01.2013r.)
Dozwolone probiotyki:
a)Saccharomyces cerevisae-Biosaff.Sc,
b) Yea-Sacc,
c) Levucell,
d) Enterococcus faecium-Cylactin, Probios,
d)Bacillus cereus-Paciflor, Toyocerin,
e) Pediococcus acidulacti-Fermaid i Bactocell,
f) Bacillus ticheniformis i B.subtilis-Bioplus
Kokcydiostatyki- antybiotyki stos. w leczeniu kokcydiozy u drobiu . Wymagają najczęściej 5 dniowego okresu karencji, bo przechodzą do org. ptaka. Antybiotyki kokcydiostatyczne mają odmienne działanie od antybiotyków paszowych. Powodują one zaburzenia w metabolizmie pierwiastków poprzez np. hamowanie syntezy kw. nukleinowych czy też antagonizm w stos. do wit. B1 z tego powodu nie mogą być stos. w okresie użytkowania nieśnego u drobiu.
Dozwolone kokcydiostatyki:
1.Sól sodowa- semduramycyny(Aviax 5%)
2. Chlowodorek robenidyny 66(Cycostat 66G)
3.Sól sodowa lasalocidu A 15(Avatec 15%),
4.Bromowodorek nalofuginonu 6(Stenorol)
5.Salinomycyna-sól sodowa 120(Sacox 120)
6.Maduramycyna amonu alfa 1(Cygro 1%)
7.Diclazuril 0,5 i 0,2(Clinacox 0,5% i 0,2% Premix)
8.Nazaryna 80-nikarbazyn 80(Maxiban G 160)
Zasady stos. dodatków paszowych i premiksów:
Dodatki paszowe z gr. antybiotyków, stymulatorów wzrostu, kokcydiostatyków, oraz wit A,D, Cu, selen mogą być dodawane do mieszanki paszowej wyłącznie w formie prefiksu.
Dodatki paszowe z gr. kokcydiostatyków nie mogą być mieszane z antybiotykami, stymulatorami wzrostu w przypadku gdy działanie antybiotyku lub stymulatora wzrostu wykazują też kokcydiostatyki.
W prefiksach prefiksach miesz. paszowych mogą być mieszane dodatki paszowe pod warunkiem że istnieje fizyko-chem. i biologiczna zdolność tych dodatków z mat. paszowym wchodzącym w skląd prefiksu albo mieszanki paszowej.
Dopuszcza się zast. dodatków paszowych z gr. : antybiotyków, kokcydiostatyków lub stymulatorów wzrostu łącznie z dodatkami paszowymi z gr :mikroorg. pod warunkiem że mieszanina taka jest dopuszczona w rejestrze dodatków paszowych w części dotyczącej mikroorg.
Enzymy paszowe
Probiotyki -dost. w postaci żywych kultur jako preparaty płynne, mrożone, liofilizowane, suszone , otoczkowane oraz jako spory.
W prd. zw. probiotyki mogą być stosowane okresowo 1,2,3 - krotnie .Najczęściej podaje się pierwszą dawkę probiotyku od razu po urodzeniu zw. gdy zasiedlenie przew. pok. mikroflorą patogenną jest jeszcze nie wielkie. Drugą dawkę można podawać przy odsadzaniu zw.
Preparaty probiotykowe mogą być wprowadzane do pomieszczeń inwentarskich poprzez rozpryskiwanie , mogą być też podawane w sposób ciągły. Preparat probiotykowy podawany jest wtedy z wodą pitną ale przede wszystkim stos. się go jako dodatek do mieszanek pełno porcjowanych lub premiksu.
Dawki preparatów probiotykowych powinny być zgodne z zapisem rejestracyjnym stos. się je w ilości 0,5-1,5 kg /t mieszanki pełnoporcjowej lub od 0,5 - 1 g/szt .
Probiotyki mogą też być stos. do sporządzania kiszonek, preparat zwie się Lactamyl.
Enzymy paszowe - z punktu widzenia produkcji zwierzęcej najbardziej interesującą grupą enzymów są hydrolazy. Do tej grupy zaliczamy enzymy trawienne, rozkładające wielkocząsteczkowe związki pokarmowe zawarte w paszach do prostych związków. W 1993r. Komisja Europejska uznała enzymy paszowe jako dodatek paszowy.
W klasyfikacji żywienia dzielimy je na 4 podstawowe grupy:
I klasa Fitazy (fosfotazy):
Nr rejestracyjny - E.C.3.1.
Mikroorganizmy- Aspergillus niger i Aryzoe:fitazy.
Rodzaje rozkładających związków wielkocząsteczkowych - sole kw. fitynowego (fityniany), rozkładające do fosforu organicznego.
II Klasa Glikozydazy:
Nr rejestracyjny - E.C.3.2.
Rodzaje rozkładających związków wielkocząsteczkowych - enzymy amylolityczne (rozkładające dwu i wielocukry) hydrolizujące wiązania dwucukrowe i wielocukrowe.
III Klasa Lipazy:
Nr rejestracyjny - E.C.3.3.
Rodzaje rozkładających związków wielkocząsteczkowych - enzymy lipolityczne hydrolizujące: trójglicerydy do monoglicerydów oraz .....
IV Klasa Proteazy:
Nr rejestracyjny - E.C.3.4.
Rodzaj rozkładających związków wielkocząsteczkowych - enzymy prolityczne rozkładające białko.
Typy enzymów:
Fitazy (Fityniany) obniżają wykorzystanie makro- i mikroorganizmów, białka a przede wszystkim fosfory fitynowego. Inaktywują enzymy trawienia.
β- glukanazy (β-glukany) polisacharydy nieskrobiowe występujące w: jęczmień i owies oraz jęczmień i owies bez łusek, które pęcznieją i tworzą śluz. Niszczą objętość treści pokarmowej, zwalnia się tempo przechodzenia treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Powstający śluz powoduje pogorszenie strawienia, zmniejsza wchłanianie składników pokarmowych, sprzyja nadmiernemu rozwojowi patogennych mikroorganizmów.
Pektynaza (pektyny) występują w nasionach strączkowych, rozkładane w jelicie grubym lub w przedżołądkach przeżuwaczy i powstają wtedy gazy (H, CO2, Metan).
Arabinoksylanaza (arabinoksylany) występują w zbożach: żyto, pszenżyto, pszenica; powodują upośledzenie wchłaniania białek, tłuszczy i niektórych witamin.
Ksylanaza (ksylany) występują w zbożach: żyto, pszenżyto, pszenica; powodują upośledzenie wchłaniania białek, tłuszczy i niektórych witamin.
Amylaza (skrobia) zboża.
Celuloza ( celuloza, hemiceluloza) zboża strączkowe.
Hemiceluloza (hemiceluloza) zboża strączkowe.
Esterazy (tłuszcze, estry) zboża.
Lipazy (tłuszcze, estry) zboża.
Proteazy (białko) zboża.
Polisacharydy nieskrobiowe - składnik włókna pokarmowego, rozpuszczalne w wodzie ......
β- glukanazy
pektyniany
ksylanazy
arabinoksylany
Enzymy paszowe dodawane do mieszanek jako enzymy trawiennie ulegają w jelicie cienkim rozkładowi do jonu wchłoniętych AA. Jest to ważna cecha i wskazują na to, że enzymy paszowe mogą być stosowane bez okresu karencji, a z drugiej strony nie istnieje możliwość ich przedawkowania. W przypadku enzymów paszowych należy pamiętać, że mieszanki, do których są dodawane w późniejszej obróbce (granulowanie) nie mogą być poddane temp. wyższej niż 70-75ºC. Należy pamiętać, że aktywność enzymów paszowych maleje wraz z okresem przechowywania. Nie są podawane do mieszanek w formie czystej, lecz w postaci odpowiednio stabilizowanych preparatów, gdzie grupa enzymów lub enzym jest naniesiony na odpowiedni nośnik.
Enzymy u zwierząt:
Drób - najwrażliwsze na działanie rozpuszczalnych w wodzie polisacharydów nieskrobiowych, dlatego stosowanie enzymów paszowych hydrolizujących grupy węglowodorów nieskrobiowych daje u nich najważniejsze efekty.
Świnie- stosowanie enzymów daje mniej widoczne efekty produkcyjne, ale jest uzasadnione szczególnie u prosiąt, które nie mają dobrze rozwiniętego układu enzymatycznego. A nie rozłożone części pokarmu i niska liczebność mikroflory pożytecznej (bakterie kw.mlekowego) może spowodować namnażanie się mikroorganizmów powodujących biegunkę, dlatego podawanie enzymów paszowych obniża występowanie biegunek, poprawia wykorzystanie paszy i zwiększa przyrosty masy ciała.
Przeżuwacze- ze względu na charakter żywienia enzymy paszowe są rzadko stosowane dla w pewnych wypadkach ich stosowanie jest uzasadnione np. przy stosowaniu dużych ilości pasz treściwych (krowy wysoki mleczne). W takich przypadkach rozwój bakterii celulolitycznych jest zaburzone. Tak więc dodatek enzymów paszowych celulolitycznych rekompensuje niedostatek enzymów bakteryjnych.
Enzymy paszowe dopuszczalne do obiegu:
Awizyme - przeznaczone dla drobiu 0,5-1kg/tonę mieszanki pełnoporcjowej.
Nowozyme Biofed Plus - dodatek pojedynczy lub w postaci mieszanek. Drób, prosięta, 0,5-1kg/ tonę mieszanki pełnoporcjowej.
Kemzyme Dry - preparat enzymatyczny, mieszanka enzymatyczna. Drób, prosięta 0,5-1kg/ tonę mieszanki pełnoporcjowej.
Porzyme - preparat enzymatyczny, mieszanka enzymatyczna. Prosięta, warchlaki ok. 1kg/tonę mieszanki pełnoporcjowej.
Konserwanty- krótkołańcuchowe kw. organiczne lub ich sole dodawane pojedynczo lub w postaci mieszanin do pasz. W skład konserwantów wchodzą najczęściej kw. mlekowy, kw. mrówkowy, kw. propinonowy, kw. sorbowy, kw. cytrynianowy. Mogą zawierać również kw. nieorganiczne np. kw. ortofosforowy.
Konserwanty powodują:
ograniczenie i zapobieganie rozwojowi szkodliwej mikroflory bakteryjnej i grzybowej w paszach przechowywanych w złych warunkach lub o niskiej wartości.
mają właściwości wiązania wody przechowywanych w mieszankach lub surowcach paszowych co przeciwdziała kondensacji pary wodnej i wzrostowi wilgotności
zapobiegają efektowi buforowania paszy w początkowym odcinku przewodu pokarmowego
zwiększają przyswajalność składników pokarmowych zmniejszając pH, zwiększając efektywność niektórych enzymów trawiennych tj. amylaza, lipaza, proteaza
działają stabilizująco na mikroflorę przewodu pokarmowego przez zmianę pH
obniżeniu ulega poziom toksycznego NH3 i amin biogennych w jelicie cienkim, przyczyniając się do polepszenia wchłaniania białek i tłuszczy
dodatek pozytywnie wpływa na gospodarkę mineralną, poprawiają się efekty produkcyjne czyli wykorzystanie paszy, spożycie, przyrosty masy ciała, ale przy odpowiednio zbilansowanej mieszance pełnoporcjowej.
Konserwanty:
Acid Lac Dry- prosieta, warchlaki - mieszaniny kw. organicznych.
Cytronic - drób, świnie, cielęta - mieszanina kw. organicznych, dodatek kw. nieorganicznych (kw. ortofosforowy).
Cytronix - drób, świnie, cielęta - mieszanina kw. organicznych, dodatek kw. nieorganicznych (kw. ortofosforowy).
Lactomix - drób, świnie, cielęta - konserwant do kiszonek.
Mycofar - mieszanina kwasów organicznych i ich soli.
Detoksykanty- w niektórych warunkach przy nadmiernej wilgotności przy wahaniach temp. w paszach mogą rozwijać się pleśnie wytwarzające metabolity o działaniu toksycznym tj. mikotokstyny - których działanie jest rakotwórcze u zwierząt i neurotoksyczne, teratogenne; osłabiają odporność zwierząt i obniżają płodność. Do takich pasz stosuje się wiele naturalnych i syntetycznych detoksykantów (sorbentów), które wiążą mikotoksyny. Zaliczamy tutaj krzemiany (kaolin), glinokrzemiany (modernit, klinoptylolit); tlenek glinu; węgiel aktywowany; bentonit oraz torf.
Wszystkie te substancje dużymi zdolnościami sorpcyjnymi, działanie ich rozpoczyna się w przewodzie pokarmowym i polega na odłączaniu cząstek mikotoksyn od pasz i jej absorpcji a następnie wydalaniu wraz z kałem w nienaruszonej formie. Glinokrzemiany wiążą nie tylko mikotoksyny ale także składniki pokarmowe, dlatego też nie wolno ich stosować dowolnie ale tylko wg wskazań producenta.
Detoksykanty wykazują również właściwości wiązania amoniaku w jelicie cienkim. Detoksykanty i konserwanty nie wymagają okresu karencji. Dodawane do pasz pozywtynie wpływają na środowisko:
ograniczają bowiem wydzielanie amoniaku i amin biogennych
mogą być stosowane z innymi dodatkami paszowymi.
Dostępne detoksykanty:
Klinoplylkt - wiąże mikotoksyny, poprawia wykorzystanie składników, obniża wilgotność, redukcja poziomu amoniaku - 2-4kg/t
Glinokrzemian- wiąże mikotoksyny, poprawia wykorzystanie składników, obniża wilgotność, redukcja poziomu amoniaku - 1kg/ t na każde 20 kg ciała.
Preparaty barwiące- w Polsce przeważa pobyt na jaja o żółtku żółtym i żółto-pomarańczowym. Żółte tuszki brojlerów. W żywieniu drobiu stosuje się barwniki paszowe. Obecnie na rynku dostępne są dwa rodzaje barwników paszowych:
pochodzenia naturalnego - zawierają wyciągi z roślin; źródłem barwników mogą być tutaj: płatki kwiatów, nagietka, akasmitki, a także papryka czerwona, dynia, oraz odpady owoców cytrusowych i pomidory.
pochodzenia syntetycznego - otrzymywane na drodze syntezy chemicznej zaliczmy tutaj:
kantaksantyna (barwnik czerwony)
astaksantyna (barwnik różowy)
ester kw. β-karatynowego jest to barwnik żółty.
Barwniki naturalne i syntetyczne mogą być ze sobą połączone lub stosowane z innymi dodatkami paszowymi, nie wymagają okresu karencji.
Barwniki paszowe dopuszczone:
Carophyll Yellow- nioski, brojlery, powodują pigmęcję żółtka jaj i tuszek brojlerów.
Carophyll Pink - łososie, pstrągi, pigmentacje ryb łosiosowatych i skorupiaków (krewetki( ok. 1 kg
Caropasz - mieszanina 1 i preparatu czerwonego przeznaczone do pigmentacji kur nieśnych 0,5-2kg/ tonę mieszanki.