Potrzeba-jest to odczucie braku wartości użytkowych (dobra i usługi) przez jednostki lub grupy społeczne, które stanowią atrybut osiągniętego lub pożądanego stanu rozwoju cywilizacyjnego.

Potrzeba pomocnicza - ta, która służy innej potrzebie

Popyt-chęć nabycia (potrzeba) poparta środkami finansowymi.

Preferencje-zespół dążeń, pragnień, które chce zrealizować jednostka.

Aspiracje-zespół celów i pragnień, ale nie popartych pewnym podłożem.

2. Źródła potrzeb

Potrzeby podstawowe lub wrodzone (związane z organizmem ludzkim)

Potrzeby wyższego rzędu lub nabyte (związane z procesem cywilizacyjnym)

Źródła potrzeb, np. organizm ludzki, społeczeństwo, świat zewnętrzny, otoczenie

-dach nad głową, -ubranie, -odżywianie,

Klasyfikacja wg. Czerkawskiego źródła potrzeb: organizm ludzki, świat zewnętrzny, zajęcie, społeczeństwo: grupy źródeł: społeczne, klasowe

Klasyfikacja Mengera (trójkąt Mengera)

I II III IV V VI VII VIII IX X

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

8 7 6 5 4 3 2 1 0

7 6 5 4 3 2 1 0

6 5 4 3 2 1 0

5 4 3 2 1 0

4 3 2 1 0

3 2 1 0

2 1 0

1 0

0

Według Mengera istnieją dobra gospodarcze i niegospodarcze: odzwierciedlają one przyczyny ważności potrzeb.

Badamy od dołu do góry

11 wiersz to brak środków- nie można zaspokoić potrzeb

kolumny-potrzeby

wiersze-dany dochód

Klasyfikacja wg. E. Taylora źródła kształtujące potrzeby: fizyczne potrzeby ciała, duchowe właściwości człowieka

Klasyfikacja Winklera (kielich szczęścia Winklera)

Sr B F C

OA D E

Sr- środki pozwalające na realizację potrzeb

n- stopień pilności

Wraz ze wzrostem dochodu zostają zaspokojone potrzeby coraz mniej pilne, a potrzeby pilne w pełniejszym zakresie.

Klasyfikacja Lanse: potrzeby biologiczne, indywidualne, zbiorowe

Klasyfikacja Maslowa

Potrzeby podstawowe

- transcendencji

Kierunek - samorealizacji

Ujawniania - szacunku

się grup - przynależności i miłości

potrzeb - bezpieczeństwa

- fizjologiczne

Nie musi być pełne zaspokojenie potrzeb, by wystąpiła kolejna potrzeba.

Proces ujawniania się potrzeb

Pożądany styl i standard życia

napięcie motywacyjne

Faktycznie realizowany styl i standard życia

Potrzeby uświadomione

Warianty zaspakajania potrzeb

Rozważania alternatywy wyboru

Ocena wariantów alternatywnych i wybór sposobów zaspokajania potrzeb

Decyzje zakupy

Odczucie po zakupie związane z poprzednimi zakupami (pozytywne lub negatywne)

Hierarchia Pietera - Kryterium ilość wysiłku

1. egzystencjalne (środki do życia

2. swobody (wolności)

3. erotyczne

4. wiary

Proces motywacyjny

Uświadomienie nie

zaspokojonej potrzeby

rozpoznanie rozpoznanie

nowych potrzeb warunków i możliwości

zaspokojenia

potrzeb

zachowanie ukierunkowane

na zaspokojenie potrzeb

3. Czynniki potrzebotwórcze

Biologiczne- organizm człowieka, otoczenie, klimat

Demograficzne- liczba ludności, struktura według wieku, płci, tempo przyrostu naturalnego, struktura demograficzna rodziny

Społeczno-zawodowe- związane z zawodem, podziałem pracy, aktywnością kobiet, odległością miejsca pracy od miejsca zamieszkania

Psychospołeczne- naśladownictwo, efekt pokazowy, demonstracyjny

Kulturalne i ekonomiczne- tradycja, kultura

4. Cechy i właściwości potrzeb

Historyczność- zmieniają się wraz z rozwojem cywilizacyjnym

Nieograniczoność- pod względem czasu, przestrzeni, liczby

ograniczoność- zakresu i pojemności niektórych potrzeb

Różnice w intensywności ujawniania się poszczególnych grup potrzeb

Potrzeby mogą być komplementarne (głównie potrzeby wyższego rzędu)

Mała substytucyjność potrzeb

Zaspokojenie potrzeb wyższych po zaspokojeniu potrzeb podstawowych

Potrzeby podlegają procesowi indywidualizacji, w którym odróżnia się 3 elementy:

1. konkretyzacja sposobów zaspokajania potrzeb -polega na wyborze przez człowieka najbardziej mu odpowiadającego sposobu zaspokojenia danej potrzeby. Jest to proces kształtowania się indywidualnych cech zachowania się człowieka

2. Mentalizacja sposobów zaspokajania potrzeb -odwzorowanie w świadomości człowieka treści potrzeby lub jej aspektów. Proces odwzorowania umożliwia świadomy udział człowieka w wyborze sposobu zaspokajania potrzeb, wpływu na przebieg czynności zaspokajającej daną potrzebę

3. Socjalizacja sposobów zaspokajania potrzeb - podporządkowanie sposobu zaspokajanie potrzeb określonym normom charakterystycznym dla danego społeczeństwa i jego kultury; Ujednolica sposoby zaspokajania potrzeb funkcjonujących w społeczeństwie

Dwie grupy potrzeb:

1. potrzeby wywodzące się z biologii i fizjologii

2. potrzeby psychologiczne określone przez strukturę osobowości jednostki

Czynniki wpływające na zachowania konsumpcyjne

Siły zewnętrzne	Czynniki osobowe	Zakupy Perspektywa
Wpływ osobowości: grupy, rodziny, struktury, kultury,	Motywacje	Podejowanie decyzji
Czynniki ekonomiczne	Osobowość	doświadczenie
Sytuacje	Procesy informacyjne	wpływy dotychczasowego postępowania
Działania marketingowe	Postawy
	Zmiany w postępowaniu
			Postępowanie po zakupach

Consumer behavior - nauka o jednostkach podejmujących decyzje i o procesach zdobywania dóbr, usług, doświadczeń i pomysłów ich konsumowania i dysponowania nimi.

Zachowanie konsumenckie - proces zaspokajania potrzeb, który ujmuje pewien zorganizowany ciąg reakcji na bodźce motywujące do zaspokojenia potrzeb

Zachowania konsumentów dotyczą procesów podejmowania decyzji, pozyskiwania i spożycia dóbr, (towarów i usług) oraz do zdobywania doświadczeń utrwalania pomysłów i do dysponowania nimi.

Minimum socjalne - jest to periodycznie ustalona wartość pieniężna na osobę pozwalająca na przeżycie i rozwój jednostki ludzkiej.

Potrzeby Podstawowe - minimum egzystencji - minimum socjalne

POTRZEBY PODSTAWOWE WG. ŹRÓDEŁ

Biologiczne Wymogi Bodźce życia

wymagania współżycia psychicznego

organizmu ludzkiego społecznego

potrzeby potrzeby społeczne

elementarne i konwencjonalnie

niezbędne

warunki miejsca warunki czasu

Styl, sposób, życia - zakres i formy codziennych zachowań specyficznych dla określonej zbiorowości społecznej lub jednostki

Czynniki wpływające na styl życia:

• budżet czasu

• charakter pracy poziom: struktura konsumpcji

• kultura materialna

• zachowanie związane z higieną, zdrowiem i sportem

• uczestnictwo w kulturze, rekreacja

• aktywność społeczna

• więzi nieformalne

Motyw to co ktoś świadomie określa jako postawę swego zachowania, zwerbalizowanie celu i programu umożliwiającego danej osobie podjęcie określonej czynności

Klasyfikacja, podział informacji:

1. kryterium „źródła informacji” - źródła empiryczne - z życia:

*ogólne spisy powszechne (struktura demograficzna kraju) statystyki rynkowe

*szczególne - wyniki badań budżetowych gospodarstw domowych teoretyczne: wzory, normy, schematy

2.kryterium „podział informacji na jakościową (informacje statystyczne) i ilościową” (badania ankietowe)

3. kryterium „podział informacji wg. formy prowadzenia obserwacji na uczestnicząca i zewnętrze jakościowe (dane z wywiadów i testów)

System determinat społecznych w zachowaniach konsumenckich

bliższe otoczenia dalsze otoczenie

kontakty osobiste wpływy kontakty pośrednie

regularne (krewni, kompleksowe mass media (radio prasa)

rynek)

różne kontakty

wielokrotne

indywidualne zachowania konsumenckie

Współzależność między dochodami i rozchodami konsumenckimi wg. Engla

1. Wzrost dochodu w gospodarstw domowych zmniejsza procentowy udział wydatków na żywność w wydatkach konsumpcyjnych ogółu

2. wzrost dochodów nie powoduje zmian w wydatkach na odzież i obuwie

3. wzrost dochodów nie powoduje wzrostu wydatków na utrzymanie mieszkania

4. w miarę wzrostu dochodów rodziny dział procentowy wydatków na inne cele jak kształcenie, rozrywki zwiększa się

Podaż - ilość towarów lub usług, które sprzedawcy są skłonni i gotowi zaoferować po określonej cenie w określonym czasie

Formy w jakich występują związki substytucyjne:

1. związane z sytuacją

2. z istotą dobra

3. z powszechnością zastępowania dóbr

Procesy decyzyjne podejmowane przez konsumenta

DECYZJA - to świadomy bądź nie świadomy wybór, określonego działania lub jego zaniechanie

Cztery główne typy postępowania:

• postępowanie przemyślane (racjonalne) musi być wzięty nasz umysł

• postępowanie uzależnione decyzja przemyślana, powtarza się (racjonalny uproszczony)

• postępowanie zwyczajowe charakteryzuje się tym, że jest realizowane automatycznie np. płacenie za gaz, czynsz, codzienne zakupy

• postępowanie impulsywne działanie pod wpływem impulsów wykorzystując siłę uczuć, a nie rozwagę

DECYZJE - racjonalne (przemyślane) - zwyczajowe - impulsywne

decyzja racjonalna - ilość informacji musi być bardzo duża np. reklama

Decyzje zwyczajowe, impulsywne, rutynowe - odznaczają się bardzo wąskim zakresem świadczeń kontroli

Decyzje	Potrzebna ilość do informacji	Szybkość podejmowania decyzji
Ekstensywne	duża	duża
Uproszczone	średnia	średnia
zwyczajowe	mała	mała

Odnoszące się do konsumenta odnoszące się do produktów i sytuacji zakupów

Kryteria segmentacji rynku

KRYTERIA
Odnoszące się do konsumenta			Odnoszące się do produktu/sytuacji zakupu
Społeczno ekonomiczne	demograficzne	Psychograficzne	Wzorce konsumpcji	Warunki zakupu	Oferowane korzyści
Dochód, zawód, wykształcenie, kryteria geograficzne, miejsce zamieszkania	Płeć, wiek, wielkość rodziny, faza w cyklu życia rodziny, status rodziny, narodowość	Styl życia, aktywność zainteresowania, opinie	Częstotliwość użycia, posiadania innych produktów, lojalność wobec marki produktu	Rodzaj sklepu, czas zakupu, impuls, okazje, wielkość jednorazowego zakupu, częstotliwość zakupu	wiedza konsumenta o produkcie, postrzegane korzyści, predyspozycje konsumentów

Decyzja wg. prof. Koźleńskiego

Decyzja optymalna (racjonalna) idealna pozbawiona konkurencji, decyzja dobra podejmowana w warunkach naturalnych (zapewnienie wysokich kryteriów aspiracji)

EBK model dotyczący postępowania nabywców dóbr konsumpcyjnych na rynku, zwiera 5 etapów

Fazy poziomu demograficznego wg. EBK (Engel, Blackwell, Kollat)

Sformułowanie problemu

Poszukiwanie informacji i ich przetwarzanie

Ocena i wybór rozwiązań alternatywnych

Decyzja

Skutki

Fazy procesu decyzyjnego w ujęciu prof. Młynarskiego

Odczuwane poszukiwanie ocena decyzja

potrzeby alternatyw alternatyw zakupu

odczucie po

zakupie

Decyzje podejmowane w gospodarstwie domowym mogą być:

1.decyzje podejmowane przez głowy

2.decyzja kolektywna oparta na porozumieniu

Decyzja konsumenta na rynku, konsument nie jednokrotnie nie jest podmiotem rynku a przedmiotem.

Badania Howarda;

-39% zakupy na podstawie decyzji zwyczajowych -34% wg. decyzji racjonalnych - uproszczonych -21% ekstensywnych

Wybór i zakup konkretnego produktu bywa konsekwencją:

bardzo silnego świadomego bardzo słabego świadomego

sterowania tj. wówczas, gdy tj. sterowania wówczas, gdy

klient rozważa decyzje w klient zachowuje się impulsywnie

sposób racjonalny kieruje się emocjami i działa

według założonych kryteriów automatycznie

i wyznaczonej kieruje się

hierarchii celów

Obszary, które powinny być objęte ochroną praw konsumenta wg. „customer bill of rights”

1. prawo do bezpieczeństwa - dobra bezpieczne dla zdrowia i życia

2. prawo informacji

3. prawo wyboru

4. prawo umacniające pozycje konsumenta na rynku

5. prawo do życia w nie zatrutym środowisku

Obszary wg. EWG (1975r.)

1. ochrona zdrowia i bezpieczeństwa

2. ochrona ekonomicznych interesów konsumenta

3. prawo do odszkodowania za poniesione straty

4. prawo do edukacji w zakresie konsumpcji

5. prawo do uczestnictwa przy rozstrzygnięciach dotyczących konsumenta

„Polityka konsumpcji. Narzędzia polityki konsumpcji”

minimum socjalne-jest to periodycznie ustalona wartość pieniężna na osobę pozwalająca na przeżycie i rozwój jednostki ludzkiej.

polityka konsumpcji- to zespół zasad, metod i środków, których celem jest podnoszenie poziomu oraz unowocześnienie struktury konsumpcji całego społeczeństwa i jego podstawowych grup społeczno-zawodowych i jednostek.

Racjonalizacja konsumpcji- to konsumpcja, która umożliwia wszechstronny fizyczny i psychiczny rozwój człowieka

Optymalizacja konsumpcji- to wzorce istniejących poziomów, struktur spożycia, opartych o kryteria wynikające z ustalonej dla polityki konsumpcji hierarchii celów

Konsumpcja - spożycie - akty zaspakajania różnorakich potrzeb ludzi. Dotyczy to towarów i usług.

Trzy aspekty ekonomicznej roli konsumpcji:

1. aspekt reprodukcyjny - pracownik i jego rodzina zużywają środki i przedmioty konsumpcji stwarza warunki do reprodukcji siły roboczej do wznowienia i rozwoju samej produkcji

2. aspekt motywacyjny - wyraża się w pobudzaniu do produkcji nowych asortymentów w tworzeniu i przyswajaniu innowacji, w poprawie jakości a także w świadczeniu złożonych usług oferowanych przez sferę przedprodukcyjną

3. aspekt infrastrukturalny - rozwój ochrony zdrowia, tworzenie warunków do podniesienia poziomu kwalifikacji zawodowych, a więc do postępów w edukacji, kulturze, nauce.

Aspekty humanistycznej roli konsumpcji:

• rozwój zainteresowań jednostki

• rozwój uzdolnień i zamiłowań

• rozwój osobowości człowieka w świecie postępującej technizacji i robotyzacji pracy i życia

Skutki wysokiego bieżącego spożycia kosztem akumulacji:

• tendencje inflacyjne

• bariera frustracyjna na skutek niskiego dochodu realnego

• struktura konsumpcji nie odpowiadająca wymaganiom fizjologii

Sfera życia - to ogół aktów konsumpcji oraz czynników społeczno - ekonomicznych, które określają poziom, tempo oraz strukturę konsumpcji

Fundusz spożycia zależy od PKB, który jest główną kategorią w systemie rachunków narodowych i obejmuje końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gosp. naro

Podział PKB w 1996r.

PKB 262814,2 mln zł

Spożycie akumulacja saldo wymiany z zagranicą

299754,4 mln 73191,7 mln - 10131,9

Fundusz spożycia dzieli się na:

1. fundusz konsumpcji indywidualnej - z dochodów osobistych

2. fundusz konsumpcji zbiorowej - instytucji rządowych, samorządowych, niekomercyjnych

Fundusz nabywczy ludności - faktyczna siła nabywcza pieniądza

Poziom życia ludności - całokształt politycznych, ideologicznych, społecznych i ekonomicznych osiągnięć ludzkości

Miarą poziomu życia jest:

Stopa życiowa ludzi - daje w mirę obiektywny obraz poziomu życia, gdyż wyraża jego elementy w postaci ilościowej, co stanowi jeden z podstawowych warunków dokonywania porównań i analiz

Konsumpcja indywidualna - obejmuje wydatki poniesione przez ludność na zakup produktów wycenionych w cenach płaconych przez konsumentów, wartość spożycia naturalnego produktów rolnych, pochodzących z własnej produkcji wycenionej wg. skupu surowych produktów oraz wartość usług mieszkaniowych łącznie z amortyzacją budynków mieszkalnych spółdzielni i osób fizycznych, a także czynsze umowne w budynkach innych (nieczynszowych) osób fizycznych. Tak liczona wartość spożycia indywidualnego równa się dochodom brutto minus kwotę oszczędności brutto.

Do konsumpcji naturalnej zaliczamy samozaopatrzenie, dobra z sąsiedzkiej wymiany (oraz usługi) a także art. rolne, które ludność uzyskuje z ogródków działkowych.

Podmioty sfery spożycia dzielą się na:

1. podmioty konsumpcji związane z organizacją życia społeczno - gospodarczego, podmioty konsumpcji związane z organizacją

2. życia jednostki

Podmioty sfery spożycia - osoby lub grupy osób fizycznych wspólnie zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących a także gosp. zbiorowe takie jak domy dziecka, klasztory oraz zakłady i instytucje konsumpcji zbiorowej.

GUS podzielił sektor gospodarstwa domowego na podsektory:

• pracowników i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie

• pracowników pracujących na własny rachunek poza gosp. indywidualnymi w rolnictwie; osoby cywilne (do 5 osób) i osoby fizyczne wykonujące wolne zawody

• osób fizycznych pracujących najemnie oraz osoby posiadające niezarobkowe źródło dochodów. Emeryci, renciści i osoby otrzymujące świadczenia socjalne.

Grupy gospodarstw domowych w badaniach budżetów domowych wg.GUS

1. utrzymujące się z najemnej pracy - gospodarstwo pracowników - P

2. utrzymujące się z pracy najemnej oraz z pracy w użytkowanym przez siebie gospodarstwie rolnym - pracownicy użytkujący gospodarstwo rolne - PR

3. utrzymujące się z użytków rolnych powyżej 1 ha. - gospodarstwo rolników -R

4. utrzymujące się z pracy na własny rachunek - gosp. pracujące na własny rachunek - poza rolnictwem, np. kupcy, adwokaci - WR

5. utrzymujące się z emerytur i rent - gospodarstwo emerytów i rencistów - ER

6. utrzymujące się z niezarobkowych źródeł innych niż emerytury i renty (np. zasiłek) -NZ

NARZĘDZIA POLITYKI KONSUMPCJI

Pierwszy podział

I ekonomiczne- pośrednie

Narzędzia ekonomiczne polityki konsumpcji:

1. dochody:

• realne- po odliczeniu podatku

• nominalne- ten dochód, który otrzymujemy do dyspozycji

>część stała służy do opłacenia świadczeń bieżących; zabezpieczenie dóbr podstawowych

>część „fundusz swobodnych decyzji kumulacja oszczędności lub zakup dóbr stałego użytku

2. cena:

kraje wysoko rozwinięte- tracą dochód powoli, bo liczy się marka, innowacyjność dóbr. Cykl z życia produktu jest krótszy niż w krajach nisko rozwiniętych.

kraje nisko rozwinięte- dochody szybko maleją

restytucja=odnowa

popyt restytucyjny- odnawialny

3. kredyty- istotne źródło dochodu.

Efekt Rygla- w gosp. dom. Dochodzi do obniżenia dochodu. Sytuacja może się poprawić, nie ulec zmianie lub ulec pogorszeniu. W USA wprowadzono więc „bankructwo gospodarstwa domowego”, bo dochody nie wystarczały na spłatę kredytu.

4. podatki

5. marketing- narzędzie pośrednie

6. podaż

II pozaekonomiczne- bezpośrednie

1. zakazy- mogą mieć różne charaktery ~np. o podłożu religijnym, kulturalnym ~prewencyjne, np. nie sprzedawanie alkoholu i papierosów osobom poniżej 18 lat

2. nakazy- np. nauki (w Polsce do 18 lat)

Elementy teorii zachowań:

Teoria użyteczności. Użyteczność to inaczej zadowolenia lub satysfakcja całkowita (to suma zadowolenia z konsumpcji danego dobra) i krańcowa (to poziom zadowolenia z konsumpcji z kolejnej dodatkowej jednostki danego dobra)

Uc Uk

X X

Konsument jest w równowadze gdy cena dobra x=cy iUkx=Uky

Teoria preferencji i wyboru

Optiumum ekonomicznego konsumenta-> punkt najlepszego jego wyboru

Linia prosta jest styczna w punkcie C

Krzywa objętości lub jednostkowej użyteczności jest to krzywa pokazująca różne możliwe kombinacje konsumpcji dwóch dóbr przy założeniu że poziom użyteczności jest taki sam

Linie jednakowego budżetu pokazują różne kombinacje dóbr przy założeniu że cały dochód wydany jest na ich zakup D=X*Cx + Y*Cy

X;y ilość dóbr Cx;Cy cena dóbr

Teoria ujawnionych preferencji. Nasze gusta (preferencje) są wynikiem naszego zachowania.

Teoria zachowania konsumenta. O wyborze konsumenta decydują często czynniki psychiczne i postaw.

Czynniki wpływające na zachowanie konsumenta:

• czynniki ekonomiczne

• czynniki społeczne

• czynniki psychiczne ->związane są z wew. siłą organizmu ludzkiego wyróżnia się:

procesy aktywizujące związane są z wew. pobudzeniem organizmu i procesy konceptualne poznawcze człowiek poznaje sam siebie i środowisko, które go otacza.

Czynniki aktywizujące dzielą się na:

• instynkty wrodzony biologiczny mechanizm postępowania ludzkiego

• emocje wewnętrzne impulsy zakodowane genetycznie, modyfikowane przez subiektywne przeżycia i wpływy socjokulturowe

• motywacje wszystko to co skłania nas do podjęcia wysiłku dla osiągnięcia określonego celu

• postawa emocja połączona z oceną przedmiotu

Czynniki społeczne, podział na otoczenia:

najbliższe- rodzina każdego

bliższe- koledzy z pracy, szkoły, znajomi

najdalsze- mass media, radia, prasa telewizja.

Podział na:

• środowisko naturalne ukształtowane przez środowisko, klimat, przyrodę

• środowisko kulturowe tradycje

• środowisko fizyczne infrastruktura społeczna konsumenta, komunikacja miejsca, więzi

• środowisko społeczne kontakty między grupami

wśród czynników społecznych wyróżnia się:

• efekt naśladownictwa bierne przyjmowanie stylu konsumpcji, reprezentowanych przez grupę społeczną do której chcemy się upodobnić

• efekt demonstracyjny [pokazowy] styl konsumpcji w celu pokazania się na tle grupy społecznej

Czynniki ekonomiczne:

1. dochód nominalny i realny

2. zasób majątkowy konsumenta

3. ceny

4. stopa procentowa, kredyty

5. tzw.efekt substytucyjny i dochodowy zmiany cen

6. fundusz swobodnej decyzji

7. podaż dóbr i usług

8. powtarzalność popytu, prawo Engla.

dochód nominalny ilość środków finansowych które otrzymujemu w postaci wynagrodzeni

dochód realny dochód uwzględniający stopę inflacji, pokazuje siłę nabywczą konsumenta, czyli ile faktycznie może kupić za zarobione środki finansowe

efekt substytucyjny jeżeli cena jednego dobra maleje, to to dobro staje się jak gdyby relatywnie tańsze i możemy kupić więcej

efekt dochodowy jeżeli cena dobra spadła to jak gdyby dochód realny konsumenta wzrósł

stopa procentowa przy wzroście stopy procentowej maleją wydatki konsumpcyjne

Fundusz swobodnej decyzji różnica pomiędzy dochodem a wydatkami związanymi z kosztami utrzymania gospodarstwa domowego

podaż dóbr i usług ilość dóbr i usług oferowanych do sprzedaży na rynku przy dawnych cenach

rynek sprzedawcy mała oferta produktów warunki sprzedaży dyktuje sprzedawca lub producent

rynek nabywcy oferta bardzo bogata sam nabywca dokonuje wyboru

Ochrona konsumenta w Polsce

Zakres prawny konsumenta w Polsce

-konstytucja (jest najważniejsza)

-ustawy

>> 15.12.2000 ochrona konkurencji i konsumentów

>> 15.12.2000 ustawa o inspekcji handlowej

>> 22.01.2000 ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów

>> 16.04.1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Struktura organizacyjna (administracyjna)

• prezydent

• premier

• Urząd ochrony konkurencji i konsumentów

• obok UOKiK ministrowie

• podlegają UOKiK

>główny inspektor inspekcji handlowej

>wojewoda

>wojewódzkie inspekcje terenowe

>polubowne sądy konsumenckie

>rzecznik praw konsumenta

>powiatowy rzecznik praw konsumenta

Dwa tryby postępowania:

-tryby północno-amerykański - zajmują się organizacje konsumenckie, ochrona konsumenta i związki zawodowe

-tryb (model) skandynawski - prawa człowieka i jednostki są najbardziej istotne

Zakres ochrony konsumpcji w Polsce:

1.prawa konsumenta do bezpieczeństwa osobistego

>bezpieczeństwa oraz jakość wyrobów i usług

>ochrona zdrowia

>ochrona środowiska

2.prawo do ochrony interesów ekonomicznych (najbardziej rozbudowany) >odpowiedzialność za produkt >sprzedaż

>ubezpieczenia majątkowe i osobowe

>usługi bankowe

>energetyka

>komunikacja

>mieszkalnictwo

>usługi obce (z wyjątkiem)

*usługi usługi-kanalizacyjne

*usługi telekomunikacyjne

*usługi pocztowe

*usługi turystyczne i hotelarskie

3.prawo do informacji i edukacji

• prawo do informacji o produkcie musi być informacja, przy zakupie możemy żądać informacji na temat produktu

• prawo do edukacji

• nieuczciwa reklama

• prawo do namysłów

Rękojmia jest prawną odpowiedzialnością sprzedawcy za wady zmniejszające wartość lub nieużyteczność rzeczy jego sprzedanej od której nie może się uchylić (1 rok od zakupu towaru, miesiąc czasu po wykryciu wad) [co możemy zrobić z tytułu rękojmi możemy żądać nowej rzeczy, zwrotu pieniędzy, oddać towar do naprawy, jeżeli sprzedawca jest producentem]

Gwarancja jakości jest umową cywilno-prawną przewidzianą przez kodeks cywilny. Jest to dokument wystawiany przez gwaranta (za wady fizyczne).

Gwarancja jest umową dobrowolną.

Gwarant zobowiązuje się usunąć wady lub dostarczyć towar wolny od wad.

Prawidłowości konsumpcji:

Ogólne prawidłowości są to pewne związki cech zarządzania w rzeczywistości.

Prawidłowości można podzielić na: ekonomiczne i psychologiczne.

Do prawidłowości ekonomicznych zaliczamy:

1.konsumpcje:

*osobiste prywatne

*zbiorowe publiczne

70-80% wydatki konsumpcyjne osobiste 20-30% wydatki finansowane ze skarbu państwa (publiczne) np.ochrona zdrowia.

2. podział prawidłowości konsumpcji na:

• rynkową

• naturalną (samo zaopatrzenie) udział samo zaopatrzenia jest znacznie wyższy w okresie kryzysu.

3 .prawo popytu Marschalla -zależność odwrotnie proporcjonalna jeśli cena rośnie to popyt maleje

4. powtarzalność popytu i wydatków z nim związanych -elastyczność popytu przy artykułach żywnościowych jest duża

5.Prawo Engla:

• wzrost dochodu w gospodarstwach domowych zmniejsza procentowy udział wydatków na żywność w wydatkach konsumpcyjnych ogółu

• wzrost dochodów nie powoduje zmian w wydatkach na odzież i obuwie

• wzrost dochodów nie powoduje wzrostu wydatków na utrzymanie mieszkania

• w miarę wzrostu dochodów rodziny udział procentowy wydatków na inne cele jak kształcenie rozrywki zwiększa się.

6. Fundusz swobodnej decyzji jest to wielkość dochodu otrzymana po odliczeniu kosztów utrzymania gospodarstw dom. wg Katony ok.23% naszych dochodów które pozostaje jest tym funduszem.

7.Efekt Rygla polega na utrzymaniu dotychczasowego poziomu konsumpcji pomimo spadku poziomu dochodów

8.Efekt demonstracyjny pokazowy.

Efekt pokazowy polega na świadomym zaakceptowaniu wyższej lub nowszej wartości użytkowej

9.Substytucyjność dóbr-zastępowalność dóbr

*zastępowanie dobra pomiędzy dobrami podobnymi w ramach danej grupy

*zastępowanie dobra gorszej jakości dobrem o wyższym standardzie

*wymuszona substytucyjność kupowanie ze względu na cenę towaru o niższej jakości

10. Komplementarność -uzupełnianie się

*komplementarność techniczne (użytkowa)

*komplementarność psychiczna

11. Paradoksy:

*Paradoks Giffena dotyczy dóbr niższego rzędu.

Cena D

Wielkość popytu

*Paradoks Vebelena - dotyczy dóbr luksusowych tzw. efekt snoba

*Efekt substytucyjny związany jest ze zmianą ceną i jeżeli cena maleje to dobro staje się względnie tańsze w stosunku do drugiego dobra i możemy kupić więcej

*efekt dochodowy zmiany cen jeżeli cena malej danego produktu to jak gdyby dochód realny konsumenta rośnie i możemy kupić więcej danego produktu.

Produktywność spożycia dóbr:

• żywnościowych

• art. nieżywnościowych

• usług

wydatki struktura

konsumpcyjne wydatków

w jednostkach konsumpcyjnych w %

pieniężnych

dochody dochody

Wydatki na żywność rosną przy czym wzrost jest w postępie arytmetycznym.

Można wyróżnić 3 fazy w spożyciu:

1. wzrost ilościowy rosnący

2. zastępowanie artykułów tańszych artykułami jakościowo lepszymi

3. realizacja upodobań żywnościowych pod względem smaku gatunku marki zapachu.

Maleje udział wydatków na dobra żywności o niższych walorach odżywczych mniej spożywamy artykułów zbożowych tłuszczy zwierzęcych rośnie udział na szlachetniejsze wędliny mięsa nabiał owoce.

Rośnie udział wydatków na żywienie w gastronomii.

Popyt duplikacyjny restytucyjny (odnawialny)-odtworzenie danego dobra

Spożycie usług jest potrzebą rosnącą wraz ze wzrostem udział usług rośnie.

Jeżeli społeczeństwo wydaje 30% na usługi to wtedy jest bogate.

Źródła informacji:

1. bezpośrednie i pośrednie ze względu na sposób zbierania informacji

2. źródła ilościowe i jakościowe z punktu widzenia charakteru uzyskanych danych

3. pierwotne >od konsumentów ewidencji sprawozdawców, wtórne >(teorie, literatura) skąd spisywane są dane.

4. ogólne (spis powszechny, bilanse gospodarki narodowej i statystyki rynkowej) i szczegółowe (badanie budżetów gospodarstw domowych badanie konsumentów) -punkt widzenia szczegółowości danych

5. źródła wyczerpujące (objęte są wszystkie jednostki danej zbiorowości lub część) i nie wyczerpujące (przedstawiciele danej zbiorowości)

Badania wyczerpujące i szczegółowe:

• badanie budżetów gospodarstw domowych

• ankiety

• obserwacje

• eksperymenty

• testy

• wywiady.

Źródła wyczerpujące ogólne:

• bilanse towarowe, materiałowe dotyczące rynku

• sprawozdawczość rynkowa

• sprawozdawczość z zakresu konsumpcji społecznej

• statystyki produktu krajowego i spisy powszechne.

Źródła szczegółowe i nie wyczerpujące

Badanie budżetu gospodarstw domowych

• 12,5 mln wszystkich gospodarstw domowych

• 10,5 mln gospodarstw domowych wieloosobowych

• 2 mln jednoosobowe gospodarstwa domowe

• 2000 r. 36163 badanie budżetu gospodarstw domowych

Czego się nie bada?:

• gospodarstw domowych cudzoziemców

• gospodarstw wieloosobowe zamknięte (wojsko zakony)

Jakie gospodarstwa są objęte: GUS dzieli gospodarstwa na 6 grup:

1. gospodarstwa domowe pracownicze np. grupa pracowników na stanowiskach kierowniczych i robotniczych

2. gospodarstwa domowe pracowników z działkami do 1 ha

3. gospodarstwa domowo pracujące na własny rachunek

4. gospodarstwa domowe emerytów i rencistów

5. gospodarstwa domowe rolników powyżej 1 ha

6. gospodarstwa domowe utrzymujące się z nie zarobkowych źródeł innych niż emerytury i renty np. zasiłek

Badanie budżetowe to zestawienia wszystkich przychodów i wydatków gospodarstw domowych

Badanie budżetowe gospodarstwo domowe sporządzane jest metodą rotacji miesięcznej w cyklu kwartalnym oznacza to że w miesiącu w badaniach uczestniczą inne gospodarstwa domowe a po kwartale w gospodarstwo domowe, które brały udział w badaniach miesięcznych danego kwartału przeprowadzany jest wywiad dotyczący niektórych wydatków m.in. na zakup przedmiotów trwałego użytkowania oraz wyposażenia gospodarstwa domowego w inne przedmioty trwałego użytkowania.

Metoda panelowa ciągła powtarzalność w stałych odstępach czasowych wobec konsumentów, najczęściej uzyskuje się oprócz ewidentnych wyników ilościowych pewien przejrzysty obraz konsekwencji zależności i sprzężeń postępowania konsumenta. Dokonywane są systematycznie lub okresowo i dotyczą tej samej zbiorowości odpowiednio dobranej.

Testy koniunktury dotyczą badania podmiotów gospodarstw prawnych. Badaniom koniunktury podaje się podmioty gospodarujące tj. odpowiedzialnych przedstawicieli zakładów produkcyjnych, handlu. Dokonywane są systematycznie lub okresowo i dotyczą tej samej zbiorowości odpowiednio dobranej.

Badania konsumpcyjne metody:

• statystyczna

• ekonometryczna

• dyskryminacyjna

Najczęściej używamy metody statystycznej, pozwala na określenie tendencji rozwojowej konsumpcji. Polega na grupowaniu, materiału statystycznego jednorodnych przyjętych cech.

Kryteria materiałów statystycznych:

• geograficzne pokazuje przestrzenne rozmieszczenie spożycia

• dynamiczne czasowe lub chronologiczne rozwój konsumpcji w czasie

• strukturalne i rozdzielcze określa podział populacji na grupy wg. przyjętych cech

Metody ekonometryczne

• umożliwiają przedstawienia funkcji konsumpcji za pomocą funkcji matematycznej, która jest weryfikatorem empirycznym. Znajomość funkcji spożycia pozwala na obliczenie elastyczności względem zmiennych wziętych pod uwagę.

Metoda dyskrymiancyjna obejmuje:

• metody taksonomiczne

• analizę czynników dochodzi do wyodrębnienia najistotniejszych czynników z ogółu zmiennych występujących w badanym przedmiocie. Eliminacja części czynników ułatwia analizę i podkreśla istotne cechy głównych czynników

• skalę preferencji pokazuję siły oddziaływania zmiennych niewymiernych, przede wszystkim wynikające z emocji nastrojów. Chodzi tu o uzupełnienia ocen jakościowych np. cechami dotyczącymi zachowania się konsumenta. Skale preferencji informują o ważności dla konsumenta poszczególnych produktów, co wyraża się w ustaleniu kolejności ich zakupów.

Metoda porównań międzynarodowych zalicza się tu m.in. metodę wzorca a także metody analogowe. Metody porównań międzynarodowych mają zastosowanie w badaniach konsumpcji indywidualnej i zbiorowej w skali makro i mikro. Metody kraju wzorca stosuje się nie tylko do porównań spożycia, ale także do określenia poziomu życia czy potencjału ekonomicznego kraju oraz skali zapóźnień danego kraju w stosunku do innych krajów.

Metoda genewska nazywana także metodą dystansową opiera się na konstrukcji trzech mierników stopnia zaspokojenia potrzeb. Oprócz wartości empirycznej miernika stosowane się jeszcze mierniki progowe zwane miernikami krytycznymi.

Miernik progowy minimum oznacza teoretycznie najniższy poziom zaspokojenia potrzeb przy którym przeżycie jest w ogóle możliwe.

Miernik progowy optimum odpowiada wysoce zadowalającemu w danych warunkach poziomowi zaspokojenia materialnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa. Mierniki progowe minimum i optimum wyznaczają obszar dopuszczalnej zmienności wartości empirycznej mierników reprezentantów. Są one pewnymi punktami odniesienia do których porównuje się wartości empiryczne.

Metoda genewska budzi wiele zastrzeżeń, oto kilka z nich:

• arbitalność niektórych założeń np. problem ustalenia wartości mierników progowych czy też wyboru mierników reprezentantów w danej grupie potrzeb

• brak dostosowania krajowej bazy informacyjnej do wymagań stawianych przez tę metodę. Jest to pierwsza systemowo ujmująca całość zagadnień metoda pomiaru poziomu życia ludności. Problem rozdźwięku między bazą informacyjną a jej wymaganiami należy rozwiązywać przez rozwijanie systemu informacji statystycznej.

Poza metodami opartymi na miernikach naturalnych wyróżniamy jeszcze mierniki pieniężne: Najważniejsze z nich to:

• syntetyczny wskaźnik ogólnego spożycia przez ludność dóbr materialnych i usług niematerialnych, które zwykle jest obciążony błędami wynikającymi z ruchu cen z faktu, że miejsce dokonywania zakupów jest utożsamiane z miejscem spożycia zakupionych towarów i usług.

• metoda wartościowa mierzenia dobrobytu społecznego, pozwalająca na konstrukcję syntetycznego wskaźnika dobrobytu społecznego na podstawie jego dwudziestu składników, która nie jest wolna od arbitalnych rozstrzygnięć i której zasadniczą wadą jest to, że nie mierzy ona dobrobytu społecznego lecz jego koszty.

Metoda HDI określa rozwój społeczno gospodarczy kraju. Obejmuje:

1. przeciętną długość życia

2. udział 80-latków w społeczeństwie

3. poziom analfabetyzmu

4. poziom edukacji (udział szkół wyższych)

5. średnie dochody w społeczeństwie

6. poziom PKB

Wskaźnik GINI porównanie najniższych i najwyższych dochodów w społeczeństwie wraz ze stopą inflacji.

MISERY -MEUSURES wskaźnik nieszczęść, suma inflacji stopy inflacji i stopy bezrobocia.

Mierniki konsumpcyjne dzielą się na:

• ilościowe (jednostki naturalne np. kg, cm)

• wartościowe (wyrażone w pieniądzu).

Do głównych czynników ilościowych zaliczamy:

mierniki przeliczeniowe (jednostka konsumpcyjna) jest to współczynnik określający zapotrzebowanie osoby na wartości kaloryczne spożywanych pokarmów w zależności od płci i wieku. Jednostką konsumpcyjną pełną (=1) jest mężczyzna w wieku 18 lat i więcej. Kobieta 18-letnia i więcej jest 0.85 mężczyzny, dzieci poniżej 1 roku 0.25 mężczyzny.

Współczynnik Bennetta, oznacza stosunek wartości energetycznej pochodzącej z produktów skrobiowych do wartości energetycznej ogółem.

Mierniki struktury określenie poszczególnych dóbr i usług w spożyciu ogółem np. udział wydatków na turystykę w spożyciu ogółem.

Mierniki normatywne (wzorcowe)-przykładem są tzw. fizjologiczne normy spożycia żywności opracowane i wykorzystywane w rozwiniętych krajach Zachodu i Wschodu.

4 poziomy (normy):

A-norma wyżywienia warunkowo dostateczna

B-norma wyżywienia dostateczna o umiarkowanym koszcie

C-norma wyżywienia pełnowartościowego o średnio wysokim koszcie

D-norma wyżywienia decelowego.

Znane w Polsce były też próby opracowania tzw. norm racjonalnych, dotyczących artykułów nieżywnościowych. Wiązało się to głównie z ustaleniem „kartek - talonów” na zakupy przedziałowe.

Mierniki dynamiki należą do głównych mierników w badaniach spożycia. Chodzi tu o obliczenie dynamiki przy np. stałej lub zmiennej podstawie czy o mierzenie kosztów utrzymania np. rodziny w danym czasie w porównaniu do okresu podstawowego.

Wskaźnik wzrostu pozwala cenić np. realne i nominalne dochody gospodarstwa domowego i na tej podstawie określić trend malejący lub wzrastający kosztów utrzymania.

Wskaźnik elastyczności dochodowej, czyli stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu a także krańcową skłonność do oszczędzania tj. stosunek przyrostu oszczędności indywidualnych do przyrostu dochodów.

Mierniki względne ukazują wielkość spożycia w stosunku do istotnych czynników składowych lub owe czynniki określające.

Dwie metody rozumowania:

Indukcja rozumowanie polegające na wyprowadzeniu wniosków ogólnych z przesłanek będących szczególnymi przypadkami tych wniosków. Np. dokonanie uogólnień zjawisk występujących w konsumpcji na podstawie badań, eksperymentów i obserwacji i następnie weryfikacji dokonanych uogólnień.

Dedukcja to rozumowanie abstrakcyjne przyczyn zjawisk i prawidłowości występujących w konsumpcji polegające na uzasadnieniu jakiegoś zdania, przez wskazanie zdania. Z którego ono logicznie wynika.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---