Rozdział I.

Geneza

Zajmując się zagadnieniem Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych nie można nie wspomnieć o jej genealogii, jakże ważnej w zrozumieniu potrzeby prawidłowego kształtowania zasobu archiwalnego poprzez sprawy brakowania akt, którą można podzielić na kilka etapów. Fundamentalnym zdarzeniem była uchwała Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 roku, która po raz pierwszy normowała jednolite zasady brakowania akt. O podziale akt na kategorię A i B rozstrzygał paragraf 1 tej uchwały. O wydzielaniu akt (brakowaniu i przekazywaniu) przez urzędnika prowadzącego składnicę była mowa w paragrafie 7, zawierał on również stwierdzenie, że : „sposób i okres wydzielania akt w urzędach ustalają właściwe władze, w zasadzie naczelne”. Według tej uchwały zgodę na brakowanie daje archiwum państwowe, natomiast wnioski podczas wydzielania akt rozpatruje kierownik danej instytucji. W późniejszym czasie bliźniaczo podobne zadania zostaną wyznaczone Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych.

Następny etap został ukształtowany dopiero poprzez zakończenie działań związanych z drugą wojny światowej. Przedpole archiwalne w tym czasie odgrywało pierwszoplanową rolę. Skupianie na nim znacznej uwagi było uwarunkowane potrzebą uporania się z problemem masowości akt. Państwowa Służba Archiwalna poprzez wypracowywanie nowych metody selekcji oraz podejmowanie działań zmierzających do projektowania przepisów regulujących to zagadnienie starała się kształtować narastający zasób archiwalny. W początkowym okresie powojennym nadal obowiązywała wyżej wymieniona uchwała z dnia 21 grudnia 1931 roku. Zmiany wprowadzono dopiero w 1948 roku okólnikiem nr 4 Prezesa Rady Ministrów w sprawie uporządkowania i ujednolicenia systemu kancelaryjnego w ministerstwach i urzędach centralnych. Dołączony do niego projekt instrukcji kancelaryjnej zawierał wskazówki dotyczące wydzielania akt oraz podkreślał, że przekazywanie akt do archiwum oraz ich niszczenie nie może mieć miejsca bez uprzedniej zgody archiwum państwowego.

Nie bez znaczenia dla opracowania dalszych wytycznych przy brakowaniu akt, a tym samym w krystalizowaniu się etapów genealogicznych CKOMA, był zarówno pierwsza jak i druga Ogólnopolska Konferencja Metodyczna Archiwistów. Jednak w tym czasie na pierwszym planie pozostało zdarzenie z dnia 29 marca 1951 roku tożsame z dekretem o archiwach państwowych, w którym czytamy w art. 4.3, że: „bez zezwolenia właściwej władzy archiwalnej nie wolno materiałów archiwalnych brakować ani niszczyć”. Było to pierwsze rozporządzenie archiwalne ogłoszone w powojennej Polsce, dlatego owo wydarzenie pełni tak dużą rolę w kształtowaniu się kolejnych faz nie tylko w rodowodzie CKOMA, ale i jednocześnie w szeroko rozumianej przestrzeni archiwalnej.

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych starając się regulować zarówno techniczną stronę akt jak i ich ocenę od tego momentu zaczęła wydawać wiele zarządzeń i wytycznych dotyczących tej kwestii. Jednym z takich aktów prawnych było zarządzenie nr 2 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z 2 maja 1952, które regulowało zarówno zakres działania jak i tryb postępowania komisji brakowania akt. Uzupełniającym aktem prawnym było zarządzenie nr 30 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 grudnia 1953 roku dotyczące organizacji i trybu postępowania tejże komisji. Posiadała ona kompetencje w szeroko rozumianym nadzorze i kontroli działalności nad czynnościami brakowania akt w niższych hierarchią komisjach oraz archiwach państwowych. Dodatkowo do zakresu działań należało opracowanie ogólnopolskiego wykazu akt oraz projektów przepisów dotyczących brakowania akt. Centralna Komisja Brakowania Akt posiadała swoje odpowiedniki na niższych szczeblach do których należała funkcjonująca przy Archiwum Akt Nowych, Komisja Brakowania Akt przy AAN. Natomiast na poziomie województwa, gdzie przypadał najniższy szczebel hierarchii tworzone były wojewódzkie komisje brakowania akt. W skład CKBA wchodził przewodniczący powoływany przez NDAP oraz od 5 do 7 członków, których powoływał, spośród archiwistów lub specjalistów poszczególnych dziedzin wiedzy i gospodarki narodowej, na wniosek przewodniczącego CKBA Naczelny Dyrektor. Natomiast w skład Komisji przy AAN poza przewodniczącym wchodziło od 3 do 4 członków. Wszystkich powoływano spośród pracowników AAN na wniosek CKBA. Analogicznie odbywało się ustalanie składu w wojewódzkich komisjach poza niewielką różnicą dotyczącą liczby członków, których na tym szczeblu liczyło od 3 do 5. We wszelkich sprawach dotyczących brakowania akt komisja odbywa posiedzenia, z których przebiegu sporządzane były protokoły. Powołanie oraz działalność Komisji Brakowania Akt miały ogromne znaczenie w uformowaniu kształtu Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych.

Ostatni etap genealogii CKOMA zamyka powołanie bezpośredniej poprzedniczki jaką była Komisja Brakowania Materiałów Archiwalnych. Sprawie organizacji i trybu postępowania tejże komisji poświęcone zostało zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku. W zakresie jej działania wyróżnić można ważniejsze kompetencje, które obejmowały inicjowanie oraz opiniowanie projektów przepisów w sprawach dotyczących postępowania z aktami w urzędach, instytucjach, organizacjach i przedsiębiorstwach. Ponadto Komisja sprawowała pieczę, a także nadzorowała instrukcje kancelaryjne, wykazy akt oraz instrukcje o składnicach materiałów archiwalnych. Poza działającą CKBMA przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych powołano również tym samym zarządzeniem Komisje działające przy AAN i Archiwum Dokumentacji Mechanicznej oraz przy wojewódzkich archiwach państwowych. Procedura powoływania oraz liczba członków na poziomie centralnym nie uległy zmianie w porównaniu z poprzedniczką, czyli CKBA. Natomiast w porównaniu z porównywalnymi na tych szczeblach hierarchii komisjami brakowania akt drobne zmiany nastąpiły wyłącznie w zagadnieniu liczby członków, która wynosiła teraz od 2 do 5 osób. Tak samo jak CKBA Komisja Brakowania Materiałów Archiwalnych zwoływała posiedzenia z przebiegu których sporządzała protokoły.

Niemniej jednak system dotyczący selekcji i oceny dokumentacji wypracowany do tej pory nie spełniał swojej roli. Zmiana dotychczasowych przepisów stała się sprawą konieczną, aby archiwa mogły w prawidłowy sposób wykonywać jedne z czołowych zadań do których zaliczyć można selekcję i ocenę wartości dokumentacji aktowej, oraz wyodrębnienie z niej tych grup i rodzajów posiadających wartość historyczną. Poprzez zdobyte doświadczenia nastąpiła zmiana kierunku pracy. Uaktualnienie dotychczasowych przepisów na płaszczyźnie zadań, celów oraz trybu postępowania istniejących już komisji, którym „powierzono ocenę, a w jej następstwie kształtowanie państwowego zasobu archiwalnego” stało się terminową potrzebą. Przekształcenie Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, które uprawomocniło się zarządzeniem nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 25 września 1967 roku, dało możliwość dostosowania ówczesnych przepisów prawnych do zaistniałych potrzeb i pozwoliło na rozwiązanie problemowych zagadnień odnoszących się do dokumentacji aktowej. Powyższy akt prawny odnosił się w całości do nowopowstałej CKOMA pomimo braku formalnego unieważnienia zarządzenia dotyczącego Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych. Dopiero w roku 1972 zostało ono uchylone zarządzeni nr 33 Naczelnego Dyrektora. . CKOMA jest organem doradczym i opiniodawczym Naczelnego Dyrektora.. Ponadto powyższe zarządzenie nr 8 powoływało w ramach udoskonalenia i prawidłowości oceny materiałów archiwalnych oraz dla współdziałania z Centralną komisją działające przy AAN i ADM oraz archiwach wojewódzkich komisje oceny materiałów archiwalnych.

Schemat nr 1.

Umiejscowienie komisji oceny materiałów archiwalnych.

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych

Centralna Komisja Oceny Materiałów Archiwalnych

Archiwa centralne: Archiwum Akt Nowych, Archiwum Dokumentacji Mechanicznej

Komisje oceny materiałów archiwalnych

Archiwa wojewódzkie

Komisje oceny materiałów archiwalnych

Źródło: Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych za lata 1952 - 2000 s. 229 - 231

Powyższy schemat zobrazował rozmieszczenie wszystkich komisji oceny materiałów archiwalnych w każdej jednostce organizacyjnej w której one występowały, poczynając od centralnej działającej przy NDAP, poprzez komisje funkcjonujące przy archiwach centralnych, aż do tych przy archiwach wojewódzkich. Ponadto obejmuje prawidłowe, całościowe nazwy określonych komisji.

Schemat nr 2.

Struktura organizacyjna komisji oceny materiałów archiwalnych.

Centralna Komisja Oceny Materiałów Archiwalnych

Komisje oceny materiałów archiwalnych ( przy archiwach centralnych)

Komisje oceny materiałów archiwalnych ( przy archiwach wojewódzkich)

Źródło: Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych za lata 1952 - 2000 s. 229 - 231

Schemat powyżej przedstawia budowę powiązań między komisjami. Na najwyższym szczeblu organizacyjnym znajdowała się CKOMA, natomiast pozostałe komisje zajmowały ten sam poziom i podlegały bezpośrednio komisji funkcjonującej przy Naczelnej Dyrekcji.

Rozdział II .

Skład osobowy

Każda instytucja, organizacja itp. nie istniała by bez ludzi, którzy de facto tworzą daną komórkę organizacyjną. Na sukces całości, w tym przypadku Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych, składało się zaangażowanie i poświęcenie konkretnych ludzi, członków tej Komisji. W zarządzeniu nr 8 Naczelnego Dyrektora dotyczącego CKOMA ustalono skład osobowy poszczególnych komisji oceny materiałów archiwalnych. Nad aktywnością CKOMA czuwał przewodniczący, który powołany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych kierował pracami Komisji. Swoją funkcję sprawował w okresie jednej kadencji trwającej pięć lat. Na wniosek przewodniczącego Komisji Naczelny Dyrektor mianował wszystkich członków CKOMA, których liczba wynosił od 11 do 15, uwzględniając zastępcę przewodniczącego oraz sekretarza. Cały skład osobowy Komisji wybierany był spośród pracowników archiwów państwowych oraz pracowników naukowych, a w ramach konieczności również z osób nie zatrudnionych w państwowej służbie archiwalnej tj. specjalistów poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej.

Natomiast w skład komisji powołanych do współpracy z Centralną Komisją wchodził przewodniczący i jego zastępca oraz od 2 do 5 członków. Powoływanie przewodniczącego i jego zastępcy odbywało się poprzez zgłoszenie kandydatów przez dyrektora określonego archiwum, który porozumiewał się w tej kwestii z przewodniczącym CKOMA. Natomiast pozostałych członków powoływała dyrekcja konkretnego archiwum. Skład komisji mógł obejmować tylko pracowników danego archiwum lub podległych mu jednostek.

W literaturze przedmiotu brakuje konkretnych informacji dotyczących składu osobowego CKOMA. Poprze analizę źródeł powstała poniższa tabela. Ma ona na celu wyszczególnienie wszystkich osób biorących udział w posiedzeniach opisanych imiennie. Niżej wymienione osoby zostały przedstawione alfabetycznie i dodatkowo podano krótką informację czym się zajmowały lub jakie stanowiska pełniła w momencie pojawienia się w źródłach..

Tabela nr 1

Skład osobowy CKOMA w latach 1967 - 1976

Osoba	Opis
doc. dr Mieczysław Bandurka	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Stanisław Bełza	referent na posiedzeniu w dniu 19 maja 1975r.
dr Maria Bielińska	Przewodniczyła pierwszemu posiedzeniu plenarnemu Komisji w nowym składzie 5 stycznia 1968 r.
mgr H. Bieńkowa	Referentka podczas posiedzenia prezydium CKOMA w 1969 r.
mgr Francziszek Cieślak	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr B. Dobrowolska	Referentka podczas posiedzenia prezydium W dniu 25 listopada 1971 r.
prof. dr Arnold Gubiński	Przewodniczący zespołu do oceny akt sądowych w 1968 r.
dr T. Grygier	członek powołanego w 1973 r. zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
doc. dr I. Ihnatowicz	Referent podczas posiedzenia zespołu do spraw akt gospodarczych w dniu 20 listopada 1968 r.
dr Józef Jakubowski	przewodniczył obradom CKOMA w dniu 31 maja 1976 r. w zastępstwie nieobecnego przewodniczącego. członek CKOMA w latach 1976 - 1980
Dr Hanna Jędruszczakowa	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r , Przewodnicząca zespołu do oceny akt administracji państwowej w 1968 r. oraz przewodniczyła dwóm pierwszym w roku 1973r,
prof. dr Stanisław Kalabiński	przewodniczył obradom CKOMA z dnia 28 maja 1973 r. oraz 25 listopada 1974 r., członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r., przewodniczący CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Helena Karczowa	opracowała projekt wytycznych oraz wypowiedź na posiedzeniu z dnia 25 listopada 1974 r , adiunkt naukowo - badawczy w ADM w 1974 r., członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Zofia Krupska	Referentka w dniu 24 czerwca 1968 na posiedzeniu plenarnym CKOMA., członek CKOMA w latach 1976 - 1980
Ludwik Kostowski	Referent podczas posiedzenia zespołu do spraw akt gospodarczych w dniu 20 listopada 1968 r.
mgr Barbara Kubiczkowa	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r , referentka w dniu 24 czerwca 1968 na posiedzeniu plenarnym CKOMA
mgr C. Kwiatkowska	członek powołanego w 1973 r. zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
prof dr Zbigniew Landau	Przewodniczący zespołu do oceny akt gospodarczych i bankowych w 1968 r., członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr W. Look	członek powołanego w 1973 r. zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
mgr J. Michalska	Referentka w dniu 24 czerwca 1968 na posiedzeniu plenarnym CKOMA.
Doc dr Mieczysław Motas	przewodniczył posiedzeniu w dniu 19 maja 1975 r. zastępca przewodniczącego CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Zofia Osojcowa	Referentka podczas posiedzenia prezydium CKOMA w 1969 r. referentka podczas posiedzenia w dniu 19 maja 1975 r., członek CKOMA w latach 1976 - 1980
dr A. Perlińska	Referentka podczas posiedzenia zespołu do oceny akt adm. państwowej w 1968 r.
mgr J. Pluciński	Referent podczas posiedzenia zespołu do oceny akt adm. państwowej w dniu 27 lutego 1973
mgr H. Polak	Referent podczas posiedzenia zespołu do oceny akt adm. państwowej w dniu 27 lutego 1973.
dr A. Poniatowska	referentka podczas posiedzenia zespołu do oceny akt administracji państwowej w dniu 27 stycznia 1970 r. oraz członek powołanego zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
dr Stanisława Poprawska	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r , Referentka podczas posiedzeniu w dniu 28 maja 1973 roku.
dr Antoni Przygoński	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
Dr Irena Radtke	referentka podczas posiedzenia zespołu do oceny akt administracji państwowej w dniu 27 stycznia 1970 r. oraz członek powołanego zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
mgr Krzysztof Radczuk	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r ,
mgr Kazimierz Różanowski	referent podczas posiedzenia zespołu do oceny akt administracji państwowej w dniu 27 stycznia 1970 r. oraz członek powołanego zespołu do opracowania akt w zespołach byłej administracji niemieckiej
doc. dr Henryk Rybicki	Referent w dniu 18 kwietnia 1968 na posiedzeniu zespołu do oceny akt administracji państwowej członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Anna Sianko	Referentka podczas posiedzenia prezydium W dniu 25 listopada 1971 r.
mgr krystyna Słonimska	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Olimpia Staroń	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r , adiunkt naukowo - badawczy , opracowała wypowiedź do dyskusji na r. posiedzenie w dniu 19 maja 1975
mgr Czesław Stodolny	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Alina Sztachelska	członek zespołu do oceny akt powtarzalnych z 1973 r ,
mgr M. Tarakanowska	Referentka podczas posiedzenia prezydium W dniu 25 listopada 1971 r.
prof. dr Jerzy Wiatr	Przewodniczył zespołem do oceny dokumentacji dla badań socjologicznych w 1968 r.
mgr J. Wiśniewskiego	Wypowiadał się w dniu 18 kwietnia 1968 na posiedzeniu zespołu do oceny akt administracji państwowej
płk. mgr Ignacy Woliński	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
doc. dr Bolesław Woszczyński	członek CKOMA w latach 1976 - 1980
mgr Andrzej Wróblewski	członek CKOMA w latach 1976 - 1980

Rozdział III.

Działalność CKOMA

Realizację zadań Komisji ukierunkowywał cel, którego zasadniczą kwestię zawarto w paragrafie 4 zarządzenia Naczelnego Dyrektora o następującym brzmieniu: „celem działalności CKOMA jest doskonalenie naukowych metod i kierunków pracy nad kształtowaniem państwowego zasobu archiwalnego”.

Regulamin załączony do powyższego zarządzenia precyzował zakres tych zadań oraz tryb działania Komisji. Aktywność jej przejawiała się, poza płaszczyzną dostarczania propozycji naukowego formowania państwowego zasobu archiwalnego, standaryzowaniem „kryteriów oceny materiałów archiwalnych podlegających trwałemu przechowywaniu dla interesu państwa i badań naukowych”. Ponadto przedstawianie wniosków Naczelnemu Dyrektorowi w zakresie oceny materiałów archiwalnych wywodzących się zarówno z poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej, jak i tych z zasobów własnych archiwów państwowych centralnych i terenowych proponowanych na zniszczenie, włączano do zasięgu działalność CKOMA. Regulamin również przedstawiał konieczność działania komisji w inicjowaniu długookresowych planów odnoszących się do selekcji oraz kwalifikacji materiałów archiwalnych. Kolejne zadanie wiązało się z powołaniem komisji oceny materiałów archiwalnych przy archiwach centralnych oraz wojewódzkich. W ramach współpracy z nimi CKOMA opiniowała ich plany pracy. W dalszej kolejności rozpatrywała odwołania od ich decyzji oraz była zobowiązana przynajmniej raz w roku zwoływać sympozjum przewodniczących tychże komisji. Do zadań Centralnej Komisji należało również sporządzanie własnych planów pracy i sprawozdań z działalności i przedstawianie ich Naczelnemu Dyrektorowi, który to mógł powierzać też inne zadania nie ujęte w wyżej cytowanym regulaminie.

Porównywalnie z Centralną Komisją paragraf 9 zarządzenia nr 8 Naczelnego Dyrektora określał zakres obowiązków komisji oceny materiałów archiwalnych funkcjonujących przy AAN, ADM oraz archiwach wojewódzkich. Do ich zadań należało również kształtowanie państwowego zasobu archiwalnego, podobnie jak odbywało się to na poziomie centralnym, lecz tym razem zasobu, którego źródeł można było doszukać się w rezultacie działalności urzędów, instytucji, organizacji i przedsiębiorstw nadzorowanych przez właściwe archiwum. Analogię odszukać można również w paragrafach 9.3 oraz 9.4, które określały przedstawianie dyrektorom danego archiwum zarówno wniosków w sprawie oceny materiałów archiwalnych wchodzących w skład zasobu danego archiwum, jak i sporządzonych planów pracy i podsumowań tyczących się działalności komisji funkcjonującej przy określonym archiwum. Ponadto do zakresu kompetencji tych komisji należało wypełnianie innych obowiązków zlecanych przez CKOMA. Zbieżne uprawnienia, których różnice wynikały tylko z zajmowanej pozycji w hierarchii, krystalizują dobrą wewnętrzną organizację. W ramach dokładności i prawidłowości wykonywania swoich obowiązków wszystkie komisje działały w zespołach powołanych przez przewodniczącego określonej z nich, formowane były tyko spośród ich członków.

Natomiast tryb działania uregulowany został w ustępach od 3 do 10 regulaminu dotyczącego CKOMA. Poprzez odbywanie posiedzeń Komisja mogła w prawidłowy sposób wykonywać swoje zadania. Zwoływał je, nie rzadziej niż raz na kwartał, przewodniczący lub jego zastępca. Porządek obrad oraz odpowiednie materiały niezbędne do odbycia posiedzenia były z dwutygodniowym wyprzedzeniem dostarczana członkom Komisji. W posiedzeniach mogli brać udział również specjaliści, których wiedza byłaby pomocna przy rozwiązywaniu problemów zawierających się w działalności Komisji. Eksperci zapraszani byli na posiedzenia przez przewodniczącego, jednak nie posiadali prawa głosu. Rozpatrywanie spraw skierowanych do CKOMA zarówno przez Biuro Prac Naukowych Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, poszczególne komisje działające przy AAN, ADM oraz archiwach wojewódzkich jak i poprzez poszczególnych członków Komisji odbywało się podczas posiedzeń. W trakcie ich formułowano wnioski do Naczelnego Dyrektora. Uchwalenie ich wymagało zwykłej większości głosów przy obecności przynajmniej 2/3 składu Komisji. Przewodniczący arbitrażował swoim głosem w razie równości głosów, oraz przedkładał uchwalone wniosków Naczelnemu. W oparciu o nie Naczelny Dyrektor wydawał stosowne zarządzenia dotyczące kształtowania państwowego zasobu archiwalnego. Z przebiegu posiedzeń zarówno CKOMA jak i współpracujących z nią komisji materiałów archiwalnych sekretarze sporządzali protokół.

Posiedzenia i sprawozdania

Zasadniczą kwestia tej pracy jest omówienie faktycznej działalności Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych. W literaturze przedmiotu odnaleźć można źródła niezbędne do omówienia tego zagadnienia. Należą do nich przede wszystkim protokoły z posiedzeń Komisji oraz sprawozdania z działalności jednostek podległych NDAP. Zakres chronologiczny tej pracy pozwala na omówienie dwóch pełnych kadencji oraz pierwszego roku trzeciej kadencji CKOMA.

Pierwsza kadencja (1967 - 1971).

W przeciągu pierwszej kadencji CKOMA spotykała się wielokrotnie. Częstotliwość posiedzeń CKOMA ukazuje poniższa tabelka.

Tabela nr 2

Liczba posiedzeń CKOMA w latach 1967 - 1971.

Rok	Ilość posiedzeń	W tym zespołów:
1967	2	-
1968	5	do oceny akt administracji państwowej, do oceny akt gospodarczych,
1969	1	-
1970	1	Do ceny akt administracji państwowej
1971	3	do oceny akt gospodarczych i bankowych, do oceny dokumentacji dla badań socjologicznych
razem	12

Źródło:

Prace CKOMA w pierwszej połowie r. 1968, Archeion t. 51: 1969, s.214 - 216.

Działalność CKOMA w drugim półroczu 1968 roku, Archeion t 52: 1969, s. 148 .

Posiedzenie CKOMA, Archeion t. 53: 1970, s. 216 - 217.

Prace CKOMA w pierwszym półroczu 1971 roku, Archeion t. 57 : 1972, s.219 - 220.,

Posiedzenie CKOMA w drugim półroczu 1971 roku, Archeion t. 58: 1973, s. 191 - 193

Powyższa tabela przedstawia liczbę spotkań członków Centralnej Komisji w latach pierwszej kadencji. Działalność Komisja rozpoczęła dwoma posiedzeniami. W roku 1968 odbyło się najwięcej posiedzeń, bo aż 5, w wyniku praktycznego rozpoczęcia prac CKOMA. W roku 1970 odbyło się jedno posiedzenie. W ostatnim roku pierwszej kadencji odbyły się 3 posiedzenia. W przeciągu całej pierwszej kadencji odbyło się 13 posiedzeń. Liczba posiedzeń zawierała zarówno posiedzenia plenarne jak i posiedzenia zespołów zawierających się w ramach organizacyjnych Komisji. Dodatkową informacją zawartą w tabeli jest opis zespołów jakie zbierały się na zebraniach podczas pierwszej kadencji CKOMA. Dane te umożliwiają rozróżnienie liczby posiedzeń plenarnych od liczby posiedzeń zespołów.

W 1967 roku Centralna Komisja Oceny Materiałów Archiwalnych odbyła 2 posiedzenia. Jedno dotyczące oceny akt zlikwidowanych spółdzielni produkcyjnych. W wyniku tej narady Naczelny Dyrektor wydał pismo okólne dotyczące tej kwestii. Poruszało ono metody postępowania oraz akt powtarzalnych. Jednak w wyniku trudności rozwiązania tego problemu wstawiono go również w plan działania w roku następnym. Ponadto Komisja ustaliła wytyczne dla oceny kompetencji bibliotek i archiwów do przechowywania rękopisów. Pracowała ona pod przewodnictwem prof. dra A. Gieysztora. W omawianym roku zwiększyła się ilość akt przekazanych na makulaturę. Wydano 13 102 zezwoleń na wybrakowanie 65176 m³ akt, przy 1557 ekspertyzach. Odbyto 672 kontrole zbiornic makulatury.

Pierwsze posiedzenie plenarne odbyło się 5 stycznia 1968 r. Miało ono znaczący charakter, ponieważ było pierwszym posiedzeniem Komisji w nowym składzie. Głównym punktem zebrania było omówienie planu pracy Komisji na lata 1968 - 1970, którego priorytetowe założenia i kierunki przedstawiała przewodnicząca dr Maria Bielińska. Sprawa opracowania podstaw i kryteriów oceny wartości państwowego zasobu archiwalnego stała się kluczowym zadaniem Komisji, którego termin realizacji mijał wraz z rokiem 1969. Efektywność pracy miała się przejawiać wraz z wykonaniem rewizji dotychczasowych ocen selekcji zakładów pracy oraz oceną wartości powtarzalnych materiałów archiwalnych. Kierunek pracy również skupił się na ekspertyzach. Poprzez ich stosowanie chciano zapobiec mechanicznemu brakowaniu akt. Na lata 1968 - 1969 zaplanowano ocenę wartości akt administracji terenowej: prezydiów gromadzkich, miejskich, powiatowych i wojewódzkich rad narodowych oraz akt administracji centralnej. Ponadto problemem do rozwiązania okazał się brak jednolitych zasad selekcji i brakowania akt administracji pruskiej. Plan pracy również wyznaczała rewizja obowiązujących przepisów w sprawie oceny akt bankowych i sądowych. Do końca roku 1969 planowano ustalić kryteria wartości dokumentacji technicznej. Zamierzano również poddać próbie oceny archiwalnej wszelkiego rodzaju skarg i wniosków, mających znacznie przy badaniach socjologicznych. W celu zwiększenia operatywności działań oraz prawidłowej realizacji planu powołano w 1968 roku cztery zespoły. Dr Hanna Jędruszczakowa była przewodniczącą pierwszego z nich, zespołu do oceny akt administracji państwowej. Następnym z nich był zespół do oceny akt gospodarczych i bankowych, którego przewodniczącym stał się doc. dr Zbigniew Landau. Zespołem do oceny dokumentacji dla badań socjologicznych przewodniczył prof. dr Jerzy Wiatr. Liderem ostatniego zespołu do oceny akt sądowych był prof. dr Arnold Gubiński.

Na drugim plenarnym posiedzeniu dyskutowano na temat założeń i kierunków prac nad selekcją zakładów pracy dla potrzeb archiwalnych. Ustalono, że wykazy akt urzędów, instytucji i przedsiębiorstw, których akta będą przejmowane na wieczyste przechowywanie będą formowane przez archiwa państwowe. Ponadto postulowano o wprowadzenie pewnych zmian organizacyjnych i poprawy warunków lokalowo - kadrowych archiwow państwowych i archiwów zakładowych, które przyczyniłyby się do prawidłowego kształtowania państwowego zasobu archiwalnego.

W dniu 18 kwietnia 1968 odbyło się posiedzenie zespołu do oceny akt administracji państwowej. W całości poświęcone problemowi ocenie akt prezydiów gromadzkich rad narodowych. Referaty dr A. Perlińskiej i dra H. Rybickiego oraz wypowiedź mgra J. Wiśniewskiego stworzyły podstawę do dyskusji nad powyższym problemem. W jej wyniku ukształtowały się dwa stanowiska. Ostatecznie przyjęto, że gromadzkie rady narodowe nadal utrzymają statut zakładu znajdującego się pod specjalną opieką archiwów państwowych. Zauważono, że istnieje potrzeba dokonania rewizji wykazów akt gromadzkich i powiatowych rad narodowych. Ponadto ustalono, że nie należy niszczyć akt zaliczanych do kategorii A w gromadzkich i powiatowych radach narodowych, ponieważ najlepszym wyjściem wg ustaleń zespołu było przeprowadzenie ostatecznej selekcji tuż po przejęciu akt przez archiwa państwowe.

Kolejne posiedzenie było poświęcone zagadnieniu powtarzalności akt. Problem ten referenci poprze swoje wnioski starali się wprowadzić w etap końcowy. Prelegenci mgr Barbara Kubiczkowa, mgr Z. Krupska oraz mgr J. Michalska proponowały, aby zasadą generalną było niszczenia akt powtarzalnych a pozostawianie do trwałego przechowywania jedynie oryginałów. W wyniku rozważań i wniosków przyjęto definicje „oryginał” oraz „akt powtarzalny”. Ponadto Komisja zaleciła brakowanie akt występujących w obrębie jednego zespołu akt lub jednego archiwum. Komisja przyjęła, że wszystkie postulaty przyjęte na tym posiedzeniu mają charakter roboczy, a sprawa powtarzalności akt jest nadal w kręgu badań Komisji.

Ostatnie posiedzenie w 1968 roku było posiedzeniem zespołu oceny akt gospodarczych, którego głównym przedmiotem obrad stanowiła rewizja wskazówek dotyczących oceny akt bankowych. Proponowane zmiany w dotychczasowych przepisach przedstawił w swoim referacie Ludwik Kostowski oraz doc. dr I. Ihnatowicz, podkreślali konieczność eliminowania akt powtarzalnych występujących w bankach. Sprawa ostatecznie nie została uregulowana ponieważ niektóre materiały wymagały odpowiedniej ekspertyzy.

Ze sprawozdania z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1968 czytamy, że w roku sprawozdawczym: „zapoczątkowano prace nad problematyką akt powtarzalnych w zespołach akt PRL oraz prace nad ewentualną korektą zasad selekcji zakładów pracy ”. Ponadto Komisje zajmowały się opracowaniem tematu dotyczącego usprawnienia informacji archiwalnej poprzez zastosowanie ówczesnej techniki mikrofilmowej. Ważnym problemem w tym roku była ocena akt gromadzkich rad narodowych oraz rewizja dotychczasowych zasad gromadzenia akt bankowych. Ponadto przeprowadzono 591 kontroli zbiornic makulatury. Archiwa wydały 14 000 zezwoleń na przekazanie na makulaturę 40 771 m³ akt. Przeprowadzono 1500 ekspertyz.

Kolejne posiedzenie w pierwszej kadencji CKOMA (jedyne w 1969 r.) było poświęcone zagadnieniu roli ekspertyzy archiwalnej w kształtowaniu i zabezpieczeniu państwowego zasobu archiwalnego. Na posiedzeniu mgr J. Osojcowa oraz mgr H. Bieńkowa wygłosiły referaty, które stały się podstawą do dyskusji. Centralna Komisja postanowiła, że z uwagi na niezadowalający poziom wykształcenia archiwistów zakładowych archiwiści państwowi będą przeprowadzać ekspertyz, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji nie posiadających wykazu akt. Ponadto zwrócono uwagę na potrzebę szkolenia archiwistów w zakresie poszczególnych specjalności. Wynikało to z zaobserwowania braku zrozumienia wartości materiałów archiwalnych przez kierownictwo instytucji, jak również stanu i obsady archiwów zakładowych, które dawały wiele do życzenia.

W sprawozdaniu z 1969 roku pojawiły się informacje o przeprowadzonych kontrolach zbiornic makulatury. Ich liczba od roku poprzedniego pomniejszyła się z 591 odbytych kontroli do 557. Przyczynił się do tego lepszy nadzór nad archiwami zakładowymi, które były zobowiązane do przekazywania akt na makulaturę tylko za zezwoleniem Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych. W przeciągu tego roku wydano 14 490 zezwoleń na przekazanie 38 000 m³. Utrzymywanie się podobnego wyniku do roku poprzedniego świadczy o stanie równomiernego nadzoru nad sprawami brakowania. Przeprowadzono 1495 ekspertyz. W wyniku zaobserwowanych potrzeb przeszkolono 2000 osób na 90 kursach bądź indywidualnie. W wyniku przeprowadzonych badań w archiwach zakładowych administracji ogólnej oraz w archiwach przemysłu ciężkiego nie można ogólnie stwierdzić, że nastąpiła poprawa stanu tych archiwów. Ponadto Komisje Oceny Materiałów Archiwalnych zajmowały się zagadnieniem oceny materiałów powtarzalnych przechowywanych w bankach i w zakładach pracy podległych resortowi przemysły ciężkiego. W toku prac dokonano analizy stanu archiwów zakładowych w radach narodowych, zjednoczeniach, związkach spółdzielczych i w przemyśle ciężkim. Liczba wszystkich posiedzeń komisji przy archiwach centralnych i wojewódzkich wahała się od 3 do 52, w zależności od charakteru pracy.

W roku 1970 odbyło się jedno posiedzenie, które było posiedzeniem zespołu do oceny akt administracji państwowej. Po raz pierwszy na nim rozważano problem selekcji akt zespołów pozostałych po urzędach byłej administracji niemieckiej. Podstawą do dyskusji były 3 referaty: dr A. Poniatowskiej, dr Ireny Radtke oraz mgra Kazimierza Różanowskiego. Uznano za konieczne prowadzenie badań w tym zakresie, zadanie to wyznaczono dr A. Perlińskiej. Prace odsunięto na lata następne. Natomiast w sprawozdaniu z tego roku czytamy, że w wyniku wielu starań sytuacja w archiwach zakładowych w dalszym ciągu była niezadowalająca. Pojawił się problem przekazywania do archiwów państwowych nieuporządkowanych akt , przetrzymywania ich w nieodpowiednich warunkach, niedostatku kompetentnego personelu oraz braku lokali. W ramach nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym przeprowadzono 452 kontrole zbiornic makulatury. Wynik ten świadczy o systematycznym zmniejszaniu się ich na skutek usprawnienia metod kształtowania zasobu archiwalnego. W przeciągu 1970 roku wydano 15 109 zezwoleń na przekazanie na makulaturę 43 000 m³ akt oraz skasowania 13 000 nagrań. Przeprowadzono 1610 ekspertyz.

Dnia 16 kwietnia 1971 roku odbyło się siódme z kolei posiedzenie Centralnej Komisji, a właściwie zespoły do oceny akt gospodarczych i bankowych. Kontynuowano dyskusję sprzed trzech lat nad „Wytycznymi oceny akt bankowych”. W wyniku przeprowadzonych badań zespół Komisji stwierdził, że dotychczasowe „Wytyczne” nie znajdywały zastosowania w ocenia akt bankowych powstających współcześnie i zaproponował ich nowelizację oraz wyraziła opinię, że nie ma konieczności przechowywania w bankach wszystkich materiałów nadsyłanych przez jednostki kontrolowane. Tłumaczyła to brakiem zawartych w nich ważnych informacji.

Następne posiedzenie z dnia 28 lipca 1871 roku dotyczyło projektu zarządzenia Naczelnego Dyrektora w sprawie nadzoru archiwalnego w zakładach pracy, które tyczyło się przede wszystkim aktualizacji przepisów ustalających wykazy akt. Dezaktualizacja wynikała w dużej mierze z przeobrażeń gospodarczych. W trakcie dyskusji zgłoszono liczne uwagi i zastrzeżenia, dlatego postanowiono opracować nowy projekt. Zadanie to powierzono specjalnej Komisji w wyniku której pracy już w grudniu zarządzenie z poprawkami ukazało się.

Kolejnym posiedzeniem, ostatnim w tym roku, było zebranie zespołu CKOMA do oceny dokumentacji dla badań socjologicznych. Zagadnienie selekcji akt skarg i wniosków w urzędach i instytucjach centralnych PRL było tematem przewodnim w referatach mgr B. Dobrowolskiej, mgr M. Tarakanowskiej oraz mgr Anny Sianko. Zwrócono uwagę na potrzebę jednolitych kryteriów w selekcji tego rodzaju dokumentacji oraz ujednolicenia systemu ewidencjonowania skarg. Starano się podkreślić, że funkcje instytucji, do których owe skargi i wnioski wpływają maja decydować o trybie postępowania. W wyniku obraz stwierdzono, że wytyczne jakie ustalono wobec szczebla centralnego miałyby dotyczyć również szczebla wojewódzkiego. Na posiedzeniu jednak ustalono, że wytyczne te opracuje nowo powołany zespół.

Materiały przydatne do oceny CKOMA w roku 1971 odnajdujemy w sprawozdaniu Naczelnej Dyrekcji. Sytuacja w archiwach zakładowych jest nadal pomimo prac niewystarczająca. Odbyły się 93 kursy, na których przeszkolono 2700 pracowników kancelaryjnych i pracowników archiwów państwowych. Przeprowadzono 403 kontrole zbiornic makulatury. Wydano 15 188 zezwoleń na zniszczenie 50 557 m³ akt, 9018 audycji programu krajowego i zagranicznego Polskiego Radia oraz wybrakowanie 123 filmów TV. Przeprowadzono 1439 ekspertyz. Stałe zezwolenia na niszczenie wybrakowanych akt otrzymało dziesięć zakładów pracy.

Druga kadencja CKOMA (1972 - 1975).

Nowa kadencja rozpoczęła się niepomyślnie, ponieważ w roku 1972 nie zrealizowano planu posiedzeń CKOMA. Powodem był brak referatów, których autorzy nie nadesłali w ustalonych terminach. Trudności zaistniałe w tym roku przyczyniły się do uniemożliwienia urzeczywistnienia planu Komisji. Realizacja wniosków zespołu oceny dokumentacji do badań socjologicznych oraz jego projekt „Wytycznych w sprawie kryteriów ocen skarg i wniosków” przesunęła się na przyszłość. Zarządzenie Naczelnego Dyrektora dotyczące tej kwestii pojawiło się dopiero latem 1973 roku. Jednak praca całkowicie nie zamarła. Przeprowadzono 297 kontroli zbiornic makulatury. W przeciągu całego roku wydano ogółem 18 585 zezwoleń na przekazanie na makulaturę 35 713 m³ akt, przeprowadzając przy tym 1866 ekspertyz. Natomiast Wojewódzkie Komisje Oceny Materiałów Archiwalnych w roku 1972 wydały zezwolenia na zniszczenie 27,37 m³ akt oraz 1206 fotografii, 2017 przeźroczy, 25 mb taśmy.

Następny rok 1973 zaznaczył się już dużo większą aktywnością. W przeciągu tego roku odbyły się 3 posiedzenia Centralnej Komisji. Pierwsze dwa posiedzenia odbyły się pod przewodnictwem doc. dr Hanny Jędruszczakowej. Były to posiedzenia zespołu działającego w ramach organizacyjnych Centralnej Komisji, a mianowicie zespołu do oceny akt administracji państwowej. Pierwsze z nich było poświęcone problemowi selekcji akt zespołów byłej administracji niemieckiej (pruskiej), którym zajmowano się już w latach poprzednich. Z ważniejszych wniosków przyjętych przez Komisję wymienić można dwa. Pierwszy z nich dotyczył uznania roku 1870 za granicę, poniżej której nie brakuje się akt. Natomiast drugim wnioskiem było uwzględnienie w ocenie tej dokumentacji takich grup akt jak szkolne, kościelne, leśne, naprawy dróg i mostów itp. Oprócz tego powołano komisję do opracowania przyjętych wytycznych.

Kolejne spotkanie zespołu do oceny akt administracji państwowej, które miało miejsce w dniu 27 lutego 1973 roku, dotyczyło zagadnieniu selekcji akt urzędów administracji państwowej w PRL. Ponadto kontynuowano dyskusję na temat oceny wartości akt prezydiów gromadzkich rad narodowych. W toku dyskusji uznano za konieczność prowadzenia dalszych badań nad problemem oceny akt administracji państwowej. Centralna Komisja doszła do wniosku, że właściwą ocenę akt prezydiów powiatowych rad narodowych może nastąpić tylko w wyniku konfrontacji z aktami jej odpowiedników na innych szczeblach.

Natomiast w dniu 28 maja 1973 roku odbyło się plenarne posiedzenie, któremu przewodniczył prof. dr Stanisław Kalabiński. Referat dr Stanisławy Poprawskiej dotyczył eliminacji akt powtarzalnych i stał się podstawą do dyskusji. Zagadnienia pozostawienia czy eliminacji akt powtarzalnych oraz kwalifikacja archiwalnej akt pochodzących od przedsiębiorstw, a przechowywanych w zespołach akt zjednoczeń spowodowały burzliwą dyskusję. Jednak z powodu rozbieżności poglądów wyznaczono komisję do opracowania wniosków końcowych w sprawie zasad archiwalnej oceny akt powtarzalnych. W roku 1973 przeprowadzono 267 kontroli zbiornic makulatury. Wydano 17 041 zezwoleń na wybrakowanie 52 499 m ³ akt, przeprowadzając przy tym 1236 ekspertyz.

W rok następnym odbył się jedno posiedzenie dotyczące omówienia planu pracy na rok 1975 oraz „Wytycznych w sprawie kwalifikacji nagrań do trwałego przechowywania w archiwach państwowych”. Obrady były bardzo ożywione po wypowiedzi mgr Heleny Karczowej. Liczne uwagi przyczyniły się do powołania komisji, która miała rozpatrzyć zaprezentowane podczas dyskusji stanowiska. Natomiast w związku z omówieniem planu na rok następny Komisja ustaliła, że priorytetem będzie ustalenie podstawowych kryteriów oceny dokumentacji technicznej. Ponadto na etap końcowy mieli wprowadzić problem oceny wartości akt administracji państwowej. Ważnym zagadnieniem jakie zaplanowano na 1975 rok było przestawienie wyników pracy powołanej komisji do ustalenia „ Wytycznych w sprawie kwalifikacji nagrań do trwałego przechowywania w archiwach państwowych”. Do Centralnej Komisji w roku 1974 wpłynęły 48 wnioski w sprawie brakowania materiałów archiwalnych. Ogółem archiwa wydały 16 475 zezwoleń na wybrakowanie 74 406 m³ akt. Dokonano 10 77 ekspertyz. Przeprowadzono również 272 kontrole zbiornic makulatury.

Centralna Komisja w 1975 roku odbyła dwa posiedzenia. Pierwsze w sprawie wytycznych dotyczących trwałego przechowywania w archiwach państwowych, było posiedzeniem komisji powołanej rok wcześniej. Uznano, że nagrania stanowią część państwowego zasobu archiwalnego i należy podkreślać cechy wspólne nagrań z pozostałymi materiałami archiwalnymi. Przyjęto m.in. kryterium oceny nagrań, jakie miała stanowić ich wartość historyczna (naukowa). Po uwzględnieniu uwag zgłoszonych przez Komisję oraz dokonaniu niezbędnych korekt wytyczne ustalone na tym posiedzeniu weszły w życie jako obowiązujące. Ponadto uznano za konieczne omówienie kwalifikacji nagrań pochodzących z instytucji, których funkcje wyrażane są tylko poprzez tego typu dokumentację.

Drugie w tym roku posiedzenie Komisji pod przewodnictwem doc. dr Mieczysława Motasa obradowało nad ustaleniem podstawowych kryteriów dokumentacji technicznej. Po raz pierwszy Komisja obradowała nad tego typu dokumentacją. Zwracano również uwagę na uściślenie używanej terminologii.

Do Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych wpłynęło w roku 1975 66 wniosków w sprawie brakowania materiałów archiwalnych. Ogółem przeprowadzono 232 kontrole zbiornic makulatury. Wydano 15 706 zezwoleń na wybrakowanie 73 246 m³ akt, przeprowadzając przy tym 1448 ekspertyz.

Trzecia kadencja ( 1976 - 1980)

Ostatnim etapem jaki zostanie omówiony zawiera się w pierwszym roku trzeciej kadencji CKOMA. Na pierwszym zebraniu nowej kadencji, której przewodniczył dr Józef Jakubowski skupiono się przede wszystkim na omówieniu propozycji zadań CKOMA na lata trzeciej kadencji. Rozpatrzono również wnioski Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk oraz Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Na posiedzeniu w 1976 r. zatwierdzono plan pracy w latach poprzedniej kadencji (1971r. - 1975r.).

Literatura przedmiotu nie zawiera szczegółowych sprawozdań dotyczących działalności CKOMA zarówno w roku 1976.

Poniższa tabelka ma na celu zobrazowanie zmian jakie kształtowały się podczas działalności CKOMA w całym dziesięcioleciu poczynając od roku 1967, aż po rok 1976. Zawarte w niej informacje pokazują zarówno liczbę wydanych zezwoleń jak i wybrakowanych akt oraz liczbę przeprowadzonych ekspertyz.

Tabela nr 3

Liczba zezwoleń, ekspertyz i wybrakowanych materiałów w latach 1967 - 1976

lata czynności	1967	1968	1969	1970	1971	1972	1973	1974	1975	1976
Zezwolenia	13102	14000	14490	15109	15188	18585	17041	16475	15706	-
Wybrakowano(m^3)	65176	40771	38000	43000	50557	35713	52499	74406	73246	-
Ekspertyzy	1557	1500	1495	13000	1439	1866	1236	1077	1448	-

Źródło:

Rusinek J., Koberdowa I. , sprawozdanie z działalności Naczelnej Dyrekcji archiwów Pańswowych i podległych jej placówek w roku 1967, Archeion t. 50: 1968, s. 215 - 242.

Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1968, Archeion t. 53: 1970, s. 187

Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1969, Archeion t. 55: 1971, s. 133 - 162.

Kubiczkowa B., Działalność CKOMA w pierwszej połowie 1970 r., Archeion t 55 : 1971, s. 165.

Lipińska W. , Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1971, Archeion t. 59: 1973, s. 261 - 279.

Bańkowski P., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1972, Archeion t. 60: 1974, s. 359 - 368.

Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1973, Archeion t. 62: 1955, s. 263 - 275.

Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1974, Archeion t. 64 : 1976, s. 245 - 257.

Zagrodzki A. , Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych w latach 1971 - 1975, Archeion t. 65: 1977, s. 295- 301.

Zakończenie

Na podstawie dostępnych źródeł i wyszukanej literatury starałam się oddać obraz CKOMA w pierwszym dziesięcioleciu jej funkcjonowania. Uwzględniałam zarówno prawne uregulowania, jej genezę, skład osobowy , jak również jej realną działalność. Opierając się na protokołach z posiedzeń i rocznych sprawozdaniach udało mi się ująć wszystkie zagadnienia jakimi zajmowała się Centralna Komisja lub powołane przy niej zespoły. W większości omówione sprawy na posiedzeniach znajdowały swoje odzwierciedlenie w odpowiednich zarządzeniach Naczelnego Dyrektora. Często zdarzało się, że omawiana kwestia wymagała ponownej ekspertyzy lub przy rozwiązywaniu trudniejszych spraw powoływany byl specjalny zespół. W przeciągu całego dziesięciolecia można było odnaleźć w źródłach ślady funkcjonowania następujących zespołów: od oceny akt powtarzalnych, do oceny akt administracji państwowej, do oceny akt do badań socjologicznych, do oceny akt gospodarczych i bankowych. w każdym roku poza 1972 odbyły się posiedzenia CKOMA. Natomiast corocznych sprawozdań z działalności Komisji brakuje tylko z roku 1976.Sklad osobowy, który udało mi się odszukać dotyczy tylko trzeciej kadencji. W pozostałych przypadkach na podstawie protokołów z posiedzeń wyróżniam wszystkie zawarte tam osoby. Poprzez zestawienie ich w tabeli można w łatwy sposób odszukać daną osobę i dowiedzieć się jaką funkcję pełniła i w jakim czasie współpracowała z CKOMA. poprzez liczne zmiany w ustawodawstwie archiwalnym osiągnięto sukces na płaszczyźnie kształtowania narastającego zasobu archiwalnego w momencie powołania CKOMA, .Ułatwiła funkcjonowanie państwowej służby archiwalnej na płaszczyźnie naukowej oceny materiałów. Komisja ta spełniła swoje zadanie, ponieważ nieprzerwanie funkcjonuje, aż do dziś.

Bibliografia :

źródła:

1) Kubiczkowa B., Prace CKOMA w pierwszej połowie r. 1968, Archeion t. 51: 1969.

2) Kubiczkowa B., Działalność CKOMA w drugim półroczu 1968 roku, Archeion t 52: 1969.

3) Kubiczkowa B., Posiedzenie CKOMA, Archeion t. 53: 1970..

4) Kubiczkowa B,., Działalność CKOMA w pierwszej połowie 1970 r. Archeion t. 55: 1971.

5) Kubiczkowa B., Prace CKOMA w pierwszym półroczu 1971 roku, Archeion t. 57 : 1972..

6) Kubiczkowa B Posiedzenie CKOMA w drugim półroczu 1971 roku, Archeion t. 58: 1973.

7). Woźniakowska B., Posiedzenie CKOMA w pierwszym kwartale 1973 r, Archeion t. 60: 1974.

8). Wożniakowska B. Posiedzenia CKOMA w drugim kwartale 1973 roku, Archeion t . 61: 1974.

9) Rocka D., Działalność CKOMA w roku 1974, Archeion t. 63: 1975

10) Rocka D., Z prac CKOMA, Archeion t. 65: 1977

11) Rusinek J., Koberdowa I. , sprawozdanie z działalności Naczelnej Dyrekcji archiwów Pańswowych i podległych jej placówek w roku 1967, Archeion t. 50: 1968.

12) Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1968, Archeion t. 53: 1970.

13) Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1969, Archeion t. 55: 1971.

14) Kubiczkowa B., Działalność CKOMA w pierwszej połowie 1970 r., Archeion t 55 : 1971.

15) Lipińska W. , Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1971, Archeion t. 59: 1973.

16) Bańkowski P., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1972, Archeion t. 60: 1974.

17 ) Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1973, Archeion t. 62: 1955.

18 ) Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1974, Archeion t. 64 : 1976.

19) Zagrodzki A. , Sprawozdanie z działalności archiwów państwowych w latach 1971 - 1975, Archeion t. 65: 1977.

opracowania :

20 ) Ptaśnikowa, Przekształcenie Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych w Komisję Oceny Materiałów Archiwalnych, Archeion t 50, 1968

21) Tarakanowska M., Problem brakowania akt w Polsce w latach 1918- 1965, Archeion t. 46, 1967.

22) Zbiór przepisów archiwalnych. Stan na dzień 30 czerwca 1961 roku, oprac. Bielińska M. Ptaśnikowa A., Warszawa 1962.

23). Zbiór przepisów archiwalnych wydany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych za lata 1952 - 2000, oprac. Tarakanowska M., Rosowska E, warszawa 2001.

Spis tabel i schematów:

Tabela nr 1 Skład osobowy CKOMA w latach 1967 - 1976, s.8.

Tabela nr 2- Liczba posiedzeń CKOMA w latach 1967 - 1971, s. 14

Tabela nr 3 - Liczba zezwoleń, ekspertyz i wybrakowanych materiałów w latach 1967 - 1976, s. 22

Schemat nr 1. Umiejscowienie komisji oceny materiałów archiwalnych s. 6

Schemat nr 2.Struktura organizacyjna komisji oceny materiałów archiwalnych, s. 7 .

Uchwała Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. o przechowywaniu akt w urzędach administracji publicznej, Mon. Pol. 1932, nr 2.

Ibidem.

Okólnik nr 4 Prezesa Rady Ministrów z 5 lutego 1948 r, w: Zbiór przepisów archiwalnych. Stan na dzień 30 czerwca 1961 roku, oprac. M. Bielińska, A. Ptaśnikowa, Warszawa 1962.

M. Tarakanowska, Problem brakowania akt w Polsce w latach 1918- 1965, Archeion t. 46, 1967, s. 45-46.

Dekret z dnia 29 marca 1951 r. o archiwach państwowych, Dz. U. nr 19, poz. 149.

Ibidem.

Zarządzenie nr 2 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z 2 maja 1952 roku w sprawie zakresu działania i trybu postępowania Komisji Brakowania Akt, w: Zbiór przepisów archiwalnych wydany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych za lata 1952 - 2000 s 188 - 189.

Zarządzenie nr 30 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 grudnia 1953 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Komisji Brakowania Akt, w: Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez ..., s.203.

Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez ... s. 229 - 231.

M. Ptaśnikowa, Przekształcenie Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych w Komisję Oceny Materiałów Archiwalnych, Archeion t 50, 1968, s. 247.

Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 25 września 1967 roku w sprawie przekształcenia Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych w Komisję Oceny Materiałów Archiwalnych, Archeion t 50, 1968, s. 248.

Zarządzenie nr 33 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 12 września 1972 r. w sprawie Centralnej Komisji Oceny Materiałów Archiwalnych przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i komisji oceny materiałów archiwalnych przy centralnych i wojewódzkich archiwach państwowych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez ...., s. 395 - 337.

Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez ... s. 229 - 231.

Ibidem.

Regulamin do zarządzenia nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 25 września 1967 roku w sprawie przekształcenia Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych w Komisję Oceny Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez .., s. 396 - 397. .

Zarządzenie nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 8 czerwca 1954 roku w sprawie organizacji i trybu postępowania Centralnej Komisji Brakowania Materiałów Archiwalnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych. wydany przez ... s. 229 - 231.

Ibidem.

Pismo okólne nr 13 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 12 września 1967 r. w sprawie oceny akt zlikwidowanych spółdzielni produkcyjnych, w: Zbiór przepisów archiwalnych wydany przez ....s. 118 - 119.

Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1968, Archeion t. 53: 1970, s. 187

Lipińska W., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1969, Archeion t. 55: 1971, s. 133 - 162.

Kubiczkowa B., Działalność CKOMA w pierwszej połowie 1970 r., Archeion t 55 : 1971, s. 165.

Lipińska W. , Zagrodzki A., Sprawozdanie z działalności NDAP oraz podległych jej placówek w roku 1971, Archeion t. 59: 1973, s. 261 - 279.

Zarządzenie nr 33 Naczelnego Dyrektora z dnia 24 lipca 1973 r. w sprawie oceny wartości archiwalnej, metod selekcji oraz przekazywania akt skarg i wniosków, w: Zbór przepisów archiwalnych wydany…, s.131.

27

---